منافع انگلیس در گلستان و ترکمنچای
منافع انگلیس در گلستان و ترکمنچای
روسیه و انگلیس همواره دو قدرت رقیب در ایران به حساب می آمدند. به گونه ای که اعطای هر گونه امتیازی از سوی دولت ایران به یکی از طرفین سبب تلاش طرف مقابل برای به دست آوردن امتیاز مساوی می شد.
http://img.tebyan.net/big/1387/12/19...9628593154.jpg
در جنگ های ایران و روسیه شاهد تلاش های مکرر انگلیس برای توقف جنگ و به ویژه پذیرش شروط مذاکرات و عهدنامه های ننگین گلستان و ترکمنچای از سوی ایران هستیم . در دور اول جنگ ها سر گور اوزلی سفیر وقت انگلیس در تهران نیمی از نیروهای انگلیسی حاضر در جنگ را از سپاه ایران احضار کرد و همین امر یکی از دلایل شکست سپاه ایران بود. مک دونالد سفیر انگلیس در تهران نیز درجریان دور دوم این جنگ ها، فتحعلی شاه را به قبول شرایط صلح و تعیین نماینده برای عقد پیمان ترکمنچای وا داشت.
در تهران نیز درجریان دور دوم این جنگ ها، فتحعلی شاه را به قبول شرایط صلح و تعیین نماینده برای عقد پیمان ترکمنچای وا داشت
اما دلایل تمایل به توقف جنگ از سوی انگلیسی ها را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
1- جلوگیری از عدم پیشروی نیروهای روس در ایران: عدم توقف جنگ می توانست سبب پیشروی نیروهای روس در خاک ایران و رسیدن به مناطق حساس و مهم ایران شود چه این که در دور دوم روس ها تا تبریز پیش آمدند و عدم توقف جنگ می توانست سبب حضور روس ها در ایران وسنگین شدن وزنه روس ها در مقابل انگلیس شود.
2- حفظ موقعیت خود به عنوان تنها حامی خارجی ایران: ایران و روسیه تا آن زمان همواره دارای روابط تیره بودند و حفظ این موضع می توانست سبب اعتماد ایران به انگلیس شود، در حالی که با ادامه جنگ و پیروزی روسیه ایران به نوعی تابعه روسیه به حساب می آمد و موقعیت انگلیس را ایران به خطر می انداخت، از سویی به فرض پیروزی ایران هم، به موقعیت انگلیس ضربه می زد چرا که در آن صورت ایران خود را دارای یک موقعیت برتر میدانست و میزان تبعیت از انگلیس کمتر میشد.
3- ضعیف نگه داشتن ایران برای دست یابی به اهداف مرتبط با هند: یکی از دلایل بسیار مهم انگلیس برای حضور در ایران، حفظ موقعیت خود در هند بوده است. بی تردید پیروزی هر دو طرف ایران یا هند در این جنگ می توانست سبب تضعیف شدن موقعیت و حضور انگلیس ها در ایران و به این ترتیب به خطر افتادن منافع انگلیس در هند می شده است
با این توضیحات روشن است که عقد این چنین قراردادهایی بیش از آنکه به نفع روسیه باشد، تامین کننده منافع انگلیس بود، از این رهگذر ایران همچنان ضعیف و تحت حمایت انگلیس قرار می گرفت و از سویی از نفوذ روس ها در ایران هم ممانعت به عمل می آمد. بدین سان باید بپذیریم که یکی از عمده ترین دلایل عقد عهدنامه های بین ایران و روسیه نقش انگلیسی در این زمینه ها بوده است.
زهرا محمدی
