شيرهاي سنگي شناسنامه دار شوند
هجوم به شيرهاي سنگي خوزستان
شيرهاي سنگي شناسنامه دار شوند
شيرهاي سنگي به صورت خاص يکي از نمادهاي فرهنگ مردم زاگرس مياني و زاگرس غربي از گذشته تاکنون بوده اند اما فراواني اين شيرها در اين مناطق از اهميت آن در نگاه مردمان کاسته به نحوي که شاهد تخريب تعداد فراواني از اين شيرهاي سنگي هستيم.
آدميان اعتقاد دارند که هر حيواني مظهر يک خوي و خصلت است به همين دليل معتقدند که اسب مظهر نجابت، شکوه و زيبايي، گاو مظهر فراواني و برکت ، سگ مظهر وفاداري و روباه مظهر مکر و فريب و شير مظهر صلابت و قدرت است.
شايد به همين دليل است که از روزگار باستان براي پاسداشت افراد رشيد، مقتدر و محبوب از سنگ سخت، پيکري از شير مي تراشيدند و بر مزار فرد که جانش را در راه آرمانهاي بشري داده است قرار مي دادند. از اين رو اگر به شمال شرقي ، شمال غربي ، شرق و غرب استان خوزستان نظر بي افکني متوجه خواهي شد که در عمده قبرستان ها شير سنگي نصب شده است. حتي در دو ميدان چهارشير اهواز و ميدان مرکزي شهر دهدز نيز چهار شير نصب شده است.
به همين دليل بايد شيرهاي سنگي خوزستان پس از شناسايي و شناسنامه دار شدن مورد محافظت قرار بگيرند زيرا خوزستان موزه روباز انواع شيرهاي سنگي محسوب مي شود که در بخش عمده اي از استان خوزستان قابل مشاهده هستند.
شيرهاي سنگي که به صورت خاص يکي از نمادهاي فرهنگ مردم زاگرس مياني و زاگرس غربي از گذشته تاکنون بوده اند به جز در خوزستان در استانهاي لرستان، کهگيلويه و بويراحمد، اصفهان و چهارمحال و بختياري نيز قابل مشاهده هستند. تراکم شيرهاي سنگي در خوزستان به قدري است که گويي پهلوانان و جوانمردان در مقابل تو نشسته اند تا شکوه و اقتدارشان را نظاره گر باشي.
سخنگوي انجمن دوستداران ميراث فرهنگي خوزستان در اين خصوص مي گويد: از تعداد شيرهاي سنگي و مناطقي که در آن شير سنگي وجود دارد آماري در دست نيست بنابراين به دليل جلوگيري از تخريب و سرقت شيرها بايد شيرهاي سنگي خوزستان شناسايي، شناسنامه دار و سپس مراقبت شوند.
مجتبي گهستوني افزود: در حال حاضر در قبرستان هاي کهباد (شهسوار) و ترشک ايذه و بابا زاهد قلعه خواجه انديکا تراکم شيرهاي سنگي فراوان است و البته بخش قابل توجهي از آنها آسيب جدي ديده اند. همچنين دو شير عظيم سنگي روستاهاي آب ماهيک و تنبل پس از آبگيري سد گتوند به زير آب خواهند رفت که درباره نجات بخشي آنها تاکنون اطلاع رساني صورت نگرفته است.
وي اضافه كرد: همچنين در قبرستان بارانگرد که مابين باغملک و ايذه واقع است چند شير سنگي وجود دارد که تعدادي از آنها به دليل حفاري هاي غيرمجاز از جا کنده و شکسته شده اند.
در قبرستان شهسوار ايذه با اينکه اين قبرستان در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده تعداد زياد شيرهاي سنگي در مقابل دشت سبز مخملي و کوهپايه هاي بختياري بسيار ديدني است اما شايد يک سوم اين شيرهاي سنگي يا به زمين افتاده اند و يا شکسته شده اند.
گهستوني تصريح کرد: بسياري مواقع ديده شده که براي بعضي از ايران دوستان و افرادي که به باورهاي قومي و ملي اعتقاد دارند پس از فوتشان شير سنگي نصب مي کنند که نمونه اين اقدام را در قبرستان هاي رهدار (بنه وار)، چهاربيشه مسجد سليمان، مقام صاحب شوشتر، منجنيق باغملک و... مشاهده کرده ام.
وي افزود: در بسياري از آثار هنري و ادبي نيز از شير سنگي روايت هايي شده است که مي توان به فيلم شير سنگي ساخته مسعود جعفري جوزاني، نمايش دالو به نويسندگي احمد بيگدلي و کارگرداني بدري برنجاني اشاره کرد. همچنين آقاي روشن سليماني از روحانيون علاقمند به تاريخ و فرهنگ بختياري در يکي از اشعار خود شير سنگي( برد شير) را چنين روايت مي کند:
مو تا ته زا کوروش و اردشيروم
مو تخت جمشيدم و بردشيروم
سخنگوي انجمن دوستداران ميراث فرهنگي خوزستان افزود: يا در شعر ديگري که شاعرش را نمي شناسم شاعر با خوش طبعي خود شير سنگي را چنين توصيف مي کند:
به ايلي که مردانش جنگي بود
سر قبرشان شير سنگي بود
سر قبر مردان زور آزماي
طلسمي ز شير است آنجا به پا
اما مرحوم حميد مصدق هم در شعر ديگري به نام شير سنگي از اين نماد صلابت و قدرت چنين مي گويد:
اي شير، اي نشسته تو غمگين و سوگوار
اي سنگ سرد سخت
تا کي سوار پيکر تو کودکان کوي
يکبار نيز نعره بکش
غرشي برآر
تا ديده ام تو را
خاموش بوده اي
در ذهن همگان
بيگانه بوده اي و فراموش بوده اي....
يا در بخش ديگري از اشعار خود چنين سرايش مي کند:
اي شير سنگي، اي تو چنين واژگونه بخت
اي سنگ سرد سخت
همدرد تو منم
من نيز در مصيبت تو گريه مي کنم
با اينکه درباره سازندگان شيرهاي سنگي قديمي اطلاعي در دست نيست اما «ملک جهان حجار» 92 ساله از شيرتراشان معروف منطقه زاگرس است که سالها در کوهستان هاي اين نواحي تيشه بر پيکره کوه وارد مي کند تا شيرهاي سنگي را از دل سنگواره هاي کوه بيرون بکشد.
به قول او بخشي از کوه سنگي را با قلم دومتري و پتک به شکل مستطيل براي ايجاد شکاف ضربه کوبي مي کرده اند و سپس چوبها و تيرهاي چوبي نمناک و تر را در شکاف هاي کنده شده کوه مي گذاشتند تا چوب ها باد کنند و باد کردن چوبهاي خيس پس از خشک شدن، باعث جدا شدن قطعه سنگ از دل کوه شود.
يک باستان شناس خوزستاني با اشاره به اينکه شير به جهت خصوصيات کم نظيرش، جايگاه ويژه اي در فرهنگ تصويري و شفاهي اقوام دارد به مهر گفت: شير در نگار کنده هاي صخره اي، تنديس هاي متنوع و سکه هاي رايج ادوار تاريخي و بافته هاي عشاير داراي معاني سمبليکي بوده است.
ايوب سلطاني افزود: اما بختياري ها با اقتباس از اصل منشاء اين فلسفه، شير را به عنوان نماد خود پذيرفته و ارائه کرده اند در نقوش تخت جمشيد جام ها و الواح ساساني و قالي هاي شکارگاهي همه جا شير در جدال با دلاوران نقش بسته است حجاري و نقشينه هاي مزين به شير نشانه ذوق، فکر و احساس اين قوم به هنر است که بدون پيرايه و در نهايت سادگي و شيوايي متجلي شده است و بر طبيعت و انديشه جمعي استوار است.
اين عضو انجمن دوستداران ميراث فرهنگي مسجدسليمان در انديکا بيان داشت: مردمان با تکيه بر همين واقع نگري و ساده زيستي با رها کردن اين سنبل از قيد و بند نمادهاي درباري سلطنتي و مکتب هاي مصور توانستند اين سنبل پرسطوت و مقتدر را به عنوان نماد خود برگزينند.
هنري که به طبيعت وابسته است و سادگي، وقار و خشونت را در هم مي آميزد بنابراين منشاء شيرهاي سنگي و بافته هاي منقش به شير را مي توان در همان سنت ديرين و باستاني جستجو کرد که بدين صورت در زمينه هاي ديگر در فرهنگ اين قوم رسوخ کرده و به نحوه اصالت مندي احيا شده است.
