( بررسی علل کوتاه قدی کودکان( ٢

اصولاً والد ين نگران رشد فرزندان خود هستند، به خصوص اگر فرزندشان
نسبت به سا ير کودکان هم سن و سال خود کوتاه قد باشد . دلاي ل پزشک ی
زيادی برا ی توج يه رشد کم و کوتاه قد ی کودکان وجود دارد مانند اختلال در
عملکرد هورمون رشد، کم کار ی غ د هی تيروئي د، سندرم ترنر، س و ء تغذي ه
،ناراحت یهای روده ای و کل يه ها. اکثر کودکان قد کوتاه از نظر سلامت ی نرمال
هستند، ول ی ممکن است از نظر ژنت يکی کوتاه قد باشند يا از لحاظ رشد، کمی
تأخير داشته باشند.
بچه ها به صورت نرمال از بدو تولد تا ١٢ ماهگ ی حدود ٢٣ تا ٢٨ سانت یمتر به قدشان افزوده م یگردد . در
٧ تا ١٣ سانت یمتر افزايش قد دارند. در اکثر کودکان ٦ تا ١٨ ماهه، مقدار / حالی که در سن ين ١تا ٣ سالگ ی فقط ٥
رشد به صورت نوسان ی بالا و پايين م یرود. اما با رسيدن کودک به سن ٢٤ ماهگی، نمودار رشد او نظم ثابت ی
به خود م یگيرد و رشد بدون نوسانات قابل مشاهده ای طی م یگردد.
٤ تا ٧ سانت یمتر به قد کودک افزوده م یشود . زمان ی که سن کودک به / از ٣ سالگ ی تا زمان بلوغ، سالانه ٥
زمان شروع بلوغ نزد يک م یشود، مقدار افزا يش قد به ٤سانت یمتر در سال م ی رسد . به محض شروع سن
بلوغ، دوران جهش رشد ش روع م یگردد که در آن زمان رشد قد ی به حداکثر سرعت رشد ي ا به عبارت ی به
قل هی رشدی م یرسد.
اين فاصل ه ی زمان ی در دختران ب ين سنين ١٠ تا ١٢ سالگی و در پسران ١٢ تا ١٤ سالگی م یباشد که در ط ی اي ن
١٠ سانت یمتر افزا يش قد م یيابند . پس از جهش رشد، / ٢سال سالانه دختران ٨ تا ٩ سانت یمتر و پسران ٥
دوباره م يزان رشد قد ی کاهش م یيابد که دختران پس از شروع قاعدگی تا رس يدن به حداکثر رشد قد ی، تا
حدود ٧ سانت یمتر سالانه به قدشان افزوده م یشود . دختران و پسران اصولاً تا سن ين ١٤ تا ١٦ سالگ ی به
قدشان افزوده م یشود که البته در پسران ممکن است تا ٢ سال بيشتر يعنی تا ١٨ سالگ ی ادامه يابد . تفاوت
رشد قدی در دختران به شروع زمان قاعدگی آ نها بر م یگردد.
در م يان عوامل موثر بر رشد کودک م یتوان به وضع يت ژنت يک کودک (که از نظر رشد قد ی م یتواند با قد
والدين کودک نيز مرتبط باشد) و به وضعيت تغذي هی کودک يا وجود هر گونه بيماری مزمن اشاره کرد.
درصد رشد قد ی کودکان کوتاه قد، اصولاً در محدوده ی زي ر سوم ين ي ا پنجم ين درصد استاندارد قد طب يع ی
است.
اما آن چه بيشتر از همه مهم است اين است که بدان يم ميزان سرعت رشد در هر سال برا ی آ نها چه قدر
است. به ا ين صورت که بررس ی شود آ يا کودک که رشد قد ی دارد يا خير؟ و يا ب هطور کل ی در مقاي سه با سال
قبل يا سال بعد درصد رشد قدی او به چه صورت بوده است؟
هم چنين توجه به وزن کودک و مقا يس هی آن با قد او بسيار مهم است. بچ ههای چاق اصولاً کودکانی هستند که
قد بلند ی ن يز دارند ، بنا براين اگر کودک ی را د يديم که با وجود اضافه وزن، دارای قد کوتاهی بود، با ي د ارزي ابی
پزشکی لازم جهت بررسی علت اضافه وزن وی انجام شود.
در ميان آزماي شهای مختلف که هدف آن بررسی علل کوتاه قدی م یباشد،انداز هگيری سن استخوان
را x قابل اندازه گي ری است . اصولاً از مچ دس ت چپ اشعه ی x م یباشد که توسط راد ي و گراف ی با اشع ه ی
م یگذرانند و بر اساس آن، سن استخوان فرد به ترت ي ب زمان مشخص م یگردد . اگر سن استخوان فرزند
شما خ يلی کمتر از سن طب يعی وی باشد، پس حتماً استخوان فرزند شما ظرفي ت باق ی ماند ه ای برا ی ادام ه ی
رشد (تا زمان ی که ب هطور طبيعی انتظار رشد داريم يعنی تا زمان اتمام دوران بلوغ) را دارد. دختران معمولاً تا
سن استخوان ی ١٤ سالگ ی رشد م یکنند و پسران پس از سن استخوان ی ١٦ سال رش د شان متوقف م یشود
(با حداکثر مقدار رشد در سن ١٤ سالگی).

در ادامه ی مطلب قبل با يد گفت، يک ی ديگر از روش ها ی بررس ی علل کوتاه
هورمو ن ها ی غد هی تيروئي د) از طريق ) tsh ٤ و t قد ی، انداز ه گيری
آزمايش خون جهت بررس ی ابتلا به ه يپوتيروئيديسم(کم کار ی تيروئيد)
١igf- م یباشد. همچنين ميزان ترشح هورمون رشد (معمولاً با اندازه گي ری
برا ی بررس ی عدم cbc) ٣)، شمارش کامل گلبول ها ی قرمز gf- bp و
برا ی بررس ی کبد smazo ابتلا به آنم ی)، وضع يت ش يميايی خون (که شامل
و بيماری کبد ی)، آناليز ادرار و گاه ی بررسی کروموزومی جهت کشف اختلالات کروموزومی (به خصوص در دختران که ممکن است به سندرم ترنر مبتلا باشند) م یباشد. اگر هم هی آزمايشات بالا طبيع ی بود، ي ا متخصص اطفال اصرار ی برا ی انجام آزما يشات بالا نداشت، مي زان رشد فرزند شما با ي د بعد از گذشت ٣ تا ٦ ماه و در صورت عدم ادامه يافتن رشد طبيعی به طور جدی بايد بررسی مجدد شود.
براساس تحق يقات اکثر والد ين کوتاه قد، به صورت ژنت يکی فرزندان کوتاه قد دارند که اين مسئله با عنوان کوتاه قدی ارث ی مطرح م یشود. اين افراد اصولاً دارا ی سن استخوانی نزديک به سن طبيعی خودشان هستند که ا ين مسئله نشان گر اين حق يقت است که استخوان های آن ها ظرف ي ت بي شتری برا ی رشد ندارد .لذا با وجود رشد طبيعی، ا ين افراد در سنين بلوغ نيز کوتاه قدتر از هم سن و سال های خود بوده و بيشتر مشابه به والد ين خود هستند.
برخی د يگر از کودکان از نظر ساختمان بدنی تأخير رشد قد ی دارند . اي ن کودکان با وجود قد ی کوتاه، سرعت رشد بالا يی دارند و ميزان رشد آ ن ها طبيعی است و معمولاً تأخيری در قاعدگی(در دختران ) آ نها مشاهده میشود . به محض شروع قاعدگی رشد آن ها آغاز م یگردد . البته ا ين افراد معمولاً با سن استخوانی کمتر از ميزان مورد انتظار د يده شد هاند که استخوان ها ی آ نها ظرفيت باقی ماند ه ی لازم جهت افزا يش قد پس از قاعدگی را دارد . به طور معمول اين افراد به رشد قدی کامل و طبيعی تا پايان دوران بلوغ خود
میرسند . البته در مقا يسه ی ا ين بچه ها با د يگر اعضای خانواده ممکن است متوجه اين تأخير در سا ير افراد خانواده شو يم که کاملاً طبيعی است.
برخی پسران که دارا ی اين شرايط میباشند ممکن است نگران کوتاه قدی خود باشند. اين افراد میتوانند با
مراجعه به پزشک متخصص غدد و تجو يز تستوسترون توسط او، زمان شروع جهش رشد دوران بلوغ را جلو بياندازند. البته بدون اين درمان هم، به طور طبيعی زمان بلوغ آن ها با کمی تأخير فرا م یرسد.
برخی والد ين نگران عملکرد غدد داخل ی فرزند خود و از جمله مهم ترين هورمون يعنی هورمون رشد هستند که اختلال در ترشح آن سبب کوتاه ی قد و کاهش رشد م یگردد. به طوری که جوانان حتی کمسن تر از سن طبيعی خود به نظر م یرسند.
متخصص اطفال يا غدد در صورت تشخيص م یتواند ميزان طبيعی هورمون رشد را از طر يق دستور
آزمايش های لازم بررس ی کند . درمان برا ی افراد مبتلا به کاهش ترشح هورمون رشد، شامل در يافت
مکملها ی هورمونی رشد است . البته برا ی افراد مبتلا به سندرم ترنر و افراد بالغ مبتلا به ناراحتی ها ی مزمن کليه هم اين هورمون تجويز م یشود.
کمبود ترشح هورمون رشد م یتواند به صورت ارثی از بدو تولد يا در اثر جراحت ها ی وارد شده بر سر
يا در اثر تومورهای مغزی بروز کند.
امروزه استفاده از هورمون رشد برا ی بچه ها افزا يش يافته است . هورمون رشد برا ی درمان طولانی مدت کودکان قد کوتاه و علل ناشناخته ی کوتاه قدی به کار میرود.
مطالعات اخير نشان داده است برخی از کودکان کوتاه قد، آن هايی هستند که از زمان تولد جثه ی کوچکتری
داشت هاند و با استفاده از هورمون رشد نتايج خوبی گرفت هاند.
البته استفاده ی بی رو يه از ا ين هورمون نيز اثرات خوبی ندارد. لذا حتما حتما بايد تحت نظر پزشک متخصص، از اين هورمون استفاده کنيد.
متخصصان پيشنهاد میکنند اگر اين کودکان در سنين ٢ تا ٣ سالگ ی دارای رشد طبيعی متناسب با سن خود نبودند، بايد حتماً نزد متخصص غدد يا اطفال برده شوند.