این بیماری در کـمیـن خـانـم خـانـه دار
یشتر خانم های ایرانی وقتی پا به میانسالی می گذارند، دست درد و کتف درد را به عنوان واقعیتی در زندگی خود می پذیرند؛ انگار که در باور ما این دردها همان نشانه های پیر شدن هستند. به همین خاطر، خیلی ها به جای درمان، تنها این درد های مزمن را تحمل می کنند. دکتر احمدرضا جمشیدی، استاد روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران، اما دیدگاه دیگری دارد...
▪ پیری است و هزار درد بی درمان! شما این ضرب المثل را قبول دارید؟
ـ نه! این طور نیست که هرکس پا به میانسالی گذاشت، وجود هر دردی طبیعی باشد و باید تحمل کند. هر دردی در هر زمان علت خاص خود را دارد و باید ریشه یابی شود. دردهای ذکر شده هم غالبا ناشی از استفاده نادرست از عضو مربوطه است که موجب التهاب تاندون ها، بورس ها و کپسول مفصلی و خود مفاصل است. برخی مواقع نیز بیماری ها می توانند عامل ایجاد این دردها باشند که از جمله نرمی استخوان و آرتروز را می توان نام برد.
▪ بهترین راه تسکین این دردهای مزمن کدامند؟
ـ بهترین راه، پیشگیری مناسب با تقویت عضلات، آموختن راه استفاده درست از اعضای بدن به خصوص مفاصل، نشست و برخاست درست، تغذیه مطلوب، تنظیم وزن و مراجعه به موقع به پزشک هنگام بیماری هاست.
▪ یعنی مسکن ها جایی در شیوه درمانی شما ندارند؟
ـ ببینید؛ مهم ترین نکته درباره دردهای استخوانی عضلانی، پیدا کردن علت آنهاست. در مورد یک درد طول کشیده و مزمن، بدترین کار، استفاده بی حساب و کتاب از مسکن هاست. با این کار، شما تنها علایم یک بیماری را پنهان می کنید؛ در حالی که علت اصلی همچنان پابرجاست و در حال تخریب یا آسیب رساندن به عضو شماست. به عبارت دیگر، شما با مسکن آژیر خطر را خاموش می کنید اما خطر را رفع نکرده اید.
▪ پس چرا در نسخه بسیاری از بیماران، مسکن دیده می شود؟
ـ من به موارد تجویز غلط مسکن کاری ندارم. اما اگر پزشکی در بررسی های یک درد طول کشیده و مزمن به این نتیجه رسید که درد علت مکانیکی دارد، در آن صورت، فیزیوتراپی و حرکت درمانی بخشی از راهبرد معالجه بیمار خواهد بود. منظور از درد مکانیکی آن است که این درد هنگام استفاده از مفصل، بیشتر و با خوابیدن و استراحت بهتر می شود. در این شرایط، مسکن های ضدالتهابی مثل ایبوپروفن و ایندومتاسین به بیمار تجویز می شود تا فرد با درد کمتری بتواند مفاصل خود را به حرکت در آورد. به عنوان نمونه در آرتروز، درد مفاصل باعث ایجاد یک سیکل معیوب می شود. درد مفصلی اغلب به صورت درد عمقی است که با حرکت مفصل تشدید می شود و با استراحت بهبود پیدا می کند؛ هرچند در اثر پیشرفت بیماری ممکن است این درد به صورت دایمی درآید. بیمار از ترس درد مفصل دچار آرتروز را حرکت نمی دهد و به تدریج عضلاتش تحلیل می روند.
▪ خیلی از خانم های میانسال درد های اندام فوقانی را مترادف با آرتروز می دانند. تا چه حدی این باور عمومی، صحیح است؟
ـ آرتروز، شایع ترین بیماری غیرالتهابی مفاصل است که بعد از سنین۳۰ تا ۳۵ سالگی، علایم آن آرام آرام آشکار می شود. هرقدر سن افراد بالاتر رود، احتمال ابتلا به آرتروز افزایش پیدا می کند. آرتروز به زبان ساده، یک بیمار پیشرونده است که ساییدگی و تخریب غضروف مفاصل را در پی دارد. برخلاف استخوان ها که در تمام طول عمر می توانند بازسازی شوند، غضروف ها از دوران جنینی دیگر تولید نمی شوند. بنابراین اگر غضروف یکی از مفاصل ما ساییده شود، هیچ جایگزینی برای آن وجود ندارد. با افزایش سن، ساختمان غضروف دچار تغییر و تحول می شود؛ به طوری که آب زیادتری داخل غضروف می رود و در نتیجه، تقریبا تمام افراد مسن در صورت عکس برداری، متوجه بروز آرتروز در مفاصل شان می شوند؛ هرچند یافته های عکس برداری لزوما با علایم فرد همخوانی ندارد. به طور کلی، آرتروز مفاصل لگن در مردان و آرتروز مفاصل انگشت ها و زانو در زنان شایع تر است. از سوی دیگر خانم ها به دلایل مختلفی، از جمله آنکه عضلات ضعیف تری دارند یا به دلیل عوارض بارداری، بیشتر از آقایان در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارند. اگرچه چاقی و عدم تحرک فیزیکی را از مهم ترین عوامل ابتلای خانم های خانه دار ایرانی به آرتروز می دانند.
▪ ورزش چقدر می تواند در بهبود این دردهای مزمن نقش داشته باشد؟
ـ ورزش در تقویت عضلات و پیشگیری و تحمل ضربات مختلف نقش موثری داشته و از طرفی باعث پیشگیری از پوکی استخوان می شود. ولی این ورزش باید به طور منظم و با راهنمایی مربی آگاه و گاه مشورت با پزشک معالج باشد. ورزش های سنگین و بی نظم ممکن است مضر هم باشد.
▪ کی اوضاع خطرناک می شود؟
ـ وقتی درد شدید و غیرقابل تحمل باشد، بیش از ۲هفته طول بکشد، همراه با علایم عمومی مثل تب، ضعف، لاغری، بی اشتهایی و... باشد یا در هنگام استراحت تشدید شود، در این موارد باید حتما در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرد.
▪ فرض کنید این گفت وگو را یک دختر ۱۴ ساله و یک خانم ۲۵ ساله هم می خوانند. برای هر کدام از اینها چه توصیه ای دارید؟
ـ ورزش منظم، تغذیه مناسب با لبنیات و مواد غذایی حاوی کلسیم و اجتناب از عادات غذایی نامناسب در همه سنین بهترین توصیه است. ولی در ۲۵ سال به بالا اجتناب از عادات بدی مثل سیگار کشیدن هم خیلی مهم است.
