یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین بیماری‌ها و عارضه‌های اقتصادی کشور را می‌توان وجود کالاهای قاچاق وارداتی دانست. آسیبی که قاچاق کالا به اقتصاد کشور وارد می کند بسیار زیاد است و می تواند با پر کردن بازار مصرف از کالاهای قاچاق مانع از فعالیتهای مولد اقتصادی شود و نرخ بیکاری را بالا ببرد.
اثرات منفی قاچاق
صاحبنظران معتقدند قاچاق صرف نظر از اثرات و نتایج اقتصادی دارای آثار و نتایج سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی نیز می باشد بطور کلی آثار و نتایج قاچاق را در سه مورد زیر می توان بررسی نمود .
الف - آثار اقتصادی :
1 – اختلال در اجرای قانون2 - ایجاد فرهنگی قانون گریزی 3 – اختلال در تجارت رسمی 4- گسترش اقتصاد زیر زمینی5 – کاهش سطح معیشت و انتقال فشار مالیاتی بر بخش رسمی اقتصاد 6 – فرار مالیاتی 7- هدر رفتن منابع ملی و کاهش سرمایه گذاری 8 – تضعیف تولید 9 – کاهش نرخ رشد اقتصادی10 – کاهش درآمد دولت 11- ایجاد اخلال در عملکرد نظام اقتصادی12- ایجاداخلال در عملکرد سیاست های تجاری،مالی ،پولی13- کاهش درآمدهای دولت (درآمدهای مالیاتی )14- انحراف در تخصیص منابع 15- رشد نرخ بیکاری 16- کاهش حیطه اقتدارمدیریت،افزایش اقتصاد زیرزمینی
ب - آثار سیاسی :
1- افزایش ثروت و قدرت نامشروع 2- رانت خواری 3- بی عدالتی 4-کاهش اعتماد عمومی 5- تمایل به قانون گریزی 6- افزایش بی نظمی اقتصادی 7- تضعیف امنیت اقتصادی 8- افزایش فاصله طبقاتی 9– هدر رفتن منابع ملی 10– تضعیف کارآمدی 11– کاهش امید ملی 12– کاهش امنیت عمومی
ج - آثار فرهنگی اجتماعی :
1-گسترش فرهنگ تجمل گرایی 2– مصرف گرایی 3– بیگانگی 4– کاهش ارزش گرایی 5– تمایل به قانون گریزی 6– هدر رفتن سرمایه های اجتماعی 7– تضعیف مقبولیت 8– کاهش مشروعیت 9- افزایش بی نظمی اجتماعی 10– کاهش امنیت اجتماعی
براساس محاسبات انجام شده هر یک میلیارد دلار قاچاق حدود 100هزار فرصت شغلی کشور را از بین می‌برد که این امر به‌معنای افزایش بیکاری، فقر و بزهکاری در جامعه است
سودآوری قاچاق
ورود کالاهای قاچاق که به‌دلیل قیمت کمتر ممکن است با اقبال مصرف‌کنندگان نیز مواجه شود می‌تواند سرمایه‌ها را به سمت انجام کارهای دلالی و واسطه‌گری (غیررسمی)سوق دهد؛ موضوعی که بیانگر این واقعیت است که سودآوری قاچاق کالا و وجود حاشیه سود بالای آن، کاهش سرمایه‌گذاری‌های مولد را به‌دنبال داشته و موجب خواهد شد تا برخی صاحبان نقدینگی با توجه به افزایش تقاضا برای کالاهای وارداتی، نقدینگی خود را صرف قاچاق کالا و تقویت شبکه توزیع کنند.
براساس محاسبات انجام شده هر یک میلیارد دلار قاچاق حدود 100هزار فرصت شغلی کشور را از بین می‌برد که این امر به‌معنای افزایش بیکاری، فقر و بزهکاری در جامعه است چرا که پیامدهای از بین رفتن فرصت‌های شغلی، بیشتر متوجه طبقه متوسط به پایین جامعه خواهد بود.
علل وقوع قاچاق
اما چرا اصولا چنین پدیده شومی این فرصت را پیدا می کند تا در تارو پود اقتصاد کشور ریشه بدواند؟ چند علت ساده را می توان برشمرد:
پایین بودن ریسک قاچاق کالا
گران وپیچیده بودن واردات رسمی
تفاوت قیمت در ایران نسبت به کشورهای اطراف
http://img.tebyan.net/big/1389/11/34...8821310173.jpg
مشکلات ساختاری بخش تولید که منجر به تولید کالا با کیفیت پایین وقیمت بالاشده است
بالا بودن میل نهایی به مصرف کالاهای وارداتی به دلیل کیفیت بالاتر
چرخه بیکاری وفقر درنواحی مرزی
مبارزه با قاچاق
قاچاق آثار و تبعات سوئی بر فرهنگ اجتماع هم خواهد داشت لذا لازم است کلیه کارگزاران با همکاری ستاد زمینه مناسب برای انجام فعالیت های زیر به منظور تحقق در هدف " امنیت و سلامت اقتصادی " جامعه ایجاد نمایند :
1- روانسازی تجارت و جلوگیری از واردات امانی کالا .
2 – آزاد سازی اقتصاد بر پایه چشم انداز 20 ساله به منظور افزایش نقش بخش خصوصی .
3 – عقد قرارداد با همسایگان به منظور تامین انضباط و امنیت اقتصادی .
4 – اتخاذ سیاست توسعه منطقی و معقول به منظور افزایش تولید و اشتغال مناسب .
5 – طراحی سامانه یکپارچه کنترل مالی به منظور ایجاد انضباط مالی و شفاف سازی .
6 – کمک به تامین هر چه سریعتر بازار مشترک اسلامی به منظور افزایش ثابت پذیری اقتصاد .
7 – فرهنگ سازی برای کاهش تقاضا و ترجیح مصرف کالای داخلی .
8 – افزایش ریسک قاچاق از طریق مبارزه قاطع و پیگیر .
9 – ممنوعیت دخالت نهادها در تجارت به منظور شفاف سازی و برخورد با عوامل دولتی دخیل .
وقتی قیمت ها واقعی شوند و فاصله کمی با قیمت ها در کشورهای همسایه و قیمت جهانی سوخت داشته باسند تمایل کمتری برای قاچاق سوخت از مرزها وجود خواهد داشت.
چالشهای فرا روی مبارزه با قاچاق کالا :
مواردی که در بالا ذکر شد به نظر قابل اجرا می آیند اما چرا هنوز چنین معضلی همچنان وجود دارد؟
1- عدم درک مشترک درخصوص منافع ملی و نوسانات شدید در سیاستگذاری .
2-وجودانحصارات،محدودیتها،مق اومتهای شدید ساختاری،کارکردی وهنجاری دربازرگانی قانونی .
3- تداوم اتخاذ تصمیمات و سیاستگذاری های اقتصادی و تجاری متناقص .
4- وجود انحصارات و فضای رانتی ، وجود یارانه زیاد توام با بی عدالتی در توزیع یارانه ها
5- دخیل بودن برخی از کارکنان دولت در امر قاچاق و حمایت مسئولین از اقدامات خلاف آنها .
6 – ضعف شدید امکانات و نیروی انسانی ماهر در گمرکات علیرغم گسترش کمی مراکز گمرکی .
7- عدم بازدارندگی مناسب و کافی در مجازات قاچاقچیان .
8- طولانی شدن روند رسیدگی به پرونده های مهم قاچاق و یا تبرئه حدود 90% متهمان پرونده .
9 – افزایش میزان مصرف کالای لوکس و خارجی به جهت تغییر فرهنگ و الگوی مصرف جامعه .
و بسیاری از موارد دیگر باعث جلوگیری از برخورد مناسب با این پدیده در جامعه گردیده است .
هدفمندی یارانه ها و قاچاق
یک سوال اساسی این است که هدفمند کردن یارانه ها و واقعی شدن قیمت ها چه اثری می تواند بر قاچاق داشته باشد؟
به ویژه درباره قاچاق سوخت می توان چنین گفت که وقتی قیمت ها واقعی شوند و فاصله کمی با قیمت ها در کشورهای همسایه و قیمت جهانی سوخت داشته باسند تمایل کمتری برای قاچاق سوخت از مرزها وجود خواهد داشت. اما باز هم کسب چنین موقعیتی مخصوصا در سایر حوزه ها مستلزم ایجاد قوانین مشخص و سخت گیرانه در حوزه قاچاق است. به نحوی که هزینه این قوانین برای قاچاقچیان از جذابیت قاچاق کالا و پرکردن بازار از کالای قاچاق و به دست گرفتن آن بیشتر باشد::sh::::sh::
