كليه

كليه

1-كالبد شناسي :

هرانساني دو كليه دارد ؛اينها ساختارها يي شبيه لوبيا هستند كه در دو طرف ستون مهره ها در پشت حفره شكمي قرار دارند .

قسمت فوقاني، كليه ها توسط دنده هاي تحتاني پوشيده شده و هركليه در مردان حدود 150 گرم و درزنان حدود 135 گرم وزن دارد. كليه راست كمي پايين تراز كليه چپ قرار گرفته است .

غد د فوق كليوي در قسمت فوقاني هر دو كليه و چسبيده به آنها مي باشند. كليه ها بعلت عملكرد خاصشان جريان خون زيادي دارند.كليه ها توسط بافت چربي كه در اطرافشان قرار گرفته و همچنين عضلات و دنده هاي تحتاني در قسمت پشتي و شكم و عضلاتش در قسمت جلويي محافظت مي شوند.

در قسمت مياني هر كليه لگنچه كليه قرار دارد كه به عنوان يك مخزن كوچك براي جمع آوري ادرار توليدي توسط كليه هاعمل مي نمايد.

لگنچه خود به يك لوله باريك ختم ميشود كه اين لوله كليه رابه مثانه وصل كرده و با حركات دودي خود ادرار كليه و لگنچه رابه داخل مثانه هدايت ميكند اين لوله حالب ناميده مي شود.همچنين اين لوله ها با حركات دودي خويش و نحوه اتصالشان به مثانه از بر گشت ادرار از مثانه به كليه جلو گيري مي كنند.

2-عملكرد كليه ها :
عمل اصلي كليه ها خارج كردن مواد زائد و آب اضافي از بدن است .آبي كه مي خوريم پس از جذ ب از روده ها به داخل جر يان خون رفته و كليه ها آب اضافه و مواد زائد را از خون پاك مي كنند.

توليد ادرار توسط كليه ها شبانه روزادامه دارد, گرچه در شب ها كمي آهسته تر مي شود.كليه طبيعي عملكرد بالايي دارد؛ بطوري كه تنها وجود يك كليه نيز براي ادامه زندگي طبيعي كافي است. از ساير عملكرد كليه ها مي توان به نقش كليه ها در تنظيم فشار، خون توليد بعضي مواد هورموني وثابت نگه داشتن تركيبات بدن اشاره كرد.

3-بيماري كليه و علائم آنها :

بيماري هاي كليوي را بطور ساده به چند گروه مي توان تقسيم كرد :

الف:اختلال عملكردخون رساني به كليه:

كه ممكن است به علت افت ناگهاني فشار خون ،باريك شدن عروق كليوي در سنين بالا يا مثلا انسداد ناگهاني عروق به علت يك لخته خوني ايجاد شود.تمامي اين موارد باعث ميشود كه عملكرد كليه ها شديدا آسيب ببيند .افت ناگها ني جريان خون كليه ها ممكن است با درد شديدهمراه باشد.در صورت باريك شدن شريان كليه ازدياد فشار خون شديد عارض مي گردد.

ب:بيماري هاي خود كليه :

كليه مانند يك غربال ميباشد كه موجب دفع مواد زائد از بدن ميشود. آسيب به اين غربال ممكن است توسط عفو نت ها، بعضي دارو ها (مانند فناستين) و بعضي سموم (فلزهاي سنگين)ايجاد شود. همچنين در بعضي بيماري ها ممكن است اين غربال به شكلي آسيب ببيند كه بعضي از موادي كه براي بدن لازم است نيز از بدن دفع شوند (مثل پر فشاري خون وديابت ).

ج:بيماري هايي كه موجب اختلال تخليه ادرار از كليه مي شوند:

به عنوان مثال سنگ ها مي توانند موجب انسداد در مسير حالب ها شوند و بدين شكل عملكرد كليه ها را با مشكل مواجه سازند .

انسدادكوتاه مدت مسير ادرار موجب آسيب غير قابل بر گشت كليه ها نمي شود ، اما اگر اين انسداد طولاني مدت باشد ممكن است موجب آسيب كليه ها و خاموش شدن كليه شود.همچنين انسداد موجب مستعد شدن كليه ها به عفونت ادراري ميشود.

از علل ديگر انسداد مسير تخليه ادرار از كليه ها مي توان به سرطان لگنچه و حالب ها،فشار از خارج به حالب ها ،لخته هاي خوني ، توده هاي قارچي، بزرگي پروستات و غيره اشاره كرد.

در صورتيكه انسداد حالب ها به صورت حاد ايجاد شود موجب علائمي بنام كوليك قولنج كليوي ميشود، كه با درد شديد پهلو تهوع و استفراغ وبي قراري بيمار همراه است.

د:عفونتها:

بافت كليه ممكن است از راههاي مختلفي دچارعفونت شود. شايع ترين راه رسيدن باكتري هاي عفونت زا به صورت صعودي از مثانه به كليه ها مي باشد. نوع حاد عفونت كليه پيلونفريت حاد ناميده ميشود كه با تب،لرز درد پهلو و علائم تحريكي ادرار مثل سوزش ادرار و تكرر ادرار همراه است.

پيلو نفريت حاد يك بيماري جدي است كه در صورت عدم درمان آن ممكن است عواقب بدي به همراه داشته باشد.در مجموع عفونت هاي ادراري در زنان شايع تر است .ازديگر عفونت ها مي توان به سل كليوي اشاره كرد كه معمولا تشخيص آن با تاخير چندين ساله همراه است.

ه:سرطان هاي كليه:

سرطان هاي كليه انواع مختلفي دارد كه 2نوع شايع ترآن آدنوكاسينوم كليه و تومور ويلمزمي باشد.تومور ويلمز مخصوص شير خواران و كودكان است كه اكثرا خود را به صورت تو ده شكمي نشان مي دهد.در مقابل آدنوكاسينوم كليه (كارسينوم سلولهاي كليوي ) كه شايعترين سرطان اوليه كليه است در مردان شايع تربوده و بيشتردر افراد ميانسال و مسن ديده مي شود.استعمال سيگار مي تواند در ايجاد آن نقش داشته باشد.

علائم كلاسيك اين بيماري به صورت درد پهلو ،لمس توده در پهلو و ديدن خون درادرار ميباشد، كه وجود اين علائم نشانه پيشرفته بودن سرطان است. با استفاده روز افزون از روشهاي راديولوژي وسونوگرافي سرطانهاي كليه امروزه درمراحل ابتدايي تر و قبل از ايجاد علائم اكثرا كشف مي شوند.

و:گوناگونيهاي تشريحي:

اينها شامل نابهنجاريهاي تشريحي هستند كه اغلب بدون علامت بوده ولي مي توانند براي فرد مشكل سازشوند. اينها شامل قرار گرفتن هر دو كليه فرد در يك طرف بدن ،چسبيدن قطب تحتاني كليه ها به يكديگر (كليه لعل اسبي) ،قرار گرفتن كليه ها در محلهاي نا بجا ،دو تا بودن لگنچه ها و حالبها در هر طرف و غيره مي باشند.بعضي از اين گوناگوني ها با شيوع بالاتر عفونتهاي كليوي و سنگهاي كليوي همراه است.

4-معاينات و آزمايشها :
در اولين قسمت هر معاينه گرفتن يك شرح حال دقيق از بيمار اهميت دارد.پس از گرفتن شرح حال معاينه با اين بيمار نكاتي را براي پزشك مشخص ميكند.براي مشخص كردن مشكلات كليوي ممكن است انجام آزمايشات ضروري باشد.
الف: آزمايشهاي خون:كه مي تواند تا حدي وجود عفونت در بدن يا صحت يا اشكال عملكرد كليه ها و همچنين غلظت موادي را كه ميتوانند موجب ايجاد سنگ كليوي شوند را مشخص نمايند.
ب:آزمايش ادرار: كه مي تواند وجود عفونت كليوي يا وجود خون در كليه (مثلا در جريان سرطان كليه ياعفونت كليه يا سنگ كليه)را نشان دهد.
همچنين با اين آزمايش مي توان ميزان اسيدي بودن ادرار و غلظت موادسنگساز در ادرار را مشخص كرد.
براي تشخيص دقيق تر عفونتهاي ادرار نياز به كشت ادراري ميباشد كه ممكن است چند روز زمان ببرد.

ج:راديو گرافي:كه شامل عكس ساده(kub) و عكس رنگي از كليه ها ميباشد.عكس رنگي كليه هاivp)) مخصوصا در تصميم گيري براي درمان سنگهاي كليوي و وجود خون در ادرار سودمند است.به ندرت تزريق ماده حاجب براي گرفتن عكس رنگي كليه ممكن است با واكنشهاي ناخواسته در بيمارهمراه شود.آگاهي كامل ارولوژيست و راديولوژيست از اين واكنشهاي ناخواسته و آمادگي آنها مي تواند از ايجاد مشكل در نزد بيماران جلوگيري نمايد.

5-سونو.گرافي:يك وسيله سودمند وبدون ضرر براي ارزيابي شكل كليه ها و بيماريهاي كليوي مي باشد.گرچه استفاده از اين وسيله بامحدوديتهاي تشخيصي همراه است ولي در بسياري از موارد ميتواند كمك كننده باشد.

ه:سي تي اسكن:وسيله تشخيص جديدتري است كه جهت بررسي شكل وعملكرد كليه ميتوان ازآن بطور ساده يا با تزريق ماده حاجب استفاده كرد.اين وسيله تشخيص بخصوص در مورد تشخيص توده هاي كليوي و سرطانهاي كليوي كاربرد دارد.

و:ساير روشهاي تشخيص:شامل اسكنهاي راديونوكلوئيك(براي مشخص كردن عملكرد دقيق هر كليه ؛وجود عفونتها يا آبسه هاي كليوي،اثبات انسداد راه خروج ادرار از كليه و....)راديو گرافي رنگي كليه ها با استفاده از تزريق ماده حاجب در سوندي كه در حالب قرار داده شده است و آندوسكوپي كليه ميباشد.هر يك ازاين روشها در موارد خاصي كاربرد دارند.

5 -درمان بيماريهاي كليه

الف:عفونتهاي كليوي:پيلونفريت حاد اغلب با درمان آنتي بيوتيك مناسب بر اساس كشت ادراردرمان ميشود. در موارد شديدعفونت يادر مواردي كه تشخيص ان با پزشك معالج ميباشد مثلا در جريان بارداري درمان پيلونفريت نياز به بستري بيمار دارد.در مواردي كه عفونتهاي كليوي همراه با انسداد يا سنگ ادراري مي باشد خطرات بيشتري بيمار را تهديد ميكند و نياز به اقدامات درماني شديدتر در جهت رفع انسداد ميباشد.

در صورتي كه عفونت كليوي با تجمع چرك درنسج كليه (آبسه كليوي) با تجمع چرك در سيستم جمع كننده ادرار (پيونفروز )يا تجمع چرك در اطراف كليه (آبسه اطراف كليه)همراه باشد اغلب نياز به مداخله جراحي جهت تخليه چرك و گاها نياز به خارج كردن كليه جهت بهبودي بيمار ميباشد.بعضي از عفونتهاي خاص كليوي مثل سل درمانهاي طولاني مدت مختص به خوددارند

ب:سنگهاي كليوي:بسياري از افراد بدون اينكه بدانند دچار سنگهاي كليوي هستند بايد بدانيم كه گاها سنگهاي كوچكتر كليوي علائم بيشتر براي بيمار ايجاد مي كنند.امروز براي درمان سنگهاي كليوي كمتر از اعمال جراحي باز استفاده مي شود.

روشهاي درمان سنگهاي كليوي به شرح زير است:

الف:سنگ شكني برون اندامي eswl) ): اين روش بيشتر براي سنگهاي كوچك كليوي استفاده مي شود كه باانرژي كه از خارج بدن به سنگ كليه واردمي شود مو جب خرد شدن سنگ ميشود. اين درمان معمولا سي دقيقه تا يك ساعت طول كشيده وبا درد زياد همراه نمي باشد و اغلب بدون بيهوشي قابل انجام است.

ب:سنگ شكني درون اندامي :(tul)دراين روش سنگها ي كليه به وسيله سنگ شكني از طريق دستگاه يورتروسكوپ با وارد كردن دستگاه به درون بدن از طريق مجرا و سپس حالب كاربرد دارد. از اين روش بيشتر براي درمان سنگهاي حالب استفاده مي شود.

ج:سنگ شكني از طريق پوست(pnl ): در اين روش با ايجاد سوراخ كوچكي در پشت بيمار دستگاه وارد كليه شده ، سنگ يا به صورت درسته خارج مي شودو يا پس از خرد كردن سنگ قطعات آن خارج مي شود.

د:در نهايت روش عمل جراحي باز كليه كه با برش بر روي پوست ناحيه پهلو يا شكم يا پشت، باز كردن عضلات وفاسيا ها ونهايتا خارج كردن سنگ از طريق برش روي لگنچه يا كليه، انجام ميشود اين روش امروز كمتر كاربرد دارد.

ج:سرطانهاي كليه:

سرطانهاي كليه با توجه به نوع آنها و ميزان پيشرفت سرطان درمانهاي گوناگوني دارند.سرطانهاي كمتر پيشرفته كليه اغلب با برداشت قسمتي از كليه يا تمام كليه به همراه ساختمانهاي اطراف آن درمان ميشوند. در صورتي كه سرطان به ساير قسمتهاي بدن گسترش يافته باشد برداشت كليه نمي تواند موجب بهبودي كامل بيماري شود. در اين موارد پيشرفته ممكن است از روشهاي ديگري بخصوص روش ايمنو تراپي استفاده شود.بايد توجه داشت كه روشهاي درماني شيميوتراپي و راديوتراپي براي درمان شايع ترين سرطان كليه كه rcc ناميده ميشود، تنها سودمندي محدودي دارد.