چغازنبيل؛ بزرگترين زيگورات دنيا

تاريخچه چغازنبيل

چغازنبيل در اوايل قرن 13 قبل از ميلاد توسط پادشاه ايلامي «اونتاش نپيريشا» در نزديكي رود دز ساخته شده و «دوراونتاش» ناميده شد. معناي دوراونتاش «قلعه اونتاش» است. البته در برخي متون ميخي از اين شهر با عنوان «ال اونتاش» به معني شهر اونتاش نام برده شده است. در مركز شهر معبد عظيمي به صورت مطبق بنا شده كه امروزه دو طبقه از آن هنوز پابرجاست. اين معبد «ذيقورات» نام دارد که به دو تن از خدايان بزرگ عيلاميان يعني «اينشوشيناك» و «نپيريشا» اهدا شده. معبد چغازنبيل بزرگترين اثر معماري بر جاي مانده از تمدن ايلامي است كه تا كنون شناخته شده است.

دورتا دور ذيقورات را ديواري احاطه ميكرده كه در مجاورت آن در جبهه شمال غربي معابدي براي خدايان «كريريشا»، «ايشنيكرب» و «هومبان» بنا شده است. همچنين معابد ديگري در جبهه شمال شرقي قرار داشتهاند. مجموعه اين معابد توسط حصار ديگري احاطه ميشده است. در خارج از اين حصار بقاياي اندکي از خانههاي شهر در سطح زمين ديده ميشوند. دورتادور شهر سومين ديوار قرار داشته كه كل شهر را محصور ميكرده. طول اين حصار خارجي حدود چهار كيلومتر است. در زاويه شرقي شهر و در نزديكي حصار خارجي، كاخهاي شاهي قرار داشتهاند. در زير يكي از اين كاخها پنج مقبره زيرزميني كشف شده است كه احتمالا به خانواده شاهي تعلق داشتهاند. در طرف مقابل شهر و بر روي ضلع شمال غربي حصار خارجي مخزني براي آب موجود است.

«ذيقورات» با تشديد بر روي حروف «ق» و «ر» كلمهيي اكدي است. در ايران اين كلمه عموماً "زيگورات" نوشته ميشود. واژه زيگورات از فعل « زيگورو» به معناي "بلند و برافراشته ساختن" مشتق شده است. واژه چغازنبيل نيز متشکل از دو جز «چغا» به معناي تپه و زنبيل به معناي سبد است. گويا قبل از حفاري معبد، ويرانههاي تپه مانند آن يک زنبيل واژگونه را تداعي ميکرده است و به همين علت شهر كهن «دور اونتاش» را به اين نام خوانده اند.