در اکثر ورزشهای حرفه ای، سلامت دراز مدت ورزشکار برای پیروزیهای کوتاه مدت به خطر می افتد.
صدمات و آسیبهای ورزشی در حین ورزش یا شرکت در مسابقات ورزش رخ میدهند. در بسیاری از موارد این صدمات در اثر استفاده بیش از حد از یک عضو در یک ورزش خاص است. یکی از این موارد اصطلاحا "زانوی دونده" یا درد پاتلو فمورال (Patello-femoral)، نوعی حالت دردناک در زانوست که معمولا در اثر دویدن به وجود می آید، آسیب آرنج یا (tennis elbow) نیز نوعی صدمه دیدگی ناشی از فشار در ناحیه آرنج است که معمولا در تنیس بازان رخ میدهد.
اینگونه آسیبها و جراحات در میان ورزشکاران حرفه ای بسیار دیده میشوند و بیشتر تیمهای ورزشی کارکنانی با تخصص درمانی داشته و با انجمنهای پزشکی در تماسند.با اینحال، این نکته که در اکثر ورزشهای حرفه ای، سلامت دراز مدت ورزشکار برای پیروزیهای کوتاه مدت به خطر می افتد، همواره مورد بحث و جدل بوده است.
● علایم آسیبهای ورزشی
آسیبهای ورزشی را میتوان به دوسته کلی ناگهانی و ناشی از ضربه و صدمات دراز مدت ناشی از استفاده مکرر از عضو تقسیم کرد. بیشترین درصد صدمات در ورزشهای برخوردی مانند فوتبال، راگبی، فوتبال استرالیایی و مانند آن از دسته آسیبهای ناگهانی هستند که از خراشها، کبودیها و کوفتگی عضلانی گرفته تا شکستگیها و صدمات ناحیه سر را دربر میگیرند.
کبودی یا خون مردگی در اثر آسیب دیدن مویرگهای سطحی ایجاد میشوند. کشیدگی و کوفتگی عضله نیز در اثر پارگیهای کوچک رشته های عضله و رگ به رگ شدن به معنای پارگی کوچک در رباط عضله است. واکنش بدن به این آسیبهای ورزشی در ۵ روز اول بعد از واقعه یکسان است و در هردو آنها عضو ورم میکند.
تمام این آسیبهای ناگهانی به سلولهای سازنده بافتهای نرم صدمه میزند. سلولهای مرده و مجروح موادی شیمیایی ترشح میکنند که موجب ورم آن ناحیه میشود. مویرگها آسیب دیده پاره شده و در زیر پوست خونریزی میکنند. واکنش یک بدن نرمال به این شکل است که یک لخته کوچک خون برای متوقف نمودن خونریزی ایجاد میشود و این سلولهای مخصوص که فیبروبلاست (fibroblast)نام دارند، کار درمانی خود را با مشخص کردن محل کوفتگی آغاز میکنند.
به این ترتیب التهاب و ورم محل ضربه، اولین مرحله بهبودی است. بنابراین شدید بودن و طولانی شدن واکنش التهابی در مراحل اولیه، به این معناست که روند بهبودی بیشتر طول کشیده و بازگشت به فعالیت به تعویق خواهد افتاد. درمانهای موجود برای آسیبهای ورزشی به گونه ایست که این دوران را تا حد امکان کوتاه کند تا بهبودی کلی سریعتر آغاز شود.
التهاب با درد، ورم ناحیه آسیب دیده، داغ شدن محل، قرمزی و از بین رفتن قابلیتهای حرکتی همراه است.
● درمانهای اولیه
تمام آسیبهای ورزشی باید تحت نظارت پزشک یا فیزیوتراپ حرفه ای مورد تشخیص و درمان قرار بگیرند. اما اصول کمکهای اولیه و کلیات درمان در بیشتر این موارد یکسان است.
▪ محافظت
ناحیه آسیب دیده باید از آسیب بیشتر محافظت شود. یک قالب پلاستیکی نگهدارنده برای آسیبهای ناحیه پا و قوزک آن بسیار مفید است. این وسیله مانند گچ گرفتن عضو، از حرکت و انتشار آسیب جلوگیری کرده اما به خاطر وزن سبک و اینکه میتواند توسط بیمار بیرون آورده و مجددا استفاده شود، بسیار عملی تر است. در موارد بسیار شدید، علاوه بر این قالب پلاستیکی، از عصا و چوب زیر بغل نیز استفاده میشود.
▪ استراحت
استراحت در زمان آسیب دیدگی بسیار اهمیت دارد. حتی راه رفتن با پای آسیب دیده به خصوص اگر دردناک باشد، میتواند جراحت را بیشتر کند. داروهای مسکن تنها با تجویز پزشک باید مصرف شود.
▪ یخ
استفاده از کیسه یخ میتواند در میان روشهای درمانی موجود باشد. کیسه یخ را باید هر دو ساعت یکبار به مدت ۲۰ دقیقه بر روی محل آسیب دیده قرار داد. یخ هرگز نباید به طور مستقیم بر روی پوست قرار گیرد زیرا موجب یخ زدگی محل میشود. کیسه های یخ درد را تسکین داده و به گفته متخصصین موجب کاهش خونریزی در بافت آسیب دیده میشود.
▪ ماساژ و کمپرس
قوزک یا زانوی ورم کرده نشانه آسیبهای خاص ورزشی هستند. ورم ممکن است به دلیل خونریزی در مفصل یا التهاب آن باشد. اگر این ورم بیشتر شود میتواند ناحیه آسیب دیده را گسترش دهد که این موضوع موجب افزایش فراوان دوره درمان خواهد شد. کمپرس کردن این ناحیه در مراحل ابتدایی آسیب دیدگی به کاهش تورم کمک کرده و نتیجه خوبی به بار خواهد آورد. کمپرس قوزک و مچ پا با استفاده از قالبهای پلاستیکی دارای سلولهای هوای قابل تورم انجام میشود. محل متورم در قالب قرار گرفته و تورم این بالشتکهای ریز، محل متورم را ماساژ میدهند. تورم زانو با زانوبند مخصوص کمپرس انجام میشود. این درمانها همراه با کیسه یخ نتیجه بسیار مطلوبتری خواهند داشت.
▪ بالا بردن
اگر عضو آسیب دیده در هنگام استراحت بالا قرار نگیرد، ورم شدید و مکرر موجب طولانی شدن مدت درمان خواهد شد. این امر به خصوص در مورد آسیبهای زانو و قوزک پا صادق است. اگر پا در ارتفاع قرار نگیرد، جاذبه زمین موجب میشود کایعات میان بافتی در اطراف مچ و زانو جمع شوند. این حالت فشار در محل را به شدت بالا برده و موجب درد شدید میشود.
برای جلوگیری از درد مچ و قوزک و ورم بیش از حد، مچ باید در حالت دراز کشیده یا نشسته، بالار از حد کمر قرار گیرد. این اصول اولیه بسته به نوع آسیب، توسط درمانگر متخصصی که به کار درمان شخص پرداخته اجرا میشوند. این پزشک یا متخصص فیزیوتراپی دستوراتی برای اجرا در منزل نیز خواهد داد که جهت دراز کشیدن و حرکاتی که باید از آنها اجتناب شود، از آن جمله اند.
