دیابت و ورزش

بیماری قند (دیابت) یکی از شایع ترین بیماری های غدد درون ریز است که با افزایش غیر طبیعی قند خون، اختلالات متابولیکی حاد و عوارض درازمت در چشمها، کلیه ها، اعصاب و عروق خونی مشخص می گردد.
● عوامل ایجاد بیماری:
تا کنون علت دقیق بیماری قند شناخته نشده است، اما مهمترین عواملی که در ایجاد این بیماری دخالت دارند عبارتند از:
وراثت
عوامل محیطی (عفونت های ویروسی)
چاقی (بیش از ۸۰ درصد از بیماران چاق هستند.)
حاملگی (به بیان دیگر، خانم هایی که نوزادان با وزن زیاد به دنیا می آورند و یا سقط های مکرر داشته باشند
● انواع بیماری قند یا دیابت:
بیماری قند به طور کلی به دو نوع تقسیم می شود:
۱) دیابت وابسته به انسولین (نوع ۱) که با کاهش یا عدم ترشح انسولین در بدن، به علت تخریب سلول های ترشح کننده انسولین پدید می آید. در این نوع بیماری حداکثر شیوع در سنین یازده تا سیزده سالگی است.
۲) دیابت غیر وابسته به انسولین (نوع ۲) که با افزایش مقاومت نسبت به اثر انسولین در بافتها مشخص می شود که در دیابت نوع ۲ اکثر مبتلایان چاق می باشند و سن بروز بیماری بالای چهل سال می باشد.
● نشانه های بیماری قند یا دیابت:
تظاهرات بالینی از فردی به فرد دیگر متفاوت است اما در اکثر بیماران با علائم ناشی از افزایش قند خون (افزایش حجم ادرار، افزایش میزان مصرف مایعات – غذا ) لاغری و ضعف و خارش بدن بروز می کند. بعضی از عوارض این بیماری اختلالات گردش خون، زخم پا، اختلال در بینایی و نابینایی که به صورت ویروس نمایان می شود و همچنین مهمترین علامت اغمای دیابتی است که یک بیهوشی کامل می باشد و به تدریج رخ می دهد.
● راه های درمان:
بیماران مبتلا به قند را می توان با کنترل رژیم غذایی، ورزش منظم روزانه و تزریق به موقع انسولین و یا مصرف کاهش دهنده قند خون درمان نمود. منظور از رژیم غذایی تنظیم مواد مصرفی مورد نیاز بدن است.بیماران دیابتی نیازمند رژیم غذایی خاصی نیستند و می توانند از همان غذایی که سایرین استفاده می کنند مصرف نمایند اما آنان باید از مصرف شیرینی جات و تنقلات خودداری نمایند. همچنین این عزیزان نیاز دارند تا غذای مصرفی را به جای سه وعده در ۵ یا ۶ وعده تقسیم نموده و میل کنند. این کار موجب می شود تا قند خون آنان به یکباره بالا نرود. از سوی دیگر ورزش و فعالیت جسمانی موجب جذب قند بیشتری به بافت های عضلانی شده و در نتیجه قند خون پایین بیاید. در واقع می توان گفت که در درمان بیماری قند، ورزش نقش انسولین یا سایر داروهای پایین آورنده قند خون را ایفا می کند. ورزش های مناسبی که می توان پیشنهاد نمود عبارتند از:
ـ پیاده روی
ـ دویدن آرام
ـ اسکی
ـ شنا
ـ نرمش های عمومی
ـ دوچرخه سواری
● راهنمای کلی و توصیه های ضروری در بیمارن دیابتی:
برای ورزش کردن مشاوره با پزشک در خصوص مصرف داروهای خوراکی، زمان مناسب برای ورزش کردن و دفعات تزریق از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین افراد مبتلا با سن حدود ۴۰ سال به بالا علاوه بر رعایت موارد ذکر شده باید مورد ارزیابی با تست ورزش قرار گیرند.
برنامه های ورزشی باید به آهستگی و با فشار کم آغاز و به تدریج به سرعت و فشار آن افزوده شود. همچنین توصیه می شود که بیماران دیابتی قبل از هر جلسه فعالیت ورزشی بدن خود را با حرکات ملایم و آهسته گرم نمایند و پس از پایان فعالیت نیز بدن خود را سرد نمایند. تعداد جلسات توصیه شده برای اینگونه بیماران ۳ تا ۵ جلسه در هفته می باشد. معمولا برنامه ورزشی برای بیماران دیابتی باید هوازی بوده و فشار به شکل تدریجی افزایش یابد. بعلاوه هر جلسه باید شامل بخش های زیر باشد:
۱) ۱۰ دقیقه گرم کردن بدن با حرکات نرمشی
۲) ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ورزشهای هوازی (پیاده روی – دوی آهسته) با میزان مشخص افزایش ضربان قلب (۶۰ تا ۷۵ درصد حداکثر ضربان قلب)
نحوه ی مشخص کردن درصدی از حداکثر ضربان قلب این چنین است که سن خود را از عدد ۲۲۰ کم می کنید،‌عددی به دست خواهد آمد که حداکثر ضربان قلب شما می باشد. سپس می توانید درصد مورد نظر را از حداکثر ضربان قلب بدست آورید.
برای مثال ۷۰ درصد حداکثر ضربان قلب فردی ۲۰ ساله این چنین محاسبه می شود:
ضربه در دقیقه۲۰۰=۲۰-۲۰۰
ضربه در دقیقه۱۴۰ =۷۰%x۲۰۰
۳) ۱۵ تا ۲۰ دقیقه ورزش های سبک و حرکات کششی برای سرد کردن بدن (برای اطلاع بیشتر مراجعه شود به نوشتار « تمرینات کششی و عمومی» در آرشیو موضوعی وبلاگ)
پیاده روی از مناسب ترین فعالیت هایی است که برای بیماران قندی توصیه می شود چرا که در همه جا قابل اجرا می باشد و نیاز به وسیله خاصی ندارد. از جمله تاثیرات دیگر پیاده روی میتوان به کاهش فشار خون، کاهش وزن چربی بدن و کاهش وزن نیز اشاره کرد.
● نمونه ای از یک برنامه پیاده روی مناسب برای بیماران قندی:
هفته/ تعداد دفعات تمرین در هر هفته/ مدت زمان هر جلسه تمرین
اول/ سه تا پنج بار/ ۱۰ دقیقه
دوم/ سه تا پنج بار/ ۱۵ دقیقه
سوم/ سه تا پنج بار/ ۲۰ دقیقه
چهارم/ سه تا پنج بار/ ۲۵ دقیقه
پنجم/ سه تا پنج بار/ ۳۰ دقیقه
ششم/ سه تا پنج بار/ ۳۵ دقیقه
هفتم/ سه تا پنج بار/ ۴۰ دقیقه
هشتم/ سه تا پنج بار/ ۴۵ دقیقه
نهم به بعد/ سه تا پنج بار/ ۴۵ دقیقه تکرار می شود
● سایر راهنماییهای برای بیماران دیابتی به قرار زیر است:
۱) نوع و شدت تمرینات و اجرای آنها باید حتما با نظارت متخصص انجام پذیرد.
۲) تمرینات ورزشی باید حداقل دو ساعت بعد از صرف غذا صورت گیرد.
۳) بهتر است از تمرینات ایستا استفاده بیشتر شود.
۴) از مصرف دخانیات به هر شکلی خودداری شود.
۵) ماساژ ملایم پاها از نوک انگشتان به سمت بالا به صورت بسیار آرام، مفید می باشد.
۶) پیاده روی بسیار آرام، دوچرخه سواری در مسیرهای هموار با سرعت خیلی آهسته، حرکات کششی و نرمش های آهسته مجاز می باشد