اصل تغذیه یعنی تعادل و تنوع در حدیثی از امام علی(ع) آمده است که: «هرکس در دل خود، درخت علاقه به انواع غذاها را بکارد؛ میوه انواع بیماری ها را از آن می چیند.» این گفته ایشان که حدود ۱۴ قرن پیش بیان شده، سفارش به داشتن یک رژیم غذایی متعادل در مصرف غذاهاست...
امروزه متاسفانه بسیاری از مردم به این اصل مهم توجه نمی کنند و گاهی حتی برایشان مهم نیست که چه غذایی بخورند، چگونه و چقدر؟ و این گونه است که گرفتار انواع بیماری ها می شوند. در «سفره سالم» این هفته، طی گفت وگویی با دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به تحلیل این موضوع پرداخته ایم.
▪ آقای دکتر! آیا بین عبارت «مفیدغذا خوردن» و «به اندازه غذا خوردن» تفاوتی وجود دارد؟
ـ نه! از نظر ما به اندازه غذا خوردن همان مفیدخوردن است. در واقع، اگر کم بخوریم به نفعمان نیست و اگر زیاد هم بخوریم سود نبرده ایم. البته به اندازه خوردن در بعضی از افراد مانند بیماران دیابتی تفاوت می کند. به عنوان نمونه به این افراد توصیه می شود که همیشه ۱۰ درصد کمتر از کالری مورد نیازشان مصرف کنند. گاهی اوقات ما برحسب احتیاط بین ۵ تا ۱۰ درصد کالری کمتر از اندازه معمول استفاده می کنیم و این به معنی مفیدخوردن است.
▪ چه وقتی می توانیم بگوییم که یک نفر دارد مفید غذا می خورد؟ ..
ـ زمانی که هر ۴ گروه اصلی غذایی به نسبت مناسب در برنامه غذایی اش وجود داشته باشد. این ۴ گروه شامل گروه نان و غلات، میوه و سبزی، شیر و لبنیات و گوشت و تخم مرغ است. وقتی همه این گروه ها در رژیم غذایی فردی وجود داشته باشد می گوییم فرد مفید غذا می خورد.
▪ بعضی از افراد در غذا خوردن شان دچار افراط و تفریط می شوند؛ یا به آنچه می خورند اهمیت نمی دهند و همه چیزخوارند یا از ترس اینکه چاق شوند گروهی را حذف می کنند. این گونه تغذیه ها چه عوارضی دارند؟
ـ ببینید؛ ۲ اصل مهم در تغذیه شامل تعادل و تنوع است. اگر فردی از این ۲ اصل خارج شود، در بدنش دچار کمبود مواد مغذی خواهد شد. به عنوان نمونه اگر فردی لبنیات را از برنامه غذایی اش حذف کند خودش را در معرض ابتلا به کمبود کلسیم و ریبوفلاوین قرار می دهد. فردی که به طور کلی گروه گوشت ها را حذف کند، خودش را در معرض کمبود ویتامین ۱۲ B، روی و آهن قرار می دهد. فردی که خودش را از میوه ها و سبزی ها محروم می کند، به کمبود ویتامین C و فردی که غلات سبوس دار را کنار می گذارد به کمبود ویتامین های گروه B مبتلا خواهدشد. قطعا فقدان مصرف هر ماده مغذی در بدن عوارض خاص خودش را خواهد داشت؛ همان طور که زیاد خوردن هم سبب اضافه وزن، پرفشاری خون، افزایش چربی خون، خطر ابتلا به انواع سرطان ها و دیگر مشکلات می شود.
▪ گاهی برخی از افراد با شنیدن فواید یک ماده غذایی خاص به آن رو می آورند و به مقدار زیادی از آن استفاده می کنند. به عنوان نمونه، وقتی مزایای امگا۳ را می شنوند مقدار زیادی ماهی و گردو می خورند. آیا این کار عواقبی هم دارد؟
ـ قطعا! همان طور که گفتم، ۲ اصل مهم در تغذیه، تعادل و تنوع است. وقتی ما اعتدال را رعایت کنیم هیچ گاه در این دام ها نمی افتیم. مسلم است که گردوی زیاد انسان را چاق می کند. ماهی هم همین طور. استفاده بیش از حد از ماهی ممکن است باعث مسمومیت ناشی از فلزات سنگین شود.
▪ آیا امکان دارد برای اینکه چاق نشویم موادغذایی کمتری بخوریم اما در کنار آن از انواع مکمل ها استفاده کنیم؟
ـ اگر فردی رژیم غذایی معقول و منطقی ای بگیرد، برای آنکه مطمئن شویم دچار کمبود آهن، ویتامین ها، کلسیم و... نمی شود، به او مکمل می دهیم؛ البته به شرط اینکه رژیم غذایی فرد از یک حداقل هایی برخوردار باشد. نکته دیگری که باید بدانید، این است که یک رژیم غذایی مناسب، حداقل ها و خط قرمزهایی دارد که ما زیر آن خط قرمزها نمی رویم. به عنوان نمونه، معمولا برای خانم ها رژیم کمتر از ۹۰۰ کالری را به عنوان رژیم لاغری تجویز نمی کنیم. برای آقایان نیز رژیم زیر ۱۳۰۰ کالری را در نظر نمی گیریم. ..
▪ باوری در بین مردم وجود دارد که خانم های باردار یا شیرده باید ۲ برابر غذا بخورند. در علم تغذیه چه میزان غذا برای این افراد مفید و به اندازه است؟
ـ خانم های باردار فقط ۳۰۰ کالری بیشتر از زنان دیگر انرژی لازم دارند. یعنی اگر خانمی در حالت عادی ۱۸۰۰ کالری انرژی نیاز دارد، در دوران بارداری ۲۱۰۰ کالری نیازمند است و نباید کالری دریافتی بیشتر از این باشد. به همین دلیل است که متاسفانه خیلی از خانم ها در دوران بارداری و شیردهی چاق می شوند. به خصوص در دوران شیردهی خانم ها از ترس اینکه شیرشان کم نشود بیش از اندازه غذا می خورند. در حالی که در دوره بارداری چندکیلویی چربی در بدن مادر ذخیره می شود تا در دوره شیردهی آن را استفاده کند ولی با زیاد خوردن مادر، به این چربی های اضافه اجازه آب شدن نمی دهند. بنابراین خانم ها پس از زایمان دوم یا سوم با مشکل چاقی دست و پنجه نرم می کنند.
