سایر دلایل مهاجرت از دلفی 7
از نسخه 7 تاکنون، ویژگی‌های زبانی و کامپایلری متعددی به دلفی اضافه شده است که برشمردن آن‌ها از حوصله این مقاله خارج است. همان‌طور که گفتیم، بیش از 120 تغییر و بهبود در کارکرد، تنها از نسخه 2009 به 2010 وجود داشته است. حال اگر بخواهیم تمام تغییرات را از نسخه 7 تاکنون برشماریم شاید از یک کتاب نیز فراتر رود. ما در ادامه تنها چند ویژگی ابزاری کارا و مهم را که برای برنامه‌نویسان سطوح مختلف کاربرد دارند، بررسی کرده و مطالعه درباره باقی آن‌ها را به شما واگذار می‌کنیم.
Live Templates
یکی از مفیدترین ویژگی‌ها در تکمیل کد و تسریع برنامه‌نویسی،Live Template است که ابزاری توانمند بوده و می‌تواند بازده شما را در برنامه‌نویسی به میزان قابل توجهی افزایش دهد. این ابزار شما را قادر می‌سازد که مطابق یک قالب خاص، ساختاری از جمله ساختارهای استاندارد زبان مانند if، for، case، while و... را به سرعت در کد خود درج کنید و با تغییر بخش‌های مختلف آن، به هدف نهایی خود دست یابید (شکل 1).
انعطاف‌پذیری این ابزار به قدری بالا است که اگر از روش کار آن راضی نبودید، می‌توانید با نوشتن اسکریپت، آن را مطابق خواست خود تغییر داده و تقریباً هر کاری که می‌خواهید با آن انجام دهید. به عنوان مثال، اگر یک نوع شمارشی مانند نام روزهای هفته، ماه‌های سال و... تعریف کرده باشید، این ابزار می‌تواند هنگام استفاده ازساختار Case تمام حالات را با این نوع شمارشی پر کند و از جنبه‌های گوناگون در زمان شما صرفه‌جویی کند.
History Tab
گاهی اوقات زمانی که در حال کدنویسی هستید، ناخودآگاه برنامه شما به سمتی می‌رود که انتظار آن را نداشتید. در طول کار نیز احتمالاً بارها دکمه Ctrl+S را برای ثبت تغییرات کار خود فشرده‌اید. اما در مقطعی، متوجه می‌شوید که بسیاری از راه را اشتباه آمده‌اید و معمولاً این مشکل در شرایطی پیش می‌آید که شما پشتیبان مناسبی از کد یا نقطه ثبت خوبی در ابزار مدیریت کنترل خود نداشتید (البته، شما حتماً هنگام برنامه‌نویسی از کد خود پشتیبان می‌گیرید و از ابزار مدیریت کنترل کد استفاده می‌کنید!). در اینجا است که می‌توانید به بخش سابقه‌های کد (History Tab) در IDE وارد شده و تغییراتی را که طی این مدت در کد خود داده‌اید، مشاهده کنید. با هر بار ذخیره کردن تغییرات، یک کپی از نسخه قدیمی در زیرشاخه‌ای مخفی واقع در شاخه اصلی پروژه ثبت می‌شود که با ورود به بخش سابقه‌های کد، آن فایل‌ها قابل مشاهده و میزان و مکان تغییرات در هر مرحله قابل مقایسه خواهد بود (شکل 2).
محیط قابل شخصی‌سازی
برنامه‌نویسان با یکدیگر متفاوتند و مسلماً کمتر پیش می‌آید که افراد بخواهند در محیط‌هایی کاملاً یکسان کار کنند و اغلب تمایل دارند چینش نوار ابزارها و پنجره‌ها را مطابق خواسته خود تنظیم کنند. این قابلیتی است که کاربران دلفی 7 در آن قدرت مانور بسیار محدودی داشتند؛ در حالی که در نسخه‌های جدید تقریباً همه چیز در کنترل کاربر است. شکل 3 نمایی از این گفته را نمایش می‌دهد.
خطوط راهنمای طراحی فرم
طراحی فرم‌های برنامه موضوع ساده و کم اهمیتی نیست. به‌خصوص اگر اجزای زیادی روی آن قرار داشته باشد. قرار دادن هرچیز در جای خود، رعایت فاصله اجزا با یکدیگر و از حاشیه فرم، تراز کردن اجزای فرم با یکدیگر و مسائلی از این قبیل می‌تواند برای بیشتر طراحان چالش‌برانگیز باشد. همیشه افراد دقیق و زیرکی هم وجود دارند که اگر جزئی از فرم حتی یک پیکسل از جای درست خود اختلاف داشته باشد یا با بخش دیگر تراز نباشد، متوجه می‌شوند. در دلفی 7 ابزاری برای حصول اطمینان از رعایت فاصله‌ها و تراز کردن اجزا وجود دارد که البته کار با آن زمان‌بر است. از دلفی 2009 به بعد این مشکل به زیبایی با به کارگیری خطوط راهنما برطرف شده است. به این ترتیب، با حرکت دادن اجزای فرم، به محض تراز شدن با اجزای دیگر، خطی در آن راستا ظاهر می‌شود. در شکل 4 به دو خط باریک طرفین دو دکمه، حد فاصل بین دو دکمه و خط کنار دکمه پایینی از لبه سمت چپ فرم توجه کنید. این خطوط، راهنمای طراحی فرم هستند.
ساختار جدید فهرست اجزا
در دلفی 7، فهرست اجزا توسط لبه دسته‌بندی می‌شد، اما در نسخه جدید طراحی آن به طور کامل عوض شده است. به نحوی که کارایی بالاتری نسبت به حالت پیش ارائه می‌کند. ضمن آن که می‌توانید در کوتاه‌ترین زمان ممکن، با وارد کردن نام کامپوننت آن را در میان انبوهی از کامپوننت‌ها پیدا کنید. با واردکردن هر حرف در کادر جست‌وجو، فهرست کامپوننت‌ها به آن‌هایی که نامشان شامل عبارت وارد شده می‌شود، کاهش می‌یابد تا درنهایت در یک فهرست خلاصه شده، عنصر مورد نظر خود را پیدا کنیم. شکل 5 تا حدی نشان‌دهنده این مسئله است.
اجزای ویژوال ریبون
کتابخانه ویژوال دلفی همواره درصدد ساخت واسط کاربر زیبا و جذاب بوده است و دلفی 2009 و 2010 این کار را با مجموعه‌ای از اجزای ویژوال به نام ریبون (Ribbon) کامل کرده‌اند. ریبون به اجزای ویژوالی گفته می‌شود که در واسط کاربر آفیس 2007 مشاهده می‌شود و با یک طراحی زیبا، مشکلات کار با منوها را راحت‌تر کرده و تحولی در طراحی واسط کاربر به‌وجود آورده است. شکل 6 نمایی از این اجزای ویژوال را نشان می‌دهد.
بهبود ویرایشگر
پس از نسخه 7 به ویرایشگر دلفی نیز امکانات متعددی اضافه شده است. از جمله می‌توان به Code Folding اشاره کرد. با استفاده از این امکان بدنه کلاس‌ها، توابع و سایر ساختارها و بلاک‌ها، با کلیک روی علامت منفی (-) واقع در حاشیه ویرایشگر، از دید کاربر پنهان شده و مرور کد را در فایل‌های بزرگ راحت می‌سازد. پس از پنهان شدن کد، علامت منفی به مثبت (+) تبدیل شده که با کلیک روی آن، شکل نمایش کد به حالت قبل باز خواهد گشت.
از دیگر امکانات بسیار مفید ویرایشگر، تغییر دسته‌ای نام کلاس‌ها، توابع، متغیرها و... است. به عنوان مثال، اگر بنا به دلایلی تصمیم بگیرید نام متغیری را که در یک بلاک صدخطی بارها تکرار شده، تغییر دهید کافی است خطوط مربوطه را انتخاب کرده و روی آیکون کوچکی که برای تغییر نام در کنار ویرایشگر ظاهر می‌شود کلیک کنید باکمی دقت در شکل1 می‌توانید این آیکون را در کنا خط 29 برنامه مشاهده کنید. بعد از آن با تغییر نام یکی از متغیرها، به‌طور همزمان آن متغیر در هر جای کد انتخابی که تکرار شده باشد، تغییر خواهد کرد. از دیگر امکانات اضافه شده به دلفی می‌توان به ابزار مدل‌سازی UML، ابزار ساخت پرس و جوهای پیچیده SQL، ابزار جدید ترجمه جمله‌ها و پیام‌های درون برنامه‌های چند زبانه و در پایان، تولید خودکار مستندات پروژه پس از اتمام برنامه اشاره کرد. شاید دشوار‌ترین کار برای یک برنامه‌نویس این باشد که از او بخواهند کدهای خود را مستندسازی کند! که البته دلفی 2010 این کار را از همه زمان‌ها راحت‌تر کرده است.
جمع‌بندی
دلفی 7 یکی از سریع‌ترین کامپایلرها را، حتی در میان نسخه‌های مختلف دلفی دارد که علاوه بر سرعت، بسیار کم خطا و پایدار است. این کامپایلر حتی به‌عنوان معیاری برای سنجش سرعت کامپایلرها استفاده شده و می‌شود. بنابه تجربه شخصی، برنامه‌هایی که به درستی با دلفی 7 طراحی شده‌اند، در شرایط مختلف به نسبت کمتر از نرمافزارهای دیگر به خطاهای نامعلوم و غیرقابل پیش‌بینی متوقف می‌شوند. حجم فایل اجرایی ساخته شده در آن نیز به نسبت سایر فایل‌های اجرایی مستقل بسیارکم است و کمترین میزان ملحقات در زمان اجرا به آن متصل می‌شود. یک فایل اجرایی شامل یک فرم خالی، ساخته شده با دلفی 2010 بزرگ‌تر از فایل معادل ساخته شده، با دلفی 7 و حتی 2009 است. اما دلفی 2010 آمده است که ضعف‌های نسخه‌های پیشین را جبران کند.
برای دلفی‌کاران، دلفی 2010 واقعاً ارزش آن را دارد که مانند نسخه‌های 8، 2005 و... بی‌تفاوت از آن نگذرند. کسانی که مدت‌ها است با دلفی 7 کار کرده‌اند، با آمدن نسخه 2010 هرگز نسخه قدیمی را به‌طورکامل کنار نخواهند گذاشت و آن را نیز در کنار نسخه 2010، به عنوان یک گزینه انتخاب برای انجام پروژه‌های آتی خود حفظ می‌کنند (نکته جالب‌توجه این است که این دو نسخه به راحتی در کنار هم در یک سیستم قابل نصب و استفاده‌اند).
به‌یقین تعداد دفعاتی که افراد با تمام علمی که به ویژگی‌ها و قابلیت‌های دلفی 2010 دارند، نسخه 7 را برای انجام یک پروژه به‌خصوص انتخاب می‌کنند، کم نخواهد بود و برای این کار دلایل محکمی نیز خواهند داشت که حتی شاید برای یک نفر از اعضای گروه توسعه‌دهنده دلفی نیز قانع‌کننده باشد. درحقیقت، آن‌ها به خصوصیات خوب محصول پیشین خود واقفند و در این مدت تلاش کرده‌اند شگفتی دیگری ایجاد کنند. در مجموع، روی آوردن به دلفی 2010 هم به کهنه‌کاران دلفی، هم برای برنامه‌نویسان دیگر و هم برای علاقه‌مندان به برنامه‌نویسی که هنوز به دنیای برنامه‌نویسی قدم نگذاشته‌اند یا در انتخاب زبان و ابزار مناسب تردید دارند، بسیار سودمند است.
نسخه‌های دلفی از ابتدا تاکنون
دلفی در ابتدا یکی از پروژه‌های تحقیقاتی محرمانه شرکت بورلند بود و به محصولی تبدیل شد که قرار بود با نام AppBuilder عرضه شود. اما کمی قبل از عرضه این نرم‌افزار، شرکت ناول نرم‌افزار Novel AppBuilder را معرفی کرده و بورلند را به انتخاب نام دیگری برای محصول خود مجبور کرد. بعد از کشمکش‌های فراوان، نام دلفی با الهام گرفتن از عبارت Oracle at Delphi که عبارتی ریشه‌دار در یونان باستان است، برای این محصول انتخاب شد. جمله معروفی در این زمینه برای یونانیان وجود دارد که اگر می‌خواهی با اوراکل صحبت کنی به دلفی برو! اوراکل نام یکی از خدایان و دلفی نام محلی در یونان است. هدف دلفی نیز در ابتدا این بود که با پایگاه‌های داده به خوبی ارتباط برقرار کند که در آن زمان از نرمافزارهای پایگاه داده، بیش از همه اوراکل شناخته شده بود.
دلفی 1 در سال 1995 برای ویندوز شانزده بیتی 1/3 عرضه شد که بر پایه زبان پاسکال بود. یک سال بعد، دلفی 2 با تغییرات چشم‌گیری برای ویندوز 32 بیتی معرفی شد که مدت‌ها بعد حتی پس از معرفی نسخه‌های 3 و 4 کاربران خود را حفظ کرد و بیشتر آن‌ها به نسخه‌های جدیدتر مهاجرت نکردند. نسخه 5 دلفی دوباره با تغییرات زیاد و امکانات نوین همراه بود. به طوری که بیشتر کاربران قدیمی از جمله برنامه‌نویسان دلفی 2 را به سمت خود کشاند.
در دلفی 6 بسیاری از کاستی‌های دلفی 5 برطرف و امکانات جدیدی به آن اضافه شد؛ اما همچنان به دلیل برخی نقاط ضعف، آن طور که انتظار می‌رفت از آن استقبال نشد. در این نسخه برای نخستین بار از هر دو سیستم‌عامل ویندوز و لینوکس پشتیبانی می‌شد. به این ترتیب که نسخه تحت لینوکس دلفی در سال 2001 با نام Kylix معرفی شد و از روی کتابخانه VCL ویندوز کتابخانه‌ای با نام CLX برای سازگاری با هر دو سیستم‌عامل تهیه شد. کتابخانه CLX تمام امکانات VCL را نداشت؛ اما برنامه‌هایی که با استفاده از CLX در ویندوز نوشته می‌شدند، با یک بار کامپایل توسط Kylix در محیط لینوکس نیز به همان شکل قابل اجرا بودند. البته، به دلیل کیفیت پایین این نرم‌افزار و فروش پایین آن، بعد از نسخه 3 که همراه دلفی 7 عرضه شد، توسعه آن پایان یافت.
دلفی 7 که در آگوست 2002 عرضه شد، مدتی پس از ورود به بازار توانست رضایت بسیاری از کاربران را به خود جلب کند و آن‌ها را به طرفداران اصلی خود تبدیل کند. این نسخه به دلیل پایداری، سرعت بالای کامپایل، اجرا و نیاز کم به منابع سخت‌افزاری، یکی از بهترین IDEهای شرکت بورلند به شمار می‌آید و هنوز به طور گسترده از آن استفاده می‌شود. نسخه 8 نخستین نسخه از دلفی بود که نرم‌افزارهایی بر پایه NET Framework. تولید می‌کرد و تمامی برنامه‌های ساخته‌شده با آن به این فریم‌ورک وابسته بودند. حتی IDE آن نیز به شکلی تغییر کرد که شبیه Visual Studio .NET شرکت مایکروسافت شود. این نسخه که در دسامبر 2003 روانه بازار شد، به‌دلیل کیفیت پایین و به سبب آن که دیگر قادر به ساخت برنامه‌های ذاتی ویندوز (Win32) بدون وابستگی به دات‌نت نبود به شدت مورد انتقاد قرار گرفت.
دلفی 9 یا 2005 امکان ساخت برنامه‌های Win32 و دات‌نت را با هم در IDE خود جای داد. اما آن هم به دلیل اشکالات زیاد مورد انتقاد قرار گرفت. دلفی 8 و 2005 هردو مشکلات ناپایداری نیز داشتند که تنها بخشی از آن‌ها با ارائه سرویس پک‌ها برطرف شدند.
دلفی 10 یا 2006 توسعه #C، دلفی دات‌نت و Win32 و نیز ++C را در یک IDE جمع کرد. این نسخه با این که بهتر از دو نسخه قبل بود، باز هم از آن استقبال زیادی نشد. دلفی 11 یا 2007 نخستین نسخه‌ای بود که بعد از واگذاری دلفی به CodeGear (یکی از شرکت‌های تابعه بورلند) ارائه شد. از نسخه 7 به بعد، به دلیل ضعف‌های موجود، برنامه‌نویسان کمی به نسخه‌های بعد روی آوردند و اغلب بهانه‌ای برای مهاجرت از دلفی 7 با آن سرعت و پایداری نمی‌یافتند.
پس از معرفی دلفی 12 یا 2009 توسط Embarcadero، به واسطه تغییرات عمده در این IDE، دلایلی برای مهاجرت از نسخه 7 به 2009 مطرح شد، اما سرانجام با رونمایی از نسخه 14 یا 2010 این مسئله شدت گرفت (اگر توجه کرده باشید به دلیل اعتقاد به خرافه عدد 13، دلفی نسخه 13 نداشته است!). به ادعای توسعه‌دهندگان دلفی، 2010 بهترین نسخه دلفی است که تاکنون عرضه شده است.
خوب است به این نکته نیز اشاره کنیم که برنامه‌های تولیدی توسط دلفی 2010 به هیچ فریم‌ورکی از جمله دات‌نت وابسته نیست. اما وجود برخی قابلیت‌ها در IDEخود این ابزار را به دات‌نت وابسته کرده است.
دلفی به خودی خود مستقل از پلتفرم نیست. به عبارتی فقط با آن می‌توان برنامه‌های تحت ویندوز نوشت. البته به همراه نسخه آخر دلفی، ابزاری به نام Delphi Prism به عنوان جایگزینی برای Delphi.NET ارائه شده است که برای توسعه برنامه‌های دات‌نت است و درحقیقت، پلاگینی برای ویژوال استودیوی مایکروسافت به شمار می‌رود و داخل آن اجرا می‌شود. با استفاده از ابزار مستقل از پلتفرمی مانند مونو (Mono) می‌توان برنامه‌های ساخته شده با Delphi Prism را در سیستم‌عامل‌های دیگر مانند لینوکس و Mac OS X اجرا کرد و در آن‌ها از جدیدترین فناوری‌های دات‌نت مانند WPF و LINQ بهره برد.
