ویروس کرونا یکی از انواع ویروس‌هایی است که می‌توانند سیستم تنفسی را در انسان و سایر پستاندران تحت تاثیر قرار دهند. این ویروس‌ها به همراه ویروس‌های سرماخوردگی، ذات الریه و سندرم حاد تنفسی یا سارس (SARS) می‌توانند بر سیستم گوارشی بدن نیز تاثیر گذار باشند.
ویروس کرونا چیست؟
«ویروس کرونا» (Corona viruse) متعلق به خانواده بزرگی از ویروس‌هایی است که عامل ایجاد بیماری‌های تنفسی هستند. این خانواده، «کرونا وریده» (Coronaviridae) نام دارد. بسیاری از انسان‌ها در طول زندگی خود یک بار با ویروس کرونا مواجه می‌شوند که اغلب باعث ایجاد بیماری‌های کم خطری مانند ذات الریه یا برونشیت می‌شود.
ساختار ویروس کرونا
ویروس‌های کرونا ویریون‌هایی هستند که پاکت ویروسی دارند. قطر این ذرات ویریونی برابر با 120 نانومتر است. ساختارهای برگ شبدر مانند گلیکوپروتئین‌ها و پروتئین‌های سطح این ویروس، ساختمانی «تاج» (crown) مانند در آن ایجاد کرده است. این ویروس‌ها نیز به دلیل ساختار تاجی کرونا ویروس نام گرفته‌اند.
در این ویروس‌ها بخشی به نام نوکلئوکپسید وجود دارد که از پروتئین‌های پوششی کپسید ساخته شده و درون آن ماده ژنتیکی ویروس جای می‌گیرد.
ویروس کرونا دارای ژنومی از جنس RNA است. این ماده ژنتیکی به صورت مارپیچ و یا حلقوی در نوکلئوکپسید ویروس دیده می‌شود. ژنوم ویروس کرونا شامل یک رشته منفرد از RNA مثبت (ریبونوکلئیک اسید) است. RNA ژنومی این ویروس کلاهک متیله شده در ناحیه 5’ خود دارد و در انتهای ۳’ خود غنی از نوکلئوتید آدنین است.
ویروس‌های کرونا توسط ژنوم خود پروتئینی به نام آنزیم «ریپلیکاز» (Replicase) را کد می‌کنند که عملکرد آن رونویسی از ژنوم ویروس و تولید نسخه‌های جدید از آن با استفاده از امکانات سلول میزبان است.
تاریخچه ویروس‌های کرونا
ویروس‌های کرونا اولین بار در سال ۱۹۳۷ از ویروس‌های عامل برونشیت در پرندگان که تعداد زیادی از آن‌ها را از بین بردند، جداسازی شدند. ویروس‌های خانواده کرونا مسئول ایجاد ۱۵ تا ۳۰ درصد از انواع سرماخوردگی‌ها هستند. براساس مطالعات بیش از ۷۰ سال اخیر، محققان به این نتیجه رسیده‌اند که کرونا ویروس‌ها می‌توانند در موش، رت، سگ، گربه، بوقلمون، اسب، خوک و گاو بیماری ایجاد کنند.
بر طبق همین مطالعات که بر روی انواع ویروس‌های خانواده کرونا و بیماری‌هایی که ایجاد می‌کنند، انجام گرفته، نتایج زیر به دست آمده است:
- هیچ درمانی برای سرماخوردگی ناشی از کرونا ویروس‌ها وجود ندارد.
- کرونا ویروس‌ها عامل دو بیماری کشنده سارس و مرس هستند.
- کرونا ویروس‌ها می‌توانند در گونه‌های متفاوتی از حیوانات عفونت ایجاد کنند.
- تاکنون ۶ کرونا ویروس انسانی شناخته شده است.
- ویروس عامل سارس در آخرین اپیدمی این ویروس از چین به ۳۷ کشور جهان انتقال یافت و ۷۷۴ نفر نیز در اثر این بیماری جان خود را از دست دادند.
در هفته‌های اخیر گونه جدیدی از ویروس کرونا در شهر «ووهان» (Wuhan) چین شیوع پیدا کرده است که در ادامه بیشتر در مورد آن بحث می‌شود.
انواع ویروس کرونا
ویروس‌های کرونا معمولا شامل دو جنس به نام‌های کرونا ویروس و تورو ویروس هستند. تفاوت این ویروس‌ها در شکل و ساختار نوکلئوکپسید آن‌ها است، به طوری که در ویروس کرونا این نوکلئوکپسید به صورت مارپیچ است و در تورو ویروس ساختار لوله‌ای دارد.
ویروس‌های کرونا از مهم‌ترین عوامل ایجاد بیماری‌های گوارشی در انسان، مرغ و گاو‌ها به شمار می‌آیند. ویروس‌های این خانواده اکثرا انسان را مورد حمله قرار می‌دهند. در ادامه به بررسی انواع ویروس‌های کرونا انسانی (HCoV) می‌پردازیم.
ویروس‌های کرونا انواع مختلفی دارند که همه آن‌ها بیماری‌های خطرناکی در انسان ایجاد نمی‌کنند. از جمله این ویروس‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ویروس کرونا آلفا
- ویروس کرونا بتا
- OC43
- HKU1
- MERS-CoV عامل بیماری مرس
- SARS-CoV عامل بیماری سارس
- ویروس کرونا جدید ۲۰۱۹ (2019-nCoV)
انسان‌ها در سراسر جهان معمولا توسط ویروس‌های 229E ،NL63 ،OC43 و HKU1 آلوده می‌شوند که اغلب به صورت انواع سرماخوردگی مشاهده می‌شود. اما سه نوع ویروس MERS-CoV ،SARS-CoV و 2019-nCoV اغلب حیوانات را آلوده می‌کنند و زمانی که از حیوانات به انسان منتقل شوند، باعث بروز بیماری‌های خطرناکی مانند سارس می‌شوند.
ویروس بیماری سارس
در انسان گونه‌ای از خانواده کرونا که به «ویروس سارس» (SARS-CoV) معروف است، عامل ایجاد بیماری مسری و خطرناکی به نام «سندرم تنفسی حاد» (Severe Acute Respiratory Syndrome) یا سارس به شمار می‌آید. این ویروس دستگاه تنفسی انسان را مورد حمله قرار می‌دهد و آخرین بار در سال ۲۰۰۲ به طور گسترده در جمعیت‌های مختلف انسانی شیوع پیدا کرد. در نوامبر ۲۰۰۲ در شهر گوانگ دونگ چین اولین موراد ابتلا به این بیماری گزارش شد. پس از آن این بیماری به هنگ‌کنگ گسترش یافت و از آنجا به سراسر جهان منتقل شد.
ویروس SARS-CoV یک گونه منحصر به فرد از خانواده کرونا است که می‌تواند برخلاف سایر ویروس‌های این خانواده دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی را به همراه دستگاه گوارش مورد حمله قرار دهد.
تصویر ۲:
تصویر رنگ آمیزی شده ویروس سارس زیر میکروسکوپ از علائم بیماری سارس تب، سرفه، مشکلات گوارشی، لرز و دردهای عضلانی است. این بیماری اغلب باعث ایجاد اختلال در تنفس نیز می‌شود. ویروس بیماری سارس از خفاش‌های نعل اسبی و نوعی گربه به انسان انتقال یافته است. توانایی انتقال ویروس سارس از حیوان به انسان به دلیل ایجاد تغییرات ژنتیکی در ژنوم این ویروس ایجاد شده است، زیرا در حالت عادی ویروس موجود در این خفاش‌ها قادر به آلوده کردن انسان‌ها نیست.
ذات الریه بیماری عفونت حاد ریوی است که معمولا به دنبال سارس در بدن فرد مبتلا بروز پیدا می‌کند. در مراحل پیشرفته سارس، ریه، قلب و کبد بیمار به تدریج عملکرد خود را از دست می‌دهند.
در طول اپیدمی سال ۲۰۰۲ بیماری سارس، ۸۰۹۸ مورد از ابتلا به بیماری، همراه با ۷۴۴ مرگ در اثر آن گزارش شد. احتمال درصد مرگ در اثر ابتلا به بیماری، ۹٫۶ محاسبه شده است. این بیماری در افراد سالمند شدت بیشتری دارد و تمام سالمندان بالای ۶۵ سال در اثر ابتلا به این ویروس جان خود را از دست دادند.
ویروس بیماری مرس
در سال ۲۰۱۲ ویروس دیگری از خانواده کرونا ویروس‌ها به نام «MERS-CoV» شایع شد که قادر به ایجاد بیماری تنفسی شدیدی به نام «سندرم تنفسی خاورمیانه» (Middle East Respiratory Syndrome) یا «مرس» (MERS) در انسان شد. اولین مورد ابتلا به این بیماری در کشور عربستان مشاهده شد و موارد دیگر آن در سال 2013 در فرانسه، آلمان، اردن، قطر، تونس، امارات متحده عربی و انگلستان گزارش شدند. تمام بیماران مبتلا به مرس در سراسر این کشورها به نوعی با خاورمیانه مرتبط بودند و در حدود دو سوم آن‌ها در اثر این بیماری فوت شدند.
تصویر میکروسکوپ الکترونی از ویروس عامل سندروم تنفسی خاورمیانهاز علائم این بیماری می‌توان به تب، تنگی نفس و سرفه اشاره کرد. این بیماری در اثر تماس نزدیک بین انسان مبتلا با سایر افراد منتقل می‌شود.
ویروس کرونا ۲۰۱۲ بیماری مرس، مشابه دیگر ویروس‌های کرونا است که از خفاش‌ها انتقال پیدا می‌کردند اما اعتقاد بر این است که این ویروس‌های مرس قبل از انتقال به انسان با انتقال از خفاش به جانوران دیگر تغییرات ژنتیکی (جهش ژنتیکی) مختلفی را پشت سر می‌گذارند. شترها یکی از جانوران احتمالی برای انتقال این ویروس به انسان شناخته شده‌اند.
انتقال ویروس بیماری مرس (سندرم تنفسی خارومیانه) از طریق شتر به انسان انجام گرفت.
ویروس جدید کرونا ۲۰۱۹
ویروس کرونا جدید که توسط سازمان جهانی سلامت، ویروس کرونای جدید ۲۰۱۹ (2019-nCoV) نام گذاری شده به «ویروس کرونا ووهان» نیز معروف است. «ووهان» (Wuhan) شهری در چین است که اولین بار این ویروس در افراد مرتبط با بازار غذاهای دریایی این شهر مشاهده شد. اولین گزارش ابتلا به ویروس در ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۹ در سازمان جهانی سلامت به ثبت رسید.
ووهان اولین شهری که در آن ویروس کرونای جدید مشاهده شد. این شهر در جنوب چین واقع شده است.ژنوم ویروس جدید ۲۰۱۹ مانند دیگر گونه‌های خانواده کرونا، یک تک رشته RNA مثبت است. توالی ژنتیکی این ویروس از طریق استخراج آن از خون بیماران مبتلا انجام شد. براساس این مطالعات طول توالی رشته RNA ویروسی برابر با ۳۰kb است. با توجه به تحقیقات صورت گرفته بر روی ویروس جدید ۲۰۱۹ تاکنون، مشخص شده است که این ویروس‌ها از پروتئین‌های سطحی خود و اتصال به پروتئین‌های گیرنده ACE2 برای ورود به سلول‌های بدن استفاده می‌کنند. مشاهده با استفاده از نشانگرهای فلورسنت نیز این نتیجه را تایید کرده است. از علائم گزارش شده این بیماری می‌توان به تب، خستگی مزمن، سرفه‌های خشک، تنگی نفس و دردهای شدید دستگاه تنفسی اشاره کرد.
تعداد مبتلایان به ویروس جدید کرونا ۲۰۱۹
با توجه به این که تعداد مبتلایان به بیماری جدید حاصل از این ویروس در حال افزایش است اما براساس گزارشی که تا زمان نگارش این مطلب (یعنی ۳ اسفند ۱۳۹۸) منتشر شده است، بیش از 77٫925 نفر به این بیماری مبتلا شده و از این تعداد ۲٫۳۶۲ مورد مرگ در اثر این ویروس تایید شده است. از میان مبتلایان به این بیماری در سراسر جهان ۲۱٫۲۶۵ نفر بهبود یافته‌اند. نقشه زنده گستردگی ابتلا به این ویروس در سطح جهان را می‌توانید از طریق این لینک (+) مشاهده کنید.
افزایش مبتلایان به ویروس کرونا جدید ۲۰۱۹
چگونگی گسترش ویروس کرونا جدید ۲۰۱۹
همان طور که در بالا اشاره شد، اولین مورد ابتلا به ویروس جدید ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ گزارش شد. اما تاکنون این ویروس به بسیاری از کشورهای جهان از جمله تایلند، ژاپن، کره و امریکا گسترش پیدا کرده است. اولین مورد این بیماری در امریکا در ۲۱ ژانویه ۲۰۲۰ مردی در ایالت واشنگتن بود که به تازگی از ووهان چین به امریکا بازگشته بود. در ۲۴ ژانویه دومین مورد ابتلا زنی در شیگاگو بود که او هم به چین سفر کرده بود. این دو مورد به سرعت در بیمارستان تحت مراقبت قرار گرفتند و تاکنون در حال معالجه هستند.
از میان مبتلایان به بیماری کرونا تنها ۱٫۶۳۴ نفر متعلق به کشورهایی به جز چین هستند که در حدود ۲٫۱ درصد از کل مبتلایان را به خود اختصاص داده‌اند. در بین این مبتلایان بیشترین تعداد مربوط به کشور کره جنوبی با ۴۳۳ نفر مبتلا است. این بیماری به ایران نیز سرایت کرده و براساس آمارهای جهانی موجود، بیش از ۳۰ مورد ابتلا به این ویروس گزارش شده که تا زمان نگارش این مطلب (تاریخ ۳ اسفند ماه ۹۸)، مرگ دست کم ۴ نفر بر اثر ابتلا به ویروس جدید کرونا تایید شده است.
ویروس جدید کرونا ۲۰۱۹ از کجا آمده است؟
به دلیل این که اولین مشاهده مورد ابتلا به این ویروس در شهر ووهان در افرادی که به فروشگاه غذاهای دریایی در این شهر مراجعه کرده بودند، مشاهده شد، این نتیجه به دست آمد که این ویروس از حیوانات به انسان انتقال پیدا کرده است. در مطالعه جدیدی که انجام شد، توالی ژنوم این ویروس به دست آمد و سپس از نظر ژنتیکی با ژنوم بیش از ۲۰۰ نوع از ویروس‌های کرونا که حیوانات را آلوده می‌کنند، مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که ویروس کرونا جدید ۲۰۱۹، از مار به انسان انتقال یافته است.
دو نوع خاص از مارها که در جنوب چین بیشتر وجود دارند به نام‌های (Bungarus multicinctus) و مار کبری چینی (Naja atra) عامل این انتقال معرفی شده‌اند. این مطالعات توسط برخی از کارشناسان در این زمینه، مورد تردید قرار دارد.
چگونه ویروس از حیوانات به انسان منتقل شده است؟
ویروس‌های کرونا از جمله ویروس‌هایی هستند که می‌توانند انسان را آلوده کنند. براساس مقاله‌ای که در مجله «ویروس‌شناسی پزشکی» (Medical Virology) اخیرا به چاپ رسید، مشخص شد که مارها میزبان اولیه ویروس کرونا جدید ۲۰۱۹ هستند. یک تغییر در پروتئین ویروسی 2019-nCoV امکان شناسایی و اتصال به گیرنده سلول‌های میزبان را به ویروس می‌دهد. این توانایی مرحله کلیدی در ورود ویروس به سلول است. این تحقیق نشان داد که تغییر در پروتئین به خصوصی ممکن است، در انتقال ویروس به انسان نیز موثر باشد.
ویروس چگونه بین مردم انتقال می‌یابد؟
براساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها، ویروس جدید از افراد مبتلا به سایر افراد از راه‌های زیر انتقال می‌یابد:
یکی از مهم‌ترین راه‌های انتقال ویروس کرونای جدید ۲۰۱۹ تماس نزدیک با افراد مبتلا است.
- هوا ( قطعات ویروسی همراه با سرفه و عطسه افراد مبتلا منتقل می‌شود)
- تماس نزدیک بین افراد
- لمس سطوح آلوده به ویروس
- آلودگی با مواد دفعی بدن (به ندرت اتفاق می‌افتد)
مقایسه ویروس کرونا جدید ۲۰۱۹ با ویروس عامل سارس و مرس
بیماری‌های حاصل از دو ویروس MERS-CoV و SARS-CoV در افراد علائم شدیدی را ایجاد می‌کنند. اما هنوز مشخص نیست که شدت بیماری ایجاد شده توسط ویروس کرونا جدید به چه صورت است، زیرا این بیماری در تعدادی از مبتلایان منجر به مرگ شده در حالی که در برخی از افراد بیماری خفیفی را ایجاد کرده است. هر سه ویروس مطرح شده در بیماری‌های انسانی از طریق تماس نزدیک انتقال می‌یابند. حیوان انتقال دهنده ویروس، در این بیماری‌ها به صورت زیر شناسایی شده‌اند:
- سندرم تنفسی خاورمیانه یا مرس از تماس انسان با شتر (گوشت و شیر آن) اولین با در سال ۲۰۱۲ به انسان انتقال یافت.
- بیماری سارس اولین بار در سال ۲۰۰۲ در جنوب چین و از طریق خفاش‌هایی که نوعی گربه را آلوده کردند به انسان انتقال پیدا کرد.
- ویروس جدید از طریق تماس یا خوردن حیوانات آلوده به ویروس در ووهان چین به انسان منتقل شد (حیوانی که ویروس را به انسان منتقل می‌کند، با توجه به مطالعات کنونی نوعی مار است).
در طول شیوع بیماری سارس، ویروس SARS-CoV یک نفر از هر ۱۰ نفر فرد مبتلا به سارس را از پای در آورد. نرخ مرگ و میر ویروس کرونای جدید هنوز مشخص نشده است اما براساس گزارشات، اکثر افرادی که در اثر این بیماری جان خود را از دست داده‌اند، بالای ۶۰ سال سن داشته‌اند. علیرغم این یافته‌ها با فوت مرد جوان مبتلا به بیماری ویروس جدید در روزهای اخیر، نگرانی به دلیل خطرناک بودن این ویروس افزایش یافته است.
علائم ابتلا به ویروس کرونا جدید و راه‌های درمان ویروس کرونا
علائم بیماران مبتلا به ویروس کرونا جدید شامل تب، سرفه و تنگی نفس است. این علائم مشابه علائمی است که بیماران مبتلا به سارس از خود بروز می‌دادند.
علائم بیماری ویروس کرونای جدید ۲۰۱۹علاوه بر شباهت‌هایی که این علائم با هم دارند، تفاوت‌هایی نیز در بین علائم این دو بیماری مشاهده می‌شود. به عنوان مثال، در بیماران مبتلا به ویروس جدید، التهاب دستگاه تنفسی فوقانی مانند آبریزش بینی، عطسه و گلو درد و همچنین مشکلات گوارشی که در مبتلایان به سارس وجود داشت، مشاهده نمی‌شود.
تاکنون راه‌های درمانی مشخصی برای مبتلایان به این بیماری به دست نیامده است و اکثر کسانی که بیماریشان بهبود پیدا می‌کند، بدون هیچ درمان و داروی خاصی درمان می‌شوند. تنها کاری پزشکان در این مورد می‌توانند انجام دهند، این است که استراحت و مصرف داروهایی که علائم بیماری را بهبود می‌بخشند را تجویز می‌کنند. برای ویروس کرونای جدید تاکنون هیچ واکسنی نیز ساخته نشده است.
