دمنوش گیاهی هرچه تازه‌تر، بهتر !
همان طور که اگر چای بیش از اندازه مصرف شود اثر منفی دارد، در مورد دمنوش‌ها هم همین موضوع صادق است.
دمنوش های گیاهی
در کابینت آشپزخانه مادربزرگ را که باز می‌کنم، پر است از قوطی‌های حاوی برگ‌های خردشده گیاه‌های مختلف! گل گاوزبان، آویشن، اسطوخودوس، نعناع، چای کوهی، عناب و... هر بار که پدرم می‌گوید خسته‌ام، معده‌ام سنگین شده یا استرس کاری‌ام زیاد است، مادربزرگ فوری این قوطی‌ها را روی کابینت می‌چیند و مقداری از هر یک در قوری گل قرمز قدیمی‌اش می‌ریزد و آب جوش سماور را روی آن باز می‌کند. بعد از چند دقیقه، دمنوش حاضر و در استکان با تکه‌ای نبات آماده است.
بیشتر ما برای رفع خستگی یا در شب‌نشینی‌ها و مهمانی‌هایمان چای می‌نوشیم در صورتی که دمنوش‌های خوشمزه و خوش آب و رنگ و پرفایده کم نیستند. به همین دلیل، این گفت و گو با دکتر محمدحسین عزیزی، در مورد دمنوش‌ها را برایتان آورده‌ایم.
به چه نوشیدنی‌هایی دمنوش می‌گویند؟
دمنوش، از دم کردن قسمت‌های مختلف گیاهان از جمله برگ، ساقه، ریشه و میوه به دست می‌آید که خواص زیادی دارند. معروف‌ترین دمنوش، چای است که از برگ خشک‌شده بوته چای و آب جوش به دست می‌آید.
می‌توان از تمام گیاهان برای تهیه دمنوش استفاده کرد؟
از بیشتر گیاهان دارویی، ادویه‌ها و میوه‌ها می‌توان به صورت خشک، خرد و پودر شده برای تهیه دمنوش استفاده کرد.
آیا می‌توانیم گیاهان، میوه‌ها و... را برای تهیه دمنوش با هم مخلوط کنیم یا اثرشان تغییر می‌کند؟
می‌توان گیاهان، برگ و ساقه و میوه آن‌ها را با هم ترکیب کرد تا خاصیت بیشتری پیدا کنند.
مگر گیاهان چه خاصیتی دارند که برای تهیه دمنوش به کار می‌روند؟
گیاهان حاوی رنگدانه، آنتوسیانین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها، مواد فلاونوییدی و ترکیب‌های ضدسرطان، ضددیابت، ضدفشارخون و ضدبیماری‌های قلبی- عروقی هستند. برخی از آن‌ها هم باعث کاهش خستگی می‌شوند و برخی تقویت‌کننده معده و روده‌اند.
دمنوش‌ها ضرری هم دارند؟
نه، به شرطی که در مصرف آن‌ها افراط نکنیم. همان طور که اگر چای بیش از اندازه مصرف شود اثر منفی دارد، در مورد دمنوش‌ها هم همین موضوع صادق است.
دمنوش را چطور باید آماده کرد؟
آب داغ را روی برگ، ساقه، میوه یا مخلوطی از گیاه می‌ریزیم و اجازه می‌دهیم چند دقیقه‌ای با در بسته کنار منبع حرارتی و نه روی آن، باقی بماند تا عصاره‌اش خارج شود.
این موضوع در مورد دمنوش‌های فله‌ای که در عطاری‌ها موجود است و چای‌های کیسه‌ای هم صدق می‌کند؟
بله، البته از آنجا که چای‌های کیسه‌ای معمولاً حاوی گیاه پودر شده هستند، رنگ و اسانس‌شان زودتر خارج می‌شود اما به هر حال باید آن‌ها را هم حدود 5 دقیقه در آب جوش گذاشت تا دم بکشند. دمنوش‌هایی که به صورت برگ و ساقه و ریشه کامل هستند باید بیشتر و حدود 15-10 دقیقه در آب جوش دم بکشند.
آیا این باور صحت دارد که چای‌های کیسه‌ای از گیاهانی با کیفیت پایین‌تر تهیه می‌شوند؟
همیشه این‌طور نیست. البته چون می‌توانیم دمنوش‌های فله‌ای را از نظر کیفیت، رنگ، تمیزی و بو بررسی کنیم، مسلماً بهتر از انواع چای‌های کیسه‌ای هستند اما حتی آن‌ها را هم باید از محل معتبری تهیه کرد. اگر این نوع چای‌ها را می‌خریم، بهتر است مربوط به شرکتی معتبر با سابقه کافی باشد. از طرفی، به آن‌ها معمولاً رنگ و اسانس اضافه می‌کنند، به همین دلیل به محض قرار گرفتن در آب جوش، رنگ می‌دهند.
چای‌های کیسه‌ای دو نوع کلاسیک و طعم‌دار دارند. شما استفاده از کدام‌یک را توصیه می‌کنید؟
بهتر است چای کیسه‌ای کلاسیک تهیه کنید زیرا نوع طعم‌دار، حاوی اسانس‌های شیمیایی است. مثل چای سبز با طعم لیمو حاوی عصاره لیمو نیست بلکه اسانس سنتزی آن را دارد.
دمنوش‌ها را بعد از تهیه می‌توان چند ساعت یا چند روز در یخچال نگه داشت یا باید فوراً مصرف کرد؟
بهتر است دمنوش‌ها را تازه مصرف کنیم تا از ترکیب‌های آنتوسیانین، آنتی‌اکسیدانی و فلاونوییدی‌شان بهره‌مند شویم زیرا فرمول این ترکیب‌ها در اثر ماندن و مواجهه با اکسیژن هوا تغییر می‌کند و ساختار شیمیایی‌شان می‌شکند. اگرچه نگهداری دمنوش بیش از یک ساعت باعث خراب شدن آن نمی‌شود اما آثار مفید آن را از بین می‌برد.
دمنوش فله‌ای را تا چه مدت و در چه شرایطی می‌توانیم نگه داریم؟
دمنوش‌ها چون خشک هستند و رطوبت خیلی کمی دارند، می‌توان آن‌ها را در محیط خشک، خنک و سایه تا 3-2 ماه نگه داشت اما نگهداری طولانی‌مدت آن‌ها باعث کاهش آثار مفیدشان می‌شود.
بهترین ظرف برای نگهداری آن‌ها چیست؟
بهتر است در ظروف شیشه‌ای نگهداری شوند.
