حـساسیت های پوستی و تغذیه
دستگاه ایمنی، وظیفه محافظت بدن در برابر عوامل بیماریزا را بر عهده دارد. این دستگاه، از اندام‌ها و یاخته‌هایی تشکیل شده است، یاخته‌هایی که بعضاً در بدن «گشت» می‌زنند و «خودی» را از «غیرخودی» باز می‌شناسند. همین شناسایی و واکنشی که در قبال آن رخ می‌دهد، اساس صیانت بدن است.
اگر یاخته‌های ایمنی نتوانند عامل «غیرخودی»، مثلاً میکروب، را تشخیص دهند، ممکن است عفونت در بدن تداوم و شدت یابد و نهایتاً به قیمت جان بیمار تمام شود. در نشانگان نقص اکتسابی ایمنی (aids) یاخته‌های ایمنی ناتوان می‌شوند از این رو حتی میکروب‌های غیربیماریزا نیز ممکن است موجب عفونت‌های کشنده شوند. اگر یاخته‌های ایمنی، به اشتباه «خودی» را به جای «غیرخودی» بگیرند و به قصد انهدام به آن واکنش بدهند، ممکن است بیماری «خود-ایمنی» ایجاد شود.
بیماری دیابت نوع 1 و تصلب منتشر اعصاب (ms) تنها مثال‌هایی از بیشمار بیماری‌های خود-ایمنی هستند. اگر یاخته‌های ایمنی، «غیرخودی» را به درستی شناسایی کنند و به آن واکنش هم بدهند اما شدت این واکنش بیش ازحدی که می‌باید، باشد ممکن است بیماری حساسیتی یا آلرژیک ایجاد شود. آسم آلرژیک، تب یونجه و کهیر آلرژیک از جمله این بیماری‌ها هستند.
روزانه همگی ما تعداد زیادی از عوامل «غیرخودی» را از طریق مواد غذایی و آشامیدنی عمداً وارد بدنمان می‌کنیم و شگفتا که یاخته‌های ایمنی که در همه جای بدن با واکنش به «غیرخودی» موجب التهاب می‌شوند، کارشان در روده مهار واکنش التهابی است و تازه با ترشح میانجی‌های شیمیایی به سایر همکاران خود در اقصا نقاط بدن نیز خبر می‌دهند که: - دوستان، کاری به کار این «غیرخودی‌ها» نداشته باشید ... اینها غذای ما و دیگر یاخته‌هایند! اما یاخته‌های ایمنی نیز همانند دیگر یاخته‌های بدن ممکن است به دلایلی گاه گداری وظایف خود را به درستی انجام ندهند، یعنی یا به اشتباه در برابر مواد غذایی واکنش التهابی بدهند یا نتوانند به درستی به یاخته‌های همپالکی خود خبررسانی کنند. در نتیجه امکان دارد آلرژی غذایی ایجاد شود.
برخی مواقع امکان دارد بیمار با حساسیت‌های دیگری دست به گریبان باشد (مثلاً تنفسی یا پوستی)، اما مواد حساسیت‌زای موجود در غذاها علائم آن حساسیت را تشدید کند. این مساله ممکن است در مورد حساسیت‌های پوستی نیز رخ بدهد.
دلایل التهاب پوستی
التهاب پوستی یا درماتیت به دلایل متعددی ممکن است ایجاد شود ولی در بسیاری موارد منشاء آلرژیک دارد که در این حال درماتیت آلرژیک یا تماسی نامیده می‌شود. درماتیت آلرژیک با پوسته پوسته شدن، قرمزی و غالباً خارش مشخص می‌شود. واکنش آلرژیک ممکن است به طیف وسیعی از مواد از جمله مواد شوینده، عطرها، مواد پلاستیکی، انواع فلزات و جواهرآلات و گیاهان ایجاد شود. تنیدگی (استرس) ممکن است در تشدید بیماری بی‌تاثیر نباشد.
غذاهای مرتبط
نوعی درماتیت که زمینه خانوادگی دارد، به نام درماتیت یا اگزما آتوپیک غالباً در کودکان به ویژه در نواحی چین دار بدن مانند پشت زانوها، آرنج، گردن و صورت ایجاد می‌شود. مطالعات متعددی ارتباط آلرژی غذایی با درماتیت آتوپیک را نشان داده اند. غذاهای بسیاری از جمله شیرگاو، مغز دانه‌ها به ویژه بادام زمینی، پروتئین سویا و ذرت ممکن است موجب کهیر پوستی شوند. یکی از میانجی‌های شیمیایی که در ایجاد واکنش آلرژیک دخالت دارد، هیستامین است. این ترکیب ممکن است به مقادیری (که گاه کم هم نیست!) در برخی از مواد غذایی نظیر پنیر، ماست، گوجه فرنگی، ماهی، صدف، غذاهای تخمیری، اسفناج، بادمجان و برخی انواع فراورده‌های گوشتی فراوری شده (سوسیس و کالباس) یافت شود. برخی افزودنی‌ها (مانند بنزوات‌ها) و رنگ‌های غذایی نیز ممکن است موجب رهایی هیستامین در بدن شوند.
حدود یک سوم مبتلایان به درماتیت آتوپیک ممکن است دچار حالتی به نام «نابردباری هیستامین» باشند یعنی با خوردن غذاهای حاوی هیستامین، علائم آلرژی و به ویژه درماتیت در آنها تظاهر می‌یابد. در این افراد حذف مواد غذایی هیستامین دار و غذاهای حاوی افزودنی‌ها از رژیم غذایی می‌تواند در تخفیف علائم بیماری اصلی بسیار سودمند باشد. در خانواده‌هایی که زمینه آلرژی دارند، تغذیه نوزاد با شیر مادر تا حدود بسیاری می‌تواند از وقوع بیماری آلرژیک در کودک پیشگیری کند. پرهیز مادر از مصرف آلرژن‌های غذایی رایج شامل شیر گاو و فراورده‌های آن، تخم‌مرغ، ماهی، گوشت گاو و بادام زمینی در خلال آبستنی و شیردهی نیز اثر پیشگیری کننده تغذیه انحصاری با شیر مادر را در برابر اگزما آتوپیک در شیرخواران در معرض خطر، دوچندان می‌کند.
درمان
تا کنون درمان قطعی برای حساسیت‌ها یافت نشده است و قطعی ترین درمان همانا پرهیز از مواجهه با آلرژن است. در مورد حساسیت‌های غذایی در غالب موارد حذف ماده غذایی حساسیت‌زا مشکل خاصی را ایجاد نمی‌کند اما در مواردی که بیمار به تعداد زیادی مواد غذایی یا به یک گروه از مواد غذایی (مانند لبنیات) حساسیت داشته باشد، حذف مواد غذایی حساسیت‌زا علاوه بر ایجاد مشکلات عملی ممکن است بیمار را در معرض کمبود مواد مغذی و ابتلائات مربوطه قرار دهد. از این رو بیمار می‌باید حتماً در مورد رژیم غذایی خود با یک متخصص تغذیه مشاوره کند تا در صورت لزوم، مکمل‌های غذایی برای او تجویز شود.
مكمل‌ها
حال که سخن به مکمل‌ها کشید، بد نیست به این نکته اشاره کنم که نتایج برخی مطالعات حاکی از وجود ارتباطی میان کمبود ویتامین d و آلرژی‌ها از جمله درماتیت آتوپیک بوده‌اند. در مطالعات معدودی که بر روی اثر درمانی مکمل ویتامین d در درماتیت انجام شده، بهبود نسبی ملاحظه شده است.
اثر مکمل‌های روی، روغن ماهی و ویتامین e نیز مطالعه شده است. جالب اینکه تعداد اندکی از افراد ممکن است به ترکیبات ویتامین e موجود در پمادهای پوستی حساسیت داشته باشند و به دنبال استفاده از این پمادها دچار درماتیت شوند اما مصرف مکمل خوراکی ویتامین e ممکن است تاحدودی اثر بهبود دهنده داشته باشد. و سرانجام، نتایج مطالعات اخیر بر روی اثر پروبیوتیک‌ها بر روی اگزما آتوپیک شیرخواران نوید بخش بوده است.
چند توصیه تغذیه‌ای ساده برای تخفیف حساسیت پوستی
از مصرف شیرگاو و فراورده‌های آن، قند و شکر، آرد سفید، غذاهای سرخ شده در روغن فراوان و غذاهای فراوری شده پرهیز کنید
چربی اضافی گوشت را خوب بگیرید و گوشت لخم مصرف کنید
از خوردن مواد حاوی گلوتن (گندم، جو و جودوسر) و تخم مرغ خام پرهیز کنید
روزانه به مقدار کافی آب بنوشید (این مقدار طبعاً بسته به سن، جنس و فعالیت بدنی متفاوت است) از مصرف نوشابه‌های گازدار و پرتقال خودداری کنید
از یک رژیم غذایی سالم شامل روزانه پنج سهم سبزیجات، برنج قهوه ای، گوشت لخم، ماهی چرب و مقدار کافی میوه (غیر از پرتقال) پیروی کنید
کلام پایانی
به عنوان کلام پایانی، دستگاه ایمنی بدن شما غالباً کار خود را به دقت و ظرافت تمام انجام می‌دهد. درصد خطای دستگاه ایمنی، در مقایسه با حجم سنگین کاری که دارد انصافاً خیلی پایین است. واکنش‌های ایمنی مولد حساسیت در اصل مسئول محافظت بدن در برابر انگل‌های بیماریزا هستند. با ارتقاء سطح بهداشت فردی و همگانی و مبارزه با بیماری‌های انگلی، گویی این بخش از دستگاه ایمنی از زور بیکاری به مواد دیگری واکنش می‌دهد! این تنها یک حدس یا گمانه نیست، مطالعات جدید ارتباط کاهش شیوع انگل‌های روده‌ای با افزایش وقوع بیماری‌های حساسیتی را نشان داده‌اند.
حتی اخیراً از برخی انگل‌های روده‌ای برای درمان اشکال شدید و مقاوم به درمان بیماری‌های حساسیتی استفاده کرده‌اند. آری، ... هیچ چیزی در جهان هستی بی‌حکمت نیست. اگر شما از آن دست آدم‌هایی هستید که گاه و بیگاه به دنبال «معجزه ای» می‌گردید، جای دوری نروید... کافی است نگاهی به بدن خود بکنید .... آن را خواهید یافت ...
