آیا سقط جنین بر اثر مشكلات اقتصادی جایز است؟
ناقص الخلقه بودن جنین، مجوّز شرعی برای سقط جنین حتی قبل از ولوج روح در آن محسوب نمی شود.
در این مقاله احکام با طرح سوالات متعدد به بررسی مسائل مربوط به سقط جنین می پردازیم:
سوال: آیا سقط جنین به دلیل بیماری نوزاد که منجر به ناقص الخلقه شدن وی خواهد شد جایز است؟ در آن صورت چه کسی مسئول خواهد بود؟
شرح این سوال:
در انتظار تولد نوزاد هستم دکتر گفته است که وجود ریسک سندرم داون (اسم یک نوع مریضی) با آزمایش مشخص خواهد گردید. و نتیجه آزمایش 99% قطعی است. در صورت اثبات نقص و مرض یاد شده سقط بچه چه حکمی دارد؟ علاوه بر این که با آزمایش هم ممکن است بچه سقط شود. در این صورت چه کسی مسئول خواهد بود؟
سۆال مذکور از دفاتر مراجع عظام تقلید استفتا شد و پاسخ آنان به شرح زیر است:
دفتر حضرت آیة الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):
ناقص الخلقه بودن جنین، مجوّز شرعی برای سقط جنین حتی قبل از ولوج روح در آن محسوب نمی شود.
دفتر حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):
سقط جنین قبل از دمیدن روح در آن جایز نیست، البته در صورتی که تشخیص داده شود وجود جنین خطر جانی برای مادر دارد قبل از دمیده شدن روح مانعی ندارد، ولی بعد از دمیدن روح که اصولاً حدود سه ماه و نیم شاید باشد، سقط جنین به هیچ عنوان جایز نیست. و مسئول کسی است که خود اسقاط می کند البته والدین می توانند از دیه او گذشت کنند.
دفتر حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):
اسقاط جنین حرام است، ولی هر گاه جنین در مراحل ابتدایی باشد، و به صورت انسان کامل در نیامده باشد، و باقیماندن جنین در آن حالت و سپس تولد ناقص آن به تصدیق اهل اطلاع متدین باعث عسر و حرج شدید برای پدر و مادر گردد، پایان دادن به حاملگی جایز است، و احتیاطاً باید دیه را بدهند.
دفتر حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی):
در فرض سوال، اسقاط جنین جایز نیست و مباشر سقط، ضامن دیه است و در جهت عدم جواز هم فرقی بین قبل از ولوج روح یا بعد از آن نیست.
و چنانچه بدانید با آزمایش بچه سقط می شود آزمایش کردن هم جایز نیست.
حضرت آیة الله هادوی تهرانی (مدظله العالی):
- سقط جنین در فرض علم به ابتلای وی به سندرم داون (مونگولیسم) جایز نیست.
- اگر احتمال سقط به واسطه آزمایش در حدی باشد که عقلا به آن اعتنا می کنند انجام این آزمایش جایز نیست و مسئولیت آن متوجه والدینی که اجازه آزمایش می دهند، اولاً و پزشکی که آزمایش می کند ثانیاً، خواهد بود.
- اگر سقط صورت پذیرد، دیه بر عهده کسی است که سقط را انجام داده است. البته والدین می توانند دیه را ببخشند و این که اذن والدین برای اسقاط جنین به معنای بخشش دیه در صورت توجه به آن باشد، خالی از وجه نیست.
در این قسمت از نوشتارمان فتاوا و نظرات مقام معظم رهبری حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (دام ظله) را در این زمینه مرور می‌كنیم:
سوال: آیا سقط جنین بر اثر مشكلات اقتصادی جایز است؟
سقط جنین به مجرد وجود مشكلات و سختی‌های اقتصادی جایز نمی‌شود.
سوال: بعضی از زوج‌ها، مبتلا به بیماری‌های خونی بوده و دارای ژن معیوب هستند و در نتیجه ناقل بیماری به فرزندان خود هستند و احتمال اینكه این فرزندان مبتلا به بیماری‌های شدید باشند، بسیار زیاد است و چنین كودكانی از بدو تولد تا پایان عمر، دائماً در وضع مشقت‌بازی به سر خواهند برد. حال آیا با توجه به اینكه تشخیص این بیماری در هفته‌های اول بارداری ممكن است، آیا سقط جنین در چنین مواردی جایز است؟
اگر تشخیص بیماری در جنین قطعی است و داشتن و نگه داشتن چنین فرزندی موجب حرج می‌باشد، در این صورت جایز است قبل از دمیدن شدن روح، جنین را اسقاط كنند؛ ولی بنابر احتیاط، دیه آن باید پرداخت شود.
سوال: سقط جنین فی‌نفسه چه حكمی دارد؟ و در صورتی كه ادامه بارداری برای زندگی مادر خطر داشته باشد، حكم آن چیست؟
سقط جنین شرعاً حرام است و در هیچ حالتی جایز نیست، مگر آنكه استمرار حاملگی برای حیات مادر خطرناك باشد كه در این صورت سقط جنین قبل از ولوج روح، اشكال ندارد، ولی بعد از دمیدن روح جایز نیست، حتی اگر ادامه حاملگی برای حیات مادر خطرناك باشد، مگر آنكه استمرار بارداری، حیات مادر و جنین هر دو را تهدید كند و نجات زندگی طفل به هیچ وجه ممكن نباشد، ولی نجات زندگی مادر به تنهایی با سقط جنین امكان داشته باشد.
سوال: زنی جنین هفت ماهه خود را كه ناشی از زنا بوده بنا به درخواست پدرش سقط كرده است، آیا دیه بر او واجب است؟ و بر فرض ثبوث دیه، پرداخت آن برعهده مادر است یا پدر او؟ و در حال حاضر به نظر شما مقدار آن چقدر است؟
سقط جنین حرام است هر چند بر اثر زنا باشد درخواست پدر باعث جواز آن نمی‌شود و در صورتی كه مادر مباشر در سقط جنین باشد، دیه بر عهده مادر است. اما در مقدار دیه در فرض سۆال، تردید وجود دارد و احوط این است كه مصالحه شود و این دیه در حكم ارث كسی است كه وارث ندارد.
سوال: اگر زن بارداری مجبور به معالجه لثه یا دندان‌هایش شود و بر اساس تشخیص پزشك متخصص نیاز به عمل جراحی پیدا كند، آیا با توجه به اینكه بیهوشی و عكسبرداری با اشعه باعث نقص جنین در رحم می‌شود، سقط جنین برای او جایز است؟
دلیل مذكور مجوزی برای سقط جنین محسوب نمی‌شود.
سوال: اگر جنین در رحم، مشرف به موت حتمی باشد و باقیماندن آن در رحم به همان حال برای زندگی مادر خطرناك باشد، آیا سقط آن جایز است و اگر شوهر آن زن مقلد كسی باشد كه سقط جنین در حالت مذكور را جایز نمی‌داند، ولی زن و اقوام او از كسی تقلید می‌كنند كه آن را جایز می‌داند، تكلیف مرد در این حالت چیست؟
چون در فرض سۆال امر دائر است بین مرگ حتی طفل به تنهایی و بین مرگ حتمی طفل و مادر او، بنابراین چاره‌ای جز این نیست كه لااقل زندگی مادر با سقط جنین نجات داده شود و در فرض سۆال، شوهر حق ندارد همسرش را از این كار مانع كند، ولی واجب است تا حد امكان به گونه‌ای عمل شود كه قتل طفل مستند بر كسی نشود.
سوال: اگر بارداری باعث خجالت و آبروریزی من یا خانواده‌ام شود، آیا می‌توانم در سه ماهه اول آن را سقط كنم.
سقط جنین شرعاً حرام است و آنچه در سۆال ذكر شده، مجوز آن نمی‌باشد.
سوال: اگر دكتر به دستور مادر، جنین را سقط كند، دیه ثابت می‌شود یا قصاص؟
در فرض مرقوم دیه ثابت می‌شود و برعهده دكتر است.
سوال: دیه سقط جنین كه با رضایت كامل پدر و مادر، و از راه‌های مختلف انجام می‌شود، به عهده كیست؟
دیه بر عهده مباشر سقط می‌باشد. اگر دكتر مسقیماً سقط را انجام دهد، دیه برعهده اوست و اگر پرستار تزریق نماید، به عهده اوست و اگر مادر دارو را خورده برعهده مادر است و در همه موارد، دیه باید به ورثه طفل پرداخت شود كه در موارد اول و دوم پدر و مادر و در مورد سوم پدر است كه اگر ایشان عفو كند، ساقط می‌شود؛ هر چند گناه آنكه قتل نفس یا مشابه آن باشد، ثابت است.
