عيد فطر و نقش آن در تحولات فردي و اجتماعي
روز بازگشت به فطرت
در فرهنگ اسلامي اولين روز ماه شوال به عنوان عيد فطر و جشن بازگشت به فطرت معين شده است، زيرا مسلمانان روزه دار در طول ماه رمضان با ارتباط هاي پي در پي با خداوند متعال و استغفار از گناهان به تصفيه روح و جان خويش همت گماشته و از تمام آلودگيهاي ظاهري و باطني كه بر خلاف فطرت آنهاست، خود را پاك نموده و به فطرت واقعي خود برميگردند. اميرمؤمنان علي عليه السلام نيز از همين زاويه به عيد فطر مينگرد و با اشاره به روز عيد ميفرمايد: «انما هو عيد لمن قبل الله صيامه وشكر قيامه وكل يوم لا يعصي الله فهو عيد (1) ; اين عيد كسي است كه خدا روزه اش را پذيرفته و نماز او را ستوده است و هر روز كه خدا نافرماني نشود، آن روز عيد است. »
بلي روز ترك گناه و فاصله گرفتن از زشتيها و پليديها و روز غلبه بر شياطين، روز عيد است . عيد فطر روز بازگشت به فطرت است، اين معنا را مي توان از لغت «عيد فطر» هم فهميد، چرا كه «عيد» به معناي بازگشت و «فطر» به معناي «فطرت و طبيعت» است .
مسلمانان در اين روز در اثر يك ماه ضيافت و مهماني خداوند به صفاي باطن دست يافته و در حقيقت، شخصيت واقعي خويش را بازيافته اند، آري، فطرت پاك انسان در طول سال در اثر غبارهاي جهل و ناداني و غفلت به انواع گناهان و معصيتها مبتلا شده و از حقيقت خود دور ميشود و در نتيجه دچار خود فراموشي و خدا فراموشي ميگردد . اما با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، انسان مسلمان در پرتو فضاي معنوي آن ماه و تلاشهاي خويش به يك زندگي نوين دست مي يابد، كه ميتوان آن را «بازگشت به خويشتن» ناميد .
در روز عيد فطر گوئي يك مسلمان از نو متولد ميشود، چرا كه طبق گفتار اميرمؤمنان عليه السلام، روزه داران در شب عيد فطر از تمام آلودگيها و پليديها پاك شده اند و كمترين پاداش خود را كه پاكي و پاكيزگي است دريافت نموده اند . آن حضرت چنين ميفرمايد: «واعلموا عباد الله! ان ادني ما للصائمين والصائمات ان يناديهم ملك في آخر يوم من شهر رمضان: ابشروا عباد الله! فقد غفر لكم ما سلف من ذنوبكم فانظروا كيف تكونون فيما تستانفون (2) ; اي بندگان خدا! بدانيد كه كوچكترين چيزي كه براي مردان و زنان روزه دار است، اين است كه فرشته اي در روز آخر ما مبارك رمضان به آنها ندا ميدهد: اي بندگان خدا! بشارتتان باد كه [خداوند متعال ] تمام گناهان گذشته شما را آمرزيد، پس بنگريد كه بعد از اين چگونه عمل خواهيد كرد .»
شيخ مفيد مينويسد: اينكه روز اول ماه شوال عيد اهل ايمان قرار داده شده است، به خاطر اين است كه آنان براي قبولي اعمالشان در ماه رمضان خوشحالند و از اينكه خداوند متعال گناهانشان را بخشيده و بر عيبهاي آنان پرده كشيده و مژده و بشارت از طرف خداوند رسيده است كه ثوابهاي بسياري براي روزه داران عطا خواهد كرد و از اينكه مؤمنين در اثر تلاشهاي شب و روز ماه مبارك رمضان چند مرحله به قرب الهي نزديك شده اند، حالت سرور و نشاط دارند . در اين روز غسل معين شده و اين علامت پاكي از گناهان مي باشد، عطر زدن و بوي خوش استعمال كردن و لباس زيبا و تميز پوشيدن و به صحرا رفتن و زير آسمان نماز خواندن همه اش علامت شادي و سرور و از روي حكمت مي باشد (3).
