ترش کردن و درمان آن

معده چگونه کار می کند؟


تنور معده

معده در بدن انسان، نقش کوره یا تنوری را دارد که غذاها، سوخت آن را تشکیل می دهند. آتش اولیه این تنور، حرارت اولیه معده است که با هجوم خون به عروق معده پس از ورود غذا به آن تأمین می شود و حاصل آن، هضم غذا(سوختن هیزم ها) و تولید حرارت و انرژی برای مصرف در بدن است. بر اساس همین منطق ساده اکثر رفتارهای معده قابل درک است. کافی است که عوامل مؤثر در کارکرد بهتر یک کوره یا تنور را فهرست کنیم و آنها را بر رفتارهای معده منطبق کنیم:

۱- هر قدر هیزمی که داخل یک تنور انداخته می شود؛ به قطعات کوچکتری تقسیم شود؛ شعله بهتری حاصل خواهد شد و هیزم ها زودتر خواهند سوخت. هیزم معده، غذاست؛ پس هر قدر غذا به قطعات کوچکتری خرد شود؛ سوختن آن(بخوانید هضم آن) آسانتر می شود. بنابراین هر قدر غذا بیشتر جویده شود بهتر هم هضم خواهد شد. به عکس، اگر هیزم های خیلی درشت در تنور بیاندازیم، عمل سوختن با اختلال مواجه می شود و حاصل آن چوبهای نیم سوخته و مقدار زیادی دود خواهد بود. در صورت مصرف غذایی که خوب جویده نمی شود هم مقدار زیادی غذای خوب هضم نشده(نیم سوخته) و نفخ و باد(دود) به وجود می آید.

سؤال: چرا بسیاری از ما، علیرغم نجویدن غذا، احساس نامطلوبی در معده نداریم؟ جواب این سؤال بسیار ساده است. تا وقتی که معده از قدرت و قوّت کافی برخوردار است – به خصوص در سنین کودکی تا اواخر جوانی – حرارت اولیه بسیار بالایی دارد که تا حد زیادی غذاهای خوب جویده نشده را نیز در آتش خود می سوزاند؛ ولی هر قدر که سن فرد بیشتر می شود؛ قدرت معده تحلیل می رود و مشکلات، خودنمایی می کنند. همچنین در این سنین، به علت قدرت بالای روده ها و کبد، مواد خوب هضم نشده معده، تحمل می شوند؛ ولی به تدریج، تجمع این مواد در بدن، مشکلاتی را به وجود می آورد که آرام آرام، خود را نشان می دهند. بنابراین هر کس در هر سن و هر وضعیتی، از نجویدن غذا، دچار زیان خواهد شد.

* یک تجربه: بسیاری از بیماران دیابتی تنها اگر همین دستور ساده؛ یعنی خوب جویدن غذا را رعایت کنند، کاهش قند خون را تجربه می کنند. برخی بیماران را دیده ام که تنها با کشیدن چند دندان و مشکل در جویدن غذا، از صف افراد سالم به خیل انبوه بیماران دیابتی پیوسته اند. شاید بتوان این را به عنوان یک تئوری خام پذیرفت که یک علت مهم افزایش بیماران دیابتی در ایران، عادت ما به سریع خوردن غذاست.

۲- مقدار هیزمی که داخل یک تنور می ریزیم باید با حجم و ظرفیت تنور متناسب باشد؛ به همین ترتیب، مقدار غذای ورودی معده باید متناسب با حجم آن باشد و گرنه باز هم حکایت تخریب معده، نیم سوز شدن غذا، تولید دود(نفخ) و … تکرار خواهد شد. از آنجا که معده تنوری هوشمند است که با مراکز هوشمند دیگر – مثل مغز – هم مرتبط است؛ میزان مناسب سوخت را خودش تعیین می کند. این مقدار همان است که در احادیث حضرات معصومین(علیهم السلام) به «قبل از سیری» تعبیر می شود. بنابراین همان گونه که یک تنور یا کوره پر از سوخت، خفه می شود و نخواهد سوخت؛ یک معده انباشته از غذا هم قادر به هضم صحیح غذا نخواهد بود.

۳- فرض کنیم مقداری هیزم نازک و ترکه ای، مقداری چوب متوسط، مقداری هم کنده کلفت داخل یک تنور بیاندازیم. برخی از این هیزم ها تر باشند و بعضی خشک، آیا تنور قادر به تولید آتش مطلوب است؟ اگر زود به سراغ تنور برویم، هیزم های نازک و خشک، سوخته اند ولی هیزم های کلفت تر و مرطوب، یا نیم سوزند یا هنوز شروع به سوختن هم نکرده اند؛ و اگر دیر به تنور سر بزنیم؛ هیزم های نازک و خشک کاملاً خاکستر شده اند و از بین رفته اند و هیزم های کلفت و مرطوب کماکان در حال سوختن. این دقیقاً همان بلایی است که با خوردن غذاهای رنگارنگ بر سر معده ما می آید. معده باید غذا را هضم و ماده حاصله را به تدریج از خود خارج کند؛ اما وقتی با ملغمه ای از غذاها مواجه می شود که نیاز به زمانهای متفاوت هضم و میزان های گوناگون حرارت برای پختن دارند؛ چه باید کند؟ اگر دهانه معده بر اساس غذاهای زود هضم گشوده شود؛ مقدار زیادی از غذاهای دیر هضم، به صورت خام از معده خارج می شوند و بر عکس، بنابراین هر قدر که تنوّع غذاهای سفره کمتر باشد؛ معده ما سالم تر خواهد بود. این همان چیزی است که در احادیث متبرّک معصومین(علیهم السلام) از آن به «کفایت یک خورش» تعبیر می شود.

۴- آتش نیاز به اکسیژن دارد. هر آتشی که دچار کمبود اکسیژن شود؛ ناقص می سوزد یا خاموش می شود. گفتیم که اکسیژن رسانی به تنور معده را عروق خونی بسیار زیاد موجود در جداره آن به عهده دارند. حال اگر به هر دلیلی، خون رسانی به معده کم شود؛ هضم غذا دچار مشکل می شود. به عکس هر قدر توجه خون به سوی معده بیشتر شود؛ غذا راحت تر هضم می شود. با این حساب:

۱-۴- غذا خوردن در حال استرس که فرامین مغز، خون را متوجه ارگانهای دیگر می کند؛ باعث سوء هاضمه می شود؛ چنانکه اکثر ما این تجربه را داریم. پس خوردن غذا در حال آرامش از ضروریات است.

۲-۴- اسلام تأکید زیادی به استراحت و دراز کشیدن(والبته نه خوابیدن) پس از غذا نموده است. علت این دستور نیز واضح است. بدن در این فرصت آرامش، امکان می یابد که خون را از مناطق مختلف بدن به سوی معده گسیل کند و غذا را هضم کند.

۳-۴- توجه به نکات فوق، یکی از اسرار دستور مهم اسلام مبنی بر پرهیز از خوردن غذا در میانه روز – یعنی همان وعده ناهار – را روشن می کند. در طول روز که جسم و روح بیشترین اشتغال و کمترین آرامش را دارند؛ سهم معده از خون رسانی به حداقل می رسد. بنابراین غذا خوردن در این حال مضر است و باید آن را محدود به دو وقت آرامش یعنی صبح و شب(صبحانه و شام) نمود.

۵- آیا کسی را دیده اید که قبل از روشن کردن یک تنور، آن را خیس کند؟ یا در هنگام برافروخته شدن آتش، روی آن آب بریزد؟ طبیعتاً چنین کسی از نظر ما نمی تواند آدم صحیح العقلی باشد! اما جالب اینجاست که این کار را بسیاری از ما به طور روزمره انجام می دهیم. یعنی قبل از روشن کردن تنور معده(قبل از شروع غذا) یا پس از برافروختن آتش در آن(حین و پس از غذا خوردن) آن را از مایعاتی مثل آب، دوغ، نوشابه، چای و مانند آنها پر می کنیم. طبیعتاً در چنین حالتی، هضم غذا ناقص خواهد بود و در عین حال مقادیر زیادی دود(نفخ) هم به وجود می آید. به همین جهت بسیار ضروری است قبل از غذا خوردن(از حداقل نیم ساعت قبل)، در حین تغذیه و پس از آن(حداقل تا دو ساعت و نیم بعد از تغذیه، یعنی زمان تخلیه معده و خاموش شدن آتش آن) از مصرف مایعات پرهیز کنیم. به تجربه برای بنده ثابت شده است که مصرف مایعات به همراه غذا از بدترین اتفاقات ممکن برای معده است.

یک مثال: اگر یک ظرف چینی را روی حرارت آتش قرار دهید و سپس روی آن مقداری آب خنک بریزید؛ ظرف متلاشی خواهد شد. مطمئن باشید که خوردن مایعات به همراه غذا، همین بلا را بر سر معده شما خواهد آورد؛ اما به خاطر نجابت معده! چند سالی طول می کشد تا متوجه وضعیت نابسامان آن شوید.

۶- برای روشن کردن مجدد تنور، باید خاکسترهای قبلی را از آن تخلیه کرد؛ به همین دلیل ساده باید یبوست بیمار را به خوبی درمان کرد تا بتوان انتظار کارکرد خوبی از معده داشت.

نکته برای پزشکان و عطاران محترم: به همین دلیل ساده فوق، اگر همراه با داروهای تقویت معده، در صورت ضرورت، داروهای ملین مناسب هم تجویز شوند؛ اثر بخشی داروهای مقوی معده بسیار زیاد خواهد شد.

۷- اگر تنور خوب نمی سوزد می توانیم کمی سوخت قوی به آن اضافه کنیم(مثل ریختن نفت روی هیزم). نقش داروهایی مانند زیره و عسل در درمان مشکلاتی مانند نفخ و زخم معده هم از این سنخ است.

۸- هر چند وقت یک بار باید مدتی را به تعمیرات اختصاص داد. این یعنی همان ضرورت ساده روزه داری یا پرهیز غذایی در هنگام بیماری ها.

۹- گفتیم که معده به سان یک کوره باهوش عمل می کند. بنابراین وقتی که سرد می شود؛ خود به خود مطالبه سوخت جدید می کند. به همین جهت کسی که معده سردی دارد یا غذاهای با طبع سرد مصرف می کند زودتر گرسنه می شود تا کسی که معده گرمی دارد یا گرمی مصرف می کند. علت وجود اشتهای کاذب یا ریزه خواری در بعضی افراد هم همین سردی معده است که با مصرف داروهای گرمی بخش معده بر طرف می شود.

۱۰- شاید برای عده ای این سؤال مطرح باشد که چرا خوراکی هایی مثل سماق، گردغوره، لیموعمانی و برخی موارد دیگر که مزه ترشی دارند و طبیعتاً طبع سردی دارند، به هضم غذا کمک می کنند؟ با توجه به اینکه طبق مطالب فوق، سردی و آتش با هم سر مخالفت دارند. توجیه ساده این مسأله آن است که درست است که طبع این خوراکی ها سرد است؛ اما به لحاظ رطوبت، اینها خوراکی های بسیار خشکی هستند؛ یعنی طبع آنها سرد و خشک است. به همین جهت عملاً نقش یک هیزم مناسب و آماده سوخت را دارند که به کمک آتش اصلی معده خواهند آمد و غذا را هضم می کنند.

۱۱- اگر هیزم ها را قبل از آتش زدن کمی آغشته به ماده ای مثل نفت یا بنزین کنیم، چه خواهد شد؟ این همان اتفاقی است که در هنگام خوردن غذا با دست به وجود می آید. در واقع یکی از حکمت هایی که برای توصیه اسلام مبنی بر خوردن غذا با دست مطرح می شود آن است که سر انگشتان ما منبع سرشاری از انرژی هستند و این انرژی قابلیت انتقال دارد.(این نکته ساده، پایه اصلی انرژی درمانی است). وقتی غذا با دست خورده شود؛ مقدار زیادی انرژی از سر انگشتان فرد به غذا منتقل می شود و حداقل نتیجه این مسأله آن است که هضم غذا بسیار بهتر صورت می گیرد. اگر باور ندارید؛ امتحان کنید. بسیاری از کسانی که دچار سوء هاضمه هستند؛ اگر غذا را با دست بخورند؛ احساس بهبودی را تجربه خواهند کرد.

۱۲- اگر هیزم ها یکدست نیستند، اول نازکترها را آتش می زنیم؛ بنابراین، اول غذاهای سهل الهضم و بعد بقیه غذاها را مصرف می کنیم.

۱۳- اگر دیواره و خود تنور، خیس باشد؛ مشکل به وجود می آید. به همین دلیل هم هست که افراد بلغمی که میزان رطوبت بالایی دارند؛ اغلب از مشکلات گوارشی رنج می برند.

۱۴- انعطاف تنور معده در مقابل نوسانات فاحش دما محدود است؛ این نکته ساده علّت تأکید احادیث شریف بر پرهیز از خوردن یک باره آب در حال تشنگی(که حرارت معده و کبد بالاست)؛ را روشن می کند. پرهیز از مصرف غذاهای بسیار گرم و بسیار سرد نیز به همین گونه توجیه می شود.

۱۵- وقتی که آتش یک تنور خیلی شعله ور است بهتر است که برای خاموش کردن آن کمی صبر کنیم؛ کم کم سوخت تنور تمام می شود و آتش خود به خود خاموش و تنور سرد می شود. اگر روی چنین آتش فروزانی آب بریزیم؛ تنها کمی از شدت شعله ها کاسته خواهد شد؛ ولی سوختن آن تا تمام شدن سوخت ادامه خواهد یافت؛ یعنی عملاً با ریختن آب، خاموش شدن آتش را به تأخیر می اندازیم. مشابه این مسأله برای معده ما زمانی به وجود می آید که مقدار زیادی غذای چرب مصرف کرده ایم و متعاقب آن احساس عطش و تشنگی زیادی می کنیم. اشتباه اکثر ما این است که در این حال مرتّب آب مصرف می کنیم و عملاً سوختن چربی ها را با تأخیر مواجه می کنیم و باعث می شویم تا چند ساعت این احساس ناخوشایند حرارت و تشنگی و سنگینی معده ادامه داشته باشد؛ در حالی که اگر در مقابل احساس نیاز ظاهری خود به آب مقاومت کنیم، خیلی سریعتر، غذای چرب، هضم خواهد شد و حرارت بدن فرو خواهد نشست. جالب است که احادیث شریف نیز بر این نکته که به دنبال مصرف غذاهای چرب نباید آب خورد؛ تأکید نموده اند.(آب نخوردن پس از غذا، قاعده ای عام است و در مورد غذاهای چرب، تأکید بیشتری دارد.)

۱۶- هیچ گاه در حالی که هنوز هیزم های قبلی موجود در تنور نیم سوزند؛ نباید هیزم جدید به آن اضافه کرد. این کار باعث خفه شدن آتش خواهد شد. به همین دلیل باید اکیداً از مصرف غذا در حال سیری پرهیز نمود.

نکته :

طبیعی است که می توان با کمی اندیشه، موارد بیشتری به مجموعه فوق افزود. به هر حال به نظرم می رسد که مطالعه و تأمّل در این مقاله، برای هر فردی راه را برای«مدیریت معده!» باز می کند که حاصل این کار بهبود تغذیه و افزایش سطح سلامتی است.



معده برای هضم غذا، مقدار زیادی اسید ترشّح می کند. دیواره معده جوری طرّاحی شده است که در مقابل اثرات این اسید مقاوم است. امّا ساختمان مری به گونه ای نیست که تاب تماس با این اسید را داشته باشد؛ بنابراین اگر به هر دلیل؛ اسید معده به مری وارد شود، احساس ناخوشایندی به بیمار دست می دهد که به آن «ترش کردن» می گوییم. ترش کردن، واقعاً ترش کردن است؛ چرا که اسید معده هم مانند هر اسید دیگری مزّه ای ترش دارد.

علایم ترش کردن

شایع ترین علامت همان احساس ترش کردن در پشت جناغ سینه است. درد در پشت جناغ سینه؛ احساس بازگشت غذا به گلو و دهان؛ احساس مزّه شور و ترش یا تلخ در دهان یا جمع شدن بزاق در دهان از دیگر علامت هاست. بسیاری از مواقع به علّت اسپاسم عضلات حنجره و گلو در تماس با اسید معده؛ بیمار احساس وجود یک عقده در گلو را تجربه می کند؛ گاهی هم به علّت التهاب تارهای صوتی دچار خشونت صدا می شود. احساس بدمزّه بودن دهان در صبح ها از علایم دیگر است. در مواردی بیمار احساس تهوّع و استفراغ به خصوص پس از برخاستن از خواب را نیز دارد.

عوارض ترش کردن

تماس طولانی مدّت مری با اسید معده می تواند منجر به زخم شدن آن، تنگ شدن تدریجی مری و در نتیجه مشکل در بلع غذا و یا ایجاد خونریزی های خفیف شود. در صورت عدم درمان و پس از گذشت سال های طولانی، بروز کم خونی، کاهش وزن و سرطان مری نیز مورد انتظار خواهد بود. همچنین با رسیدن اسید به حنجره و ورود آن به نای، به تدریج زمینه برای بروز آسم مهیّا می شود و اگر بیمار از قبل دچار آسم باشد، حملات آسمی وی تشدید خواهد شد. بنابراین ممکن است بیمار به علّت تحریک مداوم نای و ریه با اسید و یا به علّت تشدید بیماری آسم، دچار سرفه های مزمن باشد که ممکن است با بیماری های ریوی اشتباه شوند. از طرفی ریفلاکس، شایع ترین علّت دردهای غیر قلبی قفسه سینه است که بروز اشتباه تشخیصی در مورد آن و بیماری های قلبی، حتّی در بین اهل فن هم دیده می شود. گوش درد نیز علامتی است که بعضی از بیماران دچار آن می شوند. در موارد بسیار شدید امکان تخریب تدریجی دندان ها به واسطه تماس با اسید نیز وجود خواهد داشت.

علل ایجاد ریفلاکس و نکته های پیشگیرانه

با توجّه به پیوستگی روش های بهداشتی جلوگیری از ریفلاکس و علل ایجاد آن، هر دو مطلب را در یک عنوان ذکر می کنیم:

۱- هر قدر که می توانید غذا را بجوید. بسیاری از بیماران تنها با رعایت این دستور ساده، درمان خواهند شد.

۲- پرخوری با افزایش فشار داخل معده، احتمال باز شدن ورودی مری به معده و بازگشت اسید را زیاد می کند. تقریباً محال است که کسی پرخوری کند و بتواند بر این بیماری غلبه کند. پس، قبل از آن که احساس سیری بکنید از سر سفره برخیزید.

۳- خوردن نمک، قبل و بعد از غذا را فراموش نکنید. نمک یکی از بهترین خنثی کننده های اسید معده است. می توانید برای امتحان این مسأله وقتی که ترش می کنید مقدار کمی نمک بچشید؛ خواهید دید که در عرض چند ثانیه، احساس بهبودی خواهید کرد. البته لطفاً نمک را به عنوان داروی دایمی درمان ترش کردن به کار نبرید! روش صحیح مصرف نمک، قبل و بعد از غذا به این نحو است که مقدار کمی نمک(آن قدر که بین دو انگشت بسته شست و سبّابه جا بگیرد) را داخل دهان خود ریخته با زبان در دهان بچرخانید و همزمان نفس بکشید و وقتی مزّه شوری را در کلّ دهان خود احساس کردید، غذا خوردن را شروع کنید. بعد از غذا هم همین کار را تکرار کنید. توصیه مؤکّد اسلام بر مصرف نمک، قبل و بعد از غذا آثار مفید فراوانی دارد که یکی از آنها کاهش اثرات منفی اسید معده بر روی مری است. این اقدام ساده بنابر نقل احادیث شریف، هفتاد منفعت دارد که بعضی از آنها عبارتند از:

- تحریک ترشّح شیره های گوارشی و کمک به هضم غذا.

- اثرات ضدّ ریفلاکس(چنانکه گذشت).

- ضدّ عفونی کردن فضای دهان.

- تأثیر مثبت در کاهش کک و مک صورت.

- و …

۴- بعضی غذاها باعث شل شدن اسفنگتر مری به معده می شوند و بنابراین احتمال ریفلاکس را افزایش می دهند. از مصرف آنها حدّاقل تا درمان کامل پرهیز کنید:

غذاهای پرچرب، انواع شکلات ها و کاکائوها، شیرینی های قنّادی و مصنوعی، انواع کولاها و نوشابه های گازدار، غذاهای تند و پر ادویه، انواع غذاهای آماده(فست فودها)، چای و قهوه و نسکافه و سایر ترکیبات کافئین دار، پیاز و …

۵- اکثر مبتلایان به ریفلاکس، حدّاقل تا پایان دوره درمان؛ تحمّل خوراکی های ترش و اسیدی را ندارند؛ لذا بهتر است در این زمینه نیز احتیاط لازم انجام شود.

۶- مصرف الکل و دخانیات یکی از مهمترین عوامل ترش کردن است. لطفاً آنها را کنار بگذارید.

۷- از نیم ساعت مانده به غذا تا دو ساعت و نیم بعد از آن هرگز مایعات ننوشید.(آب، دوغ، نوشابه، چای و …) نوشیدن مایعات در این بازه زمانی علاوه بر ترش کردن؛ باعث نفخ، سنگینی سر دل، اختلال در هضم غذا و در طولانی مدّت، اختلالات عملکردی شدید معده خواهد شد. احساس نیاز به آب خوردن بین غذا، اغلب به دلیل تند خوردن غذاست و با اصلاح این مسأله، تا حدّ زیادی مرتفع خواهد شد.

۸- سعی کنید بین خواب و خوراک حدّاقل ۲ ساعت فاصله بیاندازید. در واقع وقتی بخوابید که غذا از معده شما خارج شده باشد. خوابیدن با کم کردن اثر جاذبه زمین که مانع از بالا رفتن اسید معده می شود؛ ترش کردن را تشدید می کند. به همین دلیل ساده، این بیماران بهتر است کمی بالش زیر سر خود را بلندتر بگیرند. همچنین خوابیدن به پهلوی راست که مورد توصیه اسلام نیز هست؛ از آنجا که ورودی مری را نسبت به معده در وضعیت بالاتری قرار می دهد می تواند کمک کننده باشد.

۹- خوردن غذاهای آبکی و ترید(مثل آبگوشت، آش، سوپ و …) و میوه و سبزی خام برای بسیاری از بیماران، دردسرساز است؛ لذا تا تکمیل دوره درمان بهتر است از آنها پرهیز کند.

۱۰- یبوست با اختلال در خروجی معده و افزایش فشار داخل شکمی؛ یکی از علل مهم بروز یا شدّت ترش کردن است؛ لذا در درمان بیماری حتماً باید در نظر گرفته شود.

۱۱- چاقی از عوامل افزایش فشار داخل شکمی است؛ به همین دلیل، افراد چاق بیشتر ترش می کنند. پیروی از یک برنامه اصولی برای کاهش وزن؛ به خصوص در درمان موارد مزمن بسیار کمک کننده است.

۱۲- توصیه طبّ جدید آن است که این بیماران، تعداد وعده های غذایی را افزایش داده؛ حجم غذای هر وعده را کم کنند. این توصیه اگر چه تا حدّ زیادی مؤثّر است؛ امّا اگر آداب غذا خوردن – مثل پرهیز از پرخوری، تند خوری، خوردن مایعات با غذا و … – رعایت شوند عملاً نیازی به این اقدام نیست.

۱۳- مصرف بعضی داروهای شیمیایی هم می تواند از عوامل ایجاد ریفلاکس باشد که در مورد آنها با پزشک معالج خود مشورت کنید.

۱۴- استرس، بدون تردید یکی از عوامل مهم پیدایش بیماری های معده است و ترش کردن نیز از این قاعده مستثنی نسیت. بنابراین باید یکی از اجزای اصلی برنامه درمانی، تجویز داروهای آرام بخش باشد.

۱۵- عادت به استفاده از لباس های تنگ(به خصوص در ناحیه دور شکم یا کمر)، استفاده از گِن یا کُرست های شکمی تنگ، محکم بستن کمربند و … می توانند با افزایش فشار داخل شکم، زمینه را برای ریفلاکس فراهم کنند. بنابراین لباس راحت بپوشید تا ترش نکنید.

۱۶- مصرف غذاهای اسیدی مثل انواع گوشت، حبوبات و تخم مرغ، باعث افزایش ترشّح اسید معده می شوند و ریفلاکس را تشدید می کنند. در طول دوره درمان بهتر است این غذاها را کمتر مصرف کنید.

۱۷- بارداری به دلایل مختلف باعث ترش کردن می شود که درمان آن عملا فرق چندانی با سایر موارد این بیماری ندارد.

درمان های دارویی و سایر درمان ها

درمان به شیوه طبّ جدید

علاوه بر موارد بهداشتی فوق الذّکر، طبّ جدید اعتقاد به درمانی طولانی با داروهایی مثل آنتی اسیدها، رانیتیدین، سایمتیدین، فاموتیدین، امپرازول و مانند آنها دارد. علّت این درمان طولانی آن است که گفته می شود که یکی از خصوصیات این بیماری، عود مکرّر آن است تا جایی که ۹۰-۸۰ درصد بیماران پس از قطع دارو دچار عود بیماری می شوند. این مسأله از نظر ما نادرست است و اعتقاد داریم که این درصد بالای عود، خصوصیت بیماری نیست؛ بلکه ناشی از ضعف این درمان ها و نیز عدم رعایت مسایل پیشگیرانه از سوی بیماران است. در درمان های انجام شده به شیوه طبّ سنّتی، ما کمتر با این مشکل مواجه می شویم.

درمان به شیوه طبّ سنّتی

اعتقاد قوی داریم که با رعایت موارد تغذیه ای و بهداشتی، بیماری ریفلاکس به طور کامل بهبود می یابد؛ امّا برای راهنمایی بیمارانی که عجله بیشتری برای درمان یا اراده کمتری برای رعایت موارد فوق دارند نسخه های ساده ای را ذکر می کنیم:

۱- شیرین بیان: شاید بهترین ضدّ اسید طبّ سنّتی باشد. علاوه بر درمان ترش کردن؛ در درمان نفخ، مشکلات هضمی و سنگینی معده و زخم های معده و روده بسیار مؤثّر است. در اشکال مختلف(عرق، ریشه و پودر ریشه، پودر عصاره و رُبّ) قابل دسترسی و به صورت های مختلف قابل مصرف است. روزی ۳-۲ وعده و هر بار یک قاشق چایخوری از انواع جامد را در کمی آب جوش ریخته مصرف کنید(استفاده به صورت جوشانده و دم کرده هم مانعی ندارد) البته اولویت با مصرف ربّ شیرین بیان(معروف به ربّ سوس) است. برای مصرف عرق شیرین بیان هم روزی ۳-۲ بار و هر بار نصف استکان کوچک مصرف کنید. توجّه داشته باشید که می توانید مصرف شیرین بیان را برای دوره های یکی دو ماهه ادامه دهید ولی بهتر است مصرف آن طولانی نباشد. همچنین به علّت اثر افزایشی این دارو بر روی فشار خون، بهتر است افراد مبتلا به پرفشاری خون یا بیماری های قلبی از مصرف آن خودداری کنند. جواز مصرف این دارو در زنان باردار هم مورد تردید است.

۲- فهرست بلند بالایی از سایر داروها وجود دارد که می توانند به تنهایی یا به صورت ترکیبی با سایر داروها و به روش های مختلف مورد استفاده قرار گیرند:

داروهای گرم: آویشن، بابونه، زنیان، تخم کرفس، تخم شوید، تخم رازیانه، انیسون، دارچین، زنجبیل، رزماری، مرزنجوش، نعناع، پونه، گلپر، به لیمو(وِروِن) و …

داروهای خنک: تخم گشنیز، گل همیشه بهار، جفت بلوط(پوسته نازک روی مغز بلوط) و …

از آنجا که ترش کردن در اکثر موارد ناشی از سرد شدن معده است؛ اغلب بیماران – حتّی بیماران گرم مزاج – نیاز بیشتری به تجویز داروهای گرمی خواهند داشت؛ امّا در موارد استثناء، پزشک با تجربه قادر خواهد بود با ترکیب مناسب این داروها، علاوه بر درمان ریفلاکس، رعایت حال کبد گرم بیمار را نیز بکند.

۳- داروهای آرام بخش: گفتیم که استرس یکی از عوامل مهم تشدید ترش کردن است. خوشبختانه بسیاری از داروهای فوق الذّکر(به ویژه آویشن، بابونه، دارچین، رزماری، مرزنجوش به لیمو و تخم گشنیز) اثر آرام بخشی مناسبی هم دارند. با این حال، در صورت ضرورت می توان از داروهای آرام بخش متعدّدی که اثر تقویتی روی کارکرد معده هم دارند، در ترکیب با داروهای فوق استفاده کرد. نمونه معروف این داروها، گل گاوزبان، سنبل طیب، بادرنجبویه و … می باشد. ژ

۴- در صورت وجود یبوست می توانید داروهایی مثل فلوس، برگ سنا، گل سرخ، خطمی و … را با داروهای فوق ترکیب کنید. البته زیاد بودن اسید معده از علل مهم یبوست های مقاوم به درمان است و در بسیاری از مواقع، تنها با درمان ترش کردن معده، کارکرد روده ها نیز تنظیم خواهد شد.

۵- آب سیب زمینی خام: این داروی نه چندان خوش طعم اثر عجیبی در درمان ترش کردن – به خصوص در موارد اورژانسی – دارد. بسیاری از بیماران با چند روز مصرف آب سیب زمینی خام، بهبودی فوق العاده ای را تجربه می کنند. توصیه ما روزانه ۳ بار و هر بار یک چهارم تا نصف استکان از دارو برای حدّاکثر یک هفته است.

۶- عسل: یک درمان قاطع برای درمان انواع مشکلات معده و به خصوص ترش کردن است. تقریباً تمام کسانی که خود را عادت می دهند بلافاصله پس از پایان غذا، یک قاشق مربّاخوری عسل میل کنند؛ به طور کامل درمان خواهند شد. معدود کسانی هستند که به علّت حرارت زیاد کبد با خوردن عسل، دچار تشدید مشکل می شوند که این افراد بهتر است از این درمان خودداری کنند.

۷- بادکش: بادکش روی معده علاوه بر ایجاد حالت مکش و بازگرداندن اسید از مری به معده، اثر تنظیمی فوق العاده ای در میزان اسید معده دارد. لذا انجام بادکش معده را حدّاقل به عنوان یک درمان کمکی، مدّ نظر داشته باشید.

۸- حجامت: یکی از بهترین راه ها برای درمان قاطع و طولانی مدّت ترش کردن به خصوص در افراد گرم مزاج، حجامت(عام یا حجامت از ناحیه پشت معده) است. از آن غافل نشوید و با نظر پزشک معالج، دو تا سه نوبت(ماهیانه) به انجام حجامت مبادرت کنید.

۹- در موارد شدید ترش کردن و برای درمان علامتی، می توانید نصف قاشق چایخوری جوش شیرین خوراکی را در یک استکان آب حل کرده به تدریج میل کنید. طبیعتاً این درمان بهتر است به صورت موردی استفاده شود و نباید به آن به عنوان یک روش درمانی دایم نگاه کرد.

نکته ۱: در بعضی منابع طبّ جدید از عرق نعناع به عنوان یکی از تحریک کننده های ترش کردن یاد شده است که آموزه های طبّ سنّتی و تجربیات ما و حتّی تجربیات عموم مردم خلاف این مطلب را نشان می دهد.

نکته ۲: یکی از علل مهم ترش کردن وجود فتق های هیاتال(فتق معده به دیافراگم) است که در موارد شدید منجر به جرّاحی می شود. با اطمینان خاطر به شما می گوییم که حتّی این بیماران نیز با رعایت دستورات فوق بهبودی کامل پیدا خواهند کرد.