پیشنهاد ملاقات اوباما و روحانی در نیویورک

روز شنبه حسن روحانی، رئیس جمهور جدید ایران در صفحه توییتر منسوب به وی، نوشت: 131 عضو کنگره آمریکا نامه ای را امضاء کرده و در آن اوباما را به آزمودن فرصت ناشی از پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری، ترغیب کرده اند. یک روز بعد در این صفحه نوشته شد، کمیته سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس شورای اسلامی موضوع تغییر رویکرد در رفتار آمریکا را بررسی می کند.

انتخاب : تایم در گزارشی در این زمینه نوشت، جدا از اینکه به نظر می رسد رئیس جمهور جدید ایران، توییتر دارد، توجه روحانی به اقدام اعضای کنگره در نامه نگاری به اوباما ، حاکی از آن است که وی می خواهد نشان دهد از تقویت روابط با آمریکا حمایت می کند. از سوی دیگر او می خواهد به جامعه بین المللی بقبولاند تغییر عمده ای در زمینه دیپلماسی ایرانی در شرف وقوع است. این تغییر فضا چه نمادین باشد و چه بنیادین، چالشی برای دولت اوباما به شمار می رود که باید در مورد نحوه برخورد با رویکرد روحانی تصمیم گیری کند.
پیش از پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری، گمان بر این بود که ایران و آمریکا به سوی درگیری نظامی پیش می روند. سال گذشته رئیس جمهور آمریکا متعهد شده بود در صورت شکست دیپلماسی، از گزینه نظامی استفاده کند.
جدا از اینکه به نظر می رسد رئیس جمهور جدید ایران، توییتر دارد، توجه روحانی به اقدام اعضای کنگره در نامه نگاری به اوباما ، حاکی از آن است که وی می خواهد نشان دهد از تقویت روابط با آمریکا حمایت می کند.
حسن روحانی در مقایسه با محمود احمدی نژاد، لحن ملایم تری در مقابل آمریکا دارد. در تاریخ 18 ژوئن عکسی در صفحه توییتر منسوب به روحانی نمایش داده شده که وی را در حال بازدید از مصدومان به جا مانده از زلزله بم در بیمارستان صحرایی نشان می دهد که آمریکایی ها آن را به پا کرده بودند. روحانی در نخستین کنفرانس خبری خود پس از پیروزی در انتخابات 24 خرداد، خاطرنشان کرد، آمریکا و ایران باید مرهمی برای زخم های قدیمی پیدا کنند. احمد رضا دستغیب، معاون کمیته سیاست خارجی مجلس می گوید، روشن است که روحانی به دنبال تغییر روند دیپلماتیک است.
این در حالی است که در واشینگتن دو دیدگاه در مورد روحانی وجود دارد. کبوتر ها می گویند روحانی، همانی است که در زمانی که ریاست مذاکرات هسته ای را بر عهده داشت، با تعلیق غنی سازی موافقت کرد و شاید بار دیگر این اقدام را تکرار کند. آنها می گویند تعلیق غنی سازی اورانیوم درخواست کلیدی ایالات متحده به شمار می رود. از سوی دیگر آمریکا باید گامی بزرگ بردارد تا آمادگی برای دیپلماسی جدی را نشان دهد و از سوی دیگر به تقویت موضع روحانی کمک کند. برنت اسکوکرافت، و زبینگیو برژینسکی، مشاوران سابق امنیت ملی آمریکا ، از جمله چهره هایی هستند که از ملاقات مستقیم اوباما با روحانی در جریان مجمع عمومی سازمان ملل که در ماه سپتامبر در نیویورک برگزار می شود، حمایت می کنند. تحلیلگران می گویند آمریکا باید از این فرصت استفاده کند و ملاقات اوباما و روحانی می تواند زمینه را برای رئیس جمهور جدید ایران به منظور توافق با غرب آماده کند.
اما شاهین ها دیدگاه دیگری دارند. آنها می گویند روحانی دیپلمات تکنوکرات باهوشی است و ادعا می کنند پیشنهاد نرمش نشان دادن در مقابل ایران می تواند خطرناک باشد. این دسته از سیاستگذاران آمریکایی بر این باورند که ابراز تمایل روحانی به تعامل در واقع روشی برای تعدیل تحریم هاست بدون اینکه از جانب جمهوری اسلامی، امتیاز ویژه ای ارایه شده باشد. آنها ادعا می کنند ، روحانی قصد ندارد برنامه های هسته ای تردید آمیز ایران را متوقف کند، بلکه تنها می خواهد برای پیشبرد این برنامه ها زمان بخرد. دنیس راس، مشاور سابق اوباما نیز مدعی است، اهداف روحانی نامشخص است و نباید گمان کرد لغو تحریم ها به وی در تعامل با جامعه جهانی کمک می کند.
ری تکیه از شورای روابط خارجی می گوید، ساده ترین آزمایش این است که ببینیم روحانی با درخواست آژانس بین المللی انرژی اتمی به منظور بازرسی های گسترده تر از برنامه های هسته ای و دیگر اقدامات موافقت می کند یا خیر. گری سیمور، دستیار سابق وزارت خارج در امور منع اشاعه، بر این باور است که دولت روحانی روند جاری را در برنامه های هسته ای حفظ می کند. او نه نرمش بیشتری به خرج خواهد داد ، نه تندروی بیشتر. به گفته وی، آمریکا در انتظار پاسخ روحانی به بسته پیشنهادی است که گروه 1+5، ( آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) در جریان مذاکرات هسته ای با ایران روی میز گذاشته اند.
اما در صورتی که واشینگتن بخواهد توپ را به طور کامل به زمین ایران بیاندازد، روحانی نیز راهی برای انداختن توپ به زمین آمریکا، پیدا می کند. برای مثال، زمانی که از سخنگوی وزارت خارجه ایران در مورد حضور مقامات آمریکایی و اروپایی در مراسم تحلیف روحانی سئوال شد، وی گفت: ما از مقامات همه کشورها دعوت کرده ایم. این در حالی است که هنوز کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا به این پرسش که آیا به این مراسم دعوت شده اند یا خیر، پاسخ نداده اند.
نباید این نکته را فراموش کرد که هزینه های آمریکا وبه خصوص دولت اوباما در تصمیم گیری برای نحوه واکنش به روحانی، بسیار بالا است. یک توافقنامه با ایران به منزله دستاوردی مهم و طولانی مدت برای تیم امنیت ملی و سیاست خارجی اوباما است. اما در عین حال موفق شدن تهران در دستیابی به سلاح هسته ای می تواند یک مصیبت برای دولت اوباما و خاورمیانه باشد که متعاقب آن به آتش کشیده خواهد شد.
* دیپلماسی ایرانی