آیا در مورد احكام محتضر چیزی می دانید؟
- مسلمانی را كه محتضر است .یعنی در حال جان دادن میباشد، مرد باشد یا زن، بزرگ باشد یا كوچك، باید به پشت بخوابانند به طوری كه كف پاهایش به طرف قبله باشد. و اگر خواباندن او كاملا به این طور ممكن نیست، بنابر احتیاط واجب تا اندازهای كه ممكن است، باید به این دستور عمل كنند. و چنان چه خواباندن او به هیچ قسم ممكن نباشد به قصد احتیاط او را رو به قبله بنشانند. و اگر آن هم نشود، باز به قصد احتیاط او را به پهلوی راست یا به پهلوی چپ، رو به قبله بخوابانند.
2- احتیاط واجب آن است كه تا وقتی او را از محل احتضار حركت ندادهاند، رو به قبله باشد، و بعد از حركت دادن این احتیاط واجب نیست.
3- رو به قبله كردن محتضر بر هر مسلمان واجب است، و اجازه گرفتن از ولی او لازم نیست.
4- مستحب است شهادتین و اقرار به دوازده امام(ع) و سایر عقاید حقه را، به كسی كه در حال جان دادن است طوری تلقین كنند كه بفهمد. و نیز مستحب است چیزهایی را كه گفته شد، تا وقت مرگ تكرار كنند.
5- مستحب است این دعاها را طوری به محتضر تلقین كنند كه بفهمد: اللهم اغفر لی الكثیر من معاصیك و اقبل منی الیسیر من طاعتك یا من یقبل الیسیر و یعفو عن الكثیر اقبل منی الیسیر و اعف عنی الكثیر انك انت العفو الغفور اللهم ارحمنی فانك رحیم.
6- مستحب است كسی را كه سخت جان میدهد، اگر ناراحت نمیشود به جایی كه نماز میخوانده ببرند.
7- مستحب است برای راحت شدن محتضر بر بالین او سوره مباركه یس و الصافات و احزاب و آیة الكرسی و آیه پنجاه و چهارم از سوره اعراف و سه آیه آخر سوره بقره، بلكه هر چه از قرآن ممكن است بخوانند.
8- تنها گذاشتن محتضر و گذاشتن چیز سنگین روی شكم او و هم چنین حرف زدن زیاد، و گریه كردن و تنها گذاشتن زن ها نزد او و غیره مكروه است.
احكام بعد از مرگ:
9- بعد از مرگ مستحب است دهان میت را، هم بگذارند كه باز نماند و چشم ها و چانه میت را ببندند و دست و پای او را دراز كنند و پارچهای روی او بیندازند و اگر شب مرده است، در جایی كه مرده، چراغ روشن كنند، و برای تشییع جنازه او مؤمنین را خبر كنند. و در دفن او عجله نمایند، ولی اگر یقین به مردن او ندارند، باید صبر كنند تا معلوم شود و نیز اگر یت حامله باشد و بچه در شكم او زنده باشد باید به قدری دفن را عقب بیندازند، كه پهلوی چپ او را بشكافند و طفل را بیرون آورند و پهلو را بدوزند.
احكام غسل و كفن و نماز و دفن میت:
10- غسل و كفن و نماز و دفن مسلمان دوازده امامی، بر هر مكلفی واجب است. و اگر بعضی انجام دهند، از دیگران ساقط میشود. و چنان چه هیچ كس انجام ندهد همه معصیت كردهاند. و بنابر احتیاط واجب حكم مسلمانی هم كه دوازده امامی نیست، همین طور است.
11- اگر كسی مشغول كارهای میت شود، بر دیگران واجب نیست اقدام نمایند. ولی اگر او عمل را نیمه كاره بگذارد، باید دیگران تمام كنند.
12- اگر انسان یقین كند كه دیگری مشغول كارهای میت شده، واجب نیست بهكارهای میت اقدام كند. ولی اگر شك یا گمان دارد، باید اقدام نماید.
13- اگر كسی بداند غسل یا كفن یا نماز یا دفن میت را باطل انجام دادهاند، باید دوباره انجام دهد. ولی اگر گمان دارد كه باطل بوده یا شك دارد كه درست بوده یا نه، لازم نیست اقدام نماید.
14- برای غسل و كفن و نماز و دفن میت، باید از ولی او اجازه بگیرند.
15- ولی زن كه در غسل و كفن و دفن او دخالت میكند شوهر اوست، و بعد از او، مردهایی كه از میت ارث میبرند مقدم بر زن های ایشانند، و هر كدام كه در ارث بردن مقدم هستند در این امر نیز مقدمند.
16- اگر كسی بگوید من وصی یا ولی میتم یا ولی میت به من اجازه داده كه غسل و كفن و دفن میت را انجام دهم، چنان چه دیگری نمیگوید من ولی یا وصی میتم یا ولی میت به من اجازه داده است، انجام كارهای میت با اوست.
17- اگر میت برای غسل و كفن و دفن و نماز خود غیر از ولی، كس دیگری را معین كند، احتیاط واجب آن است كه ولی و آن كس هر دو اجازه بدهند، و لازم نیست كسی كه میت، او را برای انجام این كارها معین كرده، این وصیت را قبول كند ولی اگر قبول كرد، باید به آن عمل نماید.
احكام غسل میت:
18- واجب است میت را سه غسل بدهند:
اول: به آبی كه با سدر مخلوط باشد.
دوم: به آبی كه با كافور مخلوط باشد.
سوم: با آب خالص.
19- سدر و كافور باید به اندازهای زیاد نباشد كه آب را مضاف كند و به اندازهای هم كم نباشد كه نگویند سدر و كافور با آب مخلوط شده است.
20- اگر سدر و كافور به اندازهای كه لازم است پیدا نشود، بنابر احتیاط واجب باید مقداری كه به آن دسترسی دارند، در آب بریزند.
21- كسی كه برای حج احرام بسته است، اگر پیش از تمام كردن سعی بین صفا و مروه بمیرد، نباید او را با آب كافور غسل دهند و به جای آن باید با آب خالص غسلش بدهند، و هم چنین اگر در احرام عمره پیش از كوتاه كردن مو،بمیرد.
22- اگر سدر و كافور یا یكی از این ها پیدا نشود یا استعمال آن جایز نباشد، مثل آن كه غصبی باشد، باید به جای هر كدام كه ممكن نیست، میت را با آب خالص غسل بدهند.
23- كسی كه میت را غسل میدهد باید مسلمان دوازده امامی و عاقل باشد و مسایل غسل را هم بداند، و بنابر احتیاط واجب بالغ باشد.
24- كسی كه میت را غسل میدهد، باید قصد قربت داشته باشد، یعنی غسل را برای انجام فرمان خداوند عالم به جا آورد. و اگر به همین نیت تا آخر غسل سوم باقی باشد، كافی است و تجدید لازم نیست.
25- غسل بچه مسلمان اگر چه از زنا باشد، واجب است. و غسل و كفن و دفن كافر و اولاد او جایز نیست. و كسی كه از بچگی دیوانه بوده و به حال دیوانگی بالغ شده چنان چه پدر و مادر او یا یكی از آنان مسلمان باشند، باید او را غسل داد و اگر هیچ كدام آنان مسلمان نباشند، غسل دادن او جایز نیست.
26- بچه سقط شده را اگر چهار ماه یا بیشتر دارد، باید غسل بدهند، و اگر چهار ماه ندارد، باید در پارچهای بپیچند و بدون غسل دفن كنند.
27- اگر مرد زن را، و زن مرد را غسل بدهد، باطل است. ولی زن میتواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم میتواند زن خود را غسل دهد، اگر چه احتیاط مستحب آن است كه زن شوهر خود، و شوهر زن خود را غسل ندهد.
28- مرد میتواند دختر بچهای را كه سن او از سه سال بیشتر نیست، غسل دهد. زن هم میتواند پسر بچهای را كه سه سال بیشتر ندارد، غسل دهد.
29- اگر برای غسل دادن میتی كه مرد است مرد پیدا نشود، زنانی كه با او نسبت دارند و محرمند مثل مادر و خواهر و عمه و خاله، یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شدهاند، میتوانند غسلش بدهند. و نیز اگر برای غسل میت زن، زن دیگری نباشد، مردهایی كه با او نسبت دارند و محرمند، یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شدهاند، میتوانند از زیر لباس او را غسل دهند.
30- اگر میت و كسی كه او را غسل میدهد، هر دو مرد یا هر دو زن باشند، جایز است كه غیر از شرمگاه، جاهای دیگر میت برهنه باشد، و همین طور اگر محرم باشند.
31- اگر جایی از بدن میت نجس باشد، باید پیش از آن كه آن جا را غسل بدهند، آب بكشند. و احتیاط مستحب آن است كه تمام بدن میت، پیش از شروع به غسل پاك باشد.
32- میت را غسل ارتماسی ندهند. و احتیاط مستحب آن است كه در غسل ترتیبی هر یك از سه قسمت بدن را در آب فرو نبرند بلكه آب را روی آن بریزند.
33-برای مرده هر غسلی بر گردنش باشد لازم نیست آن غسل را به جا آوردند بلكه همان غسل میت برای او كافی است.
34- جایز نیست كه برای غسل دادن میت مزد بگیرند، ولی مزد گرفتن برای كارهای مقدماتی غسل حرام نیست.
35- اگر آب پیدا نشود، یا استعمال آن مانعی داشته باشد، باید عوض هر غسل، میت را یك تیمم بدهند.
36- كسی كه میت را تیمم میدهد، میتواند در صورت امكان دست میت را به زمین بزند و به صورت و پشت دست هایش بكشد. و اگر به این صورت ممكن باشد، لازم نیست به دست زنده هم او را تیمم داد، اگر چه احتیاط استحبابی جمع است.
احكام كفن میت:
37- میت مسلمان را باید با سه پارچه كه آن ها را لنگ و پیراهن و سرتاسری میگویند، كفن نمایند.
38- لنگ باید از ناف تا زانو، اطراف بدن را بپوشاند، و بهتر آن است كه از سینه تا روی پا برسد. و بنابر احتیاط واجب پیراهن باید از سر شانه تا نصف ساق پا تمام بدن را بپوشاند، و درازای سرتاسری باید به قدری باشد كه بستن دو سر آن ممكن باشد، و پهنای آن باید به اندازهای باشد كه یك طرف آن روی طرف دیگر بیاید.
39- مقداری از لنگ، كه از ناف تا زانو را میپوشاند و مقداری از پیراهن كه از شانه تا نصف ساق را میپوشاند، مقدار واجب كفن است. و آن چه بیشتر از این مقدار در مساله قبل گفته شد، مقدار مستحب كفن میباشد.
40- اگر ورثه بالغ باشند و اجازه دهند كه بیشتر از مقدار واجب كفن را، كه در مساله قبل گفته شد از سهم آنان بر دارند، اشكال ندارد. و احتیاط واجب آن است كه بیشتر از مقدار واجب كفن و هم چنین مقداری را كه احتیاطا لازم است، از سهم وارثی كه بالغ نشده، برندارند.
41- اگر كسی وصیت كرده باشد كه مقدار مستحب كفن را كه در دو مساله قبل گفته شد، از ثلث مال او بر دارند، یا وصیت كرده باشد ثلث مال را به مصرف خود او برسانند، ولی مصرف آن را معین نكرده باشد، یا فقط مصرف مقداری از آن را معین كرده باشد، میتوانند مقدار مستحب كفن را از ثلث مال او بردارند.
42- اگر میت وصیت نكرده باشد كه كفن را از ثلث مال او بر دارند، میتوانند به طور متعارف كه لایق شان میت میباشد، كفن و چیزهای دیگری را كه از واجبات دفن است از اصل مال بردارند.
43- كفن زن بر شوهر است، اگر چه زن از خود مال داشته باشد. و هم چنین اگر زن را به شرحی كه در كتاب طلاق گفته میشود، طلاق رجعی بدهند و پیش از تمام شدن عده بمیرد، شوهرش باید كفن او را بدهد. و چنان چه شوهر بالغ نباشد یا دیوانه باشد، ولی شوهر باید از مال او كفن زن را بدهد.
44- كفن میت بر خویشان او واجب نیست، اگر چه مخارج او در حال زندگی بر آنان واجب باشد.
45- احتیاط واجب آن است كه هر یك از سه پارچه كفن به قدری نازك نباشد كه بدن میت از زیر آن پیدا باشد.
46- كفن كردن با چیز غصبی، اگر چیز دیگری هم پیدا نشود، جایز نیست. و چنان چه كفن میت غصبی باشد و صاحب آن راضی نباشد، باید از تنش بیرون آورند، اگر چه او را دفن كرده باشند. و هم چنین جایز نیست با پوست مردار او را كفن كنند.
47- كفن كردن میت با چیز نجس و با پارچه ابریشمی خالص جایز نیست، ولی در حال ناچاری اشكال ندارد. و احتیاط واجب آن است كه با پارچه طلا باف هم میت را كفن نكنند، مگر در حال ناچاری.
48- كفن كردن با پارچهای كه از پشم یا موی حیوان حرام گوشت تهیه شده، در حال اختیار جایز نیست. ولی اگر پوست حیوان حلال گوشت را طوری درست كنند كه به آن جامه گفته شود، میشود با آن میت را كفن كنند. و هم چنین اگر كفن از مو و پشم حیوان حلال گوشت باشد اشكال ندارد، اگر چه احتیاط مستحب آن است كه بااین دو هم كفن ننمایند.
49- اگر كفن میت به نجاست خود او، یا به نجاست دیگری نجس شود، چنان چه كفن ضایع نمیشود، باید مقدار نجس را بشویند یا ببرند. ولی اگر در قبر گذاشته باشند، بهتر است كه ببرند. بلكه اگر بیرون آوردن میت اهانت به او باشد، بریدن واجب میشود. و اگر شستن یا بریدن آن ممكن نیست، در صورتی كه عوض كردن آن ممكن باشد، باید عوض نمایند.
50- كسی كه برای حج یا عمره احرام بسته، اگر بمیرد باید مثل دیگران كفن شود، و پوشاندن سر و صورتش اشكال ندارد.
51- مستحب است انسان در حال سلامتی، كفن و سدر و كافور خود را تهیه كند.
احكام حنوط:
52- بعد از غسل واجب است میت را حنوط كنند، یعنی به پیشانی و كف دست ها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهای او كافور بمالند. و مستحب است به سر بینی میت هم كافور بمالند، و باید كافور ساییده و تازه باشد. و اگر به واسطه كهنه بودن، عطر او از بین رفته باشد، كافی نیست.
53- در حنوط میت، مراعات ترتیب بین اعضای سجود لازم نیست. اگر چه مستحب است اول كافور را به پیشانی میت بمالند.
54- بهتر آن است كه میت را پیش از كفن كردن، حنوط نمایند. اگر چه در بین كفن كردن و بعد از آن هم، مانعی ندارد.
55- كسی كه برای حج احرام بسته است، اگر پیش از تمام كردن سعی بین صفا و مروه بمیرد، حنوط كردن او جایز نیست. و نیز اگر در احرام عمره پیش از آن كه موی خود را كوتاه كند بمیرد، نباید او را حنوط كنند.
56- مكروه است میت را با مشك و عنبر و عود و عطرهای دیگر خوشبو كنند، یا برای حنوط این ها را با كافور مخلوط نمایند.
57- مستحب است، قدری تربت حضرت سیدالشهدا(ع) با كافور مخلوط كنند. ولی باید از آن كافور به جاهایی كه بی احترامی میشود، نرسانند. و نیز باید تربت به قدری زیاد نباشد، كه وقتی با كافور مخلوط شد آن را كافور نگویند.
58- اگر كافور به اندازه غسل و حنوط نباشد، بنابر احتیاط واجب غسل را مقدم دارند. و اگر برای هفت عضو نرسد، بنابر احتیاط واجب پیشانی را مقدم دارند.
59- مستحب است دو چوب تر و تازه در قبر همراه میت بگذارند.
احكام نماز میت:
60- نماز خواندن بر میت مسلمان، اگر چه بچه باشد، واجب است. ولی باید پدر و مادر آن بچه یا یكی از آنان مسلمان باشند و شش سال بچه تمام شده باشد.
61- نماز میت باید بعد از غسل و حنوط و كفن كردن او خوانده شود. و اگر پیش از این ها یا در بین این ها بخوانند، اگر چه از روی فراموشی یا ندانستن مساله باشد، كافی نیست.
62- كسی كه میخواهد نماز میت بخواند، لازم نیست با وضو یا غسل یا تیمم باشد و بدن و لباسش پاك باشد. و اگر لباس او غصبی هم باشد، اشكال ندارد. اگر چه احتیاط مستحب آن است كه تمام چیزهایی را كه در نمازهای دیگر لازم است رعایت كند.
64- كسی كه به میت نماز میخواند، باید رو به قبله باشد و نیز واجب است میت را مقابل او به پشت بخوابانند، به طوری كه سر او به طرف راست نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد.
65- مكان نمازگزار باید از جای میت پست یا بلندتر نباشد. ولی پستی و بلندی مختصر اشكال ندارد.
66- نمازگزار باید از میت دور نباشد. ولی كسی كه نماز میت را به جماعت میخواند، اگر از میت دور باشد، چنان چه صف ها به یكدیگر متصل باشد، اشكال ندارد.
67- نمازگزار باید مقابل میت بایستد. ولی اگر نماز به جماعت خوانده شود و صف جماعت از دو طرف میت بگذرد، نماز كسانی كه مقابل میت نیستند، اشكال ندارد.
68- بین میت و نمازگزار باید پرده و دیوار یا چیزی مانند این ها نباشد ولی اگر میت در تابوت و مانند آن باشد، اشكال ندارد.
69- در وقت خواندن نماز، باید شرمگاه میت پوشیده باشد و اگر كفن كردن او ممكن نیست، باید را اگر چه با تخته و آجر و مانند این ها باشد بپوشانند.
70- نماز میت را باید ایستاده و با قصد قربت بخواند. و در موقع نیت، میت را معین كند، مثلا نیت كند نماز میخوانم بر این میت قربة الی الله.
71- اگر كسی نباشد كه بتواند نماز میت را ایستاده بخواند، میشود نشسته بر او نماز خواند.
72- اگر میت وصیت كرده باشد كه شخص معینی بر او نماز بخواند، احتیاط واجب آن است كه آن شخص از ولی میت اجازه بگیرد و بر ولی هم بنابر احتیاط واجب، واجب است كه اجازه بدهد.
73- مكروه است بر میت چند مرتبه نماز بخوانند، ولی اگر میت اهل علم و تقوی باشد مكروه نیست.
74- اگر میت را عمدا یا از روی فراموشی یا به جهت عذری بدون نماز دفن كنند، یا بعد از دفن معلوم شود، نمازی كه بر او خوانده شده باطل بوده است، تا وقتی جسد او از هم نپاشیده، واجب است با شرط هایی كه برای نماز میت گفته شد به قبرش نماز بخوانند.
