هورمون جنسی: استروژن ( خانم ها بخوانند )
به تازگی كشف شده است كه استروژن چهره خانم‌ها را هم زیباتر می‌كند
تقریبا همه خانم‌ها می‌دانند كه یائسگی، قاعدگی، بارداری و پیشگیری از بارداری و خیلی از چیزهای دیگری كه به عملكرد جنسی آنها مربوط می‌شود تحت تاثیر هورمون‌های جنسی است. ولی این هورمون‌ها دقیقا چه چیزهایی هستند؟ و چه كارهایی برای بدن می‌كنند؟ این بار درباره یكی از آنها به اسم استروژن به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
هورمون‌ها دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند كه در بدن تولید می‌شوند و انجام برخی از كارهای بدن را تنظیم می‌كنند. این مواد به مقدار بسیار اندكی در بدن وجود دارند ولی همین مقدار كم آنها می‌تواند اثرات بسیاری بر حفظ وضعیت طبیعی بدن داشته باشد و كمبود همین مقدار اندك یا زیاد شدن آن می‌تواند سبب ایجاد برخی بیماری‌های مهم در انسان شود. مثلا كمبود هورمون انسولین باعث دیابت می‌شود و زیاد شدن هورمون‌های مردانه در بدن خانم ها سبب پرمویی نابجا در آن ها می شود. هورمون‌ها از غدد مخصوصی در بدن آزاد یا ترشح می شوند كه در مورد هورمون‌های جنسی این غدد تخمدان ها در خانم ها و بیضه ها در مردان است.
استروژن چیست؟
در واقع استروژن نام هیچ هورمون منفردی در بدن نیست و این نام به دسته‌ای از هورمون‌ها اطلاق می‌شود. سه هورمون استروژن مهم كه در بدن خانم‌ها تولید می‌شوند، استریول، استرادیول، و استرون هستند. استروژن‌ها عمدتا در تخمدان‌ها ساخته می‌شوند و به نام هورمون‌های زنانه شناخته می‌شوند. البته آقایان نیز مقدار كمی از این هورمون را در بیضه‌های خود تولید می‌كنند.
استروژن چه كار می‌كند؟
استروژن‌ها باعث رشد و توسعه دستگاه تولید مثلی زن و ایجاد صفات زنانه یعنی مثلا بزرگ شدن سینه‌ها در جنس مونث و داشتن صدای ظریف زنانه می‌شوند. این هورمون‌ها در دوران كودكی ترشح بسیار كمی دارند و در هنگام بلوغ ترشح آنها زیاد می‌شود. به همین دلیل در این هنگام اندام‌های جنسی از حالت كودكانه درمی‌آید و شبیه افراد بزرگسال می‌شود. استروژن‌ها فعالیت استخوان‌سازی را نیز افزایش می‌دهند و بنابراین در هنگام بلوغ افزایش قد دختران سریع‌تر از قبل می‌شود. استروژن‌ها همچنین توزیع چربی را در بدن به فرم زنانه درمی‌آورند یعنی بیشتر در سینه‌ها، باسن و ران‌ها. استروژن‌ها یك اثر جالب نیز بر روی پوست دارند به این معنی كه نه تنها باعث نرمی و لطافت پوست می‌شوند، بلكه سبب می‌شوند تا رگ‌های بیشتری در سطح پوست ایجاد شود؛ به همین دلیل وقتی پوست یك زن می‌برد بیشتر از بریدگی پوست یك مرد خونریزی می‌كند! بعد از یائسگی تقریبا هیچ استروژنی در بدن تولید نمی‌شود و بنابراین فعالیت استخوان‌سازی در بدن بسیار كاهش می‌یابد. این حالت اگر شدید باشد منجر به بروز پوكی استخوان در سنین بعد از یائسگی در زنان می‌شود. استروژن در دوران بارداری نیز نقش‌های مهمی در بدن زن ایفا می‌كند كه همگی آن ها در راستای آماده‌سازی بدن مادربرای پذیرش نوزاد هستند. این هورمون در دوران حاملگی از جفت نیز ترشح می‌شود و باعث بزرگ شدن رحم و سینه‌ها و رشد مجاری شیری در آنها می‌شود. اثر جالب دیگر استروژن در این دوران این است كه برای آسان‌تر شدن زایمان به مفاصل لگن مادر حالت ارتجاعی می‌بخشد. البته استروژن‌ها تاثیرات دیگری نیز بر روی زنان دارند كه به تازگی كشف شده‌اند. مثلا چندی پیش در خبرها آمده بود كه این هورمون‌ها باعث زیباتر شدن زنان می‌شوند و بر روی ظاهر صورت و بدن آنان اثر می‌گذارند. دانشمندان ارائه‌كننده این تحقیق در پایان به این نتیجه رسیده بودند كه این هورمون‌ها علاوه بر كمك به توانایی باروری زنان،آنها را زیباتر نیز می‌كنند و بر طبق قانون بقای نسل مردان جلب زنانی می‌شوند كه در ظاهر زیباتر بوده و از نظر قدرت باروری نیز برترند. یكی دیگر از اثرات تازه كشف شده استروژن تاثیری است كه بر دقت زنان دارد. دانشمندان می‌گویند این هورمون‌ها باعث می‌شوند كه زنان در كارهایی كه توسط بخش پیشانی مغز كنترل می‌شود و نیاز به دقت دارد، مانند رانندگی، از مردان موفق ترعمل كنند.
منابع دیگر استروژن
موادی كه در موجودات زنده مانند حیوانات و گیاهان وجود دارند و مانند استروژن‌ها عمل می‌كنند، استروژن‌های محیطی نام دارند. نوعی از این هورمون‌ها به نام فیتو استروژن‌ها در گیاهانی مثل شبدر، سویا و سایر بقولات، غلات كامل و بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود. استروژن‌ها می‌توانند در مواد شیمیایی ساختگی كه برای مقاصد مختلف روزمره به كار می‌روند نیز موجود باشند. آنها در خاك، آب، هوا، و غذای ما پراكنده‌اند. این مواد در برخی از آفت‌كش‌ها مثل د.د.ت، داروهایی چون قرص‌های ضدبارداری، مواد شوینده، پلاستیك‌ها، مواد آرایشی، مواد صنعتی و فلزات سنگین مثل جیوه، سرب و كادمیوم یافت می‌شوند.
استروژن به عنوان یك دارو
در دوره یائسگی تولید استروژن‌ها در بدن كم می‌شود. این امر باعث بروز یك سری علایم در خانم‌های یائسه می‌شود. برخی از این علایم عبارت از احساس گرگرفتگی (داغ شدن سر و صورت و قفسه‌سینه)، عرق كردن بیش از حد، خشكی و خارش واژن و تحریك‌پذیری عصبی. بنابراین برخی از خانم‌ها ترجیح می‌دهند پس از یائسگی كمبود این هورمون‌ها را از راه دارودرمانی در بدن خود جایگزین كنند تا این علایم را راحت‌تر تحمل كنند. استروژن‌ها به‌عنوان دارو در درمان سرطان سینه در زنان یائسه و درمان سرطان سینه و پروستات در مردان نیز به كار برده می‌شوند. این دارو در شكل‌های مختلفی وجود دارد مثل قرص‌های خوراكی، نوارهای قابل چسباندن به پوست و پماد واژینال. این داروها می‌توانند دارای یك سری عوارض جانبی نیز باشند كه عبارتند از: ناراحتی معده، نفخ، اسهال، تغییر اشتها و وزن، افزایش قند خون، آكنه، احتباس مایع (پف كردن دست‌ها و پاها به دلیل جمع شدن آب در آنها)، افزایش فشار خون، لكه‌بینی یا خونریزی در دوران غیرقاعدگی، تغییر در عادات ماهیانه مثل دردناك شدن یا كم یا زیاد شدن خونریزی‌ها، بزرگ شدن، دردناك شدن و یا ترشح از سینه‌ها و عدم توانایی استفاده از لنز به جای عینك .
