صوت، روح و جنسيت در سوره «قدر»
اين مقاله، چند ساحتى 2 بودن معنا را كه به واسطه وجوه معنايى، صوتى،3 عاطفى و جنسيتى 4 ايجاد مىشود، در سوره قدر بررسى مىكند. سه وجه آوايى، عاطفى و جنسيتى عمدتا در ترجمه از كف مىروند. قرائت تنگاتنگ 5 سوره قدر، بسترى را براى تحليل همكنشى6 صوت و معنا فراهم مىآورد. در عوض، اين تحليل تلاش مىكند كه جنبههاى معنا را نيز بررسى كند. در اين تحليل، به آرايههاى آوايى7 يعنى الگوهاى صوتى سرتاسرى كه به واسطه استخدام در سوره قدر و ديگر سورههاى قرآن، تداعىها يا «بارهاى» معنايى، عاطفى و جنسيتى را به دوش مىكشند، توجه ويژه مبذول مىشود. اين آرايههاى آوايى موجب مىشوند كه ته صداهاى تشخص بخشى8 و جان بخشى9 در برساختهاى جنسيتى، در گوش طنينانداز شوند؛ كه اگر جز اين بود اين برساختها، مجموعه اى جملات دستورى بيش نبودند، حتى اگر اين الگوهاى آوايى به واسطه سياق معنايى و آوايى گريزپا، سايه روشنهاى عاطفى سوره را تلطيف مىكردند. بررسى برهم نقش شدن اين سه لحظه قرآنى در كنار وجوه به هم تافته گفتمانى كه پيش تر اشاره كرديم، نتيجه اى است كه از اين مقاله حاصل مىآيد.
معدود افرادى كه قرآن را به نا آشنايان به زبان عربى، معرفى كردهاند، از اين احساس گريزان بودهاند كه آنچه از ترجمه قرآن به گوش مىخورد ـ گو كه ترجمهها هم قوى باشند (اگر اصلاً بشود نام ترجمه را بر آنها گذاشت) ـ فقط طنينى غالبا درهم از متن اصلى است. توجه معاصر به ماهيت شفاهى و آوايى قرآن، ناكارآمدى ترجمه قرآن را عيان تر كرده است. در اينباره مسائل به هم تافته متعددى مطرح مىشوند: توصيفى كه قرآن از خودش ارائه داده است (قرآنّ عربىّ)؛ نقش سنت شفاهى در انتقال قرآن؛ تأكيدى كه در دين اسلام شده است مبنى بر اينكه قرآن به زبان اصلى خود تلاوت شود؛ اهميت اسلام به حفظ كردن قرآن و اهميت هنر تجويد در تلاوت قرآن كه بر قواعد بيان صحيح تأكيد مىكند.
