زمان برداشت اندامهای مختلف گیاهان داروئی

معمولاً به استثنای عده ای از گیاهان که محصول برداری آنها تابع شرایط خاصی می باشد، بقیه اندام ها را در مواقع زیر بهره برداری می نمایند : 1)ریشه: اندامهای زیرزمینی به خصوص ریشه و ریزوم ها را بطور کلی در اوخر پائیز (زمان استراحت گیاه) محصول برداری می نمایند. ولی باید توجه داشت بهره برداری ریشه ها بر حسب گیاه یکساله، دو ساله و چند ساله فرق می‌کند: ریشه و ریزوم گیاهان یکساله : قبل از گل دادن گیاه ریشه و ریزوم گیاهان دو ساله : بعد از پایان رشد و نمو سال اول (در پائیز و اواخر زمستان) ریشه و ریزوم گیاهان چند ساله یا دائمی هم در بهار قبل از رشد و نمو گیاه و هم در پاییز بعد از پایان رشد و نمو گیاه (در سال دوم به بعد) در بهره برداری از ریشه گیاهان همواره باید توجه داشت که انواع سخت و چوبی شده یا تیره رنگ و فاسد و توخالی جمع آوری نشود....
ریشه درختان و درختچه های دارویی را در پاییز یا زمستان از زمین خارج می سازند. معمولاً ریشه هایی که پوست آنها مصرف دارویی دارد باید زمانی که قسمت مرکزی ریشه رشد کرده و سخت شده است بهره برداری شود. بعلاوه بایستی ریشه گیاه در مرحله ای باشد که پوست آن رشد قابل ملاحظه ای پیدا نموده باشد تا جداکردن آن از قسمت سخت و چوبی شده به راحتی مقدور گردد. بنابراین اگر برداشت ریشه ها و ریزوم ها زودتر از موعد انجام گیرد ریشه ها و ریزوم ها، گوشتی و اسفنجی شکل بوده و در اثر خشک شدن به سرعت خرد شده و کیفیت خود را از دست می دهند و اگر دیرتر جمع آوری شوند سخت و غیر قابل استفاده خواهند شد. 2)پوست: پوست گیاهان دارویی را هم در بهار (قبل از شروع فعالیتهای گیاهی) و هم در پائیز برداشت می‌کنند. معمولاً پوست ریشه و ساقه های نسبتاً مسن ارزش بیشتری دارند.پوست ریشه و ساقه گیاهان دارویی اگر دارای مواد رزینی باشد باید در بهار (یعنی هنگام شروع جریان شیره گیاهی) از قسمت میانی (چوبی) جداسازی شوند. 3)پیاز: پیازها را در پائیز کمی پس از خاتمه گل دادن و ظاهر شدن میوه جمع آوری می‌نمایند.4)برگ : برگهای گیاهان علفی و یکساله را باید خیلی زود و قبل از اینکه برگهای آن پیر شود چید. -برگهای گیاهان دو ساله باید در سال دوم برداشت شود. -باید توجه کرد که محصول برداری باید در صبح و در هوای خشک و بدون شبنم انجام گیرد. -برگ درختان دارویی را از زمان ظاهر شدن گلها تا رسیدن کامل میوه بایستی چید. -برگ گیاهان اسانس دار در زمان گل دادن چیده می شود.-ساقه برگ دار گیاهان علفی پس از رشد کامل برگها و کمی قبل از شکفته شدن گلها چیده می‌شود. -برگهای بدون اسانس در صورتیکه دارای پهنک و برگ باشند را کمی قبل از ظاهر شدن گلها می‌چینند. -در مورد گیاهانی که در طول زمستان هم رشد می‌کنند می‌توان دو مرتبه محصول برداری کرد.-نکته مهم در مورد بعضی گیاهان یکساله مثل ریحان و گاوزبان اینکه نباید برگهای آن را تا نزدیک زمین محصول برداری نمود چون برگهای پایین مجدداً رشد نموده لذا می‌توان عمل محصول برداری را در طول تابستان چندین بار تکرار نمود. 5)گل: قبل از باز شدن یعنی در زمانیکه عمل آمیزش در شرف انجام شدن است یا بلافاصله بعد از باز شدن در هنگام صبح بعد از تبخیر شبنم چیده می شود.چند استثناء :1 – بنفشه سه رنگ و بنفشه معطر باید پس از شکفتن کامل گل و درشرایط خاص محصول برداری شود. 2 – در برخی گیاهان مثل گل سرخ ، افسنطین ، انواع تمشک ، زالزالک به صورت غنچه یا شکفته برداشت می شوند. 3 – سر شاخه گلدار برخی گیاهان معطر و اسانس دار مثل آویشن، زوفا و ریحان وقتی گل در شرف شکفته شدن کامل می باشد برداشت می شود.6)میوه: میوه به دو صورت وجود دارد : 1 – آبدار : اگر به حالت تازه مصرف داشته باشد باید بعد از رسیدن کامل برداشت شود. 2 – خشک : قبل از خارج شدن دانه برداشت می شود. و میوه های اسانس دار (رازیانه ، انیسون ، زیره و …) باید در پائیز به صورت کاملاً خشک برداشت شود به اینصورت که سر شاخه میوه دار را قطع کرده و بر روی پارچه تمیزی تکان می دهیم.