استان قزوین

موقعیت جغرافیایی استان قزوین
Qazvin
http://www.irden.com/upload/iblock/2...Iranortho2.jpg

موقعیت :
مجاورت : شمال: جنوب: شرق: غرب:
آب و هوا:
وسعــــت: ۱۵۸٬۲۰۰ کیلومتر
جمعـیــت: ۱٫۳ میلیون نفر
تقسیمات: ۵ شهرستان، ۱۹ بخش، ۲۳ شهر، ۴۴ دهستان و ۱۵۴۷ روستا
شهرستانها: قزوین، تاکستان، بوئین زهرا، آبیک و الوند
مرکـــــز : قزوین

سر درعالی قاپو - قزوین یکی از بناهای مهم دوره صفویه در قزوین «حیاط نادری» با عمارت*ها و باغ*های بسیار زیبا بوده است.



این مجموعه هفت درب داشته است که یکی از آن*ها را عالی قاپو می*نامیدند. از مجموع درب های آن جز درب عالی قاپو، اثری باقی نمانده است .این بنا درگاه بلندی دارد که به خیابان شهدای قزوین مشرف است. این درب به هشتی بزرگی متصل است و در داخل، در دو طرف آن، دو اطاق وجود دارد که جایگاه دربانان بوده است. راه رو طبقه دوم بنا نیز ازهمین اتاق*ها می*گذشته است. درسمت باختر این درب، سه اطاق طولانی پهلوی هم واقع شده که احتمالاً جایگاه نگهبانان و محافظان بوده است. یکی از این اتاق*ها در دوره قاجار به قرایت خانه و دیگری به چای خانه تبدیل شد. اکنون تمام اتاق*ها متعلق به چای خانه است. درطرف خاوری بنا، بعدها، مدرسه*ای ساخته شد. این قسمت نیز در گذشته، مانند طرف باختری، جایگاه قراولان و نگهبانان بوده است. جلو درب عالی قاپو جلوخانی است که در دو طرف آن، دو سکوی پهن با سنگ ساخته شده است.

سرای وزیر - قزوین این سرا رو به روی در شرقی راسته قیصریه قرار دارد . هشتی ورودی آن دارای حجره هایی با طاق های کاشیکاری است


وبر فراز فضای مرکزی ورودی آن گنبدی آجری قرار دارد ویک نور گیر به قطر تقریبی یک متر روشنایی آن را تامین می کند .سرای وزیر دارای حیاطی وسیع است ودور تا دور آن را حجره هایی در دو طبقه فرا گرفته اند . این حجره ها بر روی صفه ای با ارتفاع یک متر از سطح زمین قرار گرفته اند . طرح سرا چهار ایوانه وضلع شرقی آن هم اکنون فاقد ایوان است . تمامی حجره ها دارای طاق چلاقی واکثر آن ها در طبقه دوم دارای ارسی نیز هستند . لچکی طاق های حجره ها ،دارای کاشیکاری در طرح ها ونقوش مختلف چون مجلس شکار شیر وپرنده ، طرح های اسلیمی وکتابی ، اسب ، خورشید وانسان بالدار است .این بنا در گذشته بیشتر در دست بازرگانان تبریزی وقفقازی بود. این سرا ازجانب شمال به بازارچه وزیر متصل است . طاق های حجره ها وطاق نمای ایوان آن دارای قوس جناغی وکاشیکاری در زمینه آجری است.


سرای حاج رضا - قزوین این کاروانسرای دوره قاجاری دارای حیاطی بزرگ است و حجره ها واتاق ها گرداگرد حیاط آن در دو طبقه ساخته شده اند .


ورودی کاروانسرا در سمت غربی آن قرار دارد وبا طاق های زیبایی که در بنای آن به کار رفته است ، به صورت یک تیمچه سر پوشیده به نظر می رسد

سرای رضوی - قزوین بنای کاروانسرای رضوی بنا برگفته های مختلف متعلق به عصرسلطنت «شاه تهماسب صفوی » یا عهد سلطنت « فتحعلی شاه قاجار» است .



این سرا به صورت دو ایوانی ساخته شده ومجموعه حجره ها در دو طبقه گردا گرد حیاط مستطیل شکل آن را فرا گرفته اند .حجره های موجود در زاویه اضلاع ، به صورت سه گوش ساخته شده وطاق نماهایی با عمق وعرض بیشتر دارند و در لچکی سقف طاق نمای آنها تزئینات آجر کاری به شیوه حصیری دیده می شود . هشتی مرکزی ایوان غربی که با در بزرگی به بازار بزازها متصل می شود دارای گنبدی آجری با کاشیکاری زیبا است .این سرا در گذشته به صورت کاروانسرا بود واز آن به عنوان بارانداز کاروانیان واز شتر خان آن برای چهارپایان آنها استفاده می شد

سرای سعدالسلطنه - قزوین سرای سعدالسلطنه به دستور سعدالسلطنه حاکم وقت قاجاریه قزوین ساخته شد.



ارزشمندترین قسمت این بنا ، چهار سوق آن است که از تقاطع قایم دو راسته ایجاد شده و بر فراز آن گنبد بزرگ کاشیکاری شده ای قرار دارد . چهار طرف گنبد را ، چهار نیم گنبد با رسمی بندی ونور گیر فرا گرفته اند که فضا را بزرگتر نشان می دهند . سرای سعد السلطنه با وسعتی نزدیک به 2/6 هکتار یکی از کاملترین و بزرگترین سراهای تجاری ایران است .


عمارت چهل ستون - قزوین این بنای تاریخی که یادگاری از دوره صفویه است، در وسط یک باغ قرارگرفته است .



این بنا در دو طبقه ساخته شده و تالار بزرگی دارد و در روزگار رونق، دارای درب های خاتم کاری، راه روهایی با تزیینات نقاشی، کاشی کاری و طلاکاری جالب بوده است که به مرور زمان، این تزیینات از بین رفته و یا زیبایی اولیه خود را از دست داده است

عمارت باغ سپهدار - قزوین این باغ مشجر ومحصور به « محمدولی خان سپهسالار تنکابنی» منسوب ودارای عمارتی دوطبقه با حوض وآب جاری است.


این عمارت به اوایل دوران پهلوی تعلق دارد.نمای ضلع شمالی این بنا رو به سمت خیابان فلسطین است.این عمارت شبیه کوشک ساخته شده وایوانی به صورت غلام گردشی دور آن قراردارد . درطبقه همکف این عمارت، یک راهرویاسالن مرکزی وتعدادی اتاق با کاربری خدماتی ودر طبقه بالای آن یک تالار مستطیل شکل کشیده وتعدادی اتاق قرارگرفته است.ضلع شرقی وغربی این بنا دارای هفت ستون ودوستون مشترک در تقاطع اضلاع است ودر اضلاع شمالی وجنوبی آن پنج ستون وجود دارد.همچنین کف عمارت اندکی بالاتر از کف حیاط قرارگرفته است


غار قلعه کرد - بویین زهرا غار قلعه کرد در20 کیلومتری برج های دوگانه خرقان دردهستان حصاراز توابع شهر آبگرم از محدوده شهرستان بویین زهرا قرار دارد.



این غار در ً30 َ51 ْ48 درازای خاوری و ً54 َ47 ْ35 پهنای شمالی و ارتفاع 2064 متری از سطح دریا واقع شده است.پس از عبور از دهانه غار و فرود از یک چاه پانزده متری، تالاری به وسعت بیش از یک هزار مترمربع دیده می شود که دارای چکیده ها و چکنده های (استالاگتیت و استالاگمیت ) زیبایی است. رطوبت بالا، نقاشی های دیواری – که نشان از انسان زی بودن غار در سال های دیرین دارد– و حوضچه های آب، از ویژه گی های جالب غار قلعه کرد است. قدمت این غار به دوره الیگومیوس و دوران سوم زمین شناسی می رسد که تا چهل میلیون سال پیش تخمین زده می شود

غار های عباس آباد - بویین زهرا در شمال خاور شهر آبگرم و در ارتفاع 1600 متری از سطح آب های آزاد، دو دهانه غار وجود دارند که به غارهای عباس آباد مشهورند.


این دو غار که دارای جاذبه های گردشگری هستند, درگذشته*های دورانسان زی بوده و پناهگاه امنی در حوادث برای پیشینیان به شمارمی آمده اند. این غارها با دارا بودن بیش از 180 متر درازا و یک تالار بزرگ ، به پرتگاه ها، چاه ها و دهلیزهای متعددی منتهی می شوند.

حسینیه روستای منصور - بویین زهرا بنای زیبا حسینیه روستای منصور به دوره قاجار یا اندکی قدیمی تر مربوط می شود. این روستا در نزدیکی شهر آوج و به فاصله 25 کیلومتری شمال شرقی آن قرار گرفته است.


بنای حسینیه که هم اینک به صورت متروک در آمده، پیش از این محل اجرای مراسم تعزیه خوانی بوده است. این بنا در حیاط نسبتا بزرگی قرار گرفته که با دیواری از فضای بیرونی جدا شده و ایوان ورودی و طاق نماهای طرفین آن، نمای خارجی این حسینیه را تشکیل می دهند. کچلی ایوان و پیشانی طاق نماهای طرفین، آجرکاری تزیینی داشته و ازاره های ایوان با آجرکاری رنگی به شیوه هندسی آراسته شده است.


خانه فرهنگ امیر کبیر - قزوین این بنای اواخر دوره قاجاری در انتهای خیابان هلال احمر شهر قزوین قراردارد وبه لحاظ قدمت، سبک معماری وتزئینات داخلی دارای ارزش تاریخی فرهنگی است.


بنا در سه طبقه درضلع غربی حیاط قراردارد.تعداد شش ستون، فضای ورودی وایوان طبقه دوم را تشکیل می دهند. پلکان مرکزی داخل بنا .در طبقه ورودی وایوان طبقه دوم را تشکیل می دهند. پلکان مرکزی داخل بنا، در طبقه دوم به یک راهروی چهارطرفه منتهی می شود. دور تادور این راهرو را نرده وستون های تزئینی فراگرفته است.برخی از اتاق ها نیز دارای تزئینات گچبری وبا نقش برجسته گل وبرگ، مجلس شکار حیوانات ومجلس بزم ونیز طاقچه های تزئینی است.سقف راهرو به صورت گنبدی کاذب ساخته شده ودر بالا دارای یک نورگیر شیشه ای هشت ضلعی است

خانه مرتضوی - قزوین خانه شش حیاطه مرتضوی در زمینی به مساحت هزار وپانصد مترمربع درسه طبقه در دوره قاجاریه ساخته شد.


حیاط بیرونی آن که نگین شکل است .حیاط اختصاصی حسینیه بوده وبه طرز زیبایی تزئین شده است.حیاط بیرونی آن درشمال حسینیه ودیگر حیاط هامربوط به شترخان وبخش رعیت نشین است.بنا از آجر وخشت ساخته شده است. تزئینات آجری بازمانده آن حکایت از ظرافت تزئینات معماری این خانه دارد.این خانه در خیابان مولوی محله دیمج قراردارد

خانه بهروزی - قزوین این خانه قاجاری در زرگر کوچه شهر قزوین قراردارد وبه شیوه معماری خانه سازی قزوینی با حیاط مرکزی اصلی وحیاط های جانبی شکل گرفته است.


حیاط اندرونی با تناسبات نیم کشکولی، در دوجبهه دارای شاه نشین های تابستانی وزمستانی ودر دوجبهه دیگر دارای ایوان های طاق نمایی است. شاه نشین اصلی خانه از طریق ایوانی ستون دار با حیاط بیرونی نیز ارتباط دارد. خانه در دوطبقه زیرزمین وهمکف شکل گرفته وتزئینات آجری لبه بازشوها وارسی های آن، ازجمله تزئینات قابل توجه این بنا است.


خانه داعی - قزوین این خانه که هم اکنون به مدیریت میراث فرهنگی قزوین تغییر کاربری شده است

به اوایل دوره پهلوی تعلق دارد.عمارت اصلی بنا مانند عمارت های چهلستون وباغ سپهدار، عمارتی برونگرا ودر دوطبقه ساخته شده است ودر مقابل دروازه درب کوشک قراردارد.

خانه سید محمود بهشتی - قزوین این خانه با سردری مشخص از دوره قاجاریه وهفتصد مترمربع عرصه و950 متر مربع اعیانی، در خیابان مولوی محله «دیمج » از قدیمی ترین محلات شهرقزوین قراردارد.


خانه به شیوه سنتی قزوین، در سه طبقه بنا شده ودارای دوقسمت مجزای اندرونی وبیرونی است. دالانی با هشتی رسمی بندی شده دو حیاط با تناسبات کشکولی وحیاطی که هم اکنون متروکه است، مجموعه فضاهای باز این خانه را تشکیل می دهند.

خانه سید حسین بهشتی - قزوین
در تقاطع خیابان های شهرداری وفردوسی شهر قزوین، خانه سید حسین بهشتی قراردارد .


ضلع شمالی نمای خارجی این بنای قاجاری، دیواری است که فضای این خانه را از خیابان جدا می سازد ودر دیوار ضلع غربی آن، دو ورودی هم عرض به صورت شمالی- جنوبی تعبیه شده است.طرح کلی بنا، مربع شکل با پوشش شیروانی است ودر ضلع غربی نورگیرهایی در ابعاد مختلف دیده می شود.ضلع جنوبی خانه که مشرف به فضای سبز محوطه داخلی بنا است.تزئینات چشمگیرتری دارد. این فضا به صورت دوطبقه شامل یک ایوان سرتاسری ومرکزی است. از جمله تزئینات آن نورگیرهایی با پوشش قوسی شکل است.

دروازه های - قزوین شهر قزوین در گذشته هشت دروازه داشت که به نام های دروازه رشت، باغ شاه، درب کوشک، تبریز، تهران، شیخ آباد، امام زاده حسن و خندقبار معروف بودند.


امروزه از آن میان، تنها دو دروازه درب کوشک و تهران باقی مانده اند. دروازه درب کوشک که در انتهای خیابان آزادی قرار دارد، در دوره قاجاریه ساخته شده و در سال 1296 هجری قمری در دوره حکومت عضدالدوله، کاشی کاری شده است. دروازه قدیم تهران که در خیابان تهران قدیم قرار دارد، از بناهای دوره قاجاریه است که در سال 1347 شمسی مرمت و کاشی کاری شده است.

دریاچه آوان - قزوین دریاچه اوان تنها دریاچه مهم استان قزوین است که هم چون نگینی زمرّدین می درخشد و با چشم انداز رویایی خود گردشگران داخلی و خارجی را در چهارفصل سال جذب خود می کند.


این دریاچه در دامنه قله اوان و در حلقه 4 روستای اوان، وربن، زواردشت و زرآباد و ارتفاع 1800 متری از سطح دریا قرار گرفته است و مهم ترین دریاچه طبیعی استان قزوین است.

کلیسای آسوریان - قزوین این کلیسا که درخیابان طالقانی قراردارد برای مراسم مذهبی آسوری - کلده ای های مهاجری که در قزوین سکونت داشتند


به سال 1915 میلادی توسط ماریوحنا پایه گذاری شده و تا اکنون پا برجا مانده است . آسوریان قزوین علاوه بر این کلیسا مدرسه مستقلی نیز داشته اند.

زیارت گاه هفت صندوق - تاکستان در 35 کیلومتری باختر تاکستان؛ پس ازعبور از روستاهای حسین آباد دودانگه و جرندق در روستای هفت صندوق؛ بنای زیبای زیارتگاهی جلوه گری می کند که به نام زیارت گاه یا امام زاده هفت صندوق مشهور است.



ممکن است این محل همان جایی باشد که حمد الله وفی در باره اش گفته است " مشهدی است به جرندق و در آن جا گور بعضی از صحابه است " که نام گذاری این بنا به هفت صندوق این گمان را افزایش می دهد.پلان بنای زیارت گاه, مربع شکل است و ایوان و درب ورودی در قسمت جنوبی آن قرار دارد. دیواره خاوری و باختری دارای چهار طاق نمای کم عمق به ارتفاع 7 متر است که از تزیینات اندک آجری برخورداراست. نمای شمالی سه طاق نما با قوس جناغی دارد و ایوان جنوبی آن دارای یک طاق نمای بلند با قوس جناغی است که طاقچه های دوطبقه ای آن را قاب کرده اند. سقف ایوان دارای تزیینات رسمی بندی و سقف یک کاسه است و با دو ورودی به طاق های طرفین می پیوندد. پا طاق ها یک طاق نمای ورودی هستند که طاق نمای کوچک تری بر بالای آن ها ساخته شده واز پلکانی مارپیچ به اتاق های کوچکی به ابعاد 5/1*3 متر راه می یابند. قسمت اصلی بقعه؛ چهار گوشی به درازای 7متر در هر ضلع است که به شکل چهار طاق نمای جناغی بالا آمده و با مقرنس های ساده ای طرح چهار ضلعی بنا را برای اجرای گنبد آماده کرده اند. گنبد زیارت گاه؛ دو پوش است که از خارج به صورت پیازی و از داخل به شکل مدوراست. گفته می شود این بنا از آثار دوره قاجاریه است.

کلیسای ارامنه -قزوین ساختمان کلیسای فعلی ارامنه – که «هرپسیمه مقدس» خوانده می شود



در پی گسترش حضور آنان در قزوین و کوچک بودن کلیسای قبلی در سال 1315 شمسی با همت کشیش هارویتون درمیسروپیان در زمین موقوفه ای توسط هوانس بارسقیان ساخته شده و دارای نمازخانه، سالن اجتماعات و یک مدرسه است. این کلیسا در خیابان طالقانی قرار دارد و درب دیگری نیز از خیابان خیام به آن باز می شود. ساختمان کلیسا بنایی آجری است که طرحی مبتنی بر محور های چلیپایی دارد و فضای اصلی آن مستطیلی است که چهار ستون رفیع در داخل آن بر آورده اند و با قوس های تیزه دار به هم پیوسته اند. محراب کلیسا در ضلع خاوری آن قرار گرفته و برج ناقوس در جانب باختری واقع شده است .

علاوه برمراسم عمومی مربوط به ارامنه، این کلیسا همه ساله میزبان آیین مخصوص «ارتحال و معراج حضرت مریم» است که هم زمان با «عید تبرک انگور» درماه آگوست – مرداد ماه – برگزار می شود و انجمن های فرهنگی ارمنی به زیارت این کلیسا می آیند . در این روز ابتدا مراسم «باداراک» یا آیین رسمی کلیسایی به مناسبت جشن «تحول حضرت مریم»انجام می پذیرد, سپس آیاتی از انجیل تلاوت می شود و سرودهای خاص درباره اعطای مواهب الهی به بشر خوانده می شود و پس از آن انگور تبرک شده را در میان مردم توزیع می نمایند.


کلیسای رفیع - قزوین کلیسای رفیع درحیاط مدرسه ای به همین نام، در شهر قزوین قرار دارد.

این کلیسا در دوره پهلوی اول در این محوطه که از دیرباز مجموعه آموزشی و عبادتی ارمنیان این شهر بود، ساخته شد. کلیسا دارای بنایی آجری با طرحی مبتنی بر محورهای چلیپایی است و فضای اصلی آن، به شکل مستطیل و دارای چهار ستون است. محور این فضا، خاوری، باختری است و در ضلع خاوری آن، محراب کلیسا قرار دارد که با چند پله از هال نمازخانه جدا می*شود. دردو طرف محراب، دواتاق کوچک قرار دارد. در ضلع باختری کلیسا، دربی دیده می*شود که به فضای زیر برج ناقوس راه می*یابد. این فضا طرحی هشت گوش دارد. ورودی کلیسا به شکل نیم دایره و در ضلع جنوبی است و به قرینه، در ضلع شمالی فضایی شبیه به آن ساخته*اند

کوه تل قرمز - بویین زهرا کوه تل قرمز با ارتفاع 2200 متر در محدوده شهرستان بویین زهرا، دهستان رامند جنوبی واقع شده است.



جهت کوه شمال باختری ـ جنوب خاوری بوده و مختصات جغرافیایی قله آن به درازای 49 درجه و40 دقیقه و پهنای 35درجه و 42 دقیقه است.

گرمابه قجر - قزوین گرمابه قجر درشهر قزوین قراردارد .ورودی گرمابه با چند پله به هشتی ساده وسپس با یک گردش به سربینه می رسد.


سربینه بزرگ گرمابه نقشه هشت ضلعی دارد وهر ضلع آن دارای شاه نشین وطاق نما است.حوض بسیار زیبایی نیز در وسط گرمابه قراردارد .مابین سربینه وگرمخانه فضایی وجود دارد.گرمخانه دارای یک فضای مرکزی محدود وتعدادی فضای جانبی است .تزئینات گرمابه شامل کاشیکاری وطاق های رسمی بندی شده است.با توجه به شواهد به دست آمده از لایه برداری های این گرمابه ، می توان گفت که این بنا در دوره صفویه ساخته شده است.این گرمابه به منظور تبدیل به موزه مردم شناسی در دست تعمیر است

گرمابه دودر - قزوین یکی دیگر از گرمابه های دوره قاجاریه شهر قزوین .گرمابه مشهور به« دودر» است


این گرمابه دارای دودر است وبعد از هریک از درهای آن، دالان نسبتا طویلی قراردارد که هر دو به فضا ی مربع شکل سربینه منتهی می شود.در گذشته، غلام گردشی هم به دور ستون های وسط سربینه وجود داشت ولی امروز این فضا اندکی تغییر کرده است.پس ازسربینه، راهرویی با پوشش گنبدی با رسمی بندی بیست قراردارد وبه گرماخانه می رسد.گرماخانه دارای محور چلیپایی است وبرفراز آن یک گنبد مرکزی وچهار گنبد کوچک در اطراف آن قرار دارد


گرمابه سردار - قزوین گرمابه سردار یکی دیگر از آثار دوره قاجاریه شهر قزوین است وچون فاصله چندانی با مدرسه وآب انبار سردار ندارد، احتمالا توسط برادران« سردار» بنا شده است.



ورودی گرمابه در حال حاضر تغییر کرده . اما ورودی اصلی از داخل بنا قابل مشاهده است. ورودی اصلی ابتدا به هشتی وسپس به سربینه راه داشت. گرمخانه فضایی مربع شکل است که چهار ستون در وسط دارد وباطاق پوشش شده است


گراند هتل - قزوین گراند هتل از آثار اواخر قاجاریه وقدیمی ترین هتل ایران است ودر مجاورت خیابان پیغمبریه شهر قزوین قراردارد


ورودی اصلی هتل در ضلع غربی بنا قراردارد وطرفین آن دارای روکوب چوبی است.این ورودی به فضای تقسیم که در طبقه میانی واقع شده، می رسد.در طرفین این فضا تالارهای ستونداری باسقف طاق وتویزه قرار گرفته اند.این تالارها از سمت غرب مشرف به خیابان وازسمت شرق به ایوان ستونداری محدود می شوند.فضای تقسیم توسط پلکان چوبی به حیاط وطبقه زیرین هتل راه دارد.این طبقه همکف حیاط وبه صورت تالاری با ستون های قطور آجری وبا پوشش طاق وتویزه است. اتاق های هتل در طبقه اول قراردارند. راه ارتباطی این طبقه از طریق دوپلکان چوبی در فضای تقسیم است.در این طبقه هجده اتاق وجود دارد که از غرب وشرق با ایوان به خیابان وحیاط مشرف می شوند.

برج باراجین - قزوین در فاصله 12 کیلومتری از شمال قزوین، محل خوش منظره و خوش آب و هوایی قرار دارد که به علت ارتفاع زیاد، هوای آن از هوای قزوین خنک*تر است.

در این محل، برروی ارتفاعات جانب چپ، رودخانه عریضی به نام ارنزک جریان دارد. برج بلندی نیز از دور بر فراز این بلندى خودنمایی می*کند؛ چنان که از مسافتی بسیار دور از میان دشت*ها و صحراهای اطراف قزوین می*توان آن را دید. بلندی مزبور بر تمام محیط اطراف مسلط است و از فراز آن می*توان شهر قزوین را به خوبی مشاهده کرد.در مجموع بنای برج بارجین از نظر تناسب، اثری جالب توجه است و چنان می*نماید که از پایین به بالا، رفته رفته از قطر بنا کاسته می*شود. این برج را می*توان از آثار قرن 4 یا 5 هجری قمری به شمار آورد .

برجهای آرامگاهی خرقان - بویین زهرا این برجها در یک کیلومتری روستای حصار ارمنی ـ از توابع خرقان باختری، و در 32 کیلومتری جاده قزوین ـ همدان قرار دارند.


برجهای خرقان در محوطه وسیعی به فاصله کمی از یک دیگر قرار گرفته اند و از بسیاری جهات با هم شباهت دارند؛ اما برج خاوری ، قدیمیتر از برج باختری است.بنای برج خاوری دارای نقشه هشت ضلعی با ستونهای مدور در هشت گوشه است که قسمت ازاره آن در سال 1347 هجری شمسی تعمیر و مرمت شده است. تمامی بنا به ضخامت 60 سانتی متر با آجرهای ساده، به ابعاد 5 * 19 * 19 سانتی*متر یا 5* 20 * 20 سانتی*متر ساخته شده، سپس روی آن پوششی تزیینی با آجر به ضخامت 21 سانتیمتر اجرا شده است. قطر ستونهای مدور گوشه های بنا، به جز دو تای آنها که به راه پله مارپیچ منتهی به بام را در بر می گیرند، همگی یکسان است. برای رسیدن به راه پله ها باید از در مستطیل شکل کوتاهی که در داخل اطاق مقبره قرار دارد، گذشت تعداد پله های هر راه پله22 عدد است.با توجه به ویژگیهای تاریخی بنای برج، میتوان گفت که در میان گنبدهای دو پوسته ای که پوسته دوم آنها مخروطی شکل نیست، این بنا نخستین گنبد دو پوسته قرن پنجم هجری به شمار میرود و از این نظر دارای اهمیت است.

قلعه لمبسر - قزوین بزرگ ترین و مستحکم ترین قلعه اسماعیلیان در ایران درسه کیلو متری شمال خاوری رازمیان – مرکز بخش رودبار شهرستان- قرار دارد



که دره های عمیق نینه رود و لمّه در دسترسی به آن را از شرق و غرب غیرممکن ساخته اند و تنها از دو دروازه شمالی و جنوبی می توان به دژوارد شد. شیب کوه که از شمال به جنوب کشیده شده و اختلاف دو سطح آن به 150 متر می رسد, حدود 480 متر درازا دارد و پهنای قلعه بیش از 190 متر است. تاریخ بنای اصلی قلعه را به پیش از اسلام نسبت می دهند و پس از تصرف آن در شب چهارشنبه بیستم ذی القعده سال 489 هجری توسط کیا بزرگ امید بازسازی شده و توسعه یافته است. دیواره های عظیم دولایه با ارتفاعی بیش از ده متر از سنگ های بسیار بزرگ، ساختمان اصلی در بخش شمالی دژبا دیوارهایی به قــطر یک متر و بیست سانتی متر از سنگ تراشیده، مخازن عظیم و شگفت آور آب و غلاّت در جنوب و جنوب خاوری قلعه، چند برج و سیستم آبرسانی در این قلعه وجود دارد که هر بیننده ای را به حیرت وا می دارد.


قلعه الموت - قزوین قلعه الموت مهم ترین ومشهورترین قلعه شهرستان قزوین است که در شمال خاوری آبادی گازرخان قزوین واقع شده است.



این قلعه با شکوه برسرکوهی است که اطراف آن را پرتگاه های بزرگ و بریدگی های عجیب فرا گرفته است. به گفته حمد الله مستوفی این قلعه در سال 226 هجری قمری به دست حسن بن زید الباقری بنا شده و درشب چهارشنبه ششم رجب سال 483 قمری به تصرف حسن صباح در آمده و اکنون آن را به نام قلعه الموت یا قلعه حسن می نامند.قلعه الموت را که مردم محل؛ قلعه حسن می نامند ازدو قسمت تشکیل شده است. قسمت باختری که دارای ارتفاع بیش تری است به نام جورقلا یعنی قلعه بالا و پیلاقلا یعنی قلعه بزرگ خوانده می*شود. قسمت خاوری آن را جیرقلا یعنی قلعه پایین و پیارقلا یعنی قلعه کوچک نامند. دیوار خاوری قلعه بالا با قلعه بزرگ کم تراز قسمت های دیگر صدمه دیده است. درازای قلعه حدود 120 متر و پهنای آن بین 10 تا 35 متر متغیر است.در جانب شمال باختری قلعه بالا دو اطاق در سنگ کوه کنده*اند. بین دو قسمت قلعه یعنی قلعه بالا و پایین میدانی قراردارد که دیواری در یک سوی آن قرار دارد که محوطه قلعه را به دو قسمت تقسیم می*نموده است. در حال حاضر درمیان میدان آثار فراوانی به صورت توده*های سنگ وخاک مشاهده می*شود که بی*شک باقی مانده بناها و ساختمان های فراوانی است که دراین محل وجود داشته و ویران شده است. یکی از شگفتی های قلعه حسن یا الموت، سیستم پیچیده آب رسانی با تنبوشه هایی به قطر 10سانتی متر است که از چشمه «کلدر» آب را به دژرسانده و درحوض های سنگی ذخیره می کرده اند. درجنوب باختری این قسمت از قلعه, درمیان شیب بسیار تندی که به پرتگاه های عمیق می رسد؛ حوضی در دل سنگ به ابعاد تقریبی5×8 متر کنده اند که هیچ گاه ازآب خالی نشده است.این قلعه؛ بسیارمورد توجه گروه های گردشگری است و هرساله مورد بازدید گروه های گردشگری ایرانی و خارجی زیادی قرار می گیرد


قلعه شمیران - قزوین این قلعه در کنار دریاچه سپید رود بر بالای تپه ای مرتفع و سنگی که رود قزل اوزن از جنوب آن می گذرد, قرار دارد .



پیشینه بنای آن را به دوران پیش از اسلام نسبت می دهند و در طول سال های سده چهارم هجری تخت گاه کنگریان بوده است. دژشمیران نزدیک به دو قرن جزو قلعه های اسماعیلیان بوده و پس از هجوم هلاکو تا پایان دوره صفوی نیز درکشمکش های سیاسی اهمیت زیادی داشته است.طرح کلی بنای قلعه به شکل مستطیل و ارتفاع برج ها و دیوار نزدیک به پانزده متر است که تمامی آن را با کمک سنگ های لاشه و ملاط گچ به ضخامت هشت پا ساخته اند و در فاصله های یک متری کلافی چوبی در دل دیوار به کار برده اند که علاوه بر استحکام و همبستگی اجزا ، نظمی منطقی به بنا بخشیده و از دور به صورت یک رج سنگ خود نمایی می کند.در دیوار شمالی قلعه دو برج شکوهمند وجود دارد که در قسمت بالا دارا ی پنجره های بلند مستطیل شکلی با قوس تیزه دارهستند که بیش تر برای نگهبانی پایین قلعه از آن ها استفاده می شده است . طرزساختمان دیواره غربی قلعه با جانب شرقی تفاوت دارد و به جای برج های مدور، دیواری صاف بر آورده اند که نمای خارجی ساختمان های این بخش قلعه به شمارمی رود و به تمامی از ملاط گچ پوشش یافته و به خوبی حفظ شده است . قسمت جنوبی دژنیز دیواری صاف دارد که به خاطر رود قزل اوزن از امنیت بیش تری برخوردار بوده و نیازی به استحکامات دفاعی بیش تر احساس نمی شده است .


قلعه شیر کوه - قزوین قلعه شیرکوه که بیدلان نیز خوانده می شود در نزدیکی روستای باغدشت و بر فراز قله ای که 1851 متر از سطح دریا ارتفاع دارد, واقع شده است .



باید این دژرا از استراتژیک ترین قلاع دفاعی اسماعیلیان برشمرد؛ چون در محل تقاطع طالقان رود و الموت رود قرار گرفته و به خاطر تسلطش بر سراسر منطقه، گلوگاه مهمی برای رویارویی با مهاجمانی است که به دره گام می گذاشتند.راه دست رسی به دژبیدلان دشوار است و به دره هایی با عمق بیش از 600 متر منتهی می شود که با دیواره های بلند وبرج های مستحکم تسخیرناپذیر به نظر می آید. وجود هشت مخزن بزرگ آب که با پهنای تقریبی 75/1 و درازای 6 تا 16 متری در دل سنگ کنده شده اند؛ از عزم جدی قلعه نشینان برای پایداری در محاصره های طولانی حکایت دارد .ویژگی منحصر به فرد دژشیر کوه, قلعه ای ایذایی است که در 5/3 کیلومتری غرب آن قرار دارد و برجک نامیده می شود و برای اشراف کامل به عبور کنندگان از تنگه طالقان ساخته شده است که با تعبیه دریچه ای در پایین آن بر سر مهاجمان سنگ و نفت شعله ور فرو می ریخته اند.
میل خرم آباد - تاکستان محیط این برج -که تو خالی است – 6 مترو ضخامت دیواره های آن 35 سانتی متر است و با 17 پله مارپیچی به پهنای 55 سانتی متر به بالا راه می یابد و نورگیرهای کوچکی به فاصله یک آجر در بدنه آن کار گذاشته اند. ورودی میل به صورت طاق نمایی درارتفاع 4 متری آن واقع شده و طاق نماهای متصل به پایه برج که مایه استحکام آن بوده بر اثر ساخت مسجد تخریب گشته و به کج شدن برج انجامیده است. درسطح خارجی میل با استفاده از آجرهای لعاب دار فیروزه ای به اجرای طرح های تزیینی ساده پرداخته اند . این بنا از آثار دوره صفوی به شمار می آید.

مسجد و مدرسه سردار - قزوین مسجد و مدرسه سردار که متعلق به دوره قاجار است و درسال 1231 هجری قمری ساخته شده است درمحله دیمج در خیابان تبریز قزوین قرار دارد.


. نقشه بنا مربع مستطیل است و ساختمان آن در دو اشکوب ساخته شده است. ازاره بنا با سنگ و بقیه آن با آجر تراش خورده ساخته شده و با کاشیهای رنگارنگ تزیین یافته است. دور تا دور حیاط مدرسه را از چهار سو با اشعار مرحوم محتشم کاشانی به خط نستعلیق زیبا، به رنگ سفید در کاشی بنفش، کتیبه کرده*اند.

مسجد و مدرسه صالحیه - قزوین بنای مسجد و مدرسه صالحیه در جانب باختری خیابان مولوی قزوین واقع شده است.



مجموعه صالحیه یک درب از کوچه باختری و یک درب از کوچه شمالی کنار خود دارد. درب بزرگ مدرسه که در خاور بنا قرار دارد، هم به مسجد و هم به مدرسه راه دارد و در کناره باختری خیابان مولوی واقع شده است و بالای سر درب آن تزییناتی از کاشی وجود دارد که اشعاری به خط نستعلیق زیبا و به رنگ لیمویی در متن کاشیهای لاجرودی سر در کتیبه شده که برخی از ابیات آن افتاده است. در جانب شمال، به جز درب ورودی، درب های بزرگی با نرده های آهنی وجود دارد. درب جنوب بنا، ارسیهایی تعبیه شده است که به حیاط مدرسه گشوده میشوند.

ساختمان مسجد را با آجر، و سقف آن رابا تاقهای آجری پوشانیده و سفید کرده اند. حیاط مدرسه از کف مسجد پایینتر است و در هر دو طبقه حجرههایی برای استفاده طلبه ها دارد. راهروی مدرسه رو به خارج در گوشه شمال خاوری حیاط است که با پیچ مختصری به هشتی بزرگی منتهی می شود و از سمت شمال به وسیله پلکان به در ورودی مسجد متصل میشود


مسجد جامع کبیر - قزوین مسجد جامع کبیر که مناره های با شکوه، ایوان های بلند ، گچ بری نفیس و ساختمان با شکوه آن نماینده و نشان گر بهترین سبک معماری دوره*های سلجوقی و صفوی است


در قرن هفتم هجری درب های متعددی داشته و پس از حمله مغول تا دوران صفویه، از چگونگی وضعیت مسجد و درب های آن اطلاعی در دست نیست و هم اکنون این مسجد دو در دارد : یکی در خاور و دیگری در شمال باختر قرار دارد. این مسجد در محله دباغان و در کناره باختری خیابان شهدا واقع شده است.قدیمی ترین بنایی که امروزه در مجموعه ساختمان*های مسجد جامع باقی مانده است، طاق هارونی یا مقصوره کهن می باشد که بنای کوچک گنبدداری است که به دهلیز در خاوری مسجد راه دارد. اصل بنای این طاق را به دوره پیش از اسلام نسبت می*دهند و چنین گفته می*شود که به دستور هارون الرشید در سال 192 هجری قمری ، شالوده این مسجد بر یک آتشکده دوره ساسانی بنا نهاده شده است. این بنا از خشت*های بزرگ خام و گل ساخته شده است.دومین بخش بنای مسجد به اوایل قرن ششم هجری تعلق دارد که از لحاظ تاریخی و زمان، ساختمان بنای گنبد آجری دو پوسته دوره سلجوقی و شبستان بی*مانند آن در سمت باختر و جنوب طاق هارونی است که در شمار یکی از شاهکارهای هنری مکتب معماری به حساب می آید.

ایوان و صفه ماذنه که در جلو شبستان گنبددار سلجوقی جای دارند، در دوره صفویه و در سال 1069 هجری قمری ساخته شده *اند و به بنای سلجوقی متصل شده*اند. ایوان باختری مسجد نیز از آثار دوره صفوی است و در سال 1081 هجری قمری ساخته شده است. مسجد جامع قزوین به مناسبت دارا بودن طاق هارونی از گنجینه آثار تاریخی مسجد جامع اصفهان قدیمی*تر است .


کلیسای کانتور (برج ناقوس) - قزوین کلیسای کانتور معروف به «برج ناقوس» در جنگ جهانی دوم در زمان اشغال ایران به دست روسها در شهرستان قزوین ساخته شد.



این کلیسای کوچک مانند سایر کلیساها دارای طرحی چلیپایی است و محراب آن رو به خاور است. ورودی کلیسا درضلع باختری آن قرار دارد و شامل فضای ورودی با سقف شیب*دار و درب ورودی است. پس از ورودی، پیش فضای هال قرار دارد که بالای آن برج ناقوس کلیسا با ارتفاع حدود یازده متر به چشم می خورد. هال شامل نمازخانه و محراب است و در دو طرف آن، دو فضای مستطیل شکل قرار دارد. فضای محراب به شکل نیم دایره است و بر فراز آن گنبدی قرار گرفته است. فضای نمازخانه دارای گنبد و فضاهای جانبی آن دارای پوشش تخت است. در نمای خارجی این کلیسا، ستون*های تزیینی دیده می*شود.

معرفی جاذبه های طبیعی استان قزوین

http://img.tebyan.net/big/1383/04/20...6206860190.jpg

استان قزوین متشكل از سه منطقه متمایز و مشخص كوهستانی ، كوهپایه ای و دشتی است و مناطق كوهستانی به صورت كمربند ناپیوسته ای ، نواحی شمالی، جنوبی و غربی آن را تحت پوشش خود قرار داده است . مناطق كوهستانی این استان آب مورد نیاز اراضی دشتی را تأمین می كند . این استان دارای آب و هوای متنوعی در طیف بیابانی ، نیمه بیابانی ، سرد و معتدل كوهستانی و گرم و نیمه مرطوب است . در مجموع استان قزوین ، منطقه ای با تنوع آب و هوایی بسیاراست و همین مهم از جمله عوامل جذب گردشگران در این ناحیه محسوب می شود. برخی از جاذبه های طبیعی این استان عبارت اند از :

الموت

منطقه كوهستانی الموت – ادامه ی كوه های البرز - در شمال قزوین قرار دارد و از شمال به دهستان های دو هزار و سه هزار تنكابن ، از شرق به طالقان ، از غرب به رودبار و از جنوب به طالقان و پـِشكل دره محدود می شود.رشته كوه های البرز در منطقه الموت دارای قلل معروف و مرتفعی است و سه محور عمده كوهنوردی در این مسیر به ترتیب عبارت اند از:
1- محور گرمارود - پیچ بن - سیالان با ارتفاع 4250 متر، دهستان سه هزار تنكابن .
2- محور اوان . خشچال با ارتفاع 4150 متر، دهستان دو هزار تنكابن .
3- محور هیر- ویار- گون كول ،اشكوركلاچای.
نطقه الموت از چشمه های آب های معدنی و گرم مانند " گرمارود "، " آتان رود" و " نینه رود " برخوردار است .آب های الموت از چشمه سار و برف آب تأمین می شود و مهم ترین رودخانه های آن " اندج رود" ،" الموت" و" طالقان رود" است . طالقان رود در یازده كیلومتری غرب روستای " شهرك " به رودخانه های اندج و الموت ملحق شده و رودخانه " شاهرود " را تشكیل می دهند. در دامنه های شمالی و جنوبی رشته كوه های البرز از دیرباز، دژهای زیادی بنا شده كه برخی از آنها مربوط به پیش از اسلام است. این دژها در طول تاریخ مقر و پناهگاه بسیاری از سلاطین و حاكمان محلی از جمله حسن صباح بود.
از جمله مهم ترین قلاع ناحیه رودبار و الموت می توان به قلعه شیركوه ، قلعه شهرك ، قلعه حسن صباح ، قلعه نویزرشاه ، قلعه لمبسر، قسطین لار، میمون دژ، قلعه ایلان و بیدلان ( شیركوه ) اشاره كرد.
قله خشچال

این قله را می توان از مسیر راه قزوین- الموت- زواردشت نظاره كرد. " زوار دشت " در قسمت شمالی دریاچه اوان قرار دارد . برای رسیدن به قله مرتفع خشچال ، از كنار دریاچه ، دو مسیر صعود وجود دارد: مسیر اول از طریق راهی است كه از بالای دریاچه به طور مستقیم تا قله پیش می رود و مسیر دوم از درون دره زواردشت تا زیر قله ادامه می یابد. این مسیر به محلی به نام " چشمه گلپری" می رسد كه علاوه برچشمه ، دارای پوشش انبوهی از بوته زارهای گلپر نیز هست.ایوان سنگی نیاق

روستای نیاق در هفده كیلومتری شمال قزوین قرار دارد و یكی از مراكز مهم كشت انگور در استان است . ایوان ، صخره ای است نسبتاً مرتفع كه دو فرورفتگی به مانند ایوان در دو طرف آن ایجاد شده است . در هر یك از این فرورفتگی ها ، حوضی مستطیل شكل با ابعادی حدود 2×4 متر حفر شده، عمق آنها به دلیل ریخته شدن سنگ و شن و... در آن نامشخص است . این حوض ها با آب باران پر می شوند . در بالای ایوان آثار قابل توجهی از زندگی پیشینیان به دست آمده است.دریاچه اوان

بزرگترین و زیباترین دریاچه در منطقه قزوین ، دریاچه " اوان " نام دارد كه به فاصله هفتاد و پنج كیلومتری شهر قزوین در جاده قزوین - معلم كلایه قرار گرفته است . این دریاچه با مساحتی كمتر از شش هكتار دارای آب شیرین است . طول آن در طویل ترین قسمت 325 متر و عرض آن 275 متر و عمق آن از یك تا بیست متر در نوسان است .آب دریاچه از طریق چشمه های كف دریاچه و نزولات آسمانی تأمین می شود و غلیان دایمی آن باعث صافی و زلالی آب دریاچه شده است . از سرریز آب دریاچه نیز رود كوچكی تشكیل می شود كه آب آن مورد استفاده كشاورزان روستاهای " كوشك " و" آیین " است . در تابستان این دریاچه محل ماهی گیری ، آب تنی و قایق سواری و در پاییز ، مأمن پرندگان مهاجر مانند قو، غاز، مرغابی ، و در زمستان با توجه به برودت هوا و یخ زدن سطح آن قابل اسكی سواری است .

معرفی ییلاق های استان قزوین

http://img.tebyan.net/big/1383/05/24...1051603108.jpg

منطقه ییلاقی پیچ بن

این منطقه نسبتاً مرتفع با ارتفاع حدود دو هزار و پانصد متر ، در شمال شرقی الموت و در جاده معروف " سه هزار" قرار دارد و یكی از زیباترین مسیرهای راهپیمایی قزوین به شمال ایران است . چمنزارهای زیبای این منطقه ییلاقی خوش آب و هوا ، به گردنه مشهور " سلج انبار" با ارتفاع تقریبی سه هزار متر می رسد كه بخشی از رشته كوه البرز غربی است و مرز طبیعی استان های قزوین و مازندران محسوب می شود.دامنه های جنوبی سیالان

دامنه های جنوبی سیالان در شمال شرقی الموت واقع ، و از ییلاق های زیبا و سرسبز استان قزوین است . از " هنیز " -مرتفع ترین و شمالی ترین آبادی این منطقه - هر چه به سمت شمال پیش برویم، هوا خنك تر شده و پوشش گیاهی منطقه تغییر می كند . علاوه بر گیاهان علفی ، این منطقه دارای پوشش درختان سرو كوهی نیز هست كه نشانه نزدیكی این منطقه به استان مازنداران و پوشش گیاهی جنگلی آن است.این ییلاق در شمال به گردنه سیالان با ارتفاع تقریبی چهار هزار متر منتهی می شود كه مرز طبیعی استان های قزوین و مازندران به حساب می آید .
تارم

تارم بین قزوین و دیلمان قرار دارد و به دو بخش علیا و سفلی تقسیم می شود. تارم سفلی از شمال ، شمال شرق و شمال غرب به دیلمان ، ازغرب به زنجان ، از جنوب شرق و شرق به قزوین و از جنوب و جنوب غرب به تاكستان محدود می شود. این بخش به دلیل هم مرز بودن با استان سرسبز گیلان دارای آب و هوای بسیار فرح بخش است . مهم ترین ییلاقات این منطقه عبارت اند از:ییلاق فردوس و ییلاق شامه دشت سیردان .برخی از مناطق دیدنی تارم سفلی عبارت اند از:

- قلعه سمیران ، فردوس ، و كلیسای آلتین كش- دره های عمیق و زیبای كلج سنگان سنگاور، قوچی و ... و نیز ارتفاعات شاما دشت دارای چشمه های متعدد و آب بسیار گوارا.
- رودخانه های قزل اوزن و شاهرود در مرز شمال منطقه . همچنین سد سفید رود كه برای برگزاری ورزش های قایقرانی ، تند آبی و ماهیگیری بسیار مناسب است .
- امامزاده یحیی واقع در كمررود.
- آب انبارها از دیگر بناهای جالب در این منطقه است كه در گذشته توسط ساكنان منطقه جهت تأمین آب شرب انسان و دام به خصوص برای فصول خشكسالی ساخته شده اند .
- صخره های عظیم در بند كلج از جمله مكان های حیرت انگیز و جالب این منطقه است كه با بررسی و شناسایی جامع تر می تواند یكی از مكان های مناسب ورزش صخره نوردی استان باشد.

http://img.tebyan.net/big/1383/05/21...1841825648.jpg

روستای آتان

این روستا با حدود دویست خانوار جمعیت ، در دامنه كوه " هودگان " قرار دارد . بنای خانه های این روستا به گونه ای است كه پشت بام هر خانه ، ایوان خانه بالایی است و از این نظر شباهت زیادی به شهر ماسوله استان گیلان دارد . شغل اصلی روستاییان آن، زراعت و گله داری و زبان و گویش رایج آنها فارسی و تاتی است .دره اندج رود

یكی از زیبا ترین و سرسبزترین دره های استان قزوین دره اندج رود است . این دره در منطقه " الموت " قرار دارد و از ارتفاعات كوه " خرم ور" شروع و به روستا ی " شهرك " ختم می شود .این منطقه به لحاظ قابلیت های زیست محیطی ، وجود غارهای طبیعی و نوع بافت كوه های آن ، همیشه برای سكونت انسان مناسب بوده است . نام این دره و رود آن برگرفته ازعنوان روستایی بزرگ به همین نام در انتهای این دره است وجود رودخانه و چشمه های فراوان در این منطقه سبب آبادی روستا ، ایجاد مزارع برنج و باغات میوه شده است . در مسیر رودخانه ، روستاهای صایین كلایه ، ملا كلایه ، كندانسر و اندج قرار دارند. در حاشیه رودخانه ، ما بین روستاهای ملا كلایه و كندانسر ، بقایایی از روستاهای پیش از اسلام وجود دارد كه با استفاده از سنگ های كوچك و بزرگ رودخانه ای ساخته شده بودند. در طول دره اندج و مسیر رودخانه ، چند غار طبیعی دیده می شود كه از نظرموقعیت جغرافیایی و شرایط زیست محیطی به نظر می رسد در گذشته محل سكونت انسان بوده است. وجود حیوانات وحشی قابل شكار از جمله كل ، بز و خوك های وحشی احتمال زیست انسان را در این منطقه بیشتر می كند.
دره نینه رود

این دره در نزدیكی روستاهای " هیر " و " ویار" واقع ، و با رود پر آبی كه در آن جاری است ، یكی از مناطق ییلاقی و زیبای " رودبار شهرستان " محسوب می شود.دره نینه رود پر از فندق زارهای سرسبز است و قسمت های شمالی و مرتفع آن دارای مراتع خوش آب وهوا است . این دره در میان كوه های " خرمدشت " و" گونه گول " قرار دارد و در تابستان پر از ریواس های درشت و آبدار است. یكی از قدیمی ترین مسیرهای آمد و شد بین گیلان و قزوین از این دره می گذرد كه بخش هایی از راه ِسنگفرش آن هنوز سالم مانده است .