جاذبه های تاریخی قزوین

آثار باستانی و تاریخی
روند شکل گیری معماری قزوین ، باورهای دینی نقش اساسی داشته است . این شهر به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی ، از تنوع معماری ایرانی – به لحاظ شکل و کاربرد – برخوردار است . از قدیمی ترین بناهای تاریخی استان ، مجموعه تاریخی >> شمیران << است.
ساخت تعدادی از ابنیه این مجموعه ، به دوران قبل از اسلام باز می گردد . میمون قلعه ، قلعه الموت ، قلعه لمبسر و ... از جمله بنا هایی هستند که در قرن های اولیه ظهور اسلام در این منطقه شکل گرفتند . در اوج ظرافت معماری ایران – دوران سلجوقیان – در قزوین نیز آثار ارزشمندی ساخته شد .برجهای دوگانه خرقان ، تکمیل قسمتهایی از آثار این دوره است
فراوانی و گستردگی بناهای تاریخی ، استان قزوین را به صورت موزه ای ارزشمند و بزرگ درآورده که به برخی از آثار اشاره می شود

مساجد و مدارس تاریخی مسجد جامع عتیق
· مسجد حیدریه
· مسجد سنجیده
· مسجد پنجه علی
· مسجد النبی ( سلطانی )
· مسجد –مدرسه پیغمبریه
· مسجد – مدرسه مولاوردیخانی
· مسجد – مدرسه صا لحیه
· مسجد – مدرسه شیخ الاسلام
· مسجد – مدرسه سردار
· مدرسه التفاتیه

بناها و عمارت ها · کاخ موزه چهل ستون
· عمارت عالی قاپو
· حسینیه امینیها
· عمارت شهرداری
· حمام صفا
· حمام قجر
· پل شاه عباسی
· دروازه ها

زیارتگاه ها امامزاده حسین
· امامزاده اسماعیل
· امامزاده اباذر
· امامزاده عبدا... فارسجین
· امامزاده کمال ضیاآباد
· امامزاده علی شکر ناب
· زبیده خاتون
· امامزاده ولی ضیا آباد
· زیارتگاه هفت صندوق
· پیغمبریه
· آمنه خاتون

مقبره ها آرامگاه سنگی حسن آباد و شاه کوه
· سلطان ویس
· مقبره پیر تاکستان
· کافر گنبد
· آرامگاه حمدا...مستوفی
· رئیس المجاهدین
· آرامگاه ملا خلیلا
· مقبره شهید ثالث
· آرامگاه امام احمد غزالی
سرزمین قلعه ها
· قلعه الموت
· دژ شمیران
· میمون قلعه
· قلعه لمبسر
· قلعه شیر کوه
· قز قلعه

کاروانسرا های میا نراهی کاروانسرای شاه عباسی محمد آباد
· کاروانسرای شاه عباسی آوج
· کاروانسرای شاه عباسی هجیب

آب انبارها آب انبارمسجد جامه
· آب انبار سردار بزرگ
· آب انبار زنانه بازار
· آب انبار آقا
· آب انبار مولا وردیخانی
· آب انبار سردار کوچک
· آب انبار حاج کاظم
· آب انبار حکیم

بازارها مجموعه سعدالسلطنه
· سرای وزیر
· سرای حاج رضا
· قیصریه
· سرای رضوی
· بازار سعدیه

کلیسا ها کلیسای ارامنه
· کلیسای آسوریان
· کلیسای کا نتور

برج ها برج باراجین
· برج های سنگی دو گانه شمیران
· برج های دو گانه خرقان
· میل خرم آباد

معرفی محوطه های باستان شناختی استان قزوین

http://img.tebyan.net/big/1383/04/17...4103132118.jpg

دردشت قزوین تاكنون بیش از دو هزار محوطه باستان شناختی شناسایی شده است كه قدمت برخی از آنها به بیش از هشت هزار سال می رسد.
تپه های پیش از تاریخ دشت قزوین

دشت قزوین از دیر باز محل تردد و مهاجرت گروه های انسانی بوده است .تپه های پیش از تاریخ ( تپه زاغه ، تپه قبرستان و قره تپه ) واقع در جنوب این دشت ، مُعّرف قدیم ترین دوران استقرار در این منطقه است .
تپه زاغه : این تپه با وسعت حدود بیست هزار متر مربع در هشت كیلومتری شمال شرق دهستان " سگزآباد " از توابع شهرستان بویین زهرا قرار دارد . این تپه تقریباً گرد ، و رأس آن كمتر از یك متر از سطح زمین های اطراف بالاتر است.
در بررسی های اولیه این تپه ، بقایای یكی از اولین اجتماعات كشاورزی به دست آمده كه معرف یكی از مكان های اولیه اسقرار در ایران است . تاریخ تقریبی استقرار در زاغه به اواخر هزاره ششم ق . م برمی گردد و بعد ازآن ، این محل به كلی متروك شد و اهالی آن به مكانی دیگر مهاجرت كردند. به نظر می رسد تپه زاغه ، قدیمی ترین بقایای باستانی را در بر دارد و پس از متروكه شدن آن ، استقرار در تپه " قبرستان " آغاز شده است . معماری بناهای زاغه اكثراً با چینه و خشت بوده و برای پوشش سقف آنها از تیرهای چوبی استفاده شده است . برای پخت و پز نیز از انواع اجاق در اتاق ها بهره می جستند . سفال های تپه زاغه به رنگ قرمز یا نخودی با سطحی صیقل یافته است و اكثراً توسط سفالگران محلی در خارج از روستا پخته می شد. برخی از سفال های این تپه ی منقوش ، عمدتاً هندسی شكل است. سایر اشیای به دست آمده از این تپه عبارت اند از : ریتون(1) های كره ای ، مخروطی و استوانه ای ، مُهر ، پیكرك ( مجسمه ی كوچك ) حیوان و انسان، تیغه و آثار سنگی و استخوانی .از سال 1349 حفاری های باستان شناسی توسط دانشگاه تهران در این مكان انجام شده است .
تپه قبرستان : این تپه با ارتفاع بسیار كم ، در فاصله سیصد متری غرب تپه سگزآباد ( قره تپه ) قرار دارد و بیشتر بقایای باستانی آن در زیر لایه های شن و ماسه ی سیلاب مدفون شده است . سفال های به دست آمده از این تپه به صورت ظریف و منقوش است و نقوش هندسی ، حیوانی وانسانی بر سفال منقوش دیده می شود.
آثار معماری به دست آمده نیز شامل بخش هایی از دیوار خانه ها ، كوچه و نمونه كوزه فلزكاری است . براساس شواهد باستان شناسی چنین به نظر می رسد كه این تپه به تناوب یا مورد سكونت قرار گرفته و یا به عنوان قبرستان در طول هزاره پنجم تا اول ق . م مورد استفاده بوده است .
قره تپه : این تپه در پنجاه و پنج كیلومتری دهستان سگزآباد ، از توابع شهرستان بویین زهرا ، قرار دارد . طول تقریبی این تپه از شمال به جنوب 345 متر و از شرق به غرب 300 متر است . اطراف این تپه زمین های كشاورزی قرار دارد. تپه زاغه در شمال شرق این تپه و تپه قبرستان در جنوب غرب آن قرار گرفته است .
آثار و اشیای به دست آمده از حفاری های متعدد در قره تپه عبارت اند از: آثار معماری خشتی و چینه ای به صورت دیوار با پایه سنگی ، اجاق های سنگی به شكل مدور ، اشیای سفالین چون : ظروف پایه دار ساده یا پایه دكمه یا سه پایه ، ظروف ساده و منقوش به رنگ نخودی، خاكستری و قرمز ، پیكره و مجسمه انسانی و حیوانی ، مهره های سفالین و سنگی ، تیغه های سنگی و ....
1 ) ریتون : جام هایی كه سر آن به شكل سر حیوانات درست شده است

الموت ، ویرانه ای دست نیافتنی


قلعه الموت بر سر كوهی است كه اطرف آن را پرتگاههای عظیم و بریدگیهای عجیب فرا گرفته است .این رشته كوه از نرمه گردن میان نرمه لات و گرمارود شروع شده و به طرف مغرب ادامه پیدا كرده است . صخره مزبور كه به رنگ سرخ و خاكستری است ، در جهت شمال شرقی به جنوب غربی واقع شده است. پیرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه رسیدن به دژ درجانب شمال قرار داردكه عبارت ازراه بسیارباریكی است .دژالموت حدود 150 مترازسطح پیرامون كوه ارتفاع داردكه ارتفاع كلی آن از سطح دریا 1950 متر است.
در مورد واژه الموت حمدا… مستوفی در «نزهه القلوب می نویسد :
«آن قلعه را در اول «اله »و «آموت » گفته اند به معنی آشیانه عقاب كه بچگان را بر او آموزش كردی و به مرور الموت شد .»
این قلعه در زمان خلافت متوكل و به دست «حسن بن زید الباقری »از علویان مازندارن در سال 246 هجری قمری ساخته شد و هنگامی كه معمور و آباد بوده ، رونق خاصی داشته است و دارای اطاقهای متعدد حوض هایی عمیق جهت نگهداری عسل ،مایعات و جامدات و نیز انبارها و تونلهایی در آن تعیبه شده بوده است.
آب را هم از راه های دور با حفر جویها و به كارگیری تنبوشه هابه دورن قلعه هدایت كرده باغات و عمارات بسیاری بنا نهاده اند و كتابخانة معظم آن شهره آن روزگار بوده است. قلعة الموت را قلعه حسن هم می گویند . آن را بر فراز كوه الموت بر پا داشته اند .
قسمت غرب آن كه ارتفاع بیشتری دارد «جور قلا»یعنی« قلعه بالا» و«پیلا قلا» یا «قلعه بزرگ » و سمت شرقی آن «جیر قلا» یعنی« قلعة پایین» و«پیاز قلا» یا« قلعة كوچك» نامیده می شود . طول قلعه 120 متر و وعرض آن بین 10تا 35متر متغیر است دیوارهای آن دو متر عرض دارد . وجود چند كیلومتر آثار ساختمانی و قبرستان در پیرامون قلعه، نشان دهنده وسعت آن بوده است . تنها راه باریك ورودی قلعه از شمال شرقی می باشد . و بقیه را پرتگاههای مخوف فرا گرفته است ودر دامنه جنوبی قلعه با آن كه شیب تندی دارد و منتهی به پرتگاه می شود ولی باز برای جلوگیری از نفوذ احتمالی دشمنان خندقی به طول 50متر و عرض 2 متر حفر كرده اند . كه مملو از آب بوده است و قسمت بالای خندق، به طور مورب كوه را تراشیده اند و هر شكافی را به دیوار بلند سنگی بسته اند .تا امكان هر گونه صعودی را از میان برده باشند .
قلعه پایین
چنانكه گفته شد قلعه پائین یا قلعه كوچك در جانب شرقی قلعه بالا قرار داشته و باحتمال محل اقامت و زندگی نگهبانان و پاسداران قلعه و افراد خانواده های آنها بوده است . در حال حاضر آثار كمی از دیوار جنوبی این قسمت مشاهده می گردد . در جانب شمال این دیوار ده آخور برای چهار پایان در داخل سنگ كوه كنده شده است . گذشته از آثار دیوار جنوبی ، دیوار غربی این قسمت به ارتفاع دو متر همچنان بر پا است . از دیوار شرقی اثری دیده نمی شود ولی در این سمت سه آب انبار كوچك در سنگ كنده اند و چند اطاقی نیز در سنگ ساخته شده كه در حال حاضر ویران شده اند .
بین دو قسمت قلعه یعنی قلعه بالا و پائین میدانی قرار دارد كه دیواری در یك سوی آن قرار دارد كه محوطه قلعه را به دو قسمت تقسیم می نموده است . در حال حاضر در میان میدان آثار فراوانی به صورت توده های سنگ و خاك مشاهده می شود كه بی شك باقیمانده بناها و ساختمنهای فراوانی است كه در این محل وجود داشته و ویران گشته است . بنا به اظهار یكی از محترمین گازرخان تا حدود 45 سال پیش چهار چوب در ورودی قلعه با پوشش آهنی روی آن بر پا بوده كه توسط اهالی گازرخان برای استفاده از مصالح آن از بین رفته است .
بطور كلی باید گفت قلعه الموت كه دو قلعه بالا و پائین را در بر می گیرد به صورت بنای ستركی برفراز صخره ای سنگی بنا شده و دیوارهای چهار گانه آن به تبعیت از شكل و وضع صخره ساخته شده و از این رو عرض آن به خصوص درقسمتهای شمالی و جنوبی و شرقی قلعه فرق میكند . از برجهای قلعه سه برج گوشه های شمالی و جنوبی و شرقی قلعه آثارشان مشهود است و برج گوشه شرقی سالمتر مانده است. دروازه و تنهاراه ورود به قلعه درانتهای ضلع شمال شرقی قراردارد. مدخل راه منتهی به دروازه از پای برج شرقی نیز چند متر پائین تر از آن واقع است . در این محل تونلی به موزات ضلع جنوب شرقی قلعه به طول شش متر و عرض دو متر و ارتفاع دو متر در سنگ كوه كنده شده است . با گذشتن از این تونل ، برج جنوبی قلعه و دیوار جنوب غربی آن كه روی شیب تخته سنگ ساخته شده نمایان می گردد . دیوار مزبور بر دشت وسیع جنوبی گازرخان مشرف است به نحوی كه دره الموت رود از آنجا مشاهده می گردد .
راه ورود به قلعه با عبور از كنار برج شرقی و گذشتن از پای ضلع جنوب شرقی به طرف برج شمالی می رود . از آنجا كه راه ورود در امتداد دیوار واقع بین دو برج شمالی و شرقی است ، وضع استحكاماتی این قسمت از سایر قسمتها مفصل تر است چنانكه آثار برجهای كوچكتری در فاصله دو برج مزبور مشاهده می گردد .
دیوارهای اطراف قلعه و برجها در همه جا دارای دیوار پشت بندی است كه هشت متر ارتفاع دارد و به موزات دیوار اصلی بنا گردیده و ضخامت آن به دو متر می رسد .
موانع دامنه كوه
گذشته از دقتی كه در بنای خود قلعه از نظر حفظ آن در برابر نیروهای مهاجم به طور جامع صورت گرفته است ، تدابیر دیگری نیز در دامنه صخره كوه به كار برده اند تا بیم هر گونه را از میان برده باشند . چنانكه در دامنه جنوبی قلعه كه دارای شیب تندی می باشد و قسمتی از آن به پرتگاهی منتهی می شود ، برای جلوگیری از بالا آمدن ، خندقی به طول تقریبی پنجاه متر و به عرض دو متر كنده اند كه داخل آن را از آبی كه به قلعه می آمده پر می ساخته اند . دیوار بالائی خندق به جای آن كه بطور عمودی كنده شده باشد ،مورب كنده شده تا امكان هر گونه صعودی را از داخل خندق از میان ببرد .
برروی دامنه های تند دیگر صخره نیز هر جا كه بیم بالا رفتن افراد م***** می رفته است خندقهائی كنده اند كه دیواره بالائی آنها همگی مورب است تا امكان هر گونه عبوری را غیر ممكن سازد. همچنین در برخی از نقاط كه شكافی وجود داشته است نیز اقدام به ساختن دیواره های سنگی نموده اند تا راه عبور را سد كرده باشند .
مجرای آب قلعه
از آنجا كه در تمام طول سال گروه زیادی در قلعه سكونت داشته و احتیاج زیادی به آب داشته اند ، سازندگان قلعه با هنرمندی خاصی اقدام به ایجاد محلهائی جهت ذخیره آب نموده اند و به كمك مجاری كه در دل سنگ كنده اند از فاصله دور آب را بر انبارهای قلعه سوار نموده اند .
در پای كوه الموت ، در گوشه شمال شرقی غار كوچكی كه باید مجرای آب قلعه باشد ، از چشه «كلدر » كه در دامن كوه شمال قلعه است ، با تنبوشه آب را به قلعه آورده اند . قطر تنبوشه ها ده سانتی متر وطول آن یك متر است .
در جانب شرق كوه هودكان نهر بزرگی در كوه كنده اند كه یك فرسخ طول آنست كه از رودخانه سیالان تا قلعه ادامه دارد . نهر مزبور به «دیو جو» معروف است .
عطا ملكجوینی درباره نهری كه آب را به قلعه می برده چنین می نویسد :
(از رودخانه ای باسم باهرو جوئی در سنگ كنده و آب به قلعه آورده بودند ) . احتمال دارد كه نهر مزبور همین دیو جو امروزی باشد .
مصالح
مصالحی كه در بنای قسمتهای مختلف قلعه به كار برده شده عبارتست از : سنگ – ملاط گچ – آجر – كاشی تنبوشه سفالی . سنگ مورد استعمال از همان جنس سنگهای كوه است ، آجرها به صورت مربع به طول و عرض 21 سانتی متر و ضخامت پنج سانتی متر به عنوان رو كار بنابه كار برده شده است . گچ مورد استعمال از كوههای آتان و بوكان استخراج شده و بالاخره برای ساختن آب انبارها و مجاری آب نیز ساروج به كار رفته است . در ساختمان دیوارها و برای متصل كردن و نگهداری قسمتهای جلو برجها به قسمتهای عقب در داخل كار كلافهای چوبی بطور افقی به كار برده اند . از جمله قطعات كوچك كاشی كه در ویرانه های قلعه به دست آمده قطعه ایست به رنگ آبی آسمانی با نقش صورت
آدمی كه قسمتی از چشم و ابرو و بینی آن كاملا واضح است .

آشنايي با بناهاي تاريخي قزوين


امامزاده حسين(ع): بقعه متبرك شاهزاده حسين ــ فرزند بلافصل امام رضا(ع) ــ از قرن سوم به بعد همواره زيارتگاه مردم بوده و از همان روزگار تاكنون آرامگاه بسياري از دانشمندان، سخنوران و بزرگان شهر است.بناي باشكوه امامزاده در حمله مغول و كشمكشهاي دوره صفوي آسيب كلي ديد و بازسازي شد .صحن بزرگ امامزاده كه با 52 ايوانچه گرداگرد بقعه را فرا گرفته، نمونه اعتلاي هنر كاشيكاري و معماري دوره قاجار است.


مسجد حيدريه: اين مسجد كه از مساجد بسيار قديمي در كشور محسوب ميشود، قدمت نخستين بناي آن به قرن دوم هجري بازميگرد كه پس از زلزله سال 513 توسط امير خمارتاش تجديد بنا شد.تركيب متناسب آجر تراش و گچ، محراب نفيس و باشكوه، دارا بودن 8 طاقنما و كتيبههاي مسحوركننده نسخ و كوفي تزئيني از گچ، ويژگي خاصي به مسجد بخشيده و آن را همواره بهعنوان يكي از شاهكارهاي هنري دوره سلجوقي مطرح ساخته است. اين مسجد در محله بلاغي قزوين قرار دارد.


كاخ موزه چهلستون (كلاه فرنگي): يكي از آثار مهم دوره صفوي در قزوين است كه در ميان باغ بزرگي واقع شده و تنها كوشك باقيمانده از مجموعه كاخهاي سلطنتي روزگار شاه طهماسب است.
نقاشيهاي ديواري طبقه اول آن نمونهاي از هنر نگارگري مكتب قزوين و داراي شهرت جهاني است.


كليساي ارامنه: ساختمان كليساي فعلي ــ كه «هرپسيمه مقدس» خوانده ميشود ــ درپي گسترش حضور ارامنه در قزوين و كوچك بودن كليساي قبلي در سال 1315 شمسي با تلاش كشيش هارويتون در ميسروپيان ساخته شد و داراي نمازخانه، سالن اجتماعات و يك مدرسه ديني است.علاوه بر مراسم عمومي مربوط به ارامنه، اين كليسا هرساله ميزبان برپايي آيين مخصوص ارتحال و معراج حضرت مريم (س) است كه همزمان با عيد تبرك انگور در مردادماه برگزار ميشود و انجمنهاي فرهنگي ارمني به زيارت اين كليسا ميآيند.


كليساي كانتور: محوطه نسبتا وسيعي ــ كه در حال حاضر به شمال محله پنبهريسر محدود ميشود ــ در اواخر دوره قاجار ساخته و در اختيار اتباع دولت روسيه قرار گرفت. علاوه بر ساختمان كنسولگري روسيه در قزوين، تاسيسات ديگري نظير منبع آب، سالن تئاتر و باله و... در آن براي استفاده مهندسان و كارگران روسي شاغل در پروژه راه شوسه قزوين احداث شده بود.

از جمله اين بناها كليساي كوچكي است به نام كليساي كانتور كه پلان چندضلعي نامنظم، نماي آجري قرمز دارد.