نوشیدنی های مفید، نوشیدنی های مضر

حیات هیچ موجود زنده ای بدون آب میسر نیست. ۷۰ درصد وزن بدن انسان را آب تشکیل می دهد و بخش عمده ای از مواد مغذی مورد نیاز بدن از طریق نوشیدنی ها تامین می شود و فعالیت سیستم های حیاتی بدن انسان به آب وابسته است. کم آبی می تواند باعث بروز اختلال در عملکرد صحیح بدن، دفع مواد زائد و تنظیم دما شود.

به طور کلی آب لوله کشی تصفیه شده بهترین و سالم ترین نوشیدنی برای انسان است و پایه تمام نوشیدنی ها محسوب می شود. در این مطلب قصد داریم به معرفی انواع نوشیدنی ها و ویژگی های آن بپردازیم که امیدواریم مفید واقع شود.

● شیر

به طور معمول شیر مورد نیاز روزانه انسان از گاو تامین می شود. با مصرف روزانه شیر می توان بخش عمده ای از مواد مغذی ضروری مورد نیاز بدن را تامین کرد. علاوه بر آن شیر منبع مهمی در تامین پروتئین روزانه نیز به حساب می آید به طوری که نیم لیتر شیر ۲۰ تا ۲۵ درصد از کل پروتئین مورد نیاز روزانه افراد را تامین می کند.اما شیر انواع بسیار متفاوتی دارد که بر کیفیت آن تاثیر می گذارد. به نوشته ایسنا شیرهای کم چرب، معمولی و پرچرب با توجه به نیازهای تغذیه ای افراد مختلف عرضه می شود . مقدار چربی استاندارد شیر در ایران ۲.۵ درصد است و شیر کم چرب یا پرچرب کمی بیش از این مقدار چربی کم یا زیاد دارد.شیر کم لاکتوز: بعضی از افراد به طور طبیعی به قند شیر یا لاکتوز حساسیت دارند که مصرف این نوع شیر به این دسته از افراد توصیه می شود. در تهیه این شیر متخصصان با تغییر فرمولاسیون شیر، شیر کم لاکتوز یا بدون لاکتوز تولید می کنند.شیر غنی شده: در فرآیند غنی سازی شیر یک یا چند ریز مغذی به شیر با هدف مصرف آن توسط گروه های خاص افزوده می شود و در هر کشوری بسته به نوع کمبودهایی که در افراد وجود دارد، نوع و مقدار ویتامین ها یا املاح اضافه شده به شیر تعیین می شود. در کشور ما غنی سازی شیر با ویتامین d انجام شده است. شیر طعم دار: شیرهای طعم دار با هدف ایجاد تنوع و تطابق با ذائقه مصرف کنندگان مختلف تولید می شود.رایج ترین افزودنی های مجاز در شیر پودر کاکائو، شکر، کنسانتره یا آب میوه است.

● نوشابه های گازدار

نوشابه های گازدار ترکیبی از آب، مواد رنگی، طعم دهنده و گاز کربنیک یا دی اکسید کربن خوراکی است و مصرف مستمر آن باعث بروز اختلالات زیادی در فرد می شود. پوکی استخوان، کهیر، عوارض تنفسی، گوارش،افزایش وزن، چاقی، بیماری های قلبی عروقی، پوسیدگی دندان از شایع ترین اختلالاتی است که در اثر مصرف مداوم نوشیدنی های گازدار بروز پیدا می کند.

● آب میوه

آب میوه به ۲ دسته طبیعی و صنعتی تقسیم می شود و طبیعی است که بیشتر آب میوه هایی که در بازار وجود دارد از نوع صنعتی است.انواع آب میوه های صنعتی در بسته بندی های مختلف و با رنگ های متنوع در دسترس مردم قرار دارد که به دلیل سهولت دسترسی و مصرف آسان از آن استقبال می شود اما مصرف روزانه آن به دلیل داشتن شکر زیاد ، مواد رنگ دهنده و افزودنی و اسانس به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

در مقابل آب میوه های طبیعی که در منزل تهیه می شود و بلافاصله پس از تهیه برای حفظ ارزش غذایی مصرف می شود، بسیار سالم و مغذی است. نوشیدن آب مرکبات که سرشار از ویتامین c است به جذب آهن در بدن کمک می کند و نوشیدن آب میوه هایی که رنگدانه های قرمز یا ارغوانی دارد به دلیل داشتن آنتی اکسیدان، خطر ابتلا به عوارض قلبی عروقی و سرطان را کاهش می دهد.

● دوغ

دوغ های ساده و بدون گاز بهترین نوع دوغ است که بیشترین مصرف را دارد.دوغ که پایه لبنی دارد، به دلیل دارا بودن کلسیم و انواع ویتامین ها انواع ریزمغذی های مورد نیاز بدن را تامین می کند. مصرف یک لیوان دوغ یک چهارم نیاز روزانه بدن به کلسیم را برآورده می کند.در مقابل دوغ های ساده و بدون گاز دوغ های گازدار و طعم دار وجود دارد که اگرچه طعم بهتری دارد اما این گاز ارزش غذایی آن را کاهش می دهد و پس از مصرف، آزاد شدن گاز co۲ در معده، باعث ناراحتی های گوارش می شود.دوغ هایی با اسانس نعناع یا آویشن برای تشویق به مصرف دوغ مناسب است اما بهترین نوع دوغ کفیر است که حاصل تخمیر باکتری پروبیوتیک در شیر است.این میکروب به سیستم گوارش در هضم غذا کمک شایانی می کند و در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها مفید است. خوب است بدانید رنگ دوغ باید سفید ، سفید شیری و از نظر طعم و بو مطبوع و فاقد هرگونه طعم و بوی خاصی باشد. توصیه می شود در صورت تمایل به مصرف دوغ، بهتر است دوغ کفیر، دوغ های ساده و کم نمک و بدون گاز را انتخاب کنید.

● چای

یکی از پرمصرف ترین نوشیدنی ها در ایران و جهان چای است.گفته می شود روزانه بیش از یک میلیارد فنجان چای در دنیا مصرف می شود.کافئین، فلوئور، آنتی اکسیدان و تانین موجود در چای از بروز برخی سرطان ها پیشگیری می کند اما نکته این جاست که مصرف بیش از ۳ فنجان چای در روز به دلیل دریافت کافئین زیاد، قند و شکری که با چای مصرف می شود و هم چنین کاهش جذب آهن توصیه نمی شود.چای سفید: این نوع از چای که به دلیل انجام نشدن فرآیندهای موسوم در تهیه چای، رنگ آن سفید است. بیشترین مقدار آنتی اکسیدان و کمترین مقدار کافئین را دارد.چای سیاه: پرطرفدارترین نوع چای در جهان است که در واقع چای تخمیر شده است و به دلیل داشتن کافئین در رفع خستگی و خواب آلودگی موثر است. یک فنجان چای سیاه حاوی ۶۰ میلی گرم کافئین است.چای سبز: نوعی چای است که آنزیم های موجود در برگ آن طی فرآیندی غیرفعال می شود. به همین دلیل میزان آنتی اکسیدان موجود در برگ سبز چای از برگ سیاه چای بیشتر و خواص درمانی آن نیز بیشتر است. اثربخشی چای سبز زمانی است که روزانه دو فنجان به صورت مستمر مصرف شود.

● شربت های خانگی

از بهترین نوشیدنی ها که سابقه طولانی در فرهنگ ما دارد شربت های خانگی است که متناسب با هر فصل از آن استفاده می شود.شربت گلاب، آبلیمو، خاکشیر، آلبالو، به لیمو، سکنجبین علاوه بر این که از نظر مواد مغذی مناسب با فصل تهیه می شود، بسیار سالم است و جایگزین مناسبی برای آب میوه های صنعتی، نوشابه و دوغ های گازدار است. اقبال مردم به مصرف این نوشیدنی های خانگی باعث شده است که انواع صنعتی آن هم به بازار بیاید که قطعا در صورتی که مجوز وزارت بهداشت داشته باشد از سایر نوشیدنی های صنعتی بهتر است اما توصیه می شود انواع خانگی آن به ویژه کم شیرین تهیه و مصرف شود.

● ماءالشعیر

از جوشاندن جو در آب مایعی به دست می آید که آن را ماءالشعیر می نامند. این مایع بدون الکل خنک کننده و حاوی املاح و ویتامین های مفید برای بدن است. ازجمله خواص اصلی این نوشیدنی انواع ویتامین bاست. دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره این نوشیدنی به خراسان می گوید: بدون شک ماءالشعیر از نوشابه های گازدار مفیدتر و خواص آن بیشتر است. اما از نظر دریافت کالری تفاوت چندانی با نوشابه ندارد؛ یعنی کسانی که نگران اضافه وزن و چاقی هستند همان قدر که باید از خوردن نوشابه پرهیز کنند باید از مصرف ماءالشعیر هم اجتناب ورزند. خواص اصلی ماءالشعیر در تخمیر جو نهفته است و به همین دلیل نسبت به نوشابه ارجحیت دارد.

اما متاسفانه در حال حاضر روند صنعتی شدن باعث شده است که تخمیر به شکل سنتی انجام نشود بنابراین از عصاره مالت استفاده می شود که خواص آن از ماءالشعیر اصلی که در آن تخمیر واقعی انجام می شود کمتر است.دکتر کیمیاگر درباره میزان مصرف ماءالشعیر با توجه به استقبال مردم از این نوع نوشیدنی توضیح می دهد: به طور کلی مصرف بیش از یک تا ۲ لیوان این نوع نوشیدنی توصیه نمی شود و تفاوت چندانی بین ماءالشعیر با طعم های مختلف وجود ندارد و همه آن ها از نظر کالری یکسان است.مایعات به طور کلی برای رفع تشنگی و نیاز دستگاه های مختلف بدن به آب و املاح مصرف می شود. اما مصرف ماءالشعیر برای مبتلایان به بیماری های کلیوی و مبتلایان به یبوست بیشتر توصیه می شود. هر چند متخصصان تغذیه همواره بر تنوع تاکید می کنند و اصرار دارند که نوشیدنی های متنوع باید در برنامه غذایی افراد گنجانده شود.

این متخصص تغذیه درباره نوشیدنی ماءالشعیر بین غذا می گوید: گفته می شود که با خوردن مایعات هنگام غذا خوردن شیره معده رقیق می شود در صورتی که چنین نیست و دستگاه گوارش روزانه ۲ لیتر مایع ترشح می کند.بنابراین خوردن یک لیوان مایعات همراه غذا مشکلی به وجود نمی آورد.آن چه مهم است این نکته است که دستگاه گوارش از ناحیه دهان تا معده سرد و گرم نشود و دندان ها و محیط دستگاه گوارش ناگهان در معرض غذای بسیار داغ یا نوشابه بسیار سرد قرار نگیرد.

هم چنین دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه درباره تاثیر مثبت نوشیدن ماءالشعیر برای مبتلایان به اختلالات گوارشی به خراسان می گوید: هیچ مدرک و مستند علمی برای این مسئله وجود ندارد و این تبلیغات شرکت های تولیدکننده ماءالشعیر است که برای بازاریابی و فروش محصولات خود اقدام به انتشار چنین اخباری می کنند. وی تاکید می کند: مصرف ماءالشعیر به دلیل دارا بودن مخمر و گروه ویتامین های b بسیار مفید است اما گاز و شکر و ترکیبات کربوهیدراتی آن برای مصرف کننده ای که در درازمدت آن را استفاده می کند، مضر است بنابراین مصرف متعادل ماءالشعیر توصیه می شود.