بیماری ایکس (سندرم متابولیک )

سال ها قبل ما فقط بیماری هایی را می شناختیم که باعث اختلال واضح در سلامتی افراد می شد. با پیشرفت علم پزشکی اکنون بیماری هایی شناخته شده اند که بدون این که فرد از آن باخبر باشد و از نظر ظاهری برای او مشکل ایجاد کند، به طور مخفی سلامتی او را بتدریج تخریب می کند و در نهایت باعث مرگ او می شود.سندرم متابولیک یا بیماری ایکس سردسته این گونه بیماری هاست، که در ظاهر هیچ گونه اختلالی در سلامتی ایجاد نمی کند، اما به مرور باعث تخریب ارگان های حیاتی بدن می شود.بیماری ایکس را می توان مربع مرگ نامید. در ۴ گوشه این مربع ۴ بیماری خفیف شامل چاقی شکمی، فشار خون، زیادی انسولین خون و زیادی چربی های نابجای خون جای گرفته است و در قلب این مربع تنگ شدن رگ های قلبی و مغزی که عامل سکته هاست، قرار دارد.اما چگونه این مربع شکل می گیرد؟وقتی غذا می خوریم هورمون انسولین از غده لوزالمعده ترشح می شود تا بتواند مواد مغذی را به مصرف سلول های بدن برساند. حال تصور کنید که غذا بیش از حد نیاز مصرف شود و فعالیت بدن آنقدر نباشد که بتواند قند حاصل از آن را مصرف کند. به این ترتیب غده لوزالمعده مجبور می شود انسولین بیشتری ترشح کند تا این مواد غذایی اضافی را ذخیره کند.ذخیره مواد غذایی به صورت چربی در نقاط مختلف بدن از جمله شکم است. یکی از معیارهای وجود بیماری متابولیک بزرگی شکم است، به طوری که اگر اندازه دور شکم در مردان بیش از ۱۰۲ سانتی متر و در زنان بیش از ۸۹ سانتی متر باشد یا این که نسبت دور شکم به دور باسن در مردان بیش از یک به یک و در زنان بیش از ۸ به ۱۰ باشد چاقی تنه ای به عنوان یکی از زوایای مربع مرگ مطرح خواهد شد.اکنون فرض کنیم این فرد به خوردن غذا بیش از نیاز و بی تحرکی ادامه دهد؛ انسولین باید مرتب ترشح شود تا مواد غذایی اضافی را به مصرف رساند، بتدریج سلول های بدن به این انسولین که مرتب ترشح می شود مقاومت پیدا می کنند و سطح انسولین در خون زیاد می شود. زیاد شدن سطح انسولین در خون در اکثر مواقع هیچ علامتی ندارد و فقط با آزمایش مشخص می شود، البته به تدریج با زیاد شدن این مقاومت قند خون شروع به بالا رفتن می کند و به این ترتیب گوشه دوم مربع مرگ هم ایجاد می شود.زیادی انسولین موجب می شود نوعی چربی به نام تری گلیسیرید در خون زیاد شود و نوعی چربی به نام لیپوپروتئین متراکم که چربی مفید خون است کم شود. از طرفی ال دی ال نیز به فرمی کوچک و اکسیده شده تبدیل شود. همه این اتفاقات باعث می شود که چربی ها تمایل بیشتری برای رسوب در رگ ها داشته باشند و گوشه سوم یعنی چربی های نابجای خون ایجاد شود. اکنون نوبت به گوشه چهارم که همان فشار خون است می رسد. یکی از دلایل فشار خون ناتوانی انسولین در باز کردن رگ هاست که در بیماران دچار مقاومت به انسولین و دیابت رخ می دهد و به این ترتیب رگ ها در بیماران دیابتی خوب باز نمی شود و استعداد برای ابتلا به فشار خون بالا می رود.ناگفته پیداست که دلیل اصلی ایجاد مربع مرگ، خوردن غذا بیش از نیاز سلول های بدن و کم تحرکی است. اگرچه داروهایی برای بهبود این وضع وجود دارد، اما به هیچ عنوان جایگزین پرهیز از پرخوری و ورزش نمی شود.