فشار قبر برای جسم است یا روح ؟

این مسأله که فشار قبر بر جسم وارد می شود یا روح ذهن خیلی ها را به خود مشغول داشته است که اگر جسم بدون روح که درد و فشار حس نمی کند چرا بر جسم وارد می شود ؟ و اگر بر روح وارد شود مگر روح در قبر جا دارد که تحت فشار درآید ؟
فشار قبر نوعی عذاب در باور اسلامی است. بر اساس این باور مسلمان، همه انسان‌ها فشار قبر دارند. به باور آنان فشار قبر عذابی بر اثر گناه‌های انسان هاست و باعث می‌شود که گناهان انسان مانند چرکابه از بدن دفع گردند.
چیستی و مشمولین فشار قبر در این قبر خاکی رخ نمی‌دهد؛ بلکه در جایی است که روح درآن قرار دارد. برای فهم این مطلب، توجه به عالم خواب بسیار راهگشا است‌.وقتی شخصی ده‌ها حادثه تلخ و شیرین را در خواب مشاهده می‌کند، حقیقتاًمتأثر و یا خوشحال می‌شود؛ حال آن که جسم او در جای خود ثابت است‌. فشار قبر و عذاب‌های آن نیز، در حقیقت از آن روح است و در عالمی‌دیگر صورت می‌گیرد
این سؤال را مناسب است با مثالی توضیح دهیم. شخصی را در نظر بگیرید که حکم اعدامش صادر شده و او شب آخر عمر، خـود را در فشار سخت روحی می‌بیند. آیا قالب مثالی که همـان روح و جسـم لطیف اوست (شبیه عالم خواب) در فشار قرار می‌گیرد و یا این‌که روح با همین جسد خاکی دنیایی رابطه برقرار می‌کند و خود را در فشار می‌نگرد؟
جواب:
آن‌چه از روایات به دست می‌آید، فشـار قبر به بدن اصـلی وارد می‌شود. امّا برای افراد در شدّت و ضعف فرق می‌کند. هر کس گناهان بیشتری داشته باشد، در قبر، فشار بیشتری دارد.
امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: به روح مؤمن هر جمعه یک‌بار (به حسب اعمال و کارهای نیکش) اجازه داده می‌شـود که به ملاقات اهـل خانه‌اش بیاید. اگر اهـلش مشغول کارهای نیک باشد خداوند را حمد و سپاس می‌گوید و اگر در حالت بد ببیند اندوهناک برمی‌گردد
آیا فشار قبر، برای مؤمنین هم می‌باشد یا نه؟
فشار قبر برای کفّار و گناه‌کاران حتمی است امّا برای مؤمنین امکان دارد واقع شود و امکان دارد نشود.
ـ رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند:
فشار قبر برای مؤمن از دو جهت است. یا برای کفّاره و از بین بردن گناهان اوست یا برای نعمت هایی است که در دنیا ضایع کرده‌است و به آن‌‌‌ها توجّهی نداشته است
.(1)
ـ از امام صادق (علیه السّلام) پرسیدند، آیا کسی از فشـار قبر نجـات پـیدا می‌کند؟
فرمود: به خدا پناه می‌برم از فشار قبر، چه بسیار کم هستند کـسانی که از عذاب قبر رهایی یابند، به درستی که برای گناه‌کاران عذاب و فشار قبر حتمی است.(2)
ارواح مؤمنان، در برزخ چگونه به سر می‌برند؟
مؤمنان در عالم برزخ شبیه صورت انسان مُمَثّل و مُصَّور می‌شوند نه با صورت‌های دیگر.
ـ ابن طبیان از امام صادق(علیه السّلام) نقل می‌کند که فرمود: (تلخیصی از روایت) هنگامی‌که وقت ارتحال مؤمن برسد رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) علی، فاطمه، حسـن و حسین (علیهم السّلام) با ملائکه‌ی مقرّب خدا نزد او می‌آیند. آن‌‌‌ها شهادت به وحدانیت خدا و نبوّت پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و ولایت اهل بیت (علیهم السّلام) داده و خداوند ایشان را به بهشت می‌برند.
شخصی که تازه از دنیا رفته ارواح مؤمنین بر او وارد شده و احوال دیگران را هم از او می‌پرسند؟
اگر بگوید که فـلانی هنـوز زنده است. سـایر ارواح می‌گویند، امـید است سعادتمند شده و مشمول رحمت حضرت حق تعالی قرار گیرد و اگر بگوید مرده است، می‌گویند: وای بر او، زیرا اگـر اهل بهـشت بود الان این‌جا نزد ما بود، چون نیامده، پس به جهنّم رفته اسـت.(3)
ـ امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:
به روح مؤمن هر جمعه یک‌بار (به حسب اعمال و کارهای نیکش) اجازه داده می‌شـود که به ملاقات اهـل خانه‌اش بیاید. اگر اهـلش مشغول کارهای نیک باشد خداوند را حمد و سپاس می‌گوید و اگر در حالت بد ببیند اندوهناک برمی‌گردد.(4)
ارواح کفّار، در برزخ چگونه به سر می‌برند؟
ارواح کفّار هم بصورت شیاطین و ملکاتی که در آن‌‌‌ها بوده اند ماننـد سگ، خوک، میمـون، مـار، عقـرب، مورچه و ... در حجره‌هایی از آتـش منـزل کـرده، از خـوراک و آشـامیـدنی اهــل آتـش می‌خـورنـد و می‌آشامند. روح کافر هـر ظهر به دیدار اهل و عیـال خـود مـی‌رود و در هـر دو صـورت، یعنـی اگـر کار خـیر انجـام دهنـد و یـا کـار شـر، او حـسـرت می‌خـورد و در روایـت داریـم که خـیــرات آن‌ها پوشیده‌ می‌شود.(5)
شر و گناهان آن‌‌‌ها برایش آشکار می‌شود برخلاف روح مؤمنین که گناهان اطرافیان پوشیده می‌ماند تا موجب عذاب او نشود و کارهای خیر اهل خانواده آشکار می‌شود تا موجب خوشحالی او شود.
آیا ارواح بعد از مرگ یکدیگر را می‌شناسند؟
گفتیم که ارواح بعد از یک سال در محلّی که مشخّص شده جمـع می‌شـوند.(طـبق حدیـث نبوی (صلّی الله علیه و آله و سلّم)) در این‌جا نیز اشـاره به چند روایت می‌کنیم:
ـ پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند:
ارواح با هم دیدار می‌کنند آن‌هایی که یـکدیگر را بشناسـند با هم دم خور می‌شوند و آنان که یکدیگر را نشناسند از هم جدا می‌شوند.(6)
پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فـرمـایـد: ارواح، سپـاهیـانـی بـسیـج شده اند، آنان‌که به خاطر خـدا بـا یکـدیگر آشنـا شوند گردهم می‌آینـد و آنان‌که به خـاطر خـداونـد میـان آن‌‌‌ها پیوند نباشـد از هـم جـدا می‌شوند
ـ امام صادق (علیه السّلام) می‌فرمایند:
ارواح مؤمنین در بهشت عالم برزخ، مشغول خوردن و آشامیدن می‌باشنـد و از نعمـت‌هـای خـداونـد استفاده می‌کنند و عرضه می‌دارند:
خداوندا! قیامت را برای ما زود برسان و به وعده خود وفا کن و بازماندگان ما را به ما ملحق گردان.(7)
ـ امام صادق (علیه السّلام) می‌فرمایند:
نیکوکاران وقتی با هم روبرو می‌شوند اگر چه دوستی خود را به زبان نیاورند ولی دل‌هایشان با یکدیگر پیـوند می‌خورد (مثل جمع شـدن قطرات باران در آب‌های رودخانه).
بدکاران هم وقتی با هم روبـرو می‌شـوند اگـرچه به زبـان اظـهار دوستی کنند، ولی دل‌هایشان از یکدیگر دور است (مثل دور بودن دل‌های بهایم و چهارپایان از هم دیگر، هر چند مدّت طولانی بـر سر یک آخور با هم علوفه می‌خورند). (8)
ـ پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فـرمـایـد: ارواح، سپـاهیـانـی بـسیـج شده اند، آنان‌که به خاطر خـدا بـا یکـدیگر آشنـا شوند گرد هم می‌آینـد و آنان ‌که به خـاطر خـداونـد میـان آن‌‌‌ها پیوند نباشـد از هـم جـدا می‌شوند.(10)
ـ حبّه‌ی ارنی، از اصحاب امیرالمؤمنین(علیه السّلام)، می‌گوید:
در معیت امام (علیه السّلام) به قبرستان وادی السّلام در خارج کوفه رفتیم و ایشان مانند کسی‌که در مقابل مردی برای مکالمه ایستاده اسـت، ایستاد.
بعد از مدّتی عرض کردم خسـته شـدید بنشیـنید و اسـتراحت کنید. فرمود: با مؤمنی گفتگو می‌کنم. عرض کردم آیا آن‌ها با هم انـس و الفـت دارنـد؟ فـرمـود: آری، اگـر پـرده بـرداشتـه شود می‌بینی که حـلقه حـلقه گـرد هـم می‌آیـند و با یکـدیـگر سـخن می‌گـویند. پرسیدم: آیا آن‌ها اجسام هستند یا ارواح؟ فرمود: ارواح.
سپس فرمود: هیچ مؤمنی نیست در هر نقطه‌ای از زمین که بمـیـرد مگـر آن‌ که روحـش را خـداوند به وادی السّلام ملحق می‌فرماید و این وادی، قطعه‌ای از قطعات بهشت است.( 10)