کاربرد هایی از بيوتكنولوژي (biotechnology )
گروه بيو تكنولوژي شامل چهار زير گروه بيو تكنولوژي در پزشكي, بيو تكنولوژي در زيست مواد ,بيوتكنولوژي در كشاورزي و بيوتكنولوژي در صنعت است. از آنجاييكه اين رشته يكي از مهمترين گرايشهاي مهندسي شيمي محسوب ميشود به ذكر كاربردهايي از اين رشته در صنايع مختلف مي پردازيم:
اين مبحث شامل كاربردهاي بيو تكنولوژي در بخش جنگل , در بخش نفت و در بخش دريا مي باشد.
در ابتدا به بحث بيو تكنولوژي واقتصاد بدون نفت مي پردازيم:
بيوتكنولوژي و اقتصاد بدون نفت
صنعت بيو تكنولوژي با ماهيت چند منظوره خود هم اكنون در عرصه جهاني پيشتاز است. توليد داروها و فراورده هاي پزشكي با كمك فرايندهاي بيو تكنولوژيك , توليد فراورده هاي
غذايي و كشاورزي مرغوب با كيفيت برتر , اصلاح نژاد و توليد واريته هاي با دوام همه از مواهب بيوتكنولوژي به شمار مي روند. بسياري از كشورهاي حتي جهان سوم هم اينك از طريق فروش فراورده هاي بيو تكنولوژي, در آمدهاي سرشاري را كسب مي كنند. اين صنعت شاخه هاي مختلفي دارد كه از آن جمله مي توان پزشكي و كشاورزي , صنعت و محيط زيست را نام برد . هر كشور با توجه به پتانسيل هايي كه دارد در بعضي از اين شاخه ها سرمايه گذاري مي كند. يك سوال اساسي كه الان در كشور ما مطرح مي باشد , اين است كه كداميك از اين زمينه ها قابليت بيشتري براي رشد دارند كه اگر در آن زمينه ها سرمايه گذاري شود مي تواند كشور ما را صاحب تكنولوژي كند كه البته به اين سوال در انتهاي اين قسمت پاسخ داده خواهد شد.
جمعيت جهان به سرعت در حال افزايش است به گونه اي كه تا حدود 30 سال آينده جمعيت 6 ميلياردي كره زمين به حدود 8 ميليارد نفر خواهد رسيد. جمعيت كشور نيز با رشد سر سام آوري رو به افزايش است. به نحوي كه تا 25 سال آينده جمعيت كشور به 150 ميليون نفر مي رسد. منابع طبيعي به ويژه نفت به عنوان مهمترين منبع درآمد كشور , محدود و در حال كاهش شديد است. به گفته صاحب نظران اقتصادي و فني در زمان نه چندان دور , ميزان استخراج و مصرف نفت در داخل برابر شده و توان صادرات نخواهيم داشت. در يك چنين وضعيتي نظام اقتصادي ما , نيازمند اتخاذ سياست ها و برنامه هاي اصولي , منطقي و خردمندانه خواهد بود.
بيوتكنولوژي با كاربرد وسيعش در صورت برنامه ريزي صحيح مي تواند جايگزين مناسبي براي بخشي از صادرات نفتي كشور باشد بخش صنعت در اين ميان نقش مهمتري دارد. توسعه صنعت و حركت در مسيري كه بتواند منجر به كاهش وابستگي به نفت شود بدون پايه ريزي صنايع پويا , رقابت در عرصه جهاني امكان پذير نيست.
كشورهاي محروم آفريقايي به شدت در حال توسعه بيوتكنولوژي بويژه در بخش كشاورزي هستند. افزا يش روزافزون مراكز تحقيق و توسعه بيوتكنولوژي , ايجاد بانك ها, كلكسيون هاي ژن در اين قاره محروم حاكي از درك عميق مسئولان ملي و منطقه اي در خصوص اهميت بيو تكنولوژي است. هر چند از گذشته دور تاكنون , درآمدهاي جهاني فراورده هاي بيوتكنولوژي نصيب كشورهاي توسعه يافته صنعتي(ژاپن , آمريكا و اروپاي غربي) شده است اما در نهايت برنده واقعي در عرصه بيوتكنولوژي كشورهاي جهان سوم خواهند بود چرا كه هسته مركزي توانايي هاي بالقوه بيوتكنولوژيك در جهان سوم نهفته است , به عبارت ديگر بانك ژن در طبيعت اين كشورها پنهان است و منابع سرشار اوليه , نيرو هاي انساني و فراوان و ارزان ثروت هنگفتي است كه در اين كشورها به وديعه گذاشته شده است.
بيوتكنولوژي يكي از فناوريهاي كليدي قرن بيست و يكم است . شايد به جرات بتوان گفت بعد از فناوريهاي اطلاعات , بيوتكنولوژي يا فناوري زيستي بزرگترين رويداد قرن حاضر است كه در تمام عرصه هاي زندگي انسان تاثير گذار است . اين فناوري در امنيت غذايي , دارويي, بهداشتي , نظامي و صنعتي كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه نقش اساسي دارد. امروزه بكارگيري بيوتكنولوژي يكي از راه حل هاي بدست آوردن محصولات كشاورزي از زمين هاي كشاورزي فعلي است.
تنها مشكل جوامع بشري تامين غذا يا توليد غذاي بيشتر نيست بلكه معضلاتي چون انواع بيماريها , مشكلات بهداشت عمومي , از بين رفتن محيط زيست و كاهش ذخاير ژنتيكي, محيط زندگي را براي انسان نا امن كرده است . بنابر اين بايد براي مقابله با آ نها به اقدامات جديدي دست زد . آسيب پذيري اقتصاد " تك محصولي " كه در كشور ايران وابسته به درآمد نفت است اتكا به منابع ديگري را براي ادامه حيات اقتصادي , سياسي ضروري مي سازد . كشور كوبا كه تا چندي پيش متكي به مزارع نيشكر بوده از سال 1981 ميلادي اتكا به توليد محصولات , از كاربرد بيوتكنولوژي را محور برنامه توسعه ملي خود قرار داده است . اكنون كوبا در اين زمينه با داشتن حدود 12000 محقق قادر به توليد 50 نوع فراورده بيوتكنولوژي شده است.
دو مسأله عمده وجود دارد که عامل اساسي تعيين‌کننده براي انتخاب صنعت مناسب و سرمايه‌گذاري در آن مي‌باشد:
1- مزيت‌هاي نسبي
به‌عنوان مثال، کشور ما از لحاظ تنوع ژنتيکي محصولات کشاورزي و گياهان دارويي جزو نادرترين کشورهاي دنيا مي‌باشد که توجه ويژه‌اي مي‌طلبد.
2- الزامات بين‌المللي و مسائل امنيت ملي کشورها
يکسري صنايع و تکنولوژي‌ها هستند که چاره‌اي جز سرمايه‌گذاري در آنها وجود ندارد و مسائل امنيت ملي ايجاب مي‌کند که به اين تکنولوژي‌ها التفات ويژه‌اي شود. فناوري اطلاعات (it) مهمترين اين تکنولوژي‌هاست. با توجه به اين بحث اولويت سرمايه‌گذاري کشور در it و بيوتکنولوژي مي‌باشد.
اما در مورد خود بيوتکنولوژي باتوجه به مجموعه عوامل و توان کشورمان بهتراست در دو زمينه ذيل فعاليت و سرمايه‌گذاري کنيم:
1) صنعت نفت
ما جزو اصلي‌ترين کشورهاي نفت‌خيز و گاز‌خيز جهان هستيم. متأسفانه چه در مراحل استخراج نفت و چه در صنايع پايين‌دستي نفت مثل پتروشيمي از لحاظ تکنولوژي، بسيار عقب هستيم. صنعت نفت امروزه گرايش به سمت روش‌هاي بيوتکنولوژيک فرآوري نفت پيدا کرده است. خوشبختانه هنوز اين تکنولوژي در مراحل اوليه رشد است و اگر همتي از سوي مسئولين کشور ما بشود، مي‌توانيم در اين صنعت صاحب تکنولوژي شويم.
2) پزشکي و دارو
پزشکي و دارو زمينه‌اي است که مجبور به سرمايه‌گذاري در آن هستيم. آقاي دکتر احمدياني، معاون غذا و داروي وزارت بهداشت در جلسه‌اي بيان مي‌داشتند که در حال حاضر در کشور 2000 قلم دارو توليد ميشود. اما اين داروها داراي تكنولوژي پاييني هستند. داروهاي جديد كه با استفاده از روش‌هاي بيوتكنولوژي توليد مي‌شوند، بسيار گران‌قيمت هستند. مثلاً الان 20 قلم داروي جديد وارداتي حدود 70 درصد ارز مربوط به واردات دارو را به خود اختصاص مي‌دهند. لذا اگر به‌همين منوال ادامه دهيم، در آينده نزديک توانايي اقتصادي واردات داروهاي حساس و حياتي را نخواهيم داشت و تصور کنيم که اگر مثلاً فاکتور 7 در کشور كمياب شود، چه خطراتي ايجاد ميشود.
» فرستنده: سمیرا ابراهیم خانی
» منابع: همشهری
شبکه تحلیلگران ایران
