بهترین سلاح به هنگام خشم و عصبانیت

ذکر با اینکه در همه حالات و همه جا نیکو و دارای برکات بسیار و آثار فراوان است و لکن در مواردی خاص بر آن تأکید و توصیه ای مخصوص شده است و بر انسان مؤمن است که در آن مواقع مراقبت کند و دل و جان را با ذکر خداوند تازه نگهدارد و خود را از خطر غفلت دور کند.

مواقع ذکر:

1. هنگام خشم. 2. هنگام گفتارهای بیهوده. 3. در میان غافلان . 4. در تنهایی و خلوت. 5. برابر دشمن. 6. در بازار. 7. قبل از هر کار. 8. نزد گناهان. 9. هنگام روی آوری وسوسه ها نفسانی و شیطانی. 10. وقتی وقت تصمیم و قضاوت.

با توجه به اینکه هر یک از موارد فوق دارای حساسیت و ویژگی مخصوص به خود می باشد لازم است توضیح هر یک از آنها از دیدگاه قرآن و روایات جداگانه آورده شود.

1. هنگام خشم و غضب

زندگی دنیا دور از ناراحتی و گرفتاری نیست و انسان برخی اوقات در برابر رفتار و گفتار ناهنجار دیگران به خشم می آید و خود را در حالتی می یابد که می خواهد بر دیگری هجوم برد و ناسزا بگوید و یا او را مورد ضرب و شتم قرار دهد. در این هنگام فرد از حال عادی بیرون رفته و گاهی با حالت خشم و غضب آثار و تبعات ناشایستی به بار می آورد که بسیار سنگین و گاهی غیر قابل جبران است.

و کار سازترین سلاح به هنگام غضب «یاد خداوند» است که انسان را از گناه، انحراف، ظلم، ناسزاگوئی و رفتار ناشایست باز می دارد و شعله غضب را فرو می نشاند و آن را مهار می کند.

در واقع هنگام غضب صحنه آزمایشی است که فرد مؤمن با قدرت «ذکر» از آن پیروز و سربلند بیرون می آید و با جلوگیری از غضب خود را از گناهان بسیار نگه می دارد.

اثر مهمتر این است که از خشم خداوند جلوگیری می کند.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمودند: خداوند به یکی از پیامبرانش وحی کرد که: ای پسر آدم! در هنگام غضب به یاد من باش تا من نیز در هنگام غضب به یاد تو باشم و تو را از نابودی و هلاکت نگه دارم.

برای روشن شدن اهمیت «جلوگیری از خشم خداوند» و برای بهتر پی بردن به محتوا و مضمون بلند این روایت شریفه، لازم است مطالبی را هر چند گذرا یاد آور شویم.

1ـ معصیت و گناه به طور حتم موجب عقاب، عذاب، ناراحتی، غم و غصه، محرومیت، بی توفیقی، فشار قبر، عذاب عالم برزخ، سختی قیامت و آتش جهنم است. با اینکه گناه این امور را در پی دارد، ولی همه گناهان موجب غضب و خشم خداوند نیستند.

زیرا غضب و خشم خداوند، سخت تر از عذاب و ناراحتی است. غضب الهی موجب شکستن انسان و سقوط او می گردد و فرق است بین این که روی آئینه و یا شیشه را گرد و غبار و زنگار بگیرد و یا اینکه بر اثر ضربه ای بشکند و عیب اساسی بردارد. گناهان گرد و غبار و زنگاری است که بر وجود انسان می نشیند و خشم خداوند ضربه ای است که انسان را می شکند و روح و جان او را تغییر می دهد و ساقط می کند. «من یحلل علیه غضبی فقط هوا؛ و هر کس خشم من بر او فرود آید در ورطه سقوط و هلاکت افتاده است».

و نیز می توان چنین گفت که: گاهی خس و خاشاک بر روی آب قرار دارد، ولی خود آب صاف و زلال می باشد و هیچگونه رنگ و بوی غیر طبیعی ندارد، بطوری که اگر با دست آنچه روی آب است را برداریم، آب حالت خود را حفظ کرده، می تواند مورد استفاده قرار گیرد و گاهی رنگ آن تغییر می کند و متعفّن می شود که در آن صورت با برداشتن آنچه روی آن است، مطلب حل نمی شود، بلکه لازم است تصفیه شود و اکسیژن به آن تزریق گردد تا آلودگی از لابه لای آن خارج شود و شاید آنوقت آب به حالت اول بازگردد.

غضب و خشم الهی موجب می شود که ذات انسان تیره و تار و تاریک گردد و مثل آیینه ایست که جوهره اش سیاه شود.

با توجه به آثار غیر قابل جبران خشم خداوند، می توان اظهار کرد که همه گناهان خشم خداوند را در پی ندارد، با اینکه همه عقاب و عذاب را با خود دارد، زیرا اگر همه معصیتها موجب خشم خدا باشد دیگر راه نجات بر انسان بسته است و از این روی برخی گناهان موجب غضب الهی می شوند؛ مانند: دروغ گفتن و ظلم به بندگان خداوند.

امام علی(علیه السلام) می فرماید: خداوند چهار چیز را در چهار چیز پنهان کرده است. 1. رضای خود را در اطاعت لذا هیچ طاعتی را کوچک نگیر شاید رضای خدا در آن باشد. 2. خشم خویش را در گناهان پس هیچ گناهی را کم مشمار شاید خشم خدا در آن باشد. 3. اجابت را در دعا از این رو هیچ دعایی را کوچک مشمار شاید استجابت در پی آن باشد. 4. دوست خود را در بندگان، هیچ بنده ای را خار مشمار، چه بسا آن دوست خدا باشد.

2. اطاعت خداوند و اعمال شایسته، ثواب، آرامش خاطر، نجات از ناراحتی ها و گرفتاریهای دنیا و آخرت را در پی دارد و موجب بهشت و تأمین سعادت جاودانه انسان می گردد. انجام کارهای خوب موجب مغفرت و بخشایش گناهان می شود و برخی از اعمال خوبست که حتی آثار خشم خدا را نیز از جان انسان برمی گیرد.

ذکر خداوند اثری برتر دارد و از اعمالی است که نمی گذارد خشم خداوند بر انسان وارد شود و از آن جلوی می کند پس آثار اعمال خوب را به طور کلی می توان در چهار چیز نمایان کرد و دید :

1. آثار مثبت دنیایی و اخروی و تقرب به پیشگاه خداوند و بالا بردن درجات. 2. مغفرت و رفع عذاب در دنیا و آخرت. 3. رفع آثار غضب خداوند از روح و جان انسان. 4. جلوگیری از خشم الهی بر انسان.

3. انسانها نوعاً در زندگی عادی خواه و ناخواه به معصیت آلوده می گردند و در بین آنها گناهانی است که باعث خشم خدواند می شود و از آنجایی که خشم خداوند آثار سنگین و غیر قابل جبرانی را به جای می گذارد، بسیار با اهمیت است که انسان کارهای نیک و اعمال شایسته ای انجام دهد که آثار غضب خداوند را از جان و دل او بردارد و چراغ پرفروغی را در باطنش بیافروزد و از آن با ارزش تر کاری است که از خشم خدا جلوگیری به عمل آورد و نگذارد غضب الهی بر انسان وارد گردد، زیرا تفاوت زیادی است بین اینکه انسان به چاه بیافتد و با وسیله ای بیرون آید و بین اینکه ابزاری داشته باشد که مانع از افتادن او به چاه شود.

درست در این نقطه است که ارزش «یاد خداوند» آشکار می گردد، زیرا یاد خداوند در هنگام غضب موجب می شود که اصلاً خشم خداوند به انسان نرسد و این غیر از آن است که خشم او را فرا گیرد و پس از مدتی با تلاش و کوشش از درون آن بیرون آید که در واقع «یاد خداوند هنگام خشم» پیشگیری از خشم الهی است نه فقط درمان آن.

این اثر و نتیجه کمتر در اعمال نیک دیده می شود. از این رو می توان از یاد خداوند به عنوان قله مرتفع همه اعمال صالح یاد کرد و اگر نباشد برای یاد خداوند جز همین اثر، سزاوار است که انسان همواره بر یاد خداوند مداومت کند و با او همنشین باشد.

1. خداوند به حضرت داود وحی فرمود: هرگاه بنده من در هنگامی که خشم می گیرد مرا یاد کند روز قیامت در میان همه خلق به یاد او باشم و او را همراه کسانی که نابودشان می کنم، نابود نگردانم.

2. امام باقر(علیه السلام) فرمودند: در تورات نوشته شده است ای موسی خشم خود را از کسی که زیر دست تو قرارش داده ام بازگیر تا من نیز خشم خود را از تو بازگیرم.

3. حواریون از حضرت مسیح پرسیدند: سخت ترین چیزها چیست؟ فرمود: سخت ترین چیزها خشم خداست. عرض کردند: چگونه می توان خود را از خشم خدا نگه داشت؟ فرمود: به دیگران خشمگین نشوید.

4. مردی به پیامبر(صلی الله علیه وآله) عرض کرد: دوست دارم از خشم خدا در امان باشم. پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمودند: به خلق خدا غضب نکن تا از خشم و سخط او ایمن باشی.

به امید آنکه در لحظات حساس و مهم زندگی آرامش خود را حفظ کرده و سختی ها را با یاد و ذکر خدا از خود دور کنیم .