نگاه ديني-فلسفي آيت‌الله جوادي به بازيگري
بيانات آيت الله جوادي آملي از اين حيث اهميت دارد كه براي اولين بار است ايشان در اين باب نگاه و نظر خود را به جامعه فكري كشور ارائه مي كنند. نگاه ديني، فلسفي آقاي جوادي آملي به عنوان يكي از علماي بزرگ تشيع چراغ راهي است براي فعالان عرصه هنر و بازيگري.
آويني فيلم: هنر با بازي فرق مي كند با لهو و لعب فرق مي كند هنرمند هرگز بازيگر نيست و آنكه بازيگر است نمي تواند هنرمند باشد... .
عصر پنج شنبه همايش "هنر ولايي" برگزار شد. در اين همايش كه هنرمندان متعهد كشورمان نيز حضور داشتند در ابتدا پيام تصويري آيت الله جوادي آملي درباره هنر و بازيگري پخش شد و در ادامه حجت الاسلام سيد محمد قائم مقامي به سخنراني پرداخت.
بيانات آيت الله جوادي آملي از اين حيث اهميت دارد كه براي اولين بار است ايشان در اين باب نگاه و نظر خود را به جامعه فكري كشور ارائه مي كنند. نگاه ديني، فلسفي آقاي جوادي آملي به عنوان يكي از علماي بزرگ تشيع چراغ راهي است براي فعالان عرصه هنر و بازيگري.
متن كامل پيام ايشان را كه "آويني فيلم" منتشر مي كند در ادامه مي خوانيم:
اعوذ بالله من الشيطان رجيم
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدلله رب العالمين و صلي ا... علي جميع الانبياء و المرسلين
مرتبه حضار گرامي، فرهيختگان، صاحب نظران و علاقمندان به هنر ولايي را ارج مي نمايم.
از همه كساني كه در برگزاري اين محفل وزين سعي و كوشش كردند حق شناسي مي كنيم و توفيق همگان را در احياي معارف الهي از ذات اقدس اله مسئلت مي كنيم.
آنچه كه مي تواند هنر ولايي را براي ما معنا دار كند بررسي معناي هنر از يكسو، به ولايت از سوي ديگر و تركيب معقول و مقبول اين دو واژه پر بركت از سوي سوم است. هنر وقتي مي تواند معقول و مقبول باشد كه ريشه عقلاني داشته باشد از يكسو، در كارگاه خيال دقيقا مهندسي شده باشد از سوي دوم، و خروجي آن هم يك جمال محسوس باشد از سوم سوم، اگر ريشه عقلاني نداشته باشد يك هنر خيالي است نه هنر انساني و معقول اگر ريشه عقلاني داشته باشد و در كارگاه خيال مهندسي روي آن اعمال نشده باشد آن يك مطلب علمي است كه در كتاب ها هست ولي اين توان آثار هنري را ندارد و اگر در كارگاه خيال خوب هندسي شد لكن در اثر ضعف رابطه حس و خيال خروجي آن جمال محسوس نبود بازده خوبي هم نخواهد داشت.
بنابراين اين اضلاع سه گانه را هنر بايد داشته باشد: ريشه عقلاني داشته باشد، در كارگاه خيال بطور دقيق مهندسي شده باشد و خروجي او هم جمال محسوس باشد، يعني بوسيله هنرمنداني كه هم عقلانيت را خوب تحمل كردند و درك كردند هم در كارگاه خيال خوب مهندسي كردند و هم سبك رفتار و گفتار و نوشتار آن ها دلپذير است. هنر با بازي فرق مي كند با لهو و لعب فرق مي كند هنرمند هرگز بازيگر نيست آنكه بازيگر است نمي تواند هنرمند باشد.
بخش ديگر مسئله ولايي است. اول كسي كه ولي جهان و انسان است خداست كه الله ولله هو الولي الحميد آنكه والي ماست ولي ماست سرپرست جهان امكان است كسي است كه جهان آفرين است جهان آفرين ما را به سه اصل عميق دعوت كرده است كه اگر آن سه اصل عميق را درست بررسي كرديم و در كارگاه هنر حضور عالمانه پيدا كرديم هنر ما هنر ولايي خواهد شد آن اصول سه گانه عبارت است از جهان داني، جهان داري و جهان آرايي.
آنكه جهان را نمي شناسد از آغاز و انجام جهان بي خبر است اين علمش ابتر است هم منقطع الاول است هم منقطع الآخر نه مبدا پيدايش جهان را مي داند و نه از بعد از مرگ خبري دارد او خيال مي كند انسان كه مي ميرد مي پوسد و بعد از مرگ خبري نيست چنين فردي بازيگر است نه هنرمند. جهان دانستن جهان داني اين عنصر اول است.
جهانداري عنصر دوم است كه به مديريت بر مي گردد، به تدبير برمي گردد، به هنر سياست و جامعه شناسي برمي گردد كه انسان بتواند آثار صنع الهي را بخوبي حفظ كند دانستن جهان يك عنصر است داشتن امكانات جهاني عنصر دوم است ولي بخش اساسي را هنر به عهده دارد و آن جهان آرايي است، اين آرايش جهان براي اين است كه انسان از دو منظر نيازمند است يكي نيازمند به مسائل انديشه است و يكي نيازمند مسائل انگيزه.
انديشه انسان را آن جهان داني و جهان داري اداره مي كند اما انگيزه انسان را جهان آرايي اداره مي كند هنر، اين بخش را به عهده دارد كه مي تواند جهان را خوب بيارايد صحنه را خوب بيارايد آن مطالب معقول را بخوبي ارائه دهد بعد از آرايش و پروايش قابل پذيرش كند هنرمند اين مثلث پر بركت را در خود هضم مي كند يك جهاندان خوبي است، يك جهاندار خوبي است، يك جهان آراي خوبي است كه فقدان هر كدام از اين سه عنصر محوري باعث مي شود انسان هنر ولايي را از دست بدهد، گاهي اصل هنر را از دست مي دهد، گاهي ولايي بودن هنر را از دست مي دهد.
خداي سبحان خود را بعنوان ولي معرفي كرد "والله هو الولي" اين اسم پربركت كه از اسماء حسناي خداوند سبحان است آن را به خلفا و انبيائ و اولياي خود ادا كرد فرمود اينها اولياي شمايند انما وليكم الله و رسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلاه و يوتون زكاه و هم راكعون و در بخش وسيع تر فرمود المومنين و المومنات بعضهم اولياه بعضهم اين ولايت متقابل هنر متقابل را دارد ولايت يكسويه هنر يكسويه دارد هنر ولايي اگر درباره واليان نسبت به امت باشد هنر يكسويه كه تدبير خوب سياست خوب مديريت خوب رحمت و رفعت خوب دارد.
و اگر اين هنر ولايي در بين توده مسلمان ها باشد امت اسلامي باشد يك هنر ولايي متقابل است كه بعضهم اولياءَ بعض بنابراين اگر سخن از تدبير ديني باشد هنر ولايي خواهد بود هنر اين قدرت را دارد كه ابعاد قضيه را از سه منظر به بيننده يا شنونده منتقل كند اگر شما مسئله هندسه فضايي را خوب بررسي مي كرديد مي ديديد پي بردن به مسائل هندسه فضائي خيلي آسان تر از گذشته است در گذشته راهي براي تجسيم و تصوير سه بعد نبود فقط مسطحات را ارائه مي كردند وقتي استاد هندسه فضايي تدريس مي كرد از كره سخن مي گفت مستمع دايره تحويل مي گرفت اگر از مكعب سخن مي گفت او مربع تحويل مي گرفت آنچه را كه در كاغذ مي ديد طول و عرض بود ديگر عمق و ارتفاع در منظر او نبود اما با تجسيم هنرمندانه هنرمندان هندسه فضايي وضع خاصي پيدا كرده است.
مسايل هنري ديگر هم همينطور است مطلب بعدي آن است كه افرادي نظير شهيد آويني رضوان الله تعالي عليه و ديگر شهدايي كه شربت شهادت نوشيده اند اينها سعي كرده اند آثار قرآن و عترت را در صورت و كسوت و جامه هنر به جامعه منتقل كند اينها گوشه اي از آثار هنر ولايي است اگر ولايت به اين معناست كه ذات اقدس اله مدبر و مدير است و اگر به اين معناست كه انبيا و اوليائ الهي تدبير جامعه را به عهده دارد و اگر به اين معناست كه امت اسلامي ولايت متقابل را دارد اين گسترش هنر ديني را به همراه خواهد داشت مردم هنرمند با جهان آرايي دارند زندگي مي كنند يك انسان هنرمند رفتار و گفتار و نوشتارش هم دلپذير است به عنوان نمونه شما مي بينيد عباس عموي پيامبر(ص) سنش از حضرت رسول بيشتر است وقتي از او سئوال مي كنند انت اكبر عن رسول الله (ص)؟ تو بزرگتري يا پيغمبر؟ او نمي گويد من بزرگترم مي گويد هو اكبر و انا اسد او بزرگتر است ولي سن من بيشتر است اين ادب درگفتار باعث لذت شنونده خواهد بود در رفتار هم به شرح ايضا در نوشتار هم به شرح ايضا اگر جامعه ما از بركات هنر ولايي طرفي بسته باشد نوشته هاي آن ها گفته هاي آنها رفتار آنها در رسانه ها و غير رسانه چشمگير خواهد بود.
بنابراين هنر ولايي مي تواند يك روحي در كالبد جامعه ايجاد كند كه افراد جامعه هنرمندانه زندگي كنند اگرچه هنر حقيقي را بايد در مسائل توحيد و وحي و نبوت و ساير علوم وحياني جستجو كرد و به تعبير برخي از بزرگان ادب عرفاني مي گويد: خود هنردان ديدن آتش عيان ني گپ دل علي النار الدخان، كلام مولوي اين است هنر در اين است كه انسان برابر خطبه نوراني علي بن ابي طالب حركت كند حضرت وقتي پرهيزكاران كامل را معرفي مي كند مي فرمايد آنها گويا بهشت را مي بينند گويا جهنم را مي بينند گويا خود در بهشت متنعمند گويا خود در جهنم متاثرند اگر اين بزرگوار مي گويد: خود هنردان ديدن آتش عيان يعني هنرمند واقعي كسي است كه شهود عرفاني دارد تنها برهان اقامه نمي كند كه بهشت حق است جهنم حق است وگرنه اون گپ زدن است عيان ني گپ دلا علي النار الدخان حقيقتا بهشت رو مي بيند و حقيقتا جهنم را مشاهده مي كند آن هنر والا مقدور همگان نيست و از محور بحث هم بيرون است اما اين هنر مياني مي تواند جامعه را در سايه لطف اولياي الهي منسجم بكند.
از بيانات نوراني امام رضا سلام الله عليه نيز همين است كه فرمودند: شما به ديدار يكديگر برويد شما پيروان مكتب ولايت به قرآن و عترت وقتي كنار هم جمع شديد بركات نوراني ما احاديث ما اقوال ما سيره و سنت و سريرت ما در محافل خصوصي شما مطرح خواهد بود خاصيت احاديث اهل بيت اين است كه در مردم عاطفه ايجاد مي كند اين عاطفه يعني پيوند گرايش با انديشه انگيزه و انديشه كار هنرمندانه هنرمندان ولايي است فرمود به اينكه احاديث ما عاطفه ايجاد مي كند اين كه شما مي بينيد مي گويد سنگ روي سنگ بند نمي شود از همين قبيل است اين برجهاي بلندي كه مي سازند آهن روي آهن يا سنگ روي سنگ اگر بخواهد بند شود به بركت آن ملات نرم است اين ملات نرم است كه سنگ ها را روي هم جمع مي كند عاطفه و انگيزه و محبت متقابل به منزله يك ملات نرمي است كه افراد جامعه را كنار هم جمع مي كند و اين ها را به صورت يك برج در مي آورد.
غرض آن است كه ولاي متقابل به منزله همان ملات نرم است ولاي يك جانبه به منزله همان بناي استوار و مستحكم آميخته با اين ملات نرم است كه هم جامعه به مقصد خود مي رسد و هم فرهيختگان جامعه در اثر اضلاع سه گانه اين مثلث خدمات هنرمندانه اي را به جامعه عرضه مي كند كه اميدواريم اين توفيق نصيب همه شما بشود و همه هنرمنداني كه در اين راه شربت شهادت نوشيده اند نظير شهيد آويني رضوان الله تعالي عليه و ساير شهدا مشمول عنايت خاص ولي عصر اروحنا فداه بشوند.
من مجددا مقدم شما مهمانان بزرگوار را گرامي مي دارم و از دست اندركاران اين همايش وزين هنر ولايي حق شناسي مي كنيم اميدواريم خداي سبحان نظام ما را تا ظهور صاحب اصليش از هر گزندي محافظت بفرمايد امام و شهدا و مخصوصا شهداي هنرمند را مشمول عنايت خاصه خود قرار بدهد پايان عقوب همه را به خير و سعادت ختم بفرمايد وغفرالله لنا و لكم والسلام عليكم و رحمه الله و بركاته.
