دعای امام سجاد (ع) در روز فطر و روز جمعه
ایشان هنگامی که سلام نماز را گفتند و از نماز فارغ شدند ، ایستادند و رو به قبله کردند و فرمودند :
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
اى كسى كه رحم مىكند، به آنكه بندگان به او رحم نمىكنند.
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
و اى كسى كه مىپذيرد، آن را كه (اهل) شهرها او را نمىپذيرند.
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
و اى كسى كه حاجتمندانش را خوار و پست نمىشمارد.
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
و اى كسى كه اصراركنندگانِ خود را نااميد نمىكند.
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
و اى كسى كه دست رد بر پيشانى آنان كه به محبّت او اعتماد دارند، نمى زند.
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
و اى كسى كه تحفه خردى را كه به او داده مى شود، برمىگزيند و اندك عملى را كه براى او انجام مىشود، سپاس مىدارد.
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
و اى كسى كه (عمل) كم را سپاس مىگذارد و پاداش بزرگ مىدهد.
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
و اى كسى كه به هر كه به او نزديك شود، نزديك مىشود.
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
و اى كسى كه به سوى خود مى خواند كسى را كه، از او روى گردانَد.
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
و اى كسى كه نعمت را تغيير نمىدهد و به كيفر سخت، شتاب نمىكند.
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
و اى كسى كه نيكى را بارور مى كند، تا آن را بيفزايد و از بدى درمىگذرد، تا آن را محو كند.
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ،
فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
آرزوها پيش از رسيدن به پايان كرمت، با حاجتها برآورده شده است و ظرف خواستهها با زيادى جودت، پر گشته است و توصيفها پيش از رسيدن به وصف تو، از هم گسيختهاند. پس بلندترين بلندى بر فوق هر بلندى، و بزرگترين بزرگى بر فوق هر بزرگى براى توست.
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ
هر بزرگى نزد تو كوچك، و هر بزرگوارى در كنار بزرگوارىات حقير است. آنان كه بر جز تو وارد شدند، نااميد گشتند و آنان كه به غير تو پرداختند، زيان ديدند و آنان كه بر درگاه جز تو رفتند، ضايع شدند و جويندگان كه غير از فضل تو جويا شدند، دچار خشكسالى گرديدند
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
در تو براى آنان كه خواهانند، باز است و بخشش تو براى درخواستكنندگان ، روا است و فريادرسىات به فرياد رس خواهان، نزديك است.
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ
آرزومندان از (درگاه) تو بىبهره نمىشوند و آنان كه به تو پرداختند، از عطايت مأيوس نمىگردند و آمرزشخواهان به كيفرت تيرهبخت نمىشوند.
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
روزىِ تو براى كسى كه تو را نافرمانى كرده، گسترده است و حلمت به كسى كه با تو دشمنى نموده، پرداخته است. عادت تو احسان به بدكاران، و روش تو مهربانى با تجاوزكنندگان است. تا اينكه مهلت دادن تو آنان را از بازگشتن فريب داد و فرصت دادن تو، آنها را از دست برداشتن بازداشت.
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
همانا از اين رو با آنان درنگ كردهاى، تا به فرمان تو بازگردند و از آن جهت مهلتشان دادهاى كه به دوام پادشاهى خود اعتماد دارى. پس هر كه از سعادتمندان باشد، برايش به سعادت پايان دهى و هر كه از شقاوتمندان باشد، او را از آن جهت خوار مىكنى.
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
همه ايشان به حكم تو مىرسند و كردارشان به فرمان تو خواهد رسيد. درازى زمانِ ايشان، سلطنت تو را سست نكرده و از جهت شتاب نكردن در عذاب آنان، برهان تو باطل نشده است.
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْرَّ بِكَ .
حجّت تو پابرجاست كه باطل نمىشود و سلطنت تو ثابت و بىزوال است. پس افسوس هميشگى، براى كسيست كه از تو برگشته و يأس ذلّتبار براى كسيست كه از تو نااميد شده و بدبختترين بدبختى براى كسيست كه به تو مغرور گشته.
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
أَكْثَرَ چه زياد است از حالى به حالى گشتن او، در عذاب تو! و چه طولانى است پىدرپى بازگشتنش، در كيفرت! و چه دور است كه در پايان ( كار ) او گشايش حاصل شود! و چه نااميد است از به آسانى رهايى يافتن ! ( همه گرفتارىهايش ) از روى عدل در حكم توست، كه در آن ستم نمىكنى. و از حكم منصفانه توست، كه بر او جفا نمىنمايى.
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
پس به تحقيق حجّتها را، پىدرپى آشكار كردهاى و عذرها را، بيان نمودهاى و هشدارها را، پيشتر دادهاى و با لطف خود، ترغيب نمودهاى و مَثَلها زدهاى و مهلتِ طولانى دادهاى و با آنكه بر شتاب نمودن توانايى،
(عذاب را) به تأخير انداختهاى و با آنكه به پيشدستى كردن قادرى، درنگ نمودهاى.
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
درنگ نمودن تو از روى ناتوانى نبوده است و مهلت دادنت نه از روى سستى، و خوددارىات نه از روى غفلت، و به تأخير انداختنت نه از روى نرمى كردن است. بلكه براى آنست كه حجّت تو رساتر، و كرم تو كاملتر، و احسان تو فراوانتر، و نعمت تو تمامتر باشد و همه آنها از ازل بوده است، و آنها تا ابد پايدار خواهد بود.
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
حجّت تو بزرگتر از آنست كه به همه آن وصف شود، و بزرگى تو بالاتر از آنست كه حقيقت آن به حدّى درآيد، و نعمت تو بيشتر از آنست
كه تمامش به شماره آيد، و احسان تو افزونتر از آنست كه بر كمترين آن شكر توان كرد.
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ،
وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
و سكوت، مرا از سپاس تو به كوتاهى انداخته، و خوددارىْ (از سخن)، مرا از بزرگ داشتن تو درمانده كرده، و نهايت تلاش من اقرار به درماندگى است. نه از روى بى رغبتى -اى خداى من- بلكه از روى ناتوانى است.
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّکَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ،
إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ
پس اينك منم كه آهنگ آمدن به درگاه تو را نمودم و پذيرايى نيكو از تو مى خواهم. پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و نجوايم را بشنو و دعايم را مستجاب كن و روزم را به نااميدى به پايان نرسان و در خواهشم، دست رد بر پيشانىام نزن و رفتنم را از نزدت و بازگشتم را به سويت، گرامى دار. به درستى كه تو آنچه بخواهى، برايت سخت و دشوار نيست و از آنچه از تو درخواست شود، ناتوان نيستى و تو بر هر چيزى توانايى و هيچ حركت و نيرويى نيست، مگر به يارى خداوند بلندمرتبه بزرگ.
