کارگردان مجموعه تلویزیونی «خنده بازار» معتقد است این برنامه به دلیل صراحت لهجه‌ای که در بیان معضلات و مشکلات دارد، توانسته نظر مخاطبانش را جلب کند.
مجموعه «خنده بازار» با نگاهی انتقادی به مسائل روز جامعه توانسته جای خود را در میان مخاطبان باز کند و آنها را مشتاقانه به دنبال خود بکشاند.
**ساخت برنامه نوروز 91 خنده بازار از چه زمانی در دستور کارتان قرار گرفت؟
- بعد از اینکه ویژه‌برنامه دهه فجرمان تمام شد، بلافاصله از بالا دستور آمد که باید ویژه برنامه عید را بسازیم و هیچ زمانی هم نداشتیم. فکر میکنم حدود سه روز بعد از 2 ماه کار به بچه ها استراحت دادیم، البته در این مدت بچه‌های نویسنده مشغول کار بودند و آماده می شدند برای عید. اهدافمان هم برای عید اولین و مهم‌ترینش این بود که کارها سمت و سوی نوروزی به خود بگیرد و شادتر بشود، رنگ و لعاب بیشتری داشته باشد. با چنین تعریفی آغاز به کار کردیم و حدود 9 آیتم هم جدید بود، برخی آیتم های قدیمی را حذف کردیم.
**این برنامه مخاطبان بسیاری دارد و به همین اندازه کار شما سخت تر می شود، با چنین شرایطی چقدر توجه دارید که آیتم های موفقتان پس از اوج با شکست مواجه نشود و یا مخاطب از برنامه تان خسته نشود؟
- اولین راه کارمان این بود که هر باکسی که باز می کنیم، حتما آیتم جدید داشته باشیم در غیر این صورت کار به تکرار می افتاد. مثلا در سری قبل در بخش ماهواره ها دکتر کورتون را داشتیم که سعی کردیم آن را کمرنگ کنیم و به وجه دیگری از آن اشاره کنیم. کارمان خیلی سخت تر شده و وسواسمان فوق العاده بالا رفته است. متاسفانه وسواس گروه به قدری بالا رفته که روند تولیدمان به همان اندازه کند شد. سعی می کنیم چارچوب نویسندگان را محکمتر کنیم چون هرقدر متنها قوی تر باشد، کار ما نیز بهتر از آب درمی آید.
**در سری جدید نویسندگان جدید به جمع شما اضافه شدند؟
- تغییری نداشته ایم. نسبت به ماه رمضان پیش آقای قادری و برزگر به دلیل حضور در پروژه های دیگر از ما جدا شدند که جایشان خیلی خالی است و ما به آنها احتیاج داشتیم، در حال حاضر نیز چند گروه دیگر به ما اضافه شده اند، اما بحث اینجاست که کار آیتم نویسی خیلی فرق می کند با نوشتن سریال یا داستان کوتاه و هرکدام از بچه ها که وارد می شوند، ما بخش عمده ای از انرژیمان صرف این می شود که نویسندگان راه را پیدا کنند. برای گرفتن هر بخش مثلا 10 متن روی میز من وجود دارد اما به دلیل وسواسی که در من ایجاد شده به سختی یکی از آنها را قبول می کنم شاید اگر هنوز در اول راه بودیم همان ها را می گرفتم اما در حال حاضر دیگر نمی توانم هر متنی را قبول کنم. به همین دلیل مدام در حال تزریق نویسنده به بدنه کار هستیم و دائم می گردیم و دنبالش هستیم و حتی می سپریم که اگر کسی نویسنده خوبی سراغ دارند به ما معرفی کند.
**خنده بازار از چه نگاه و زاویه دیدی به قضایا نگاه می کند؟
- هدف اصلی ما انتقاد کردن بود. ما نگاهمان به ناهنجاری های اجتماعی بود که تبدیل به هنجار شده اند. بعضی عادت های بد بدون اینکه ما بدانیم و در دراز مدت عادی شده اند و به قدری در رفتارهای اجتماعی و خانوادگی و شخصی ما رسوخ پیدا کرده اند که اصلا متوجه قباحت آنها نیستیم. مثل سیگار کشیدن که اصلا عمل و کار درستی نیست ولی برای ما عادی شده و خیلی از خانواده ها را می بینیم که مادر و دختر یا پدر و پسر در کنار هم سیگار می کشند که واقعا مساله بسیار بدی است. همه جا مشکلات بسیار بزرگی داریم که متاسفانه آنها را نمی بینیم. کاری که ما می کنیم این است که صورت مساله را نشان می دهیم. هیچ وقت هم عمدا راه کار برای آن ارائه نمی دهیم. چون ارائه راه کار، کار ما نیست، متخصص و کارشناس و افراد زبده می خواهد که درباره این مسائل به گفت و گو بپردازند که کار ما نیست. ما فقط یادآوری می کنیم و تلنگر می زنیم که امکان دارد همراه با اغراق باشد. البته خاصیت این نوع کمدی و کار اغراق کردن در مساله است تا بیننده کاملا موضوع را درک کند و ته ذهنش بماند. هرقدر ما درشت تر این مسائل را بازی کنیم، بیشتر در ذهن مخاطب می ماند و آن را به خاطر می سپارد.
**بخش انتقاد در برنامه شما دو وجه داشت، یکی مسائل اجتماعی و فرهنگی و دیگری نقد از عملکرد مسئولان. در این حوزه چقدر دست شما باز بود و توانستید برخی از رفتارهای ناشایست مسئولان را به نقد بکشانید؟
- خدا را شکر با حمایت‌های آقای پورمحمدی مدیر شبکه سه و آقای ضرغامی رئیس رسانه ملی دست ما باز بود و توانستیم خیلی موارد را نقد کنیم.
**از خودشان هم شروع کردید؟
- بله. اصلا ما برای اینکه نشان بدهیم چقدر در کارمان جدی هستیم و قصد نداریم کسی را در کارمان دستمایه کمدی قرار بدهیم، اول از خودمان شروع کردیم. 80 درصد برنامه نوروزی سال گذشته نقد به صداوسیما علی الخصوص شبکه سه بود. با این کار ذهن ها را آماده کردیم و در مرحله دوم وارد زندگی خود آدم ها شدیم.
نقدی هم در قالب شوخی به هیات دولت داشتیم، با عملکرد دولت و سیاست های اقتصادی هم شوخی کردیم و خوب خدا را شکر بازتابی که میان مردم دیدم بسیار خوب بود. انگار کسی حرف دل این مردم را زده و تریبونی مردم پیدا کردند که به طور غیر مستقیم حرفهایشان را بزنند که این مساله برای ما برد بود. در درجه دوم هم رسیدیم به ناهنجاری هایی که در جامعه ما وجود دارد و خیلی مواقع شخصی فکر می کند که فلان مقام دولتی قصور کرده در امورش ولی اگر برویم آخر ماجرا را بیرون بکشیم متوجه می شویم که کم کاری خود فرد و عدم آگاهی از قوانین و تعهد پذیری اش باعث شده که کار مجری قانون به چشم نیاید. یک تعامل باید وجود داشته باشد. ما باید مردم را هم آگاه کنیم. یک آیتم داشتیم با موضوع احترام به مشتری در بانک که مشتری می آید و جوگیر می شود. خوب مسئول و نهاد می خواهند که گامی بردارند ولی مشتری از آن طرف بام می افتد. از این موارد داریم و من فکر می کنم نمایاندن این ضد ارزش ها و مشکلات واقعا می تواند حتی کمک کند به مشکلات اقتصادی.
**اتفاقاتی هم افتاد و شایعاتی روی داد که مثلا حذف آیتم هشت به خاطر اعتراض آقای جیرانی بوده است و اگر شما حذف و اضافه‌ای در آیتم‌ها داشتید به سرعت شایعه‌ای به آن وصل میشد، این اخبار حاشیه‌ای را می‌پذیرید؟
- خیر. هیچ‌کدام از حذفیات ما مربوط به ناراحتی شخص خاصی نبوده است. مثلا آقای دایی از برنامه ناراحت نبودند بلکه از سامان گوران ناراحت بودند که من این موضوع را همه جا گفتم. سامان گوران متاسفانه کمی زیاده‌روی کردند. ما در قالب برنامه یک بار با آقای دایی و یک‌بار هم با آقای کاشانی شوخی کردیم و همه. ولی دیگر در بیرون برنامه اجرا نکردیم و نیامدیم با تیپ‌سازی آن شخصیت ملق بزنیم. ولی آقای گوران خلاف تذکرات ما به کارشان ادامه دادند و علی‌رغم صحبت‌هایی که داشتیم به حرف ما گوش نکرد که در نهایت هم دودش به چشم خودش رفت. آن شکایت‌ها هم به خاطر چنین موضوعاتی بود. علیه برنامه ما هم هیچ کس شکایت و اعتراضی نداشت. سر برنامه هفت هم ما به سوژه های بسیاری پرداختیم. واقعا مگر ما چند کارگردان داریم که بخواهیم با آنها شوخی کنیم؟ خانه سینما، ارشاد، سینمادارها، سینماروها و خلاصه با همه مسائلش شوخی کردیم و رسیدیم به حدی که دیدیم دیگر جوابگو نیستیم.
**شباهت بازیگران به شخصیت‌ها چقدر برایتان مهم است؟
- خیلی. بالاخره ما آیتمی را نشان می دهیم که شباهت سازی رکن اصلی و اول آن است. کمدی شباهت سازی یکسری فرمولی دارد که باید جزء به جزء رعایت شود و یکی از اصلی ترین آنها شباهت سازی است. تا وقتی که نتوانیم به شخصیتی که می خواهیم شوخی کنیم نزدیک شویم، امکان ندارد که تماشاچی با آن ارتباط برقرار کند.
**به نظرتان در مقوله شباهت‌سازی تا به حال موفق عمل کرده‌اید؟
- بله. از لحاظ شباهت سازی کار آقای خلج طراح گریم ما فوق العاده است.
**شما از لحاظ صدا هم شباهت‌های قابل توجهی دارید؟
- بله. بالاخره برای تطبیق هر شخصیتی تمرین می‌شود، شخصیتی که می‌خواهیم با او شوخی کنیم، تصویرش را پیدا می‌کنیم و چندین و چند بار با شخصیت او تمرین می‌کنیم. تصویرها را به بازیگر می‌دهیم و او طبق آنها تمرین می‌کند.
**آماده شدن بازیگرها چقدر طول می کشد؟
- برخی از نقش ها خیلی زود به دست می آید ولی برخی از آنها یک تا دو ساعت طول می کشد.
- بله. چون اگر بیشتر طول بکشد دیگر نمی توانیم برنامه را جمع کنیم. اگر وقت بیشتری در اختیار داشتیم قطعا می توانستیم برنامه شسته رفته تری را ارائه کنیم. ولی تلویزیون خصوصیتی که دارد، این است که برنامه باید سریع آماده شود و آن را به آنتن برسانیم چون مسئولان صبرشان خیلی کم است و منتظر کار هستند.
** شما به جای آیتم شوخی با برنامه هفت، آیتم سینمایی دیگری جایگزین کرده اید که متعلق به برنامه قدیمی در تلویزیون با اجرای آقای گرگین است.
- بله اتفاقا وقتی این آیتم را نوشتیم و قرار شد من بازی کنم، ابتدا کسی مد نظرمان نبود ولی در ادامه دیدیم که شبیه به آقای گرگین می شود. کمی تن صدا هم در ذهنم بود. آقای گرگین اجرای فوق العاده ای در این برنامه داشتند و مربوط به کمدی کلاسیک بود، برنامه بسیار جذابی که با اجرای هنرمندانه آقای گرگین همراه بود. این برنامه جزو نوستالژی های من است و وقتی احساس کردم این آیتم شبیه است، تلاش کردیم تا به این برنامه قدیمی نزدیک شود که خوشبختانه هم گریم نشست و هم اجرا شبیه شد که البته با اغراق هایی همراه است.
** گروه بازیگران و عوامل خنده بازار از جمله افرادی هستند که پیش از این نیز در کارهای طنز حضور داشته‌اند. در دهه هفتاد برخی از همین افراد در جنگ‌های نوروزی حضور داشتند که در زمان خود مخاطبان خوبی جذب می‌کردند، با توجه به اینکه برنامه شما نیز شبیه به همان جنگ‌های نوروزی است، فکر می‌کنید پس از گذشت سال‌های بسیار، این قالب چه ویژگی دارد که مخاطب همواره به آن جذب می‌شود؟
- اصلا یکی از ویژگی‌های برنامه‌های آیتمی این است که در یک زمان کوتاهی یک نمایش شروع و به پایان می رسد و تماشاچی می تواند در چند دقیقه نمایش خود را ببیند. این موضوع با توجه به اینکه در دنیای فعلی همه چیز با شتاب در حال حرکت است، خیلی ها هستند که فرصت تماشای یک کار 40 تا 50 دقیقه ای را ندارند و ترجیح می دهند برنامه های کوتاه ببیند، جواب می دهد. ضمن اینکه این کار ذاتش چون کمدی کار می شود باید تیپ سازی شود و شما در فرصت سه دقیقه‌ای نمی‌توانید شخصیت‌سازی کنید، تیپ هم قاعدتا چیز بامزه‌ای در می‌آید و تیپ ساز ناخودآگاه خنده دار از آب در می آید. در این مملکت کار کمدی خیلی طرفدار دارد. مردم ایران کمدی را خیلی دوست دارند و طنازهای خیلی خوبی هستند. در عین اینکه خنداندن آنها کار بسیار مشکلی است و به هرچیزی نمی خندند، خلاف انگلیسی ها که به هرچیزی می خندند، ایرانی‌‌ها یا نمی‌خندند یا خوب می‌خندند و شما باید سعی کنید وسط قرار نگیرید.
**خط قرمزهای خنده بازار چه مسائل و مواردی است؟
- ما خط قرمزی نداشتیم. ما یک صراحت لهجه داشتیم که همیشه بوده و از یک زاویه دیگر به موضوع نگاه کرده ایم. مثل آیتم شوخی با آقای دایی یا کاشانی که پیشنهاد خودم بود و خودم هم آن را نوشتم، دقیقا این دو بزرگوار چند روز قبل در یک برنامه ورزشی با همین فرم آمدند و آقای دایی گفتند اگر آقای کاشانی بیاید من نمی آیم و آقای کاشانی هم گفتند اصلا لازم نیست بیاید خود من هستم. یک دعوای بچه گانه بامزه ای روی داد که من همان را نوشتم برای آیتم. بعد از پخش گفتند آقا این چه چیزی بود نوشتید و من هم گفتم که این کار را خودتان انجام دادید و من از روی خودتان این آیتم را نوشتم.
واقعا هم این برنامه تاثیر خود را گذاشت. عادل فردوسی‌پور از جنب و جوش خود کمتر کرد و مهمانان برنامه‌هایی نظیر هفت و نود هم ادب و متانت کلام را حفظ کردند. چون ما چند مورد داشتیم که واقعا در رسانه‌ای که شأن بالایی دارد، بسیار وقیح و بی پروا صحبت کرده بودند. خوشبختانه این برنامه در دراز مدت تاثیرگذاری خوبی داشته است. برنامه خنده بازار مسیری را شروع کرده که بقیه دوستان در قالب های مختلف باید بیایند و به ما کمک کنند. یعنی ما اگر ادعای فرهنگسازی داریم، باید کماکان کنند. مگر ما چقدر توان داریم که در این قالب جلو برویم؟ قالب های جدیدتر با بچه های تازه نفس تر به همراه فکرهای جدید با هدف فرهنگسازی می توانند کمک بسیاری کنند و اگر این اتفاق بیافتد، تا سه الی چهار سال آینده خیلی موارد درست می شود. حداقلش این است که یک مخاطب در برنامه ای می بیند که با معضلی شوخی کرده ایم و اگر آن معضل را در اطراف خود ببیند قدرت اعتراض پیدا می کند. وقتی ما ابزارها را معرفی کنیم، آن وقت مخاطب نیز قدرت اعتراض را در خود احساس می کند و نسبت به مشکل به وجود آمده واکنش نشان می دهد.
**فکر می کنید برنامه خنده بازار تا کی ادامه پیدا می کند؟
- این به نظر مسئولان بستگی دارد و من فکر می کنم ماه رمضان سال 91 را هم داشته باشیم. به ما گفته اند که برای آن به فکر آیتم های جدید باشیم. فعلا تا جایی که جا دارد سعی می کنیم که جلو برویم. در فاصله دهه فجر تا نوروز که کار تعطیل شد، خیلی از دوستان من را می دیدند و سراغ خنده بازار را می گرفتند، ما تلاش می کنیم که در مدت تماشای این برنامه مخاطبان ما مشکلات خود را فراموش کنند، بخندند و سبک بشوند. الان شرایطی است که مردم به امید، آرامش و لبخند احتیاج دارند و امیدوارم که بتوانیم یکی بخشی از این ماجرا را تامین کنیم.
**چه شد که در برنامه خنده بازار به سمت شوخی با برنامه های کودک هم رفتید؟
- ما با فرم شوخی کردیم، چون چیزی که به ما گفتند این بود که با چنین برنامه هایی شوخی کنید آن هم به علت کثرت عموها و خاله ها که خیلی زیاد شده اند. شما هر کانالی را که می زنید یک خاله وجود دارد.
ما فقط خواستیم بگوییم که به این موارد هم توجه کنید. آیا واقعا نیاز است که ما این همه خاله و عمو داشته باشیم؟ بچه مطلبی را صبح از یک خاله می شنود، ظهر عمو یک چیز دیگر می گوید. این موارد بچه ها را گیج می کند. باید یک برنامه باشد ولی بهترین ها در آن وجود داشته باشند.
**سازندگان خنده بازار چقدر سفارشی کار می کنند؟ چه میزان دستورالعمل‌هایی که از بالا به آنها می‌رسد، در تولید آیتم‌ها تاثیر دارد؟
- بله؛ این اتفاق می افتد. به هر حال ما تابع سیاست های شبکه هستیم، ما برای یک شبکه کار می کنیم که کارگزارهای ما هستند و مسائلی را در جامعه می بینند و از ما می خواهند تا آنها را در برنامه هایمان انعکاس دهیم. باید با آنها هماهنگ باشیم و خدا را گواه می گیرم که تا الان آقای پورمحمدی هیچ چیزی را به زور به ما تحمیل نکرده است. تمام کنسه هایی هم که داده است، بسیار خوب بوده است. مثلا در محدوده انتخابات، ایشان پیشنهاد می دادند که فلان مطلب را هم بگویید و دیدید که ما چه حرفهای خوبی زدیم و اگر کسی می خواهد در این مملکت خدمت کند، باید این ویژگی ها را از خود دور کند.
**این سفارشات باعث نمی شود که شما با محدودیت مواجه شوید یا احساس کنید که این مطلب جای کار ندارد؟
- ما سعی می کنیم که به تعامل برسیم. شده که مدیران مساله را به ما گفته اند، ما با آنها مشورت کرده ایم که اگر امکان داشته باشد، اجازه دهید ما هم از این جریان زاویه هایی را پیدا کنیم و آنها را در کار لحاظ کنیم. این باز گذاشتن دست ما باعث شده که به موارد خوبی برسیم شاید اگر این موارد بدون تعامل ساخته میشد، سفارشی و شعاری از کار در می آمد. سعی می کنیم که انصاف را رعایت کنیم، چشم بسته به موضوعی نپردازیم و ماحصل آن چیزی شده که دیده اید.
** شوخی با عید را چگونه مورد توجه قرار دادید؟ چون در این حوزه طنزهای بسیاری ساخته شده و کمی هم تکراری از آب درآمده است؟
- خیلی موارد را ما دیده ایم ولی آیا چیزی عوض شده است؟ بعضی وقت ها ما کلید می کنیم و یک سری موارد را دائم تکرار می کنیم، زیاد گفتن این موارد باعث می شود تا مخاطب خوشش نیاید و پس بزند. ولی هر سال قضیه عید تکرار می شود هرسال هم می گویند و هر سال هم دلنشین است. ما امسال سر بازنشستگی کارمندان جای کار داشتیم.
- با یارانه ها کاری نداشتیم و ورود پیدا نکردیم.
- من از همه کسانی که کمک می کنند تا خنده بازار هنوز روی پای خود بایستد تشکر میکنم. هم از مخاطبان، هم سازندگان و هم مدیران که از ما حمایت کردند، به همراه رسانه ها که به بچه ها دلگرمی دادند.
