بلوك گچي -يكي ديگر از روشهاي ساده براي اندازه گيري رطوبت خاك

بلوك گچي : يكي ديگر از روشهاي ساده براي اندازه گيري رطوبت خاك استفاده از قالب يا بلوكهاي گچي است كه به نام بلوكهاي مقاومت نيز معروفند . براي ساختن بلوك گچي قالب مكعبي شكل به ابعاد 5/1*3*4 سانتي متر را تهيه كنيد ، سپس دو قطعه تور سيمي از فولاد ضد زنگ به ابعاد 2*1 سانتي متر انتخاب كرده و به هر كدام يك سيم را لحيم كنيد . اين صفحات را كه الكترود مي ناميم به فاصله كمي از هم به طور موازي در داخل قالب قرار دهيد و با قاب يا بست پلاستيك آنها را محكم كنيد . پس از آماده شدن قالب و الكترودها گچ دندان پزشكي را به نسبت 1 به 1 با آب مقطر مخلوط كرده و خوب به هم زده و آن را يك دفعه اما به آرامي داخل قالب بريزد . با ضربه زدن به قالب سعي كنيد هواي محبوس شده را خارج كنيد . پس از آن گچ به اندازه كافي سفت شده و مي توان آن را از قالب خارج كرد . بلوكها را حداقل به مدت يك شبانه روز در سايه خشك كنيد آنگاه آنها را داخل آب قرار دهيد تا به مدت 5/0 ساعت اشباع شوند و در همين وضعيت مقاومت دو سر الكترود را با دستگاه مقاومت سنج اندازه گيري كنيد ، اگر عدد قرائت شده در بعضي از بلوكها از 5 درصد متوسط قرائت ها ***** كرد از آنها استفاده نكنيد . بلوكهاي آماده شده را داخل خاك گلدان قرار داده و پس از آبياري مقاومت را در زمانهاي مختلف اندازه گيري كرده و همزمان با برداشت نمونه رطوبت خاك را به دست آوريد . با رسم منحني تغييرات مقاومت بلوك و درصد رطوبت خاك بلوكها واسنجي مي شوند . حال اگر اين بلوكها را در خاك نصب كنيم كافي است فقط مقاومت را اندازه گيري كرده و از روي اين منحني ها مي توان درصد رطوبت خاك را به دست آورد . در هنگام آزمايش بلوكهاي گچي پس از آنكه آنها را داخل آب قرار داديد تفاوت قرائت
بلوكها نبايد از 50 اهم بيشتر باشد . در اينصورت بلوكها يكنواخت نخواهد بود . اگر قرائت بلوكها در داخل آب همگي صفر باشند ايده آل است اما اگر قرائت ها اعدادي تا حدود 400 اهم را نشان دهند باز هم مي توان با اعمال ضريب اصلاحي از آنها استفاده كرد ولي اگر قرائت بلوك در آب بسيار زياد بود حتما توصيه مي شود كه از آن استفاده نشود . در حد ظرفيت زراعي بايد قرائت بلوك حدود 500 تا 600 و در حد پژمردگي 50000 تا 75000 اهم باشد . البته بلوك گچي بايد قادر باشد تا مقاومت 1000000 و 200000 اهم را هم اندازه گيري كند .
براي جلوگيري از پلاريزه شدن الكترودها و امكان بروز اشتباه در اندازه گيري رطوبت توصيه مي شود از مقاومت سنجهايي استفاده شود كه در آنها جريان برق مستقيم باطري به جريان متناوب تبديل مي شود . براي اين منظور معمولا مقاومت سنج هاي 1000 سيكلي به كار برده مي شود ، زيرا با انجام اين كار از

عمل قطبي شدن جلوگيري شده و در اندازه گيريها كمتر اشتباه بروز مي كند . مهمترين مزيت بلوكهاي گچي علاوه بر سرعت اندازه گيري درجه دقت آنها در رطوبت هاي كم است . علاوه بر اين بلوكها ارزان بوده و مي توان تعداد زيادي از آنها را با هزينه كم در داخل خاك نصب كرد .
بزرگترين مشكل در بلوكهاي گچي حساسيت آنها به شوري محلول خاك است . وجود نمك در آب باعث مي شود كه هدايت الكتريكي بلوك افزايش يافته و اين امر باعث اشتباه در تخمين رطوبت گردد . زيرا اساس اندازه گيري رطوبت با بلوك گچي اين است كه وقتي يك بلوك خشك در خاك قرار مي گيرد به دليل خشك بودن بلوك هدايت الكتريكي بين دو سر الكترود صفر يا بسيار اندك است . اما چون بلوك از گچ با دانه هاي ريز درست شده است بلافاصله به لحاظ پتانسيلي با خاك تبادل رطوبت كرده و از اين نظر با آن متعادل مي شود . جذب آب توسط بلوك باعث افزايش هدايت الكتريكي مي شود . حال اگر خاك شور باشد آبي كه جذب بلوك مي شود حاوي نمك بوده و لذا هدايت الكتريكي بيشتر افزايش مي يابد . به طوريكه در دو خاك مشابه با رطوبت يكسان ، اگر يكي شور بود و ديگري شور نباشد ، عدد قرائت شده با بلوك يكسان نخواهد بود . با توجه به نياز تعادل پتانسيلي بين بلوك و خاك لازم است كه پس از نصب بلوك به مدت چندين ساعت صبر كرد تا اين تعادل برقرار شود . براي اين منظور بلوكها قبل از آبياري در خاك قرار داده مي شوند و معمولا در تمام فصل رشد در خاك باقي مانده و فقط سيمهاي متصل شده به الكترودها از خاك خارج مي باشد كه در موقع اندازه گيري به دو سر مقاومت سنج وصل شوند . گرچه در خاكهاي معمولي بلوك مي تواند تا 5 سال مورد استفاده واقع شود ولي در خاكهاي شور يا آلي و خاكهاي مرطوب بيش از يك سال عمر نخواهند كرد . در استفاده از بلوكهاي گچي توصيه مي شود فاصله آنها از يكديگر در خاك كمتر از 30 سانتي متر نباشد بلوكها نسبت به درجه حرارت حساس بوده و در هنگام واسنجي آنها بايد مساله در نظر گرفته شود .
پيزومتر : براي اندازه گيري پتانسيل فشاري در خاك معمولا از لوله هاي پيزومتر استفاده مي شود . پيزومتر يك لوله ساده است كه دو سر آن باز مي باشد . اگر يك سر لوله را در خاك و نقطه مورد نظر قرار دهيم در صورت وجود پتانسيل فشاري آب در لوله بالا خواهد آمد . ارتفاعي كه آب در لوله بالا مي آيد برابر پتانسيل فشاري در آن نقطه است .