کاشی های مرثیه

امروزه، اصطلا حاً به حسینیه که در آن روضه می خوانند یا جای تعزیه خوانی و روضه خوانی گفته می شود که جمع آن تکایا می باشد. این گو نه اماکن، علا و ه بر آن که حرمت و قداست خاصّ خو د را دارد، احکام مخصوص مساجد را ندارد بنابر این، محدودیت حضور در آن مثل مسجد نیست.












http://www.aftab.ir/articles/art_cul...a62646f339.jpg











در فرهنگ لغت دهخدا، <تکیه لفظ عربی است به معنای پشت به چیزی گذاشتن، مکان بودن فقرا، خانقاه و منزل دراویش و فقرا، همچنین جایی که معمولا ً به مسافران فقیر یا افرادی که توصیه شده باشند، بلا عو ض پذیرایی کنند.>
امروزه، اصطلا حاً به حسینیه که در آن روضه می خوانند یا جای تعزیه خوانی و روضه خوانی گفته می شود که جمع آن تکایا می باشد. این گو نه اماکن، علا و ه بر آن که حرمت و قداست خاصّ خو د را دارد، احکام مخصوص مساجد را ندارد بنابر این، محدودیت حضور در آن مثل مسجد نیست. هرچند تاریخ دقیق شکل گیری تکیه معلوم نیست، و لی درخصوص کیفیت شکل گیری آن گفته اند که تکیه ابتدا محل اجتماع دراویش و فقرا بود که رایگان در آن جا اقامت موقّت داشته اند. محافظان و نگهبانان آن (تکیه داران) از جوانمردان بودند و آداب و رسومی خاص داشتند که در <فتو ت نامه>ها آمده است. رفته رفته تکیه به محلی برای عزاداری تبدیل شد و از زمان ناصرالدین شاه به بعد، تکیه به طو ر رسمی محل اجرای برنامه های عزاداری و نمایش های مذهبی شد. تکیه ها نقش مهمی در نهادینه کردن عزاداری در دوره قاجاریه ایفا کردند، به طوری که از فقیرترین مردم تا شخص شاه و صدراعظم در آن مشارکت شخصی می کردند و عزاداری بر امام حسین (علیه السلا م) جلوه بارز همکاری نزدیک دربار قاجاری با مردم عادی بود. در این جا بود که تجمع های مذهبی گسترش یافت و در دوره فتحعلی شاه بر شکوه عزاداری و تعزیه افزوده و تکیه های ثابت برپا شد. در دوره محمدشاه نیز به علت علا قه شاه و وزیرش حاج میرزا آقاسی، مراسم عزاداری رونق گرفت و ساختن تکایا گسترش یافت. این تکیه ها را جماعتی از افراد خیراندیش و نیکوکار می ساختند و معمولا ً هم چند دکان و مغازه را برای نگهداری و مرمت تکیه ها و برقراری تعزیه و قف می کردند. ولی بیشتر تکیه ها بی موقوفه بود و اهل هر محل و گذر به همت و کوشش خودشان در روزهای عزاداری تکیه را به راه می انداختند. تکیه معاو ن الملک کرمانشاه، یکی اززیباترین و استثنایی ترین تکایای باقیمانده از دوران قاجار، است و این ویژگی را مدیون کاشیکاری منحصر به فرد خود است که علا و ه بر روایت و بازسازی صحنه واقعه کربلا که موضوعی بسیار مرتبط با بنا است، به مضامین دیگری چون اسطوره، حماسه، و تاریخ پرداخته و در و اقع دایره المعارفی تصویری از سنن، اعتقادات و عقاید مذهبی، ملی و اسطو ره ای، درقالب قصص قرآنی و داستان های شاهنامه و نمایش تصاویری از رجال ---------- معاصر بانی تکیه و غیر معاصر پرداخته و این همه را به نحو ظریف و دلپذیری به هم پیوند داده است.
● موقعیت مکانی و سرگذشت و بانی بنا
تکیه معاون الملک در خیابان حداد عادل در بافت قدیمی کرمانشاه و در محله برزه دماغ واقع است. ساخت بنا به سال ۱۳۲۰ باز می گردد. در آن سال، حسین خان معین الرعایا برادر بزرگ معاو ن الملک چهار حوض حمام حسن خان را جهت احداث حسینیه خریداری می نماید. مساحت حسینیه قدیمی به اندازه حسینیه کنونی تکیه بوده و با آئینه کاری تزئین شده بود. درسال ۱۳۲۷ ه.ق، حسینیه قدیمی توسط مخالفین خانواده معاون در جریان درگیری های ---------- و قومی این خانواده و خانواده های دیگر شهر به طور کامل تخریب می شود. در همان سال حسینیه کنو نی در جای حسینیه قدیمی تجدید بنا و این بار با گچبری و نقاشی تزئین می گردد. به دلیل کشته شدن حسین معین الرعایا توسط مخالفین در چهارسوی بازار تاریخی کرمانشاه، گسترش بنای تکیه توسط حسن خان معاون الملک انجام می پذیرد و بجای گچبری و نقاشی، دیو ارهای حسینیه با کاشی تزئین می شوند. به همین منظور، حسن خان حسن کاشی پز تهرانی را با کارگران و خانواده هایشان به کرمانشاه دعوت می نماید و ساخت کاشی های تکیه آغاز می شود. و از آن پس این بنا به تکیه معاون الملک شهرت می یابد. در سال ۱۳۳۶، جهت گسترش بنا زمین های زینبیه و عباسیه خریداری می شود و کار گسترش و ساخت بنا تاسال ۱۳۴۵ هـ. ق همچنان ادامه می یابد. در اواخر عمر حسن خان و به دلیل تغییر حکومت قاجار به پهلوی و از دست دادن موقعیت حاکمیتی حسن خان دوران فترت و ویرانی بنا آغاز می شود. چو ن مراقبت و نگه داری بنا هزینه های زیادی به بانی بنا تحمیل می نمود، به پیشنهاد دو تن از روحانیون و معتمدین شهر، بخش عباسیه تبدیل به مدرسه علوم اسلا می گردید و مدت بیست سال همچنان به صورت مدرسه باقی ماند. پس از مرگ حسن خان، بنا رها شد و محل عبور و مرور مردم محله گردید. در این زمان بسیاری از کاشی ها به سرقت رفت و ویرانی بنا سریعتر گردید تا اینکه در سال ۱۳۵۲ این اثر با توافق خانواده معاون به اداره فرهنگ و هنر واگذار گردید و در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسید.
● فضاهای معماری تکیه
فضاهای تکیه معاون الملک براساس وضع موجود از چهار قسمت تشکیل یافته است که به ترتیب عبارتنداز: <صحن ورودی>، <حسینیه>، <زینبیه> و <عباسیه.> تکیه دارای سه در ورودی می باشد که در اصلی آن به خیابان شهید حداد عادل باز می شود. دو در ورودی دیگر که در عباسیه واقعند به ترتیب به کو چه های ایلخانی و معاون باز می شو ند. فضای ورودی: پس از پایین رفتن از ۱۸ پله از کف خیابان حداد عادل، فضای ورودی تکیه پیش رو قرار می گیرد. در سمت راست، پله سقاخانه قرار دارد که پنج ضلعی و لچکی آن باکاشی های زیبایی تزئین شده اند که صحنه آب طلبیدن حضرت سکینه از حضرت عباس را به تصویر در آورده. پس از سقاخانه زیر دالا نی است که تا سال ۱۳۷۲ ه.ش راه ورودی کوچه ایلخانی به کوچه های دیگر بوده است و اکنون مکانی برای پخت و پز و توزیع نذورات می باشد. در کنار این زیر دالا ن، در ورودی حمام حسن خان قرار دارد که با تصویر شیرو خورشیدی بر سر آن، زینت یافته است. دو مغازه که اکنون کاربری خود را از دست داده اند در انتهای این ضلع واقعند و طبقه فوقانی نیز قرائت خانه قرآن است.

http://www.aftab.ir/images/article/break.gif