آشنایی با برخی آلبوم های ارائه شده توسط بزرگان موسیقی ملی ایران

آلبوم(چهارمضراب)جلیل شهناز


«چهارمضراب» نام آلبوم بداهه نوازی تار «جلیل شهناز» است که توسط انتشارات «چهارباغ» منتشر شده است.
«جلیل شهناز» زاده ۱۳۰۰ در «اصفهان» از بزرگ‌ترین و سرشناس‌ترین نوازندگان تار سده‌ی اخیر در ایران است. تقریبن همه اعضای خانواده وی با موسیقی آشنایی داشتند و به همین دلیل او از کودکی با این هنر آشنا شد. وی در دههٔ ۱۳۶۰ به سرپرستی «فرامرز پایور» و همراهی «محمد موسوی» ، «علی‌اصغر بهاری» و «محمد اسماعیلی» «گروه اساتید» را تشکیل داد و با این گروه مسافرت‌های متعددی به کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکا داشت. «جلیل شهناز» در سال ۱۳۸۳ به عنوان «چهره ماندگار» برگزیده شد. در سال ۱۳۸6 «محمدرضا شجریان» گروهی که با آن کار می‌کرد را به افتخار «جلیل شهناز»، «گروه شهناز» نامید.

آلبوم(باغ نوا)جلیل شهناز


«باغ نوا» نام آلبوم «بداهه نوازی» «تار» «جلیل شهناز» در «دستگاه نوا» است. «باغ نوا» نخستین بار در سال ۲۰۰۶ توسط انتشارات «چهارباغ»، در ۷ قطعه و به مدت زمان ۵۸ دقیقه منتشر شده است.
فهرست:

۱. چهارمضراب باغ نوا
۲. چهارمضراب نوا در نوا
۳. چهارمضراب سه‌گاه
۴. چندمضراب در سه‌گاه
۵. چهارمضراب نوا
۶. چهارمضراب ابوعطا
۷. چهارمضراب یتیمک و ابوعطا

آلبوم(تمنای وصال)عبدالحسین مختاباد

«تمنای وصال» نام آلبومی با آواز و آهنگسازی «عبدالحسین مختاباد» و تنظیم «حسین فرهادپور» است که در سال ۱۳۷۰ برای نخستین بار منتشر شد. «جلیل شهناز» و «حسن ناهید» در این آلبوم به تک نوازی پرداخته اند. امتیاز رسمی و همیشگی اثر متعلق به «نوای همایون» است.
اشعار آلبوم از میان آثار «شیخ بهایی»، غزلیات «سعدی»، دیوان شمس «مولوی» و اشعار «باباطاهر» انتخاب شده و نام آلبوم نیز برگرفته از «مخمسی» از «شیخ بهایی» است.فهرست:

۱. تصنیف تمنای وصالشیخ بهایی
۲. ساز و آواز سعدی
۳. تصنیف دود عشق سعدی
۴. تصنیف باز آمدممولوی
۵. ساز و آواز مخالف سعدی
۶. تصنیف غم یار باباطاهر

نگارینا دل و جانم ته دانی همه پیدا و پنهانم ته دانی
نمیدانم که این درد از که دیرم همی دانم که درمانم ته دانی

بلا رمزی ز بالای ته باشد جنون سِری ز سودای ته باشد
به صورت آفرینُم این گمان بی که پنهان در تماشای ته باشد

غم عشق تو مادرزاد دیرم نه از آموزی استاد دیرم
خوشُم با آن که از یمن غم ته خراب آباد دل آباد دیرم

خوشا آنون که سودای ته دیرند که سر پیوسته در پای ته دیرند
بدل دیرم تمنای کسانی که اندر دل تمنای ته دیرند

سه غم آمد بجانم هر سه یکبار غریبی و اسیری و غم یار
غریبی و اسیری چاره دیره غم یار و غم یار و غم یار

آلبوم(آفتاب نیمه شب)استاد محمدرضا شجریان


«آفتاب نیمه شب» نام برنامه «گلهای تازه» شماره ۴۸ است با آواز «محمدرضا شجریان» که در آن با نام هنری «سیاوش» معرفی می شود. ضبط اثر مربوط به شهریور سال ۱۳۵۲ است و بر روی «غزل شماره ۲۶۳» از «حافظ» در دستگاه «چهارگاه» تنظیم و اجرا شده است. نوازندگی «تار» را «جلیل شهناز» و نوازندگی «تمبک» را «امیر ناصر افتتاح» بر عهده داشته و دکلمه اشعار با صدای «فخری نیکزاد» است. صدابردار اثر نیز «ایرج حقیقی» است.

هنرمندان:
آواز: محمدرضا شجریان
تار: جلیل شهناز
تمبک: امیرناصر افتتاح
دکلمه: فخری نیکزاد
صدابردار: ایرج حقیقی

بیا و کشتی ما در شط شراب انداز

غریو و ولوله در جان شیخ و شاب انداز

مرا به کشتی باده در افکن ای ساقی

که گفته‌اند نکویی کن و در آب انداز

ز کوی میکده برگشته‌ ام ز راه خطا

مرا دگر ز کَرَم با ره صواب انداز

بیار زان مِی گُلرنگ مشک بو جامی

شرارِ رشک و حسد در دل گلاب انداز

اگر چه مست و خرابم تو نیز لطفی کن

نظر بر این دل سرگشته خراب انداز

به نیم شب اگرت آفتاب می‌باید

ز روی دختر گلچهر رز نقاب انداز

مهل که روز وفاتم به خاک بسپارند

مرا به میکده بر در خم شراب انداز

ز جور چرخ چو حافظ به جان رسید دلت

به سوی دیو محن ناوک شهاب انداز

آلبوم شهرام ناظری


«کنسرت اساتید موسیقی ایران» نام آلبومی است با آواز «شهرام ناظری» و به سرپرستی «فرامرز پایور» که در پاییز سال ۱۳۶۸ اجرا شده است. در این آلبوم ۹ قطعه ای که در «دستگاه شور» و «آواز ابوعطا» اجرا شده از اشعار «حکیم عمر خیام»، «سعدی»، «مولانا»، «حافظ»، «عارف قزوینی»، «شیخ بهایی» و ترانه های محلی بهره گرفته شده است. تصنیف «دِل هَوسِ» در این آلبوم از ساخته های «عارف قزوینی» و مقدمه تصنیف «تا کی به تمنای وصال تو یگانه» از ساخته های «ابوالحسن صبا» است.هنرمندان:
آواز: شهرام ناظری
سرپرست گروه: فرامرز پایور
نی: محمد موسوی
سنتور: فرامرز پایور
تنبک: محمد اسماعیلی
تار: جلیل شهناز

فهرست:
۱. پیش درآمد، ساخته فرامرز پایور
۲. آواز زبان خامه، شعر از حافظ
۳. آواز بلای عشق تو، شعر از سعدی
۴. تصنیف دِل هَوَسِ، ساخته عارف قزوینی
۵. آواز نه در دل نمی توان این درد بنهاد
۶. با من صنما، شعر از مولانا
۷. آواز بگو به خواب و اسرار اَزَل (خیام)
۸. آواز میگن اسبت رفیق روز جنگه، شعر محلی
۹. تصنیف تمنای وصای، مقدمه از ابوالحسن صبا

میگن اسبت رفیقِ روزِ جنگه
مو میگویم از او بهتر تفنگه
سوارِ بی تفنگ قدرت نداره
سوار وقتی تفنگ داره سواره
تفنگِ دسته نقره ام رو فروختم
برایِ وِل قَبای تِرمه دوختم
فِرستادم برایش پس فرستاد
تفنگ دسته نقره ام داد و بیداد، داد و بیداد

آلبوم(انتظار دل)(خلوت گزیده)استاد محمدرضا شجریان


«انتظار دل/خلوت گزیده» نام انتشار دو کاست «انتظار دل» و «روی الف» کاست «خلوت گزیده» در قالب یک آلبوم واحد، با آواز «محمدرضا شجریان» و نوازندگی گروه «اساتید موسیقی ایران» به سرپرستی و آهنگسازی «فرامرز پایور» است. «انتظار دل» و «خلوت گزیده» پیش تر در قالب «کاست» و به صورت جداگانه منتشر شده بود که اولی در «آواز افشاری» و دومی در «دستگاه شور» است.«انتظار دل» نام آلبومی از مجموعه «پیغام اهل راز» است. آلبوم دیگر این مجموعه «راز دل» نام گرفته است. در این آلبوم که در «دستگاه سه گاه» اجرا شده از اشعار «حافظ»، «حکیم ثنایی غزنوی» و «عارف قزوینی» استفاده شده است. اجرای این اثر در سال ۱۳۵۸ و انتشار آن در سال ۱۳۵۹ صورت گرفته است.

«خلوت گزیده» نام آلبومی در «دستگاه شور» بر روی اشعاری از «حافظ» و «عارف قزوینی» است که در سال ۱۳۵۹ اجرا و در سال ۱۳۷۰ منتشر شده است.

هنرمندان:
دستگاه: شور و افشاری
آواز: محمدرضا شجریان
سرپرست گروه: فرامرز پایور
تار: جلیل شهناز
سنتور: فرامرز پایور
تنبک: محمد اسماعیلی
کمانچه: علی اصغر بهاری
نی: محمد موسوی
طرح جلد: مژگان شجریان
زمان: ۶۰ دقیقه و ۱۷ ثانیه

خلوت گزیده را به تماشا چه حاجت است؟
چون کوی دوست هست، به صحرا چه حاجت است؟
جانا به حاجتی که تو را هست با خدا
آخر دمی بپرس که ما را چه حاجت است؟
ارباب حاجتیم و زبان سوال نیست
در حضرت کریم تمنا چه حاجت است؟
محتاج قصه نیست گرت قصد خون ماست
چون رخت از آن توست، به یغما چه حاجت است؟
جام جهان نماست ضمیرِ منیرِ دوست
ابراز احتیاج خود آنجا چه حاجت است؟
ای مدعی برو که مرا با تو کار نیست
احباب حاضرند، به اعدا چه حاجت است؟
آن شُد، که بار منت ملاح بُردمی
گوهر چو دست داد، به دریا چه حاجت است؟

آلبوم(مهر)استادان پرویز یاحقی و جلیل شهناز


«مهر» نام سی دی اول از مجموعه «مهر و مهتاب» است. این اثر به عنوان آخرین آلبوم منتشر شده از «پرویز یاحقی» در سال ۱۳۸۵ توسط «انتشارات باربد» منتشر شده است. آلبوم «مهر» در دستگاه های «همایون»، «ماهور» و «راست پنجگاه» و با نوازندگی «ویولنِ» «پرویز یاحقی»، «تارِ» «جلیل شهناز» و «تنبکِ» «امیرناصر افتتاح» است. مدت زمان این آلبوم ۵۹ دقیقه و ۴۵ ثانیه و شامل ۶ قطعه است.فهرست:
۱. درآمد همایون
۲. قطعه ضربی
۳. چهارمضراب
۴. قطعه ضربی سنگین
۵. آواز ماهور و راست
۶. چهار مضراب

آلبوم (رسوای دل)استاد محمدرضا شجریان


«رسوای دل» نام آلبومی است حاصل از ضبط کنسرت «محمدرضا شجریان» و «گروه آوا» در سال ۱۳۷۵ در «دوبی» که در دستگاه «سه گاه» اجرا شده و توسط انتشارات دل آواز در ۱۱ قطعه منتشر شده است. آلبوم «رسوای دل» در دستگاه «سه گاه» شامل حدود ۲۰ دقیقه ساز و آواز در گوشه‌های مختلف «سه گاه» از جمله مخالف، مغلوب، مویه و زابل است.«رسوای دل» همچون سایر آثار خلق شده توسط «محمدرضا شجریان» در دهه ‌های شصت و هفتاد دارای توانایی قوی در انتقال حس و حال دستگاه و گوشه‌ های آن است. این خصلت در آثاری چون «راز دل»، «دشتی»، «انتظار دل»، «نوا»‌ و «بیداد» به وضوح قابل دریافت است.

شنونده با شنیدن پیش درآمد ابتدایی این اثر ساخته‌ «داریوش پیرنیاکان» وارد فضای پررنگ و واضحی به نام «سه گاه» می شود و تا آخر در آن باقی می ماند. خصوصیتی که در بسیاری از آثار خلق شده در سالهای اخیر توسط هنرمندان مختلف و حتی در اجراهای اخیر اساتید بزرگ به این شدت شاهد آن نبوده‌ایم که شاید دلیل اصلی آن تغییر ضاعقه‌ شنونده باشد.

«سه گاه» به لحاظ صدا و فضا به کلی از سایر آوازها و دستگاههای موسیقی ایرانی جداست، هر چند شباهت‌ های جزیی آن به «چهارگاه» و «راست پنجگاه» غیر قابل انکار است. جستِ ربع پرده ایِ نتِ «فا» به جلو و «سی» رو به عقب یا همان «کرونِ سی» و «سریِ فا» خالقان زبان «سه گاه» اند.این دستگاه یادآور «گلهای رنگارنگ ۲۱۶» با صدای «غلام حسین بنان» و تصنیف «من از روز ازل» ساخته «مرتضی محجوبی» است. نزدیکی شگفت انگیز نوای «شجریان» در «رسوای دل» به نغمه «غلام حسین بنان» در «گلهای رنگارنگ ۲۱۶» به ویژه در آواز‌ها جلب توجه می کند.نکته‌ای که پیرامون این اثر نباید فراموش شود توجه و دقت «محمدرضا شجریان» در انتخاب شعر و تلاش برای القای مفهوم درست آن با پیاده سازی شیوه‌های دقیق آواز خوانی و تاکید بر کلام و کلمات است. شاید «ریتم پنهان نهفته در آواز» بهترین جمله برای تعریف روش ویژه‌ «محمدرضا شجریان» است که در این اثر به زیبایی قابل یافت است.

اجرای زیبا و تا‌ثیرگزار بیت:
دگر به گوش فراموش عهد سنگین دل **** پیام ما که رساند؟ مگر نسیم شمال
آشکارا از درک دقیق «شجریان» از مفهوم شعر و آگاهی کامل او بر حس و حال هر گوشه از هر دستگاه یا آواز و توانایی بی نظیر او در ترکیب آن دو با «قابلیت اجرای آنها» و تبدیل «تئوری» به «عمل» خبر می دهد. در واقع بیان امید در اوج نا امیدی و‌ ترکیبی از سوال و جواب شکایت گونه این بیت به زیبایی هر چه تمام تر با تاکید‌های گوناگون بر کلمات و ایجاد تضاد در نحوه‌ خوانش مصراع ‌های اول و دوم به بهترین شکل ممکن انجام می گیرد.در پایان بخش نخست این آلبوم شاهد اجرای تصنیف «من از روز ازل» ساخته جاودانه «مرتضی محجوبی» هستیم که اولین بار توسط «استاد غلام حسین بنان» اجرا گردیده است.همنوازان گروه آوا:
داریوش پیر نیاکان: تار
جمشید عندلیبی: نی
محمد فیروزی: بربط
سعید فرجپوری: کمانچه
جواد بطحایی: سنتور
همایون شجریان: تنبک
فهرست:
۱. پیش درآمد سه گاه از داریوش پیر نیاکان
۲. درآمد سه گاه
۳. چهار مضراب سه گاه
۴. ساز و آواز درآمد سه گاه (فراز اول و دوم و سوم)، زابل، مویه، رضوی (فراز دوم و اول)، فرود سه گاه
۵. تصنیف «من از روز ازل» کلام «رهی معیری»، آهنگ «مرتضی محجوبی»
۶. قطعه ضربی و چهار مضراب مخالف سنتور، نی و تنبک
۷. ساز و آواز مخالف (فراز اول و دوم)، نیشابورک، فرود مخالف به سه گاه
۸. تصنیف قدیمی «تار زلف» از «علی اکبر شیدا»
۹. تصنیف قدیمی «غم دل» شعر و آهنگ «علی اکبر شیدا»
۱۰. تصنیف قدیمی «دل شیدا» شعر و آهنگ «علی اکبر شیدا» دوبیتی های باباطاهر
۱۱. برگردان تصنیف «دل شیدا»

از غم عشق تو ای صنم
روز و شب ناله ها می کنم من
وز قد و قامتت هر زمان
صد قیامت به پا می کنم من
صبر و بر جور تو می کنم ای جانم
روز خود را سیه می کنم من
عمر خود را تبه می کنم من
دست و بر زلف تو می کشم ای جانم
روز خود را سیه می کنم من
عمر خود را تبه می کنم من
گر به فلک می رسد آه من از غمت
چشم تو دل می برد دلربا یار
با من شیدا نشین
حال نزارم ببین
بیش از این بد نکن شکوه به کارم نکن
بیوفا یار
آیین وفا و مهربانی
در شهر شما مگر نباشد حبیبم

آلبوم(ساز خاموش)استاد محمدرضا شجریان


«ساز خاموش» عنوان آلبوم «موسیقی سنتی ایرانی» است با صدای «محمدرضا شجریان» و موسیقی «حسین علیزاده» که در سال ۱۳۸۶ منتشر شده است. این آلبوم بخش اول کنسرتی است که آذر ماه سال ۱۳۸۴ در «تالار بزرگ کشور» در تهران برگزار شده است. این آلبوم در آواز دشتی است و اشعار آن از عطار،‌ حافظ، مولوی و محمدرضا شفیعی کدکنی است. مدت زمان این آلبوم ۴۸ دقیقه و ۱۱ ثانیه و ناشر آن «دل آواز» است.هنرمندان:
آواز: محمدرضا شجریان
موسیقی: حسین علیزاده
تار: حسین علیزاده
کمانچه: کیهان کلهر
تنبک: همایون شجریانفهرست:
۱. پیش‌ درآمد دشتی ساخته یوسف فروتن
۲. تار و کمانچه
۳. ساز و آواز دشتی شعر از عطار و حافظ
۴. تصنیف دشتی «مرا رها کن» به یاد «سید علی اصغر کردستانی» شعر از مولانا
۵. تار
۶. آواز «خسرو شیرین» غزل از حافظ
۷. ساز و آواز دشتستانی به یاد «غلامرضا دادبه»
۸. تصنیف «ساز خاموش» شعر از محمدرضا شفیعی کدکنی

آلبوم(سرود مهر)استاد محمدرضا شجریان


«سرود مهر» نام آلبوم موسیقی سنتی است با صدای «محمدرضا شجریان»، همخوانی «همایون شجریان» و موسیقی «حسین علیزاده» که در سال ۱۳۸۶ منتشر شده است. این آلبوم بخش دوم کنسرتی است که در آذر ماه سال ۱۳۸۴ در «تالار بزرگ کشور» در تهران برگزار شده است. این آلبوم در آواز بیات ترک و افشاری است و اشعار آن از عطار،‌ حافظ، سعدی و سهراب سپهری است. این آلبوم در فروردین سال ۱۳۸۶ و همانند دیگر آثار «محمدرضا شجریان» توسط شرکت فرهنگی و هنری «دل آواز» منتشر شده است.يكی از ويژگی‌ های اين آلبوم خطاطی زيبايی است كه توسط «يدالله كابلی» بر روی آنها اجرا شده است. كنسرت بزرگ «محمدرضا شجريان» آذرماه ۱۳۸۴ در تالار بزرگ كشور با صدابرداری «ريموند موسسيان» برگزار شد.هنرمندان:
آواز: محمدرضا شجریان
موسیقی: حسین علیزاده
تار: حسین علیزاده
کمانچه: کیهان کلهر
تنبک: همایون شجریان
همخوان آواز: همایون شجریان
فهرست:
۱. آواز بر روی قطعه ضربی«نجوا» شعر از حافظ
۲. کمانچه
۳. ساز و آواز بیات ترک «با که گویم راز» شعر از سعدی
۴. چهار مضراب همراه آواز ادامه شعر سعدی
۵. مثنوی بیات ترک «غم پرست» غزل از حافظ
۶. تصنیف قدیمی «ای سلسله موی»
۷. تکنوازی تار
۸. آواز بر روی قطعه ضربی «رخس راز» شعر از عطار
۹. ادامه ساز و آواز عراق ادامه شعر عطار
۱۰. تصنیف «نیایش» شعر از سهراب سپهری