-
روز عشق ایرانی اسفندگان
جشن بزرگ اسفندگان
--------------------
«ای آرمئی‌تی، ای نماد و نشانه ایمان و دوست داشتن، آن پرتو ایزدی را كه پاداش زندگانی سراسر نیك‌منشی است.
،
«سپندارمز» یا «سپنتا آرمئی‌تی» ایزد بانوی زمین است و جشن اسفندگان یادآور این امشاسپند سودرسان است.
آرمئی‌تی را فروتنی، بردباری و فرمانبرداری معنا كرده‌اند و این امشاسپند نماد و نشانه‌ای از این معانی و افزودن بر
آن، ایمان و فداكاری و مهر و محبت دانسته‌اند كه یاری‌رسان و پشتیبان زنان نیك و پارسا به شمار می‌رود. آیین
بزرگداشت این ایزد بانو و جشن اسفندگان هم‌اكنون در 29 بهمن ماه برگزار می‌شود و در ایران باستان در روز پنجم از
ماه اسفند بود. چون سپندارمز یا سپندارمزد نام پنجمین روز از روزهای ماه زرتشتی است. ابوریحان بیرونی در كتاب
آثار الباقیاقیه آورده‌است: «اسفندارمز فرشته موكل بر زمین است… سپندارمز در ماه سپندارمز به جهت یكی شدن
نام روز با ماه عید زنان بوده‌است و مردان به زنان هدیه می‌دادند.
این رسم در شهرهایی چون اصفهان، ری و پهله و شهرهای مركزی و غرب ایران باقی‌مانده‌است و به فارسی
مزدگیران گویند.» چنان‌كه بیرونی نیز اشاره كرده‌است، سپاس و ستایش مادران و زنان از ویژگی‌های اسفندگان
است. در این روز زنان و مادران لباس نو می‌پوشند و انجام كارهای خانه بر عهده پدران و فرزندان است. در اوستا
مجموعه نوشته‌های دین و آئینی نیز بارها به زنان پارسا و نیك، درود فرستاده‌شده، جایگاه و مقام بلند معنوی برای
آنها آرزو می‌شود. «…از بین زنان و مردان، كسی كه برابر آیین راستی ستایشش بهتر است، مزدا اهورا از آن آگاه
است.
زنان و مردان را ما می‌ستاییم… این زمین را با زنانی كه روی آن زندگی می‌كنند، می‌ستاییم. ای اهورامزدا
می‌ستاییم زنانی را كه در اثر درستكاری و راستی سرآمد شده‌اند… ما می‌ستاییم مردان و زنان نیك اندیش كه در
هر كشور با وجدان نیك بر ضد بدی قیام می‌كنند… كدبانوی خانه را كه اشو و سردار اشو است می‌ستاییم. زن
پارسایی را می‌ستاییم كه بسیار نیك‌اندیش بسیار نیك‌گفتار، بسیار نیك‌كردار، فرهیخته باشد. ای اهورامزدا ما
می‌ستاییم یاری رسان را…»
و از سوی دیگر سپنته آرمئی‌تی در نقش مادی خود نگهبان زمین شناخته‌می‌شود و این به دلیل ویژگی‌های مشترك
زمین با زن مانند زایندگی، فروتنی، مهربانی، بردباری و مهر و محبت شایسته است. سپندارمز، روز زن و زمین
نامیده می‌شود. پس هم‌اكنون در گاه‌شماری خورشیدی با روز بیست و نهم ماه بهمن برابر شده است و برای
گرامیداشت زمین و زن گرفته می‌شود. اسفندگان روز مادر، روز زن و زمین، گرامیداشت همه فروزگان پسندیده
نیكوی انسانی كیش زرتشت است.
جایگاه وی در نزد اهورامزدا به گونه‌ای است كه ایزدان و ایزد بانوانی چون آبان، آناهیتا و ماراسپند به همكاری وی
گمارده‌شده و به فرمان اهورا با این دستیاران مینوی، زمین پاك نگاه داشته می‌شود. این ایزد بانو به همراه دستیاران
خویش و دیگر مینویان با تیرگی‌ها می‌جنگند تا خورشید را در روز دیگر از خاوران بیرون بیاورند. برپایه باورهای مزدیسنا،
سپندارمزد موكل بر دوازده ماه سال و پنجمین روز از هر ماه است و در ایران باستان پنجمین روز از ماه اسفند
جشنی بزرگ بر پا می‌شد و به آن جشن اسفندگان گفته‌می‌شد. این جشن به نام‌های دیگر نیز نامبردار بوده؛
جشن مزدگیران، مژده‌گیران و گژدم. این جشن به جشن زنان نیز معروف بوده و زنان در این روز از همسران خود
هدایایی دریافت می‌كردند. ویژگی‌های این ایزد بانو در نوشته‌های دینی شخصیت مادرانه و بردبارش بوده‌است. در
آیین مزدیسنا برای این ایزد بانو دشمنان بزرگی برشمرده‌شده؛ بزرگترین این دشمنان «ترومیئتی»، دیو غرور و نخوت
است. در این آیین، اهورا، نماد زمینی سپندارمزد را «بیدمشك» قرار داده و خویشكاری وی را پرورش آفریدگان و
گسترنده چراگاه‌ها مقرر كرده‌است.
این ایزدبانو جایگاه ویژه‌ای نزد ایرانیان باستان داشته‌است. در این باورها فرمان برداشتن تیروكمان از سوی وی به
آرش داده‌شد تا به آن مرز ایران و توران تعیین شود. و سپندارمزد با رخصت از منوچهر به پرسش‌های افراسیاب بد
كنشت پاسخ گفت و آب به ایران شهر باز آمد.
