درباره يك جراحي هنرمندانهجراحي رويايي براي حالت چشم ها
حتما افرادي را ديده‌ايد كه چشم‌هاي‌شان به شكل ترسناكي از حفره چشم بيرون زده است و قيافه‌اي وحشتناك پيدا كرده‌اند. در عين دلسوزي براي اين افراد از خودتان پرسيده ايد چرا اين‌ها چنين مشكلي دارند و آيا راهي براي درمان‌شان وجود دارد؟
حتما افــرادي را ديده‌ايــد كه چشم‌هاي‌شان به شكل ترسناكي از حفره چشم بيرون زده است و قيافه‌اي وحشتناك پيدا كرده‌اند. شايد در عين دلسوزي براي اين افراد از خودتان پرسيده باشيد چرا اين‌ها چنين مشكلي دارند و آيا راهي براي درمان‌شان وجود دارد؟ روش درمان اين افراد يكي از نتايج پيشرفت‌هاي باورنكردني علم پزشكي در دهه‌هاي اخير است كه حتي درمان بسيار دشوار چنين بيماراني را هم امكان‌پذير كرده است؛ درماني كه با كمك دستگاهي به نام آندوسكوپ از يك رويا به واقعيت تبديل شده است. براي آشنايي بيشتر با اين شيوه درماني و درمان اين بيماران خاص پاي صحبت‌هاي دكتر محسن نراقي نشستيم كه بسياري از شما با سوابق درخشان علمي ايشان آشنا هستيد. دكتر نراقي، متخصص جراحي گوش و حلق و بيني، فلوي فوق تخصصي جراحان بيني، مدرس آكادمي جراحان پلاستيك و ترميمي صورت وعضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران هستند.
مختصري درباره آندوسكوپ
بسياري از افراد نام آندوسكوپ و جراحي‌هاي آندوسكوپيك را شنيده‌اند. پيشرفت‌هاي صورت‌گرفته در عرصه جراحي‌هاي آندوسكوپيك در محدوده بيني و سينوس آنقدر چشمگير بوده كه بسياري از جراحي‌هاي سابقا سنگين با كمك آندوسكوپ با كمترين مشكل قابل انجام است. در حال حاضر محدوده اين جراحي‌ها از بيني و سينوس فراتر رفته و به اعضاي مجاور نيز گسترش يافته است يعني در حال حاضر بسياري از مشكلاتي كه مثلا در كاسه چشم وجود داشته با جراحي آندوسكوپيك بدون برش قابل انجام است. در اين جراحي ما با كمك آندوسكوپ وارد بيني شده و فقط روي قسمت‌هاي هدف كار مي‌كنيم و ديگر به بافت‌هاي سالم ديگر كاري نداريم. در واقع از يك راه ميانبر مي‌رويم و بافت اضافي برنمي‌داريم.
آندوسكوپ چيست؟
دستگاه آندوسكوپ شامل يك لوله فلزي بسيار باريك به ضخامت حداكثر 4 ميلي‌متر است. در اين 4 ميلي‌متر هم دوربين است، هم يك منشور كه با كمك آن زواياي مختلف را با دوربين مي‌توانيم ببينيم و علاوه بر اين رشته‌هاي فيبر نوري قرار دارند كه نور محل را تامين كرده و لنزهايي كه درشت‌نمايي ايجاد مي‌كنند. پس در آندوسكوپ منشور، دوربين، لنز و نور وجود دارد. در انتهاي اين لوله يك مانيتور است كه تصوير را روي آن مي‌بينيم و يك منبع نور كه نور سر آندوسكوپ را تامين مي‌كند. ما روي مانيتور مي‌توانيم تصوير بسيار دقيق و خوبي را از ظريف‌ترين جزئيات داخل بيني يا هر عضو ديگري كه ارائه مي‌كند ببينيم.
آندوسكوپي بيني
آندوسكوپي بيني از آندوسكوپي ساير نقاط بدن سخت‌تر است چون با محلي سروكار داريم كه عناصر حياتي و مهمي همه كنار هم قرار دارند مثل عصب بينايي، مغز و شريان‌هاي حياتي. در نتيجه جراح بايد آناتومي آن ناحيه را بسيار خوب بلد باشد. بعد اين‌كه سينوس‌هاي هيچ 2 نفر آدمي مثل هم نيست و جراح بايد اين اختلافات آناتوميك را بداند. ديگر اين‌كه اين ناحيه از پرخون‌ترين نواحي بدن است. تصور كنيد آندوسكوپ به جايي خورده و خونريزي ايجاد شده، حالا بايد آندوسكوپ را خارج كرده، ناحيه را تميز كنيم و دوباره عمل را ادامه بدهيم. جراح حين جراحي گاهي تا هزار بار بايد اين كار را انجام دهد. در نتيجه جراح بايد بسيار با حوصله باشد. از طرف ديگر كوچكي محيط جراحي بيني و سينوس هم بر مشكلات كار مي‌افزايد.
جراحي هنري
اگر كسي مهارت جراحي آندوسكوپيك را داشته باشد مي‌تواند كارهاي جراحي بي‌نظيري انجام دهد كه از آن با عنوان نوعي كار هنري ياد مي‌شود. در واقع آندوسكوپ تحول عظيمي در جراحي‌هاي ناحيه بيني و سينوس ايجاد كرده است. ابتدا آندوسكوپ براي حل مشكلات سينوس، پوليپ و... استفاده مي‌شد اما در حال حاضر محدوده كاربرد آن به‌مراتب گسترده‌تر شده است مثلا بيماراني كه انسداد مجاري اشكي دارند به‌جاي اين‌كه از بيرون برش بدهيم و كلي براي بيمار مشكل ايجاد كنيم مي‌توانيم با آندوسكوپ انسداد را برطرف كنيم.
درمان بيرون‌زدگي چشم
در بيماراني كه به‌دليل بيماري گريوز چشم‌ها بيرون زده است با كمك جراحي آندوسكوپيك مي‌توان مشكل را به ميزان قابل ملاحظه‌اي برطرف كرد. در انسان سينوس‌هايي در اطراف چشم‌ها قرار دارند. ما در اين موارد فضاي سينوس را به چشم قرض مي‌دهيم. فرض كنيد 2 اتاق داريم كه فضاي كمي در اختيار ما مي‌گذارند. حالا اگر ما ديوار را برداريم، 2 اتاق يكي شده و جا بازتر مي‌شود. ما فضاي سينوس‌هاي كنار چشم را به چشم قرض مي‌دهيم تا محتويات چشم داخل اين فضاي جديد باز شوند.
روش‌هاي قديمي جراحي
قبلا روش‌هاي جراحي براي تصحيح مشكل بيرون‌زدگي چشم‌ها بسيار سنگين و تهاجمي بود، بنابراين ما فقط زماني بيماران مبتلا به گريوز را جراحي مي‌كرديم كه وضعيت بيمار خيلي حاد باشد اما در حال حاضر خوشبختانه با پيشرفت روش‌هاي جراحي، بيماران با شدت كمتر و بيرون‌زدگي خفيف‌تر چشم‌ها را هم مي‌توانيم به راحتي جراحي كنيم يا در مورد تومورها بايد گفت امروزه مي‌توان بسياري از تومورهاي وسيع قاعده جمجمه مثل آنژيوفيبروم را با آندوسكوپ جراحي كرد در صورتي كه قبلا بايد بيمار جراحي وحشتناك و بسيار سنگيني را تحمل مي‌كرد.
جراحي تصحيح وضعيت چشم
در اين جراحي ما با آندوسكوپ وارد بيني شده و ديواره سينوس اتموئيد را كه در گوشه داخلي چشم و بالاي بيني قرار دارد برمي‌داريم ولي فضاي سينوس اتموئيد به تنهايي كافي نيست. در نتيجه مجبوريم وارد سينوس فك بالا شده و سقف سينوس را هم برداريم. من در مقاله‌اي كه در سال 2005 ارائه كردم در روش كلاسيك اين جراحي تغييري ايجاد كردم كه با اين روش جديد تقسيم فضا و جايگيري محتويات چشم وضعيت متعادل‌تري پيدا مي‌كند. نكته مهم اين‌كه خود حفره و كره چشم به هيچ وجه دستكاري نمي‌شود. جراح بايد بسيار دقت كند تا آسيبي به كره چشم، اعصاب، عروق و عضلات اطراف چشم وارد نشود. در نتيجه تسلط جراح بر جراحي آندوسكوپيك و دانش كافي در مورد آناتومي ناحيه كاملا ضروري است، چون اگر جراح مهارت كافي در انجام اين جراحي نداشته باشد، جراحي آندوسكوپيك در آن ناحيه مي‌تواند بسيار پرعارضه از كار درآمده و حتي باعث نابينايي شود. بنابراين بيمار بايد از عوارض احتمالي اين جراحي اطلاع داشته باشد.
علل بيرون‌زدگي چشم
معمولا شايع‌ترين علت بيرون‌زدگي چشم بيماري گريوز است اما علل ديگري هم ممكن است باعث اين مشكل بشوند مثلا وجود تومور در پشت چشم يا اين‌كه كره چشم از سمت سينوس تحت فشار باشد ولي تفاوت در اين است كه در اين موارد اخير بيرون‌زدگي چشم يكطرفه و غيرقرينه است درحالي‌كه در بيماري گريوز بيرون‌زدگي چشم عمدتا در دوطرف است.
افرادي با مشكلات ديگر
به ندرت پيش مي‌آيد بيماراني كه مشكل خاصي مثل گريوز ندارند به ما مراجعه كرده و مي‌خواهند وضعيت چشم‌ها را تغيير بدهند. اين بيماران بايد بدانند كه نيازي به جراحي ندارند و دليلي هم ندارد تحت چنين جراحي دشواري قرار بگيرند.
بيرون زدگي چشم
بيماري نسبتا شايعي وجود دارد به نام بيماري گريوز كه در آن تيروئيد به‌شدت پركار مي‌شود. اين بيماري بيشتر در خانم‌هاي جوان ديده شده و يك منشا خود ايمني دارد(يعني سيستم ايمني، برخي سلول‌هاي بدن را بيگانه فرض كرده و عليه آن وارد عمل مي‌شود). بيمار وقتي در فاز حاد اين بيماري قرار دارد دچار تپش قلب، تعرق زياد و تحمل نكردن گرما بوده و سطح هورمون‌هاي تيروئيدي در خون آن‌ها بسيار بالاست. وقتي بيماري تشخيص داده شد با دارو درمان شده و تحت كنترل در مي‌آيد اما اين بيماران وقتي از لحاظ هورموني مشكل‌شان برطرف شد با عوارضي ماندگار دست به گريبان خواهند بود. يكي از آن‌ها بيرون‌زدگي چشم است. علت اين مسئله رسوبات ناشي از بيماري در چشم است. اين رسوبات باعث مي‌شود حجم كاسه چشم محدود شده و ديگر كره چشم داخل حفره آن جاي نگيرد. در نتيجه كره چشم جلوتر مي‌آيد و چشم حالت بيرون زده پيدا مي‌كند.اين بيماران چهره ناخوشايند و ترسناكي پيدا كرده و اغلب در روابط اجتماعي دچار مشكل مي‌شوند. علاوه بر اين بازماندن پلك‌ها به‌دليل جلوتر بودن چشم باعث مي‌شود قرنيه به‌خوبي مرطوب نشده و فرد مستعد زخم قرنيه و عفونت شود.
اختصاصی مجله اینترنتی برترین هاa
