دیدنی های زیبای باستانی و طبیعی یزد

[sorna]

*‌ مسجد میر چقماق ( مسجد جامع نو ) ـ یزد *

مسجد امیر چخماق که در تاریخ‏های یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شامی حاکم یزد از امراء و سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (بی بی) فاطمه خاتون احداث شده است. این مسجد در سال 841 هـ.ق به پایان رسید.از حیث زیبایی، وسعت، اهمیت و اعتبار بعد از مسجد جامع شهر قرار دارد.

در توصیف این مسجد باید گفت که در کریاس (ساختمان جلوی درب وروردی) مسجد به میدان میر چخماق باز می‏شود، سنگی نصب گردیده که بر آن متن وقفنامه‏ای به خط نسخ نقر شده است.



در طرف راهروی شمالی که از درب کریاس به صحن وارد می‏شود، شبکه‏هایی ظریف از کاشی‏های معرق در پنجره‏ها نصب شده‏اند. قسمتی از سردر صفحه ایوان کاشیکاری معرق شده است و جرزهای آن آجری رنگ می‏باشد. دور خارجی گنبد و بر کمربند آن عبارت "السلطان ظل الله...." به کوفی بنایی تکرارشده است.



محراب صحنه اصلی از کاشی معرق است با ساختمانی مقرنس کاری که در وسط آن سنگ مرمر بسیار خوشتراشی به اندازه 1/15 * 3/38 متر نصب شده است. و در وسط منقرص کاری یک گل مربع به اندازه 54 * 95 سانتیمتر نصب است و در دست چپ ایران، یک سنگ مرمر به اندازه 28 * 30 سانتیمتر نصب شده است.سر در شرقی مسجد دارای کتیبه‏ای از کاشی معرق به خط ثلث محمد الحکیم است.

گنبد مسجد خمیده و ترکدار است با کاشی سبز رنگ کاشی شده و پیرامون آن نیز کتیبه‏ای به خط کوفی قرار دارد

[sorna]

باغ دولت آباد
یزد

در اصلی این مجموعه در خیابان شهید رجایى قرار گرفته است و در دیگرى که در بلوار دولت آباد قرار دارد ورودى نداشته و تقریباً در دست مرمت و بازسازى است. به همین علت تردد از در اصلى انجام مى گیرد. هنگام ورود از یک هشتى نسبتاً بزرگ عبور مى کنیم که محل ارائه و فروش صنایع دستى از قبیل سفال است .


این مجموعه یادگارى است از دوره هاى افشاریه و زندیه که شامل عمارت سردر، ساختمان هشتى و بادگیر، عمارت بهشت آئین و تالار آینه، عمارت تهرانى آب انبار دو دهانه و باغ ناصر است. بناى این مجموعه به سال ۱۱۶۰ مى رسد که توسط فردى به نام محمدتقى خان بافقى که به خان بزرگ معروف بوده ساخته شده و در حدود ۲۶۰ سال قدمت داشته و محل اقامت حاکم وقت و معاصر با شاهرخ میرزا و کریم خان زند بوده است. فضاى سبز باغ درختان میوه مانند انگور و سرو و کاج داشته و همچنین گل هاى محمدى و سرخ نیز در باغ دیده مى شوند.

درهاى ساختمان اصلى از چوب و به صورت کنده کارى دیده مى شود و در داخل بنا اتاق هاى متعددى قرار دارد که در اکثر این اتاق ها حوضى قرار گرفته و درهاى یکى از اتاق ها که رو به حیاط و باغ باز مى شود، با شیشه هاى رنگارنگ با طرح هاى زیبا مزین شده که در هنگام وجود خورشید و پرآب بودن حوض منظره زیبایى از نقاط رنگى منعکس شده را بر روى حوض مرمرین به نمایش مى گذارد. در یکى دیگر اتاق ها بادگیر معروف دولت آباد قرار دارد که با ارتفاع زمین ۳۳ متر از زمین بلندترین بادگیر از نوع خود بوده و به خوبى یک کولر مى تواند خنکى ساختمان را تامین کند.

[sorna]

نارین قلعه (نارنج قلعه ) میبد یزد

نارین ‌قلعه یا نارنج‌ قلعه مهمترین بناى تاریخى شهرستان میبد است. این قلعه از بناهاى مربوط به دوره اشکانی و قبل از اسلام است و در دوران مظفریان تعمیراتى در آن صورت گرفت. اطراف آن خندقی بوده است و نقب های زیر آن گاهی تا یک فرسنگ امتداد دارد.در محرم 744هجری قمری جنگ سرنوشت سازی که باعث پیروزی آل مظفر بر چوپانیان گشته در این محل اتفاق افتاده است. مساحت این قلعهٔ هفت‌‌طبقه، سه هکتار و داراى برج و بارو و دربندهاى متعدد است و بالاى تپه‌اى مسلط بر شهر میبد قرار دارد. قطر پایین‌ترین حصار قلعه که قسمت بزرگى از آبادى میبد را در بر مى‌گرفت، پنج و در بعضى قسمت‌ها به بیست متر مى‌رسیده.
نارنج قلعه چهار برج گرد بلند دارد و باید دانست که آنچه امروز از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه هایی از برج ها و باروها در روستای کوچک(کوشک) از آن باقی است. کوشک یا کوچک نزدیک ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغ ها و قنات ها و آسیاب در بر می گرفته است. تا همین نزدیکی ها زیباترین بادگیرها و خانه ها و کوچه های سابات دار بسیار قدیمی در جهان را در این محله ی زیبا می توانید شاهد باشید.
نارنج‌قلعه داراى اتاق‌هاى متعددى بوده است که در حال حاضر قسمت‌هایى از این اتاقک‌هاى کوچک تودرتو، موجود است و بسیارى از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است. مردم محل بر این اعتقادند که بناى این قلعه مربوط به دوران سلیمان پیغمبر است.

[sorna]

روستای شواز در فاصله 95 كیلومتری جنوب شرقی استان یزد در ادامه سلسله جبال شركوه قرار دارد. پشت روستا متصل به كوه و مقابل روستا باز و منتهی به دشت وسیع است.
این روستا از آبادیهای قدیمی یزد است. قبرستان های قدیمی آن چه در شواز و چه در شواز كهنه و قلعه محكم و بزرگ و مرتفع آن دال بر گهنگی آبادی است. اما آنچه تاریخ زیست در این منطقه را به گذشته‌ای دور متصل می‌كند، وجود سنگ نگاره‌هایی است كه در یك مطالعه تطبیقی و در مقایسه با سنگ نگاره‌های كوه ارنان ( كه قدمتی 7 تا 12 هزار سال را دارد) مشابهتی را نشان می‌دهد كه تاكنون مطالعات باستانی ‌شناسی روی آن صورت نگرفته است.
موقعیت استقرار و شرایط توپوگرافی آن كه مشابهت زیادی با روستای توران پشت نیر دارد‌، وسعت زیاد كفه طاقستان را تحت تسلط خود دارد و كیفیتی اساطیری را به ذهن متبادر می‌سازد. این ویژگی باعث شده كه بتواند خطر هجوم غارتگران و م*****ین را كه بیشتر از سمت كفه و منطقه فارس روستا را تهدید می‌نموده خنثی نماید و بدین وسیله دوری فاصله از مركز وشهرهای بزرگ را جبران نماید.
قلعه شواز نماد استواری علاوه بر موقعیت استراتژیكی روستا، وجود قلعه رفیع در ارتفاع مناسب و در پیشانی روستا ضریب دفاعی آن را دو چندان نموده است.
ایرج افشار در كتاب یادگارهای یزد درباره این قلعه می‌گوید: «مهمترین قلعه كوهستانی كه در خاك یزد بنا شده، قلعه رفیع، محكم و با عظمت و خوش منظر شواز است. این قلعه را بر فراز صخره‌ای سنگی از سنگ‌های سخت رسوبی به ارتفاع یكصدمتر كه از اطراف پرتگاه‌ها و خاكریزهای تند دارد، بنا كرده‌اند و قلعه زیست و زندگی بوده است. كه مساحت آنرا 5000 متر مربع تخمین زده‌اند.»
دیوارهای اصلی بنا از سوی برون سنگی و از سوی درون خشت است. جرزهای اتاق‌ها و سقف‌ها نیز بیشتر از خشت بنا شده است و جزیی آجر در طاق سردرها به كار برده‌اند ولی درگاه ورودی قلعه از آجر است. قلعه در طرف شرق گاو پهلوی مرتفعی دارد كه از آجر بنا شده است و از آن در كشیدن آب استفاده می‌كرده‌اند.
در سنگی قلعه در اندازه 7/1 *1 متر از نوع سنگهای رسوبی همان تپه است و پاشنه گرد آن نیز از سنگ می‌باشد. این در سنگی را در دوره‌های ناامنی متاخر برداشته‌اند و به جای در چوبی نصب كرده‌اند. برخی معتقدند همزمان با ساخت قلعه در ورودی نیز ساخته شده است.

این در بعد از مرمت قلعه توسط میراث فرهنگی به داخل قلعه منتقل شده و به جای آن یك درب چوبی نصب شده است. سقف یكی از اتاقهای قلعه با تیرهای چوبی از جنس چوب سنجد پوشیده شده است.
این چوب نسبت به انواع دیگر از مقاومت و استحكام در برابر فرسودگی، رطوبت و موریانه خوردگی برخوردار است. مصالح این قلعه از سنگ (ازاره دیوارهای قلعه و اتاقها و طبقات اول) و خشت و گل است.
در یك نگاه سه نوع خشت را می‌توان تشخیص داد: خشتهای به ابعاد 5، 30، 30 و خشت‌های 72.72.3 و خشت‌های بزرگ به ابعاد 40.40، 10 سانتیمتر و قطر ملاط‌ها 5/2 الی 5 سانتیمتر متغیر است. ملاط‌ها از جنس گل و گاه با كاه خرد شده و ریگ اندود و دیوارها از گل است. خشت‌ها به لحاظ ساخت و فرم نیز سه گونه است. خشت‌های با گل و ریگ كه محكم وسفت است و خشت‌هایی كه با گل بسیار نرم هستند كه نمونه‌هایی از این دو در كاوش سایت باستانی غربال بیز مشاهده شده است. خشت‌های نوع سوم كه همان خشت‌های بزرگ وقطور به ابعاد 40.40.10 است از مصالح متداول پیش از اسلام بویژه عصر ساسانی است. از ویژگی‌های دیگر این قلعه، داشتن برج‌هایی برای دیدبانی و حفاظت از قلعه است كه قسمت‌هایی از آن با سنگ ازاره و خشت ساخته شده است.
اما نكته قابل توجهی كه در مورد این برجها وجود دارد ساخت آنهاست. به نحوی كه پس از ساخت برج با خشت، نمای آن را جهت استحكام بخشی و افزایش مقاومت در برابر حملات و تهاجم بیگانگان با سنگ كار شده است.
به اعتقاد دكتر جنیدی صاحب نظر در فرهنگ و تمدن پیش از اسلام، این شیوه برج سازی اقتباسی از فرهنگ ساسانیان و متعلق به معماری آن دوره است. از ویژگی‌های بارز قلعه سنگی شواز وجود قوس‌ها متعلق به دوران پیش از اسلام است. برخی از قوس‌ها این دژ حالتی میان قوس دایره‌ای اشكانی، ساسانی و جناقی پس از اسلام را دارند كه نمونه آن در محل گنجینه آتشكده آذر گشب نیز دیده شده است. بر بدنه سنگی یكی از دیوارهای داخل قلعه سنگ نبشته‌ای متعلق به قرن 6 كشف شده كه تاكنون در هیچ منبعی به آن اشاره نشده است.
این سنگ نبشته در عین اینكه هنرمندانه نیست بسیار ابتدایی و با نوشتارها بدتركیب بر روی هم و در مكانی كه در معرض دید همگان نیست به شیوه نامناسب كتابت و حجاری شده است.

براساس مطالعاتی كه بر روی سنگ نبشته‌های اسلامی استان صورت گرفته هنوز كتیبه‌ای متعلق به قرن 6 در بنایی (قلعه، مسجد، مدرسه و...) كه به اصطلاح كتبیه ساخت باشد دیده نشده است. تمام كتبیه‌های بررسی شده متعلق به قرن 6 مربوط به سنگ قبر و سنگ محراب است، كه نمونه‌های آن نیز در قبرستان شواز موجود می‌باشد. اما سنگ نبشته مكشوفه داخل قلعه منحصر به فرد است و در تعیین تاریخ قلعه دارای اهمیت است. برای تعیین تاریخ ساخت قلعه نیاز به مقایسه این قلعه با قلعه‌های دیگر در سطح استان است اما به دلیل اینكه در دوره‌های ساسانی و اسلامی به بعد حتی تا دوره‌ قاجار و پهلوی مسكونی بوده و بارها با مرمت وبازسازی و توسعه فضاهای آن ََََََََََپرداخته شده آن را متعلق به اواخر اشكانی و ساسانی می‌دانند.
در اواخر اشكانی و اوایل ساسانی اغلب قلعه‌های دفاعی بر تپه‌های مرتفع سنگی ساخته می‌شدند تا علاوه بر افزودن عظمت و شكوه قلعه بر محیط اطراف قلعه نیز اشراف داشته باشد. كه این امر باعث می‌شده توانایی قلعه جهت دفاع و جلوگیری از تهاجم بیگانگان نسبت به ساكنین قلعه چند برابر شود. به اعتقاد دكتر جنیدی همانطور كه برجهای ساسانی جهت استحكام بخشی و افزایش توان دفاعی با سنگ نماسازی می‌شده‌اند این قلعه نیز به شیوه معماری ساسانی ساخته شده است. چند قطعه سفال خاكستری مكشوفه داخل قلعه كه دو قطعه آن با تزیین به شیوه كنده است احتمالا" از نوع سفال‌های خاكستری دوره تاریخی می‌باشند. وجود چند مغازه در داخل قلعه كه در دل سنگ كنده شده‌اند حكایت از قدمت آبادی و شواز كهنه محلی است غیر مسكونی با فاصله 5 كیلومتری شواز در راه نصرآباد كه هیچ نوع آبادانی از آن به جای نمانده است و منحصرا" در این محل بقایای قبرستانی قدیمی و چند مغازه كه در دل كوه كنده شده‌اند و در دامنه كوه شواز كهنه وجود دارند.
قبرستان شواز قبرستان شواز از قبرستانهای عجیب در خاك یزد است. بالای سر وپایین سر قبرها دو تخته سنگ نتراشیده و زمخت و كلفت و پهن به طور عمودی در زمین نصب شده و حدود نیم متر از زمین ارتفاع دارد. بر این سنگها هیچ‌گونه مطلبی نقش نشده است. نمای عمومی قبرستان و ترتیب و رنگ سنگها و رنگ تیرگی آنها حكایت از كهنگی قبرستان دارد.
این قسمت از قبرستان، كهنه تر از قبرهایی است كه دارای سنگهای مورخ قرن 6 تا 8 هجری است. اهم سنگ قبرهای نوشته‌دار قبرستان به خط نسخ بر روی سن‌گها نامنظم سیاه رنگ طبیعی است. تعدادی هم سنگ قبرهای مرمر از قرن 10 و 11 هجری نیز بدست آمده است.
این قبرستان در حال حاضر روبه تخریب كامل است و اكثر قبرهای آن توسط افراد غیربومی كه به دنبال یافتن اشیاء عتیقه و قدیمی در آن بوده‌اند تخلیه شده است. سنگ قبرهای آن نیز به گفته اهالی روستا توسط میراث فرهنگی جمع‌آوری شده است.
سوتیتر
مهمترین قلعه كوهستانی كه در خاك یزد بنا شده، قلعه رفیع، محكم و با عظمت و خوش منظر شواز است.


امرداد

[sorna]

استان يزد
طبق آخرين تقسيمات كشوري اين استان داراي هفت شهرستان 15 شهر 14 بخش و 38 دهستان است و شهرستانهاي ان شامل ابركوه، اردكان، بافق، تفت، مهريز، ميبد و يزد است.

ديدنيهاي استان

مسجد جامع كبير
مسجد جامع كبير يزد كه از آثار گرانبهاي ايران و در حقيقت گنجينه اي از معماري است. بناي اصيلي آن را متلق به قرن ششم هجري قمري و پيش از ان مي دانند ليكن مسجد جامع كنوني مربوط به زمان آل مظفر و قرن هشتم هجري مي باشد.


http://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ1.JPGhttp://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ2.JPG
سيد ركن الدين
بقعه سيد ركن الدين با سردر و گنبدي زيبا و پوششي از كاشي و كتيبه اي به شويه خط كوفي است.اين بقعه متعلق به قرن هشتم هجري (725) قمري بوده و در داخل گنبد داراي تزئينات گچي بسيار زيبايي است كه به همت امير ركن الدين محمد قاضي كه از حاميان معروف معماري بود ساخته شده است.


مسجد امير چقماق
مسجد امير چقماق (كسجد جمعه نو) كه به واسطه داشتن سر در رفيع باشكوه و جلوخان جالب شهرت بسياري دارد. مسجد داراي گنبدي عظيم و صفه اي عالي مي باشد. كتيبه سر در آن از لحاظ هنر خطاطي بسيار ارزنده است.
ساختمان امير چقماق به سال 830ه.ق بنيان شده ليكن سردر و دو مناره كاشيكاري رفيع و چند دهانه از طاقنماهاي كنوني آن از بناهاي قرن سيزدهم (قاجاريه) هجري است.


http://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ3.JPGhttp://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ4.JPG
باغ دولت آباد
مجموعه تاريخي باغ دولت آباد شامل قسمتهاي عمارت كلاه فرنگي بادگير حرمخانه بهشت آيين عمارت مستخدمين ديوان خانه اصطبل و شتر خانه سر در اصلي آب انبار و باغ مشجر است.


آتشكده زرتشتيان
آتشكده زرتشتيان يكي از اماكن ديدني مربوط به زرتشتيان است. اين بنا شامل ساختمان و باغ مشجري است كه در قرن اخير ساخته شده ولي آتش مقدس كه نزد زرتشتيان محترم شمرده مي باشد داراي قدمتي يكهزار و پانصد ساله بوده و هميشه بايد روشن گاه داشته شود. در اين مكان نگهداري و از آن مراقبت مي شود.


http://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ5.JPG
صنايع دستي و سوغاتي ها
عمده ترين صنايع دستي استان يزد قالي بافي با حدود شش هزار وپانصد دار قالي گزار شده است. در حدود 13 هزار نفر در صنعت قالي بافي استان اشتغال دارند. مهمترين انواع صنايع دستي استان عبارتند از :
زيلو بافي- چادر شب- دستمال- مخمل بافي- زري بافي- ترمه بافي- شمد- كاشي سازي- سفال و سراميك- جيم بافي- سفره- پتوبافي
سوغاتي ها :
بلاقلوا، قطاب، لوز نارگيل، پشمك، نان برنجي، حاج بادام و حاج پسته و حاج گردو و زولبيا گوشه فيل و انواع شيريني هاي خشك كه بسيار ظريف و شكيل و خوشمزه هستند.

[sorna]

آثار باستاني و مناطق ديدني در يزد



جاذبه‌هاي گردشگري‌

ويژگيهاي متنوع طبيعت در استان يزد اغلب براي جهانگردان و مردم غيربومي جالب و پركشش است. استان يزد يكي از ديدنيهاي اين خطه به شمار مي‌آيد، از يك سو پهنه‌هاي بياباني و تپه‌هاي ريگ روان و از سوي ديگر و به فاصله نزديك ارتفاعات زيباي شيركوه و ييلاقات سرسبز، دره‌ها و دامنه‌هاي آن كه از جلوه‌هاي جذاب براي تفريح و بهره‌مندي از طبيعت است. در يزد مركز استان بناها و فضاهاي تاريخي ، بازارها و ساير اماكني كه در بافت قديم شهر قرار دارند، از جاذبه‌هاي تفريحي و توريستي به شمار مي‌آيند.‌ مساجد استان يزد- با توجه به مذهبي بودن و دارالعباده بودن يزد، مساجد زيادي در جاي جاي اين استان به چشم مي‌خورد كه در اين ميان قديمي‌ترين مسجد ايران يعني مسجد جامع فهرج نيز قرار دارد.

اين بناي خشت و گلي كه از صدر اسلام به همان صورت اوليه باقي‌مانده در 30 كيلومتري شرق يزد قرار دارد. از ديگر مساجد مي‌توان به مسجد جامع كبير يزد اشاره كرد كه به لحاظ سير تحول تاريخي، شيوه ساختماني و تزئينات به كار رفته در آن از اهميت بالائي برخوردار است. ضمنا سر در رفيع و منحصر به فرد، مقرنس‌هاي معرق، در نفيس چوبي منبت‌كاري شده"، ايوان مزين به اسماء مباركه الهي به صورت خط كوفي، مناره‌ها، محراب معرق، كتيبه‌هاي ثلث و كوفي اين مسجد را در رديف آثار كم نظير جهان اسلام قرار داده است. از ديگر مساجد تاريخي و مهم استان مي‌توان به مسجد ملا اسماعيل، مسجد ميرچقماق، مسجد ريگ و مسجد چهار منار اشاره كرد.‌



زيارتگاههاي زرتشتيان‌

زيارتگاه پيرناركي، پير چك چك از زيارتگاههاي زرتشتيان در استان يزد است كه هر ساله شمار زيادي از زرتشتيان از اقصي نقاط ايران و جهان براي زيارت به اين زيارتگاهها مي‌آيند. زيارتگاه پير چك چك (پير مراد) از مهمترين زيارتگاههاي زرتشتيان است و يكي از جاذبه‌هاي گردشگري استان يزد به شمار مي‌آيد. همچنين دخمه و خيله‌هاي آن در 15 كيلومتري جنوب شرقي يزد در بلندكوهي كه به كوه دخمه معروف است واقع شده‌اند و بر بلندي اين كوه در عمارت سنگي "مدوربرج" ساخته شده است كه با نامهاي دخمه مانك‌جي ليمجي هاتريا و دخمه گلستان مشهور است.‌



خانه‌هاي قديمي‌

خانه‌هاي قديمي از جمله بناهاي ارزشمندي هستند كه يادآور زندگي سنتي مردم اين منطقه است. اين خانه‌ها از نظر معماري و قدمت اهميت فراواني دارند. تنها در اين شهر است كه هنوز خانه‌هاي دوران ايلخاني قابل سكونت هستند. از ويژگيهاي مهم اين خانه‌ها مي‌توان به حياط مركزي آن، تالار، اتاقهاي سه دري، پنج دري و كرياس اشاره كرد. ديوارهاي بلند، نحوه آرايش و سازماندهي فضاهاي گوناگون دورتادور حياط و نماسازي زيبا از ديگر ويژگيهاي مهم و منحصر به فرد اين خانه‌هاست. قديمي‌ترين خانه ثبتي در يزد "خانه توانا" متعلق به دوران ايلخاني است. از ديگرخانه‌هاي قديمي يزد مي‌توان به خانه محمودي، خانه لاريها، خانه عرب‌زاده، خانه تقديري، خانه آقازاده ابركوه و خانه مرتاض اشاره كرد.‌



آب انبارها

يكي از شاخص‌ترين نشانه‌هايي كه منظر عمومي شهر يزد را از ديگر شهرهاي كشور متمايز مي‌سازد، آب انبارهاي آن است كه از عمده‌ترين مصالح ساخت آن "ديمه" است كه از آهك، خاكستر و ماسه بادي تشكيل شده است. اين آب انبارها كه معمولا در مركز محله‌هاي شهر واقع شده‌اند از چهار عنصر اصلي خزينه پاشير، گنبد و بادگير تشكيل شده‌اند. از جمله اين آب‌انبارها مي‌توان به آب انبار 22 بهمن تفت، آب‌انبار شاه ولي تفت، آب‌انبار هفت بادگيري صدوق و آب‌انبار شش بادگيري يزد اشاره كرد.‌



بادگيرها

شهر يزد همواره بين ايرانيان به شهر بادگيرها معروف است كه در واقع اين بادگيرها سيستم تنفسي شهر محسوب مي‌شوند كه بيشتر به فضاهاي مسكوني و قديمي تعلق دارند و از چهار بخش عمده، بدنه، قفسه، تيغه‌ها و سقف ساخته شده‌اند كه بدنه آنها به صورت مكعب مستطيل يا منشور و قاعده آنها اغلب به شكل مربع، مستطيل يا هشت وجهي است.‌



يخچالهاي خشتي‌

يخچالهاي خشتي زيباي استان يزد در گذشته براي نگهداري يخ مورد استفاده بوده است. قديمي‌ترين اين يخچالها در شهرستان ابركوه، صدوق و ميبد ديده مي‌شود و قدمت آنها به دوران قاجار باز مي‌گردد. انباشتن يخ در مخزن و پوشاندن سطح يخ از پوشال و كاه در فصل زمستان و استفاده از آن درفصل تابستان از كاربري اين يخچالهاي خشتي بوده است. ديواره‌هاي سايه‌دار، حوض يخبند، مخزن يخچال و گنبد چهار قسمت اصلي يخچالها را تشكيل مي‌دهد.‌

سروهاي كهن يزد

درختان سرو از جمله درختان ديرزيست در استان يزد است كه تعدادشان در يزد كم نيست و در طول دورانها و زمانهاي گذشته در مقابل حوادث و بلاياي طبيعي مقاومت كرده‌اند كه از آن جمله به سرو 5 هزار ساله ابركوه، سرو 1500 ساله مگاباد و سرو اشكذر مي‌توان اشاره كرد.‌ سرو اشكذر مرتفع‌ترين سرو استان يزد است كه بيش 40 هزار ارتفاع داشته و محيط تنه آن 3 متر و قطر تاج آن 5/10 متر است.‌ در ميان اين سروها، سرو ابركوه مورد توجه گردشگران بوده به طوريكه ماركوپولو در خاطرات سفرش مي‌نويسد "يكي از چند سروي كه در ايران ديده‌ام خوش بالاي ابركوه است كه همچون آبشاري سبز از آسمان فيروزه‌فام بر روي زمين تفيده ابركوه فرومي‌آيد و از هر طرف كه دارد ابركوه شوي سرو كهنسال و پرطراوت مانند چراغ دريايي سبزي ما را به بندر درياي كوير و خورشيد تابان فرامي‌خواند.‌



موزه‌ها

در استان يزد در مجموع 14 موزه فعال است و 2موزه با نام موزه مردم‌شناسي تفت و موزه سفال ميبد نيز در دست ساخت است. موزه آب، موزه آئينه روشنايي، موزه سكه و مردم‌شناسي حيدرزاده، موزه مردم‌شناسي ابركوه، موزه مردم‌شناسي مهريز، موزه مردم‌شناسي اردكان، موزه وزيري، موزه رجال، موزه علوم طبيعي و موزه پست ميبد از جمله اين موزه‌ها به شمار مي‌آيند.

موزه آب - اين موزه محل مناسبي براي شاخت ابزار و ادوات مربوط به آب است. لوازم مختلف حفر قنات، ابزار حجم اندازه‌گيري آب، وسايل تأمين روشنايي در قنات، وقفنامه‌هاي قديمي و اسناد توزيع آب از جمله وسايلي است كه در اين موزه نگهداري مي‌شود. موزه آينه روشنايي - عمارت اين مجموعه متعلق به سال 1320 هجري شمسي است و از تزئينات گچبري، نقاشي روي ديوار و آينه كاري برخوردار است. اشياء اين موزه شامل نفت سوزها، شمع‌سوز، (آبي، پايه‌دار، نصبي) و اشياء پيه‌سوز است.‌

موزه اسناد و نسخ خطي ميرزامحمد كاظميني - از آثار ارزشمند اين گنجينه گرانقدر قرآن (مربوط به سده هفتم هجري)، نسخه‌اي از ديوان حافظ (سده نهم هجري و شجره‌نامه آدم تا خاتم سلسله سادات عريضي به طول 39 متر را مي‌توان نام برد. موزه سكه و مردم شناسي حيدرزاده - اين موزه كه در خانه عرب‌زاده راه‌اندازي شده است داراي 4 هزار سكه مربوط به دوره‌هاي مختلف تاريخي، مجموعه رنجير، انگشتر، مجموعه چراغ ته‌سوز و شمار زيادي از اشياء باارزش مردم‌شناسي است.‌

موزه مردم‌شناسي ابركوه - اين موزه در خانه صولت با زيربناي 2200 متر مربع واقع است و تفنگ، سندهاي تاريخي ، سكه حضرت امام رضا(ع)، اشياء تزئيني و وسايل روشنائي و ماكت از جمله اشياء با ارزش آن است. موزه مردم‌شناسي مهريز - اين موزه در حمام التصريح كه از بناهاي دوران قاجار است، برپا شده است و در آن ابزار و ادوات جنگي، كشاورزي، پوشاك سنتي، ظروف شيشه‌اي و سفالي براي بازديد علاقه‌مندان به نمايش گذاشته شده است.‌



بافت قديم يزد

يزد نخستين شهر خشت خام و دومين شهر تاريخي جهان است و بافت تاريخي اين شهر با مساحت عرصه 743 و مساحت‌

حريم 5000 هكتار به تازگي در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است. اين بافت تاريخي شامل محلاتي همچون فهادان، كوچه بيوك، خرمشاه، سرجمع، ميرقطب، يعقوبي، شش بادگيري و... است كه در اين ميان مرحله فهادان از قديمي‌ترين محلات است.‌در اين بافت تاريخي خانه‌هاي دوره ايلخاني همچنان مسكوني هستند و از اين نظر منحصر به فردي است.



صنايع دستي يزد

از عمده‌ترين صنايع دستي استان يزد مي‌توان به فرشبافي اشاره كرد كه 50 درصد آن به خارج از كشور صادر مي‌شود، از ديگر صنايع دستي اين استان زيلوبافي است كه مهمترين مركز اين صنعت شهرستان ميبد است و قديمي‌ترين زيلو با طرح زيباي محرابي را مي‌توان در موزه تخصصي زيلوي اين شهرستان ديد كه مربوط به سده 808 هجري قمري است. همچنين اين استان تنها استان كشور است كه هنوز در آن ايكات و دارايي بافته مي‌شود. ترمه‌هاي اين شهر همواره مورد توجه جهانگردان و گردشگران بوده است. سبدبافي، زرگري سنتي، چاقوسازي، منبت‌كاري، خراطي، گيوه بافي و آهنگري از ديگر صنايع دستي اين استان است.‌



سوغات يزد

از مهمترين سوغات يزد مي‌توان به ترمه، سفال، شيريني‌هاي سنتي نظيرلوز، باقلوا، قطاب، پشمك و سوهان يزدي اشاره كرد. سيدحسيني رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد اعلام كرد: ستاد نوروزي براي استقبال و راهنمايي مسافران نوروزي و نظارت بر اماكن اقامتي و پذيرايي استان تشكيل شده است و با همكاري ساير نهادها و دستگاه‌هاي دولتي به صورت شبانه‌روزي آماده ارائه خدمات به گردشگران و مسافران نوروزي است.‌ وي افزود: اطلاع‌رساني به گردشگران و مسافران نوروزي از طريق پايگاههاي مختلف و توزيع اقلام تبليغاتي از قبيل 30 هزار بروشور معرفي اماكن تاريخي و فرهنگي يزد، جاذبه‌هاي گردشگري و طبيعي و صنايع دستي و نقشه راهنماي استان از جمله اين خدمات است.

وي نظارت بركار هتلها، اماكن ديدني، مجتمع‌‌هاي بين راهي و آماده‌سازي مكانهاي گردشگري را از ديگر برنامه‌هاي ستاد اعلام كرد. گفتني است؛

هم اكنون افزون بر 25 هتل در استان آماده‌پذيرايي از مسافران نوروزي هستند كه هتل‌هايي چون كاله، گلشن، ملك‌التجار، هتل كاروانسراي يزد و... جزو هتل‌هاي سنتي است. هتل‌هاي رز، هتل سنتي يزد، بهجتي و خاتم نيز از جمله هتل‌هاي در دست ساخت هستند كه تا پايان سال جاري افتتاح خواهند شد.‌

همچنين آب انبار شش بادگيري، مسجد جامع كبيريزد، باغ دولت‌‌آباد، خانه لاريها، زندان اسكندر، آتشكده زرتشتيان، بقعه سيد شمس‌الدين و... از جمله بناهايي هستند كه براي بازيد گردشگران نورپردازي و آماده‌سازي شده‌اند. مدير روابط عمومي شهرداري يزد گفت: با تجهيز مبادي ورودي شهر به پايگاه اطلاع‌رساني مسافران نوروزي و نصب چادر در كنار پايگاهها، نقشه راهنماي شهر بين مسافران توزيع مي‌شود.‌

نيكونژاد افزود: مسئوليت كميته ستاد نوروزي رفاه و تعاون به عهده شهرداري است. همچنين نمايندگاني از اصناف، نيروي انتظامي، بهداشت و... در اين پايگاهها براي حل مشكلات مسافران حاضر خواهند بود.‌

وي افزود: تجهيز معابر و مسيرهاي اصلي شهر به تابلوهاي راهنما كه با هزينه و سرمايه‌گذاري شهرداري صورت گرفته از ديگر تسهيلات براي مسافران است.

وي افزود: افزون بر 100 چادر براي مسافران نوروزي در پارك هفت‌تير و پارك كوهستان پيش‌بيني شده است كه در كنار چادرها خدمات امنيتي با مستقر شدن نيروي انتظامي ارائه مي‌شود. مدير روابط عمومي شهرداري يزد در پايان تصريح كرد: پيش‌بيني‌هاي لازم براي تامين نان مسافران با همكاري اتحاديه صنف نانوايان به عمل آمده است.

[sorna]

برج خاموش در یزد


دخمه یا قلعه خاموشان ( برجهای خاموش) , این سه ساختمان پرعظمت از بین دیگر ساختمانهایی که بر بلندای تپه وجود داشته اند باقی مانده اند , این بناها در مجاورت یزد ( در حدود 15 کیلومتری جنوب غرب ) قرار دارند جاییکه جسد زرتشیان را به پای برج می آوردند و تشریفات مذهبی ای را در حضور اقوام و آشنایان فرد مرده انجام می دادند , سپس کشیشان جسد را به داخل برج می بردند و آنرا بر روی سنگهای مسطح کف زمین قرار می دادند , بدین گونه با دوری از خاک , آب و آتش ( عناصر الهی که آلوده کننده هستند) , روح فرد مرده متعلق به اهورامزدا می شد . بعد ازمدتی کوتاه کلاغها و لاشخورها جسد را از هم میدریدند و تکه تکه می کردند, پس ازآن استخوانها را بدرون چاله ای در مرکز برج می انداختند. در پای برجها بقایای ساختمانهایی دیده می شود که زمانی در مراسمهای تشییع جنازه به کار می رفت. هنگامیگه هنوز از برجها برای تدفین زرتشتیان استفاده می کردند , تنها کشیشها اجازه ورود به درون برجها را داشتند. امروزه بازدید برخی ازآنها برای عموم آزاد است. درداخل این تپه ساختمانهای زرتشتی متروکه دیگری هم وجود دارند که شامل یک چشمه خشک شده, یک آشپزخانه و یک دستشویی می شوند. سنت قرار دادن اجساد در برج خاموش در حدود پنجاه سال پیش در دنیای زرتشتیان منسوخ شد و ازآن زمان آتش جاودانه به درون آتشکده تازه ساخته شده در مرکز شهر یزد انتقال یافت. در حقیقت , ازاین برجها تا سال 1987 و تا زمانیکه همه اجساد زرتشتیان رادر قبرستان پای برجها دفن کردند استفاده می شد.

[sorna]

آتشکده در یزد


مهمترین آتشکده زرتشتیان , این آتشکده می باشد که بر روی تپه ای در باغی کوچک در قسمت شرقی خیابان آیت الله کاشانی واقع گردیده است. این آتشکده همه روزه صبح و عصر به استثنای تعطیلات رسمی برای بازدید عموم آزاد است. بازدید ازاین آتشکده رایگان است اما هدیه ها پذیرفته می شود. این آتشکده را درختان همیشه سبز احاطه کرده اند و یک استخر دایره ای شکل در حیاط آن قرار دارد که بازتاب بسیار زیبایی از معبد را در عکسبرداری هنری نشان می دهد. آتش مقدس که در پشت شیشه ای از داخل موزه کوچک نمایان است, بر طبق گقته های زرتشتیان ارشد , از سال 470 پس از میلاد روشن بوده است و آنرا در سال 1940 از محل اصلی اش به این مکان آورده شده اند . این آتشکده تمام زرتشتیان را از سراسر دنیا به خود جذب می کند و در اینجا شخصی نیز وجود دارد که تمام چیزها را به زبان انگلیسی برای خارجیها توضیح می دهد. در اینجا همچنین دو نقاشی وجود دارد که توسط یکی از زرتشتیان ایجاد شده است. از نظر معماری شباهتهای زیادی بین این آتشکده و آتشکده های زرتشتی های ایرانی وجود دارد. مکانهای زرتشتی دیگری هم مانند قلعه اسدان ( دژ شیرها) در شمال یزد وجود دارد . پر اهمیت ترین آتشکده, چک چک می باشد که در52 کیلومتری شمال یزد قرار دارد.

[sorna]

روستاهای تاریخی
در استان یزد چندین روستای تاریخی، با قدمتی بیشتر از بسیاری از شهرهای پر رونق امروزی وجود دارد. این روستاها از هزاران سال پیش تاکنون بافت خود را حفظ کرده اند.


هرفته: آبادی "هرفته" در میان بیابان "فهرج" و "خویدک" قرار دارد و به علت خشکسالی های چند دهه پیش، به صورت نیمه متروک در آمده است. پژوهشگران معتقدند هرفته در زمان حمله اعراب، میدان جنگ اعراب و ایرانیان بود. بدیهی است این روستا، در طول سده های گذشته بارها تخریب و بازسازی شده است. شهرت این منطقه به خاطر آبادی ای است که تاریخ نگاران آن را، با نام های "فرافتر" یا "فرافر" یاد کرده اند. همچنین از آن، با نام "هرافت" نیز یاد شده است. "جعفری" نگارنده "تاریخ یزد" می نویسد: "قباد ساسانی بفرمرد که فهرج و هرافت را بساختند". اکنون تنها بنای دیدنی این روستا، قلعه خوش طرح آن است که قدمت آن چندان زیاد نیست.


بندرآباد: این ده – در تلفظ محلی به آن"بندروا" (bondorva) می گویند- در سی و شش کیلومتری شهر یزد واقع و از آبادی های قدیمی است. بنای آن را در تاریخ افسانه ای یزد به "بندار" از امرای پادشاهان عجم نسبت داده اند. اهمیت تاریخی آن به واسطه مجموعه باستانی شامل مسجد، خانقاه و امامزاده نبدرآباد است.


توران پشت: از آبادی های بسیار کهن و معتبر شهرستان یزد است. در تاریخ، بنای این روستا را به "تورانداخت ساسانی" نسبت داده اند. آثار تاریخی این روستا عبارتنداز: سنگ های قبرستان، قدمگاه و مسجد.


هفتادر: بنای این روستا را به "قباد ساسانی" نسبت می دهند. تاریخ نگاران چنین اشاره کرده اند که قباد در راه فارس به یزد، در ده فرسنگی شهرستان "میبد" آتشکده ای بنا کرد و فرمان داد تا هفت آتش از آتشگاه های بزرگ آن زمان را، به این مکان بیاورند و در اطراف آن آتشکده، آبادی "هفت آذر" را ساخت. این نام، بعدها به "هفتادر" تغییر یافت. از آثار باستانی این روستا امامزا ده، دروازه قدیم، مسجد جامع و مسجد چادک است.


بیداخوید: این روستا در جاد ه تفت. ابرکوه قرار دارد. شهرت آن به واسطه مجموعه ای از آثار باستانی نظیر تل شهدا، خانقاه، مسجد، بقعه شیخ علی بنیمان و مسجد جامع بیدا خوید است.


خورمیز: این روستا از توابع شهرستان "مهریز" و یکی از آبادی های کهن ایران است. مولف "تاریخ جعفری"، بنای آن را به "هرمز بن انوشیروان" نسبت می دهد. قلعه خورمیز از قلاع دوره ساسانی است.


زرجوع: این روستا در نزدیکی عقدا واقع شده است و زیارتگاه یکی از بانوان زر تشتی به نام "پارس بانو"- دختر "یزدگرد"- در این آبادی قرار دارد. برای این زیارتگاه نیز حکایتی مانند "پیر سبز" یا "چک چک" روایت می کنند. زرتشتیان همه ساله اول تا پنجم تیر ماه برای زیارت "پارس بانو" به این روستا می روند.


عقدا: این روستا در جاده یزد – نایین قرار دارد و یکی از آبادی های بزرگ و تاریخی استان یزد است. بنای عقدا را به "عقدار" یکی از سرهنگ های "یزدگرد" نسبت داده اند. در قدمت این آبادی همان بس که آن را معاصر با بنای شهر باستانی میبد دانسته اند. بناها و آثار تاریخی عقدا عبارتند از: رباط حاج ابوالقاسم رشتی، مسجد هلاکو، مسجد جامع، حمام نو، حصار خواجه نصیر، قلعه سام و مسجد شمس.


خرانق: در گزارش به جای مانده از یک هیربدان زرتشتی، در سال بیست و چهار هجری شمسی- مصادف با سال دوازدهم سلطنت "یزدگرد"- از نقاطی نام برده شده که در زمره قدیمی ترین آبادی های منطقه است. یکی از این آبادی ها، "خورنق" (خرانق) است.
قدمت قلعه و برج و باروی این روستا به زمان ساسانیان می رسد. صاحب کتاب "جامع مفیدی"، قدمت بنای این روستا را به چهار هزار سال پیش نسبت می دهد. آثار باستانی این روستا عبارتند از: قلعه، مشهدک، مقبره باباخادم، کاروانسرا و مسجد جامع.


مهرجرد: روستای "مهرجرد" از آبادی های تاریخی استان یزد است. در مورد وجه تسمیه آبادی آمده است: "مهرنگار" دختر "انوشیروان ساسانی"، این آبادی را "مهرگرد" نام نهاد. معرب آن مهرجرد است. مهم ترین آثار تاریخی این روستا عبارتنداز: قلعه کهن، مدرسه عتیق مربوط به سده هشتم هـ. ق که بنای گنبدوار آن هنوز باقی است، مسجد جامع که تاریخ 778هـ. ق را بر سردر خود دارد و زیارتگاه خدیجه خاتون که مورد احترام اهالی است.


ندوشن: از جمله آبادی های تاریخی است که روزگاری در کنار جاده ابریشم، در محل گذر کاروان ها قرار داشت. قدمت آن بیش از هشتصد سال است.
شهرت این آبادی بیشتر به واسطه آثار و ابنیه تاریخی آن است. آثاری مانند: قلعه سپیده، امامزاده مامانیک، خانه برج، خانه محمدابراهیم، مسجد جامع، مسجد سرپلک، رباط خرگوشی وغارنباتی.


فهرج: آبادی مشهور و بزرگی در راه شهرستان بافق است که در کتاب های تاریخی یزد، بارهااز آن یاد شده است. شهرت این روستا به واسطه وجود دو بنای بسیار ارزشمند آن، مسجد جامع و مزار شهدا است. بنای آبادی فهرج را به دوران ساسانی نسبت داده اند. از دیدنی های این مکان سروی تنومند با دور تنه بیش از پنج متر بود که امروزه خشکیده است. ساکنان فهرج و اهالی اطراف معتقدند که چوب این درخت بوی خوش می دهد.

[sorna]

معرفی برج های استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/2312262194152222336719114295164201178697.jpg

برج و باروی قدیمی یزد
براساس کهن ترین اسناد در باره حصار یزد می توان گفت که حصار گرد این شهر، توسط "ابویعقوب اسحاق دیلمی"، "ابو مسعود بدر بهشتی"، "ابو جعفر (کیانرسو)" و "ابو یوسف"، چهار سرهنگ از اعضای حکومت "امیر عضدالدین علاء الدوله ابو جعفر کاکویه"، در سال 432هـ. ق ساخته شد.
همچنین در این زمینه می توان از چهار دروازه به نام های "دروازه قطریان (دروازه شاهی)"، "دروازه کوشک نو"، دروازه مهریجرد (مهریز)" و "دروازه کیا (حظیره)" در یزد یاد کرد.
با جاری شدن سیل عظیمی در سال 673 هـ. ق، قسمت های بسیاری از شهر از جمله حصار آن خراب شد. هنگامی که "اتابک یوسف شاه بن طغیان (طغی شاه)" به سلطنت یزد رسید (سال های 714 . 658 هـ. ق)، به مرمت حصر ویران شده پرداخت و آن را باز سازی کرد. "مبارزالدین" در سال 747 هـ. ق تعدادی از محلات خارج شهر را جزء محدوده شهر کرد و از دروازه "قطریان (دروازه شاهی)" تا دروازه "مادر امیر" باروی نوکشید و خندق حفر کرد. حصار جدید دارای هفت دروازه شد: مهریجرد، قطرین، ایلچی خانه، کوشک نو، مادر امیر، سعادت و نو، او همچنین برج های متعدد دیگری ایجاد کرد و طبق مندرجات کتاب "تاریخ یزد"، در دوران حکومت او، مساحت شهر به بیش از دو برابر تصرفات "محمد بن مظفر" افزایش یافت.
امروزه از حصار یزد و برج های گسیخته و متصل به آن که در عهد "جامع جعفری" تعداد نود برج بود و هر برج، بیست مستحفظ داشت، قسمت هایی به شرح ذیل باقی مانده است:
1- قسمتی از دیوار و برج های محله "لب خندق".
2- قسمتی از برج ها و حصار مقابل مقبره "سید گل سرخ،.
3- قسمتی از دیوار و برج دروازه "مهریز"، در ابتدای بازارهای "خان"، "افشار" و "صدری".
4- دیوار و برج های دروازه "شاهی".
5- دیوار و برج های "شازده فاضل".
6- قسمتی از دیوار حصار و برج نزدیک باغ "گندم".
7- دیوار برج های حدود "فهادان" و "مالمیر".
8- دیوار و برج های واقع در خیابان "فرمانداری".
برج ارجنان
این برج در روستای "ارجنان"، در بیست کیلومتری جنوب غربی شهرستان اردکان واقع و از برج های دوره قاجاری است. ارتفاع این برج هشت متر و ساختمان آن از ارتفاع سه متری شروع شده و دارای سه اتاقک است. این برج در سمت شمال جاده و رو به روی رباط "ارجنان" قرار دارد. در گذشته که این روستا در کنار جاده یزد- نایین قرار داشت، این برج از رونق بسیار برخوردار بود و کاروانسرای مجاور آن محل استراحت رهگذران بود. ولی اکنون به علت دور افتادن روستا از جاده اصلی، کل روستا و محدثات آن به صورت مترو که در آمده است.
برج پاگنده
این برج از مجموعه آبادی های روستای "میرزا حکیم"- از کلانتران شهریزد، معزول شده به سال 1046 هـ. ق- شهرستان اردکان است.
برج پاگنده با قطر تقریبی نه متر و نمای ساده آجری و کنگره هایی برلبه بام، در دو طبقه ساخته شده است. در طبقه اول، صفه ای با پوشش طاق و تویزه بنا شده است. هر چند پوسته بیرونی برج تماماً از آجر است، لیکن در قسمت های داخلی از خشت و اندود کاهگل استفاده شده است.
برج خواجه نعمت
برج خواجه نعمت یا "دیوار خواجه نصیر" مجاور بقایای حصار قدیمی روستای عقدا از توابع شهرستان اردکان قرار دارد.
این برج ساختمانی سه طبقه از مصالح خشت و گل یا به کارگیری آجر فرش در بام، شرفی بام، پوشش چلیپایی سقف غرفه های داخلی و کف است. هر سه طبقه بنا در فاصله های یک متری، دارای روزنه های دیده بانی و تیرکش است. ورودی اصلی بنا در ضلع شرقی و در ارتفاع چهار متری زمین قرار دارد.
داخل برج، حیاطی مربع شکل و غرفه هایی در اطراف آن دارد و پوشش سقف غرفه ها به صورت طاق و تویزه و بعضاً از اندود کاهگل پوشیده شده و با گچ سفید کاری شده است. در کف طبقات در قسمت مشرف به حیاط، در بعضی از قسمت ها اثراتی از شبکه آجی بر جای مانده است. منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

معرفی زیارتگاه های زرتشتیان استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/9822918911369723655851119735154961958.jpg

پیرهریشت
این آتشکده در پانزده کیلومتری شهرستان اردکان، در دامنه کوه های کم ارتفاع و بدون پوشش گیاهی واقع شده است. بنا به توصیف فرهنگ بهدینان، زرتشتیان بر این اعتقادند که "هریشت" محل غایب شدن یکی از کتیزهای بانوی "یزد گرد ساسانی" است.
زرتشتیان هر سال، در روز هجدهم نوروز به این محل می آیند و به زیارت، جشن و پایکویی می پردازند.
پیرنارسون
زیارتگاه "پیرنارسون" یا "نارسونه" در جاده قدیم یزد- مشهد، در میان ارتفاعات شهرستان های یزد و خرانق قرار دارد. این محل مورد احترام پیروان مذهب زرتشتی است و هر سال، شماری از زرتشتیان به این محل می آیند و به اعمال مذهبی خود می پردازند.
چک چک یا پیر سبز
این آتشکده در چهل و هشت کیلومتری شهر یزد، در جاده طبس و در میان کوه های "اردکان" و "انجیره" قرار دارد. چون از شکاف کوه های صخره ای پوشیده از سبزه آن، همواره آب می چکد، این محل به "چکچو"، "چک چک" معروف شده است. زرتشتیان این محل را "پیرسبز" می نامند.
پیرنارکی
پیرنارکی، یکی از مهم ترین زیارتگاه های زر تشتیان ایران است که در پانزده کیلومتری شهرستان مهریز و در دامنه کوهی به همین نام قرار دارد. بنا به روایت زرتشتیان پیر نارکی، محل غایب شدن شاهزاده "نازبانو" خواهر "شهربانو"- همسر امام حسین (ع) – و دختر "یزد گرد سوم" است. او در یکی از جنگ ها، به این منطقه دور افتاده پناه آورد و در همین مکان به حق تعالی پیوست.
در این زیارتگاه، چشمه آب و چند درخت کوهستانی دیده می شود و اطراف آن، خیله های زرتشتیان قرار دارد. همه ساله زرتشتیان سراسر ایران، دوازدهم تا شانزدهم مرداد ماه را وقف زیارت این پیر می کنند.
در تحقیقات باستانی شناسی اخیر، جاده قدیمی دسترسی به این زیارتگاه از مسیر شهرستان تفت کشف شده است. طول این جاده ده کیلومتر و عرض آن چهار متر است. دیواره این جاده در بعضی از قسمت ها، تا ارتفاع یک متر، تماماً سنگ چین شده است. احتمالاً قدمت این جاده همزمان با پیدایش زیارتگاه پیرنارکی (بیش از هزار سال) است.
آتشکده زرتشتیان(آتش ورهرام یزد)
بنای آتشکده زرتشتیان- مشهور به آتش ورهرام یزد- در آبان ماه سال 1313هجری شمسی با سرمایه اهدایی انجمن پارسیان هند در زمینی اهدایی با نظارت "ارباب جمشید امانت" ساخته شد.
ساختمان اصلی آتشکده دو متر بالاتر از سطح زمین و در وسط حیاط بزرگ مملو از درختان سرو و کاج، ساخته شده است. در محور ورودی بنا در ضلع جنوبی، حوض گرد بزرگی قرار دارد که نگاره فروهر و سرستون های سنگی عمارت در آن منعکس می شود.
اتاق نگهداری آتش مقدس، در وسط ساختمان (دور از تابش خورشید) قرار دارد و اطراف آن اتاق هایی برای نماز و نیایش طراحی شده است. معماری این آتشکده تا حدودی از معماری آتشکده های پارسیان هند تاثیر گرفته است.
بنا به روایتی، آتش موجود در این آتشکده که زرتشتیان آن را "آتش ورهرام" می نامند، حدود 1515 سال پیش از آتشکده "ناهید پارس" (پس از نقل مکان به چندین جای دیگری در استان یزد) به این مکان آورده شد و تاکنون این آتش خاموش نشده است. زرتشتیان یزد مراسم مذهبی، اعیاد، جلسات گردهمایی و سخنرانی خود را در این مکان برگزار می کنند.
پارس بانو- بونو پرس
این زیارتگاه در دامنه کوه های "میل نیزار" و"لای چقک" روستای "از رجوع" بخش عقدای شهرستان اردکان قرار دارد. این زیارتگاه همه ساله از اول تا پنجم تیر ماه، محل تجمع و زیارت زرتشتیان است.
دخمه زرتشتیان
در پانزده کیلومتری جنوب شرقی یزد، بربلندای کوهی رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه، دو عمارت سنگی مدور برج مانند با فضای میان تهی قرار دارد که به دخمه یا دادگاه زرتشتیان مشهور است. در دامنه ضلع شمالی این کوه، تعدادی عمارت خشت و گلی، آجری، سنگی و یا ترکیبی از هر سه، مجهز به امکانات رفاهی زمان خود- معروف به خیله- دیده می شود.
قدیمی ترین آثار این محوطه، خیله ها و دخمه های ضلع غربی است که به دوران صفویه تعلق دارند.
دخمه محلی است که زرتشتیان از دیر باز تا حدود چهل سال پیش، اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبی خود و طی انجام مراسم ویژه در آن می نهادند تا طعمه کرکس های کوه های اطراف شوند. وسط فضای میان تهی دخمه چاهی وجود دارد که به "استودان" معروف است و استخوان های به جای مانده از اجساد را داخل آن می ریختند.
پس از مدتی و طی مراسمی خاص، محوطه داخل دخمه جارو و ضد عفونی می شد و بار دیگر دخمه مذکور مورد استفاده قرار می گرفت. در حقیقت محوطه داخلی دخمه ها مانند گورستانی بود که چندین بار از آن استفاده می شد.
از دیگر دخمه های این استان می توان به دخمه چم (روستای چم، شهرستان تفت)، دخمه فیروزآباد (شهرستان یزد) و دخمه اردکان اشاره کرد.
منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

معرفی بقعه های استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/76451051841231284512724612911962467119131.jpg

بقعه سید گل سرخ
بقعه سید گل سرخ در محله "سرچم" شهر یزد- بیرون دروازده کوشک نو- قرار دارد و متعلق به قرن نهم هـ. ق است. ورودی بقعه در ضلع شمالی آن قرار دارد. این بنا از یک تالار با پوشش سقف طاق و تویزه و فضای گنبد خانه کوچکی تشکیل می شود. در گنبد خانه قبری است و ضریحی روی آن قرار دارد. روی این سنگ قبر، نام "سید مغرالدین بن شرف الدین علی بن شمس الدین محمد بن تاج الدین" دیده می شود.
گنبد این بقعه کاشیکاری شده و مصالح آن از خشت و گل است. گویا کتیبه کاشی معرقی به خط نسخ به طور عمودی بالا ی سر قبر نصب بوده که امروزه اثری از آن نیست.
بقعه دوازده امام
بقعه دوازده امام در محله "فهادان" شهر یزد قرار دارد. اهمیت این بنا بیشتر به لحاظ معماری و گنبد آجری آن است و در شمار شاهکارهای هنر سلجوقی به شمار می رود. این بقعه دارای در دو لته کوتاهی است.
بدنه گنبد یک چهار ضلعی است که به هشت ضلعی تبدیل می شود و گنبد روی هشت ضلعی قرار دارد. پوشش سقف از داخل کاشیکاری است و دور تا دور آن با خط کوفی تزیین شده است. در چهار گوشه بنا، گوشواره ها و داخل آن ها در گاه هایی قرار دارد. نور این بقعه به وسیله پنجره هایی که در چهار طرف آن تعبیه شده، تامین می شود. داخل بنا مزین به نقوش گچبری و طرح های رنگی است. وجود محراب در این بنا، نشانه مسجدی است که در قرون دوم و سوم هـ. ق بنا شده بود.
بقعه شیخ محمد خانقاه
این بقعه در محله "خانقاه" شهرستان میبد قرار دارد. ایرج افشار در کتاب یادگارهای یزد در باره نام این محل می نویسد: ظاهراً نام این آبادی، باز مانده یکی از خانقاه هایی است (مزار شیخ محمد) که "امیر رکن الدین قاضی" یا "شیخ تقی الدین دادا" در میبد و طبعاً در محل مورد معرفی بر پا داشته بودند.
شیخ محمد از عرفای قرن نهم هـ. ق است. این بقعه کوچک گلی دارای گنبدی آجر پوش است و از داخل با گچ اندود شده است. همچنین این بنا دارای دو ورودی در ضلع شرقی و جنوبی است. سنگ مزار دیواره غربی زیر گنبد، تاریخ 793 هـ. ق را نشان می دهد.
بقعه شیخ احمد و شیخ محمد فهادان
این بقعه در محله فهادان شهریزد قرار دارد. این مزار که به نام "شیخ احمد" معروف است، از بناهای قرن هشتم هـ. ق و دارای رواق و گنبدی نسبتاً مرتفع است. سنگ قبر "شیخ محمد" تاریخ سال 760 هـ. ق را نشان می دهد. سنگ قبر شیخ احمد فهادان در محراب بقعه دوازده امام قرار دارد و ظاهراً پس از ویرانی این بقعه، به آن محل منتقل شده است.
در داخل محراب، آثار مقرنس سازی که روی آن ها با رنگ تزیین شده، باقی مانده است. گنبد این بقعه آجری و دارای یک نوار کتیبه نقاشی شده است. سه طرف این بقعه، به محوطه رواق های اطرافش باز است و دری در آن ها دیده نمی شود.آثار گچبری، روی بدنه دیوارهای داخلی بقعه به چشم می خورد. این بنا در گذشته به صورت چهار صفه در اطراف و بقعه ای در میان، به عنوان خانقاه بود. سقف گنبد از داخل با گچ سفید شده و در میانه آن رنگ آمیزی سبز و آبی به صورت دایره دیده می شود.
گنبد عالی ابر قو
این گنبد بر فراز صخره های طبیعی جاده یزد. ابرقو قرار دارد و از سنگ های طبیعی کوهستان "ساروج" ساخته شده و از داخل و خارج هشت ضلعی است. تزیینات آن تنها شامل دو رشته کتیبه کوفی است که یکی در بالای در ورودی گنبد و دیگری در انتهای ساقه آن، زیر سه ردیف قوس قرار دارد. از متن کتیبه آجری بالای گنبد چنین بر می آید که گنبد در سال 448هـ. ق به فرمان "علی فیروزان" برای پدرش "امیر شمس الدواله" ساخته شد. کتیبه دیگر حاکی از آن است که مادر بانی گنبد نیز در همین آرامگاه مدفون است.
چهار ضلع گنبد به طور یک در میان، دارای چهار روزنه است. میان قبه نیز باز است و این روزنه ها، نور را به داخل بنا هدایت می کنند. در داخل مقبره سردابی به ابعاد80/2×60/3 و ارتفاع 50/1 متر وجود دارد. ورودی سرداب رو به روی ورودی گنبد است.
آرامگاه سپهسالاری
آرامگاه سپهسالار در روستای "چهارده" شهرستان طبس قرار دارد. این بقعه دارای بنای چهار گوش گنبدداری به ابعاد 15×15 متر است و در سه جهت دارای ورودی است. در داخل بنا آثار چند سنگ قبر دیده می شود.
به اعتقاد اهالی محل، این بنا مدفن "مالک بن ذیب" و "مالک بن عمر" از سرداران "احنف بن قیس" است که در تعقیب "یزدگرد سوم" آخرین پاشاه ساسانی، راه خود را گم کره و در محل "جوخواه" جان سپردند. این مقبره که به "گنبد جوخواه" نیز معروف است، در دوره قاجار بر مدفن مزبور ساخته شد.
بقعه مجموعه زنگیان
این بقعه در ضلع شمالی شهر یزد، در خارج از باروی شهر قدیم قرار دارد. به استناد کتاب جامع مفیدی، محل احداث این بقعه در محدوده گورستانی موسوم به "زنگیان" بود. همچنین به باغ بزرگی در همین محل، موسوم به باغ زنگیان اشاره شده است.
می گونید "مولانا شمس الدین محمدشاه حکیم، خوشنویس برجسته قرن نهم هـ. ق – کاتب کتیبه های مسجد جامع و مسجد امیر چقماق- در این مکان مدفون است.
این بنا شامل صفه ها، اتاق ها، طاقچه ها و ... است. تمام فضاهای آن از جرزهای قطور و طاق و تویزه های کاربندی و رسم بندی تشکیل شده است. در ساخت این بنا عمدتاً از خشت و گل و در کف، پله ها، پادامن صفه ها و بخش هایی از سقف، از آجر، گچ و نی استفاده شده است. در تمام سطوح بدنه ها، سقف و بام آن، اندود کاهگل به کار رفته است.
منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

معرفی مساجد تاریخی استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/14219411014023624315469197192948417120599.jpg

مسجد جامع بفروییه
مسجد جامع بفروییه یا مسجد "حاجی ملک" در "بفروییه" از توابع شهرستان میبد قرار دارد. این مسجد یک تابستانخانه با پوشش گنبدی و ایوانی بلند دارد و در قسمت جلو، دو طبقه است. حیاط مسجد دارای چند غرفه در طرفین و دو ورودی در ضلع های شمالی و غربی است. گرمخانه مسجد در ضلع شرقی تابستانخانه با اندکی اختلاف سطح بنا شده است. گل ساختمان مسجد از خشت و گل است و فقط در شرقی بام، از آجر استفاده شده است. تنها اثر کاشیکاری مسجد، کتیبه معرق بالای سر در و ورودی غربی است.
مسجد جامع عقدا
این مسجد در "عقدا" از توابع شهرستان اردکان قرار دارد. بنای این مسجد از خشت، گل و آجر در نما است. این مسجد دارای تابستانخانه و گرمخانه- که در سطحی پایین تر از تابستانخانه قرار دارد- است. حد واسط گرمخانه و تابستانخانه حیاط است. گرمخانه مسجد، پوشش طاق و تویزه با قوس هایی با قد پای کم دارد. تابستانخانه دارای گنبد، ایوان و غرفه هایی در طرفین حیاط است.
ماذنه مسجد و همچنین پله هایی که دسترسی به مسجد را از حسینیه امکان پذیر می سازد، از جمله ویژگی های این مسجد و کاربندی آجری و گچبری سر در ورودی، از جمله تزیینات آن است.
مسجد حاج محمد سعیدا
مسجد حاج محمد سعیدا- معروف به چرخاب- در محله "چرخاب" شهرستان اردکان قرار دارد و از طریق یک کوچه به حسینیه چرخاب (میدان چرخاب) مرتبط است. مسجد چرخاب دارای دو بخش زمستانی و تابستانی است. کوچه ای که در مرز قسمت تابستانی و زمستانی قرار دارد، دسترسی به وضوخانه را میسر می سازد.
این مسجد از جمله ابنیه دوران قاجار محسوب می شود. احداث بخش تابستانی مسجد به دلایل اقتصادی حدود سی سال بعد از قسمت زمستانی آن صورت گرفت. وجود یک هشتی در مدخل ورودی شبستان و نیز کمی تعداد پنجره ها و ابعاد کوچک آن ها، تبادل حرارت را با محیط خارج کنترل می کند. همچنین طاق و تویزه های کوتاه آن، علاوه بر تامین گرما در زمستان، جلوه و عظمت خاصی به مسجد می بخشد قسمت تابستانی دارای سه یادگیر است.
مسجد زردک
این مسجد در شمال غرب شهرستان اردکان قرار دارد. با توجه به شواهد موجود در بنا، قدمت آن را می توان مربوط به قرن هفتم هـ. ق دانست.
بنای مسجد شامل فضای زیر گنبد به ابعاد 4×4 متر، ایوان کوچک و دو فضای دهلیز مانند به جای شبستان است. فضایی مانند گرمخانه نیز در پشت صحن و در ضلع شمالی مسجد دیده می شود. آثار به جای مانده در اطراف مسجد نشان می دهد این مسجد در گذشته دارای فضاهای دیگری هم بوده که به مرور زمان و در اثر رطوبت حاصل از کشت زمین های مجاور، از بین رفته است.
مسجد جامع اردکان
مسجد جامع اردکان در بافت قدیمی شهرستان اردکان و در کنار بازار آن واقع شده است. این بنا به قرن دهم هـ. ق تعلق دارد و فاقد تزیینات در کاشیکاری و گچبری است. در ورودی چوبی آن تزیین شده است. روی دماغه سمت چپ در، هشت قطعه فلزی (الله، محمد) به خط کوفی کنده کاری شده است. در این مسجد یک زیلو با تاریخ 1038 هـ. ق موجود است.
مسجد جامع فهرج
این مسجد در روستای فهرج شهر یزد قرار دارد. مصالح عمده بنای آن از خشت و گل است و تاریخ ساخت آن به صدر اسلام می رسد. ستون های قطور و پوشش طاق آن از نوع بیز گهواره ای است. منار گلی مسجد مربوط به دوره های بعد است. این مسجد در تاریخ معماری اسلامی ایران اهمیت بسیاری دارد و با مسجد "تاریخانه" دامغان قابل مقایسه است.
مسجد جامع مهریز
مسجد جامع بغداد آباد در شهرستان مهریز، مربوط به قرن دهم هـ. ق است. در بنای این مسجد دو کتیبه قدیمی بر در ورودی و چهار قطعه کاشی به ابعاد 27×37 سانتی متر- متعلق به قرن هشتم هـ. ق با خطوط هندسی ساده و زمینه آبی- بر دیوار محراب شبستان آن دیده می شود. بالای سر در مسجد، سنگ مرمر کنده کاری شده ای، نصب شده است.
مسجد امیرالمومنین (سرده)
مسجد امیرالمومنین (مسجد سرده) و ساباط مجاور آن در محله "سرده" شهر زارچ قرار دارد، با توجه به سبک ساختمان گنبد، ایوان و تاریخ موجود در زیلوی مسجد، بنا را می توان متعلق به دوره زندیان و افشاریان دانست. این مسجد دارای تابستانخانه ای با گنبدی نسبتاً بلند، ایوان، صحن نیم طبقه ای در طرفین گنبد و غرفه هایی در اطراف صحن است. این غرفه ها در ضلع های شرقی و غربی، علاوه بر صحن تا انتهای شبستان زیر گنبد نیز امتداد می یابند. مصالح به کار رفته در این مسجد از خشت و گل با به کارگیری آجر در کف و نمای داخلی گرمخانه، شرقی بام و ... است. گرمخانه مسجد در ضلع شرقی صحن و اندکی پایین تر از آن قرار دارد و دارای شانزده چشمه طاق و تویزه هایی با قوس های هلالی است. نماسازی ستون ها و تویزه ها آجری است. به نظر می رسد گرمخانه مسجد بعد از تابستانخانه بنا شده است. در چوبی ورودی اصلی آن، با قطعات کوچک چوب به صورت شمسه هایی گره چینی شده است.
مسجد جامع عزآباد صدوق
این مسجد در حال حاضر از مرکز آبادی دورو در گودی قرار دارد و به علت هجوم شن های روان، اطراف آن تا بام در ریگ فرو رفته است. مناره ساده، بلند و سفید این مسجد، از دور توجه بیننده را به سوی خود جلب می کند. مسجد شامل صحن، عمارت سردر، ایوان تابستانی و گرمخانه است. سردر ورودی دارای کاربندی گچی است. ایوان تابستانی مسجد دارای گنبدی خشتی است. محراب این قسمت نیز دارای کاربندی گچی است. منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

معرفی امامزاده های استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/2051781013621912417050178201883615724050180.jpg


امامزاده جعفر یزد(ع)
این بنا در محله «مصلی عتیق» شهر یزد قرار دارد. در کتاب یادگارهای یزد آمده است؛ امامزاده جعفر(ع)، نسبتشان به امام جعفر صادق (ع) می رسد. قدیمی ترین قسمت این زیارتگاه که امروزه توسعه یافته است، حرم مطهر و گنبد آن است.
کاشیکاری گنبد مزار- با کاشی های منقوش سفید و لاجوردی- متعلق به سال های اخیر است. این بنا دارای چهار صحن است و فقط صحن ورودی آن قدیمی است و صحن های شمالی، جنوبی و شرقی آن کاملاً باز سازی شده است. همچنین بر مزار ایوان صحن شرقی، دو گلدسته بلند الحاق شده است.
نقشه این بنا، مربع شکل است و در وسط آن ضریح به چشم می خورد در چهار طرف حرم، شبستان هایی قرار دارد که محل دفن اموات است.
امامزاده سید نورالدین(ع)
امامزاده سید نورالدین احمد(ع) در محلی به نام "گاپله" در مسیر جاده تهران- یزد، حد واسط اردکان –عقدا قرار دارد. قدمت این بنا با روش قیاسی، به دوره صفوی می رسد. ساختمان این امامزاده دارای ایوانی بلند و نماسازی آجری است و از کف زمین به اندازه پنج پله ارتفاع دارد. این بنا دارای گنبد، یک غلام گرد در پیرامون ساختمان و غرفه هایی به قرینه در اطراف غلام گرد است. سر در ورودی مشرف به صحن امامزاده، دارای دو مناره نسبتاً کوتاه با نماسازی آجر لعاب دار است.
در داخل بنا در قسمت کمر بند گنبد، دو نوار و در مرکز گنبد، شمسه ای به شکل ستاره هشت پر دیده می شود. در ضلع شمال غربی گنبد و ایوان، ساختمان مدرسه علمیه قرار دارد. این ساختمان شامل یک حیاط و چهار حجره قرینه در اضلاع شمال شرقی و جنوب شرقی و دو حجره قرینه در طرفین ورودی ضلع شمال غربی است.
امامزاده حسین ابن موسی (ع)
آرامگاه حسین ابن موسی (ع) در سه کیلومتری شمال غربی شهرستان طبس قرار دارد. اصل بنا به تاریخ 494هـ. ق تعلق دارد و در سمت غربی صحن امامزاده، ایوانی به نام ایوان "امیر علی مشیر" دیده می شود از ملحقات این آرامگاه، ساختمان چهل چراغ است که مدفن چندی از حکام و بزرگان پیشین طبس است. این امامزاده به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده یزد، مشهد و حمایت های آستان قدس رضوی (ع)، رونق بسیار یافته و به مکان زیارتی، سیاحتی با شکوهی تبدیل شده است.
امامزاده عبدالله بافق (ع)
امامزاده عبدالله (ع) در حومه شهرستان بافق قرار دارد و در قرن هفتم هـ. ق ساخته شده است. بنای این امامزاده شامل سردر، هشتی ورودی، اتاق مدخل و اتاق اصلی است. بر سر در ورودی این امامزاده، دوکتیبه آجری هم اندازه (ابعادی بین آجر خطایی و نظامی) دیده می شود و در میان هر یک، یک قطعه سنگ تاریخی نصب شده و اشعاری به خط نستعلیق روی آن ها حک شده است. سنگ تراشیده شده وسط، دارای خط نسخ است و در آخر آن تاریخ رجب المرجب سنه 1224 هـ. ق دیده می شود. از ویژگی های این بقعه، گنبد بلند، کاشیکاری های داخلی و خارجی آن و نیز چراغ های کوچک گلی با لعاب فیروزه ای است که از قدیم خارج گنبد را روشن می کرده است.
امامزاده سید محمد عقدا (ع)
این امامزاده در آبادی "هفتادر" از توابع بخش عقدای شهرستان اردکان قرار دارد. براساس کتیبه های موجود در بنا از جمله چند لوح کاشی قبر مربوط به قرن سیزدهم هـ. ق و سنگ قبر مربوط به سال 1036 هـ. ق و نیز باقی مانده کاشیکاری گنبد امامزاده، قدمت این بنا حداق به دوره صفویه می رسد. امامزاده سید محمد دارای گنبد و ایوانی بلند در ضلع شرقی و سه ایوان- سر پوشیده در سه سمت دیگر است. در پاکار گنبد از داخل، کتیبه ای گچی دیده می شود. پوشش غرفه های اطراف گنبد در داخل آجری با بندکشی گچی است. ورودی ضلع جنوبی حرم، دارای دری چوبی با نقش های هندسی است. دو صحن یکی در ضلع جنوبی و دیگری در ضلع شمالی بنا ساخته شده و غرفه هایی در اطراف هر دو صحن به چشم می خورد.
منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

معرفی آب انبارها ، آسیاب هاو یخچال های استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/2125399102316235020915038681072487173.jpg

آب انبار گلشن
آب انبار گلشن واقع در محله "گازرگاه" شهر یزد، از بناهای دوران معاصر است. این آب انبار دو پاشیر و پلکان جداگانه برای استفاده مسلمانان و زرتشتیان دارد. آب انبار دارای چهار بادگیر است که در فواصل یکسان در کنار مخزن دایره ای شکل آب انبار قرار دارند. ارتفاع بادگیرها از سطح زمین سیزده متر و حجم مخزن آن دو هزار متر مکعب است.
آب انبار شش بادگیری
این آب انبار در محله ای به همین نام در شهرستان یزد قرار دارد. این بنا دارای دو ورودی (یکی در شمال و دیگری در جنوب مخزن)، شش بادگیر و مخزن بزرگی به حجم دوهزار متر مکعب است. این آب انبار پنجاه و پنج پله دارد. ورودی آب انبار در قسمت جنوبی است و بین پله های بیست و پنج و بیست و شش آن، از بالا یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعداز هشتی شروع می شود. شیر آن نیز در قسمت ورودی شمالی است. ورودی شمالی نسبت به مخزن شیر، قرینه ورودی جنوبی است. آب انبار دارای گنبد تخم مرغی شکل است. ارتفاع مخزن آب آن 12/6 متر و ارتفاع بادگیرها ده متر است.
آب انبار میان راهی مسیر چک چک
این آب انبار مجاور نیایشگاه زرتشتیان یزد، در فاصله هفتادو پنج کیلومتری شهر یزد قرار دارد. با توجه به نحوه ساخت آن، می توان گفت که این بنا متعلق به دوره قاجار است. آب انباراز نوع میان راهی است و در مسیر فرعی جاده یزد- طبس قرار دارد. این آب انبار از آجر و به شکل یک اتاق چهار گوش است و دارای یک ورودی باقوس هلالی است و در دو طرف ورودی آن، دو سکو برای نشستن قرار دارد. نقشه مخزن آن مدور و دارای یک فضای چهارگوش در جلو برای دسترسی به آب است.
آب انبار وزیری
این بنا در اواخر قرن هشتم میلادی توسط "سیدرکن الدین ثانی" در محله مسجد جامع شهر یزد ساخته و دارای چهار بادگیر بر روی مخزن است که آب را خنک می کرده است. این آب انبار دارای یک در قدیمی و سی وهفت پله است.
آب انبار وقت و ساعت
این آب انبار توسط "خواجه شاه امیر استرآبادی" در محله "وقت و ساعت" شهر یزد ساخته شد. سنگ مرمر سردر بنا، تاریخ 1121 هـ.ق را نشان می دهد. این آب انبار دارای چهل و نه پله و چهار بادگیر بر روی مخزن است.
آسیاب ها
آسیاب رستاق
این آسیاب در بیست کیلومتری جنوب شرقی جاده اصلی "رستاق" قرار دارد. با توجه به سبک معماری، نوع تزیینات مقرنس کارهای صحن اصلی و نوع مصالح به کار رفته در آن، می توان گفت که این بنا مربوط به قرن هشتم هـ. ق و در زمان "سید رکن الدین قاضی" (متوفی در سال 732 هـ. ق) است.
این بنا در عمق هفت متری زمین، دارای دالان شیب داری است. راه ورود به صحن اصلی پنجاه و شش متر طول و 480 متر عرض دارد. صحن اصلی آسیاب به شکل هشت ضلعی است که چهار ضلع آن هر کدام 80/4 متر و چهار ضلع دیگر آن هر یک، 75/2 متر طول دارند. هر یک از اضلاع کوچک، غرفه ای به عمق یک متر دارد. در دو ضلع شرقی و غربی دو اتاق با جلوخانی تعبیه شده است.
غرفه جنوب صحن، محل دستگاه آسیاب یعنی "دول" و "آخوره" است. سقف صحن آسیاب گنبدی شکل است. کاربندی آجری آن از هشت شروع و به سه ودو ختم می شود. مصالح آسیاب تماماً از آجر و ترکیب سقف و مقرنس کاری های صحن اصلی آن، از ابتکارهای جالب توجه این نوع معماری است.
آسیاب دو سنگی بیابان "محمد آباد میبد"
این آسیاب کم نظیر، در عمق چهل متری زمین و در مسیر قنات "قطب آباد" احداث شده و هیچ گونه مصالح ساختمانی در ساخت آن به کار نرفته است. چاه هایی به عمق چهل متر، روشنایی فضای داخل و تهویه هوا را تامین می کنند.
قدمت این آسیاب بالغ بر صد و پنجاه سال است. راهروی ورودی آسیاب مرتفع و برای عبورحیواناتی نظیر شتر هم مناسب است. طویله ای در داخل آسیاب برای نگهداری چهارپایان دیده می شود.
آسیاب اشکذر
این آسیاب در قرن دوازدهم هـ. ق ساخته شد و یکی از بزرگ ترین آسیاب های ایران به شمار می رود. سنگ این آسیاب با آب قنات "همت آباد" می چرخیده که ساعتی سی و پنج "من شاه" یعنی 210 کیلوگرم آرد از زیر سنگ های پرقدرت آن به دست می آمد.
دالان شب دار راه ورودی به صحن اصلی آسیاب، پنجاه و شش متر طول و 4/1 متر عرض دارد. مصالح آسیاب تماماً از آجر و ترکیب سقف و مقرنس کاری صحن اصلی بان نقوش هندسی آن، از ابتکارهای جالب توجه معماری ایرانی است.
آسیاب آبی تفت
این آسیاب تنها آسیاب باقی مانده از هفده آسیاب دایر بر روی قنوات شش گانه شهرستان اهرستان است. قدمت آسیاب را بالغ بر دویست سال ذکر کرده اند.
پخچال میبد
ساختمان عظیم این یخچال خشتی از چهار قسمت اصلی: حوض یخ بند، دیوارهای سایه انداز، گنبد اصلی و مخزن یخ تشکیل شده است. این بنا مخصوص ساخت و نگهداری یخ بوده و با توجه به شرایط جغرافیایی منطقه، یکی از نشانه های تمدن مردم این منطقه به شمار می رود. این یخچال یکی از معدود یخچال های به جای مانده از یخچال های متعدد یزد است.
یخچال ابرقو
این بنا مخروطی شکل در حدود دوازده متر ارتفاع دارد و قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد. این مکان محل تولید و انبار کردن یخ در گذشته بود. تنها راه ورودی آن دریچه کوچکی است که از آن برای استخراج یخ در فصل تابستان نیز استفاده می شد.
منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

معرفی کاروانسراهای استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/03/6593252114545181152901685418316350567.jpg
کاروانسرای (رباط) شمش

این کاروانسرا در کنار جاده اصلی یزد- کرمان، بین "مهریز" و "انار" قرار دارد و در گذشته نه چندان دور، در محدوده استان کرمان قرار داشت. این کاروانسرا احتمالاً به دستور گنجعلی خان (1034 - 1005 هـ. ق) ساخته شد. در کنار کاروانسرهای ایران نیز از این بنا، به عنوان یک بنای مربوط به دوره صفویه یاد شده است.

این کاروانسرا ساختمانی آجری با چهار برج مدور در چهار گوشه بنا است. در ضلع شرقی، به دلیل قرار گرفتن مخزن آب انبار کاروانسرا، حد واسط دو برج کناری، برج مانند دیگری نیز در وسط دیوار ساخته شده است. ورودی ساختمان در ضلع غربی قرار دارد و به هشتی متصل است. ورودی اصطبل های کاروانسرا نیز در طرفین آن واقع شده اند. اصطبل ها در طول اضلاع شمالی، جنوبی وغربی ادامه یافته اند.
محوطه روباز کاروانسرا (حیاط) به صورت هشت گوش است و در چهار گوشه آن، چهار صفه و در هر یک از چهار ضلع آن، سه صفه ساخته شده است. صفه میانی اضلاع، بزرگ تر و حالت شاه نشین را دارد. بام بنا نیز آجر فرش است. کاروانسرای (رباط) زبن الدین

این کاروانسرا در شصت کیلومتری جاده یزد- کرمان و در فاصله پانصد متری از جاده قرار دارد. با توجه به مطالب کتاب جغرافیای کرمان، این کاروانسرا به دستور "زین الدین گنجعلی خان ریگ" حکمران کرمان و به امر "شاه عباس ماضی" در قرن دهم هـ. ق ساخته شد.

نقشه این رباط دایره و دارای پنج برج نیم دایره است که به دیواره هشت متری آن متصل اند. ساختمان این بنا از آجر است. پس از سر در نسبتاً وسیع ضلع جنوبی، هشتی و سپس صحن دوازده ضلعی قرار دارد. در اطراف صحن، رواق های سکو داری وجود دارد و در انتهای هر رواق اتاق هایی مشابه دیده می شود.
در طرفین هشتی ورودی و پشت اتاق ها، راهروهای وسیع و طولانی قرار دارد که اصطبل چهارپایان بود. فضای ضلع شمالی بنا- گویا شاه نشین- دارای سقفی بلند با کاربندی است. در داخل بنا عمدتاً از تزیینات آجر در نما استفاده شده که تابع طرح دوازده ضلعی حیاط یا صحن مرکزی آن است. قسمت شاه نشین در بدنه و سقف دارای اندود گچ و کاربندی است. کنگره ها و تیراندازهای لبه بام، ترکیب انحنای برج و دیواره ها و نمای تمام آجر آن، چهره خاصی به این کاروانسرا بخشیده است.
اخیراً این بنای تاریخی بازسازی و به محل مناسبی برای اسکان و پذیرایی گردشگران تبدیل شده است. کاروانسرای علی آباد

کاروانسرای علی آباد در جاده اصلی یزد- بندرعباس و در ضلع شمالی شهرستان مهریز قرار دارد. بانی این بنا، شاهزاده "معارف دوست محمد ولی میرزا" پسر "فتحعلی شاه قاجار" است.

این کاروانسرا ساختمانی آجری و مربع شکل است. ضلع مشرف به جاده آن، از بیرون دارای چهار صفه در اطراف و یک صفه میانی است که راهروی ورودی در آن قرار دارد. این ضلع از داخل، علاوه بر صفه میانی که راهرو در آن قرار دارد، دارای ده صفه است.
در ضلع جنوبی نیز به قرینه ضلع شمالی، یازده صفه قرار گرفته است. اضلاع شرقی و غربی نیز سیزده صفه به قرینه دارند. در پشت صفه های شمالی و جنوبی، اتاق ها قرار دارند و در پشت صفه های شرقی و غربی راهروهای اصطبل واقع شده اند. در چهار گوشه بنا، چهار مدخل دیده می شود که به محوطه های داخلی کاروانسرا راه می یابند. همچنین چهار برج مدور نیز در چهار گوشه بیرونی بنا، به چشم می خورد. بلندی دیوارهای این کاروانسرا پنج متر و مساحت آن حدود چهار هزار متر مربع است. رباط خرگوشی

این کاروانسرا نزدیک با تلاق "گاوخونی" در جاده قدیمی یزد- اصفهان قرار دارد. فاصله بین این کاروانسرا و عقدا حدود شصت کیلومتر است. این بنا از آثار دوره شاه عباسی است. این رباط تماماً از سنگ و آجر ساخته شده و ابعاد آن 80×80 متر است.

این رباط شامل صفه ها، حجره هاه و اصطبل است. دیواره روی پشت بام، دو متر عرض دارد. سر در آن دو طبقه و طبقه دوم شاه نشین است. در داخل رباط هجده صفه وجود دارد: صفه بزرگ تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نماز گاه است. در چهار گوشه رباط، چهار مدخل برای ورود به طویله دیده می شود و مخزن آب به صورت آب انبار در وسط رباط ساخته شده است.
از تزیینات بنا می توان به کاربندی آجری سر در ورودی و کتبیه سنگی به خط "علی رضا عباسی" خطاط معروف عصر "شاه عباس" اشاره کرد. این کتیبه، روی پانزده قطعه سنگ سبز رنگ به طول هشت متر و عرض شصت سانتی متر و در سه ضلع مدخل نصب شده است. کاروانسرای رشتی عقدا

کاروانسرا و آب رشتی عقدا در شهرستان اردکان و در مدخل ورودی آبادی "عقدا" قرار دارند. "حاجی ابوالقاسم تاجر رشتی" از تجار یزدی و بانی آثار متعدد (حدود سال 1255 هـ. ق) این کاروانسرا را در سال 1262 هـ. ق بنا کرد.

بنای این کاروانسرا از آجر و دارای بادگیری دو طبقه است. در هر بدنه این بنا، هفت صفه به قرینه ساخته شده که صفه میانی بزرگ تر و شاه نشین آن محسوب می شود. صفه های دیگر هر یک به اتاقی راه دارد و در پشت اتاق ها، راهروهای اصطبل قرار گرفته است. در چهار گوشه بنا، چهار مدخل به قرینه ساخته شده است.
رو به روی کاروانسرا در آن طرف جاده، آب انبار قرار دارد که ساختمان آن آجری است و بر سر در ورودی آن، دو صفه جهت استراحت عابرین ساخته شده است. منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

خانه های تاریخی استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/04/24011517910015618337121140247189233161248250203.jp g

خانه رسولیان
این خانه در محله "سهل بن علی" در مرکز بافت قدیم شهر یزد قرار دارد. این بنا در سال 1283 هجری شمسی – مصادف با سال های آخر حکومت سلسله قاجار- به همت مرحوم "حاج میرزا کاظم رسولیان" و به دست استاد "محمد حسن محمد رحیم" ساخته شد.
خانه رسولیان تا چند سال پیش مسکونی بود. در حال حاضر، دانشکده معماری یزد در آن مستقر است. این خانه شامل دو بخش اندرونی و بیرونی است. بیرونی شامل اتاق ارسی، حوضخانه، تالار، زیرزمین و بادگیر است. اندرونی نیز که قسمت خصوصی خانه است، شامل اتاق های سه دری، پنج دری، بادگیر، تالار، کلاه فرنگی، ارسی و حیاط مشجر است. حمام خانه، حد فاصل حیاط بیرونی و اندرونی است.
خانه کلاه دوزها
این خانه در شمال میدان امیر چقماق شهر یزد قرار دارد. این بنا متعلق به یکی از تجار یزد به نام "کلاه دوز" و تاریخ اتمام ساخت آن سال 1312 هـ. ق است. این خانه شامل سه قسمت زیرزمین، پایاب و طبقه همکف است. از ویژگی های این خانه، عبور انشعاب دو رشته قنات از د اخل آن است. یکی از این قنات ها در عمق ده متری از کف پایاب یا پاکنه می گذرد.
در پشت بام این خانه، چاه خانه ای قرار دارد که به وسیله چرخ چاه و دلو از آن آب می کشیدند و بدینوسیله آب انبار خانه را که در طبقه همکف قرار داشت. پر می کردند. این خانه اکنون به "موزه آب" تبدیل شده است.
خانه نواب رضوی
خانه نواب رضوی بین کوچه های "حظیره" و "دارالشفاء" شهر یزد واقع و مربوط به اوایل دوره قاجاریه است. بانی این خانه "زین العابدین خان" فرزند "محمد تقی خان" از خوانین یزد است.
این خانه دارای اندرونی، بیرونی، نارنجستان، گودال باغچه، چاه خانه، حوضخانه و منزل خدمه است. دکتر "پیرنیا" در مورد این خانه نوشته است: "از ویژگی های چشمگیر این بنا این است که هیچ یک از اتاق ها به هم شباهت ندارند و همچنین کوشش شده که دو حوض شبیه به هم در آن نباشد...".
خانه محمودی
خانه محمودی (عرب های بحرینی) بخشی از مجموعه بزرگی از خانه های متصل به هم، به نام "مجموعه عرب ها" است، که در محله "فهادان" بافت قدیم شهرستان یزد قرار دارد. این خانه مربوط به اواسط دوره قاجار است و متعلق به طایفه ای از تجار، معروف به "عرب های بحرینی" بود. گسترش و رونق کاری این طایفه سبب توسعه این مجموعه مسکونی عظیم شد. البته این گستردگی و اشاعه خانوادگی در طول یک قرن و پس از احداث اولین خانه صورت گرفته است. از آن پس موروثی شدن و تفکیک مجموعه مذکور آغاز شد.
هم اکنون بخش هایی از کل این مجموعه در اختیار صاحبان اصلی آن است. این خانه زیبا و با ارزش هم که به خانه محمودی موسوم است، در تملک سازمان میراث فرهنگی قرار دارد.
معماری این بنا متاثر از شرایط اقلیمی گرم و خشک کویری است. مصالح به کار رفته در این بنا عمدتاً بومی و سنتی است و شامل خشت، گل، آجر، سنگ، کاه، گچ، چوب و سازو می باشد.
خانه ملک زاده
این خانه در محله "فهادان" شهر یزد قرار دارد. قدمت این خانه به عصر قاجار می رسد. ورودی این خانه از خشت و گل است و پس از عبور از یک هشتی کوچک که سقف آن با گچ کاربندی شده و راهرویی کم عرض، به حیاط می رسد.
خانه از سمت شمال، جنوب و غرب حیاط دارای ساختمان و در ضلع شرقی جهت هماهنگی با سه بدنه دیگر دارای طاق و طاقچه نماهایی است. تالار خانه در سمت جنوب، بادگیر نه چندان بلندی را در خود جای داده است.
در ضلع شمالی خانه یک پنج دری با گچ کاری و آیینه کاری در سقف و بدنه و در ضلع شرقی سه عدد سه دری دیده می شود. در طرفین پنج دری ضلع شمالی و نیز در طرفین تالار ضلع جنوبی، بالاخانه هایی وجود دارد. در سه طرف ساختمان نیز زیرزمین ساخته شده است.
در ضلع جنوبی حیاط اصلی و پشت تالارخانه، یک حیاط کوچک (بیرونی یا نارنجستان) قرار دارد. ارتباط حیاط اصلی با حیاط کوچک از طریق راهروهایی است که در طرفین تالار ساخته شده است. نماسازی حیاط اندرونی سیم گل و نماسازی حیاط بیرونی کاهگل است.
خانه صراف زاده
این خانه باغ تا چند دهه پیش در حاشیه شهر یزد واقع بود؛ ولی هم اکنون در اثر گسترش شهر، در داخل شهر قرار دارد.
این خانه، باغ، از آثار دوران "پهلوی اول" و بانی و سازنده آن "صراف زاده" است. در حال حاضر اسن خانه در اختیار سازمان میراث فرهنگی و موزه "آیینه و روشنایی" است.
خانه مرتاض
این خانه قاجاری در کوچه "مرتاضیون" شهر یزد قرار دارد و دارای دو بخش بیرونی و اندرونی است و هر یک از این دو بخش دارای حیاط و ورودی جداگانه است.
مساحت حیاط اندرونی تقریباً سه برابر مساحت حیاط بیرونی و تالار بزرگ آن از بناهای پیرامون بلندتر است. این تالار در راس حیاط قرار گرفته و کاملاً بر آن تسلط دارد. فضاهای اطراف با نظم معموی خانه های سنتی است. بدین شرح که فضاهای مهم تر در محوطه اصلی خانه و فضاهای کم اهمیت، بین آن ها قرار دارند. از دیگر ویژگی های این بنادو طبقه بودن کلیه فضاها است.
حیاط اندرونی دارای مقرنس های گچ و کاربندی های گچی بر روی دریچه های طبقه فوقانی است. در گوشه های حیاط هشتی های منحصر به فردی دیده می شود.
خانه اربابی
خانه اربابی در محله "گازرگاه" شهر یزد قرار دارد. این خانه در ابتدا بخشی از باغ "معین" بود. در این باغ عمارتی اعیانی مشتمل بر اتاق های مسکونی و قسمت تابستانه تشریفاتی وجود داشت.
این باغ و عمارت در زمان ناصرالدین شاه قاجار- مقارن با حکمرانی "ظل السلطان" بر اصفهان و یزد- به دستور یکی از اعیان یزد ملقب به "معین التجار" و به دست معماران اصفهان ساخته شد. بعدها، قسمت های مهمی از باغ و عمارت به مالکیت "حاج اکبر اربابی" در آمد. او در سال 1370 هجری شمسی، قسمت مهمی از باغ و عمارت را که حدود دو هزار متر مربع می شد، جهت احداث مدرسه به اداره کل آموزش و پرورش استان یزد واگذار کرد. مساحت باغ حدود چهار هزار متر مربع و مساحت عمارت آن بیش از یک هزار متر مربع است.
با توجه به آب وهوای گرم و خشک یزد و این که این باغ بیشتر در فصل تابستان مورد استفاده بود، اکثر قسمت های این ساختمان مانند زیرزمین های خنک، حوضخانه و بادگیر کلاه فرنگی تابستانه است. در قسمت شمال غربی باغ، ساختمان و حیاط کوچکی قرار دارد که احتمالاً به عنوان عمارت بیرونی از آن استفاده می شد. در حال حاضر این بخش کوچک در تملک مالک آن و جدا از قسمت های در اختیار اداره آموزش و پرورش است.
منبع: میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

مدرسه های تاریخی استان یزد



http://www.tebyan.net/image/big/1385/04/433020123622263207165726416613510119524671.jpg

مدرسه بدر
بنای تاریخی مدرسه بدر (آموزشگاه استثنایی پیام) در محله "ابوالمعالی" شهر یزد قرار دارد. این مدرسه در سال 1279 شمسی به صورت واحد مسکونی احداث شد و در سال 1299 شمسی به مدرسه تغییر کاربری داد و از نوع خانه های قاجاری یزد است.
این بنا حیاط نسبتاً وسیع در مرکز و فضاهایی شامل اتاق و راهرو با ارتفاع شصت سانتی متر از کف دارد. در بدنه های شمالی و جنوبی، دو دودری با درهای چوبی وجود دارد که اتاق های نسبتاً بزرگی را در میان گرفته اند. حد فاصل دو دری ها و اتاق مرکزی، راهروهایی قرار دارد. اتاق بزرگ بدنه شمالی، دارای در چوبی خورشیدی و اتاق بزرگ بدنه جنوبی در چوبی بدون هلال دارد. در ضلع شمالی و جنوبی ساختمان نیز زیرزمین تعبیه شده است. نماسازی بنا تا ارتفاع یک متری از ازاره، هره آجری و مابقی سیم گل بادم گیری گچ است. ورودی مدرسه راهرویی کم عرض، طولانی و مسقف است و پوششی از نوع طاق و تویزه دارد.
دبستان مهر نرسی آباد
دبستان مهر در کوی نرسی آباد ( نصرآباد) شهر یزد قرار دارد. بر اساس سنگ نوشته نصب شده بر دیوار ایوان مدرسه، تاریخ بنای آن سال 1313 هجری شمسی است.
دبستان مهر دارای نقشه ای مربع شکل با یک تالار مرکزی است که ورودی کلاس ها به آن باز می شود. در ضلع شمالی و جنوبی بنا، دو ایوان به قرینه هم ساخته شده است. ورودی اصلی تالار و زیرزمین از ایوان ضلع جنوبی است. زیرزمین مدرسه در قسمت زیرین تالار اصلی قرار دارد و در حال حاضر به عنوان نماز خانه از آن استفاده می شود. نمای ایوان جنوبی از آجر است. دو ستون آجری، ایوان جنوبی را به سه دهانه با قوس های آجری هلالی تقسیم می کند. معماری این ساختمان شبیه به معماری ساختمان های مربوط به زرتشتیان یزد است.
مدرسه ایرانشهر
این مدرسه در برزن گودال مصلی شهر یزد قرار دارد. ساختمان سازی این مدرسه در سال 1315 هجری شمسی آغاز و در سال 1317 شمسی پایان یافت. طرح این دبیرستان از "آندره گدار" معمار فرانسوی است. این مدرسه، اولین مدرسه دولتی در شهر یزد است و علاوه بر آن به عنوان مرکز تجمع فرهنگی نیز محسوب می شود. قوس های تخم مرغی- مشخصه معماری عصر ساسانی- و قوس های خیزدار- مربوط به عصر صفوی- در این بنا استفاده شده است. در جان پناه رواق ها، از کاشی های رنگی لعاب دار استفاده شده است. یکی از فضاهای با ارزش این ساختمان، تالار اجتماعات آن است.
مدرسه رستمی مریم آباد
مدرسه رستمی مریم آباد در مرکز محله "مریم آباد" شهر یزد قرار دارد. طبق نظر انجمن زرتشتیان "مریم آباد" و "رحمت آباد"، بانی این مدرسه "تهمینه رستم" است و بنای آن در سال 1315 هجری شمسی ساخته شد.
این مدرسه دارای یک تالار اصلی مرکزی با پوشش ضربی ساده است و کلاس های مدرسه در طرفین این تالار به قرینه قرار گرفته اند. در ضلع جنوب شرقی، ورودی اصلی مدرسه، ورودی تالار و نیز یک ایوان کوچک با پوشش ضربی که در طرفین آن دو اتاق کوچک به قرینه ساخته شده، قرار دارد. دو ستون آجری، پیشانی ایوان را به سه دهانه مساوی تقسیم می کند و دو حیاط یکی کم وسعت در ضلع جنوبی و دیگری نسبتاً وسیع در ضلع شمالی قرار دارد. دو فضای کم عرض در ضلع شمالی و غربی ساختمان، دو حیاط مدرسه را به هم مرتبط می سازد. پنجره های نورگیر به حیاط ها و دو فضای کم عرض باز می شود. نمای جنوبی مدرسه آجری است. کتیبه پیشانی نما که احتمالاً سال تاسیس بنا و غیره را در خود جای داده بود، اکنون وجود ندارد. دو قاب آجری قرینه در طرفین نمای جنوبی به چشم می خورد که داخل آن با آجر تخت گل و بوته دار، نماسازی شده است.
سایر بناهای تاریخی
مریضخانه مرسلین انگلیس: عمارت مشهور به مریضخانه مرسلین انگلیس در محله "گازرگاه" شهر یزد قرار دارد.
براساس کتاب یادگارهای یزد، کشیشان مقیم یزد در سال 1899 میلادی این مریضخانه را ساختند و تاریخ تاسیس آن روی سنگ مرمر سر در آن درج شده است. پس از برچیده شدن کار آن ها، تا مدت زمانی از این مکان به عنوان مدرسه استفاده می شد. این بنا، عمارتی از خشت و گل با حیاط مرکزی است.
ساختمان مرکز فرهنگی دانشگاه یزد (استانداری سابق): این ساختمان در ابتدای خیابان فرمانداری، نزدیک "برج ساعت" مسجد جامع کبیر شهر یزد قرار دارد و مربوط به دوره قاجار است.
این ساختمان دارای حیاطی نسبتاً وسیع و بناهایی در پیرامون آن است. مصالح به کار رفته دربنا خشت و گل، با کاربرد آجر در قسمت هایی از بنا است. بخش اصلی آن در ضلع جنوبی حیاط قرار دارد. هشتی بنا دارای کلاه فرنگی، بادگیر، حوضی در میان، اتاق هایی در اطراف (با اختلاف حدود سه پله از سطح زمین)، نیم طبقه و درهای چوبی هلالی با شیشه های رنگی است. سقف آن نیز دارای اندود سیم گل و کاربندی گچی است.
نماسازی بیرونی مشرف به حیاط، ترکیبی از آجر فرش و سیم گل است و به صورت طاق نماهایی، ورودی اتاق ها را در خود جای داده است.

منبع : میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

مدرسه های تاریخی استان یزد





http://www.tebyan.net/image/big/1385/04/66178177105210234281851601762351524929642.jpg

مدرسه شاه کمالیه
این مدرسه در محله "شاه کمالیه" شهر یزد قرار دارد. این بنا در گذشته مدرسه بزرگ و آب انباری بود که گنبد و بقعه کنونی در میان آن قرار داشت. متاسفانه به مرور زمان قسمت هایی از این مدرسه به صورت خانه های مسکونی در آمده است.
این بنا در سال 720 هـ. ق توسط "کمال الدین ابوالمعالی" پسر "برهان الدین لطف الله" وزیر "محمد مظفر" ساخته شد. گنبد آن از داخل با نقوش مختلف تزیین و رنگ آمیزی شده بود. بخشی از رنگ های لاجوردی و طلایی این گنبد، هنوز باقی مانده است. این مسجد دارای درگاهی با ایوان بلند و دو مناره در طرفین آن بود و تنها چهار صفه زیر گنبد که مدفن بانی و فرزندان اوست، بر جای مانده است. در داخل محوطه، روبه روی بقعه، پایابی است که دو نهر آب در آن جاری است و در حال حاضر از آب آن استفاده می شود. در مجاورت این بنا حمامی دایر بود که هنوز باقی است.
مدرسه ضیاییه
مدرسه ضیاییه – معروف به زندان اسکندر- در محله فهادان و کنار بقعه دوازده امام شهر یزد قرار دارد. اصل این بنا در سا ل 631 هـ. ق ساخته شد و در سال 705 هـ. ق به وسیله "ضیاء الدین حسین" پدر "شرف الدین علی یزدی" تکمیل شد. گنبد بلند بنا با خشت خام ساخته شده و دارای تزیینات و آرایش گچبری و نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی است.
شبستان مدرسه، دارای محراب است و در اطراف صحن مدرسه رواق هایی ساخته شده و ضلع غربی آن دارای رواق بزرگ تر و محراب گچبری شده است. معماری گنبد مدرسه ضیاییه نمونه ای از گنبدهای دوره مغول در ایران است. بناهای مدرسه های "کتیبه" و "حسینیان" تقلیدی از این ساختمان است.
دبستان خسروی
دبستان خسروی مجاور بلوار بسیج شهر یزد واقع شده است. براساس سنگ مرمر منقوش به نشان فروهر و منصوب بر دیوار دفتر دبستان، بانی آن "خسرو شاه جهان" و تاریخ گشایش آن فروردین ماه 1285 هجری شمسی و از بناهای دوره قاجار است.
این ساختمان دارای نمای آجری و پوشش ضربی ساده است. در حیاط مرکزی آن، در سه جهت شمال، جنوب و شرق، ساختمان کلاس ها و امور اداری مدرسه دیده می شود.
بخش اعظم ساختمان مدرسه در ضلع شمالی است و ایوانی مسقف بر ستون هایی با سطح مقطع مربع و قوس های هلالی با خیز کم، در سرتاسر آن مشهود است. سنگ تاریخ بنا در یکی از اتاق های همین بدنه در ضلع شمالی غری نصب شده است. کتیبه سنگی باریکی با متن زیر در ایوان مدرسه دیده می شود:
توانا بود هر که دانا بود / ز دانش دل پیر برنا بود
در بدنه جنوبی و ضلع شرقی فضایی تالار مانند قرار دارد. ورودی مشرف به حیاط تالار با دو ستون به سه دهانه تقسیم شده است. در زیر قسمت اعظم این ساختمان، زیرزمین است.
مدرسه امام خمینی (ره)
مدرسه علمیه امام خمینی (مدرسه شاهزاده) در ضلع جنوب شرقی مسجد جامع کبیر یزد و جنب چهار سوق و بازار شاهی قرار دارد. این مدرسه و حسینیه همجوار آن، از بناهای شاهزاده "محمد ولی میرزا" است و ساخت آن در سال 1240 هـ. ق به اتمام رسید. این مدرسه دارای سه حیاط: حیاط همکف، حیاط تحتانی (باغچه سرا) و حیاط کوچک ضلع شمال غربی- مدرسه بانوان- است.
نمای کلیه قسمت های مدرسه آجری و تنها حیاط کوچک ضلع شمال غربی، نمایی با اندود کاهگل دارد. سقف مدخل های چهارگوشه بنا با آجر کاربندی شده است. هشتی ورودی در ضلع جنوبی بنا است. ساختمان مسجد و مدرسه نیز در همین ضلع قرار دارند و دو راهروی ورودی که به هشتی متصل است، در طرفین مسجد دیده می شود. در حیاط تحتانی مدرسه حوض آب و با غچه ای پوشیده از درختان گوناگون وجود دارد.
ورودی اصلی مدرسه در انتهای کوچه مشروطه در داخل حسینیه کوچک امام خمینی (شاهزاده) قرار دارد. بدنه های ساختمان منتهی به حیاط اصلی به صورت همگون قرینه سازی شده است.
این بنا در طول زمان کاربردهای مختلف از جمله مدرسه علوم دینی، بیمارستان و نوانخانه داشته است و هم اکنون به عنوان مدرسه علمیه از آن استفاده می شود.
دبیرستان کیخسروی
این بنا در خیابان شهید چمران شهر یزد قرار دارد. بانی آن "کیخسرو مهربان رستم"، بین سال های 1300 تا 1306 هجری شمسی این دبیرستان را بنیاد نهاد. این بنا مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است.
نمای این ساختمان از آجر است و از سطح زمین حدود دو متر ارتفاع دارد. بیست پله سنگی تیشه ای، حیاط مدرسه را به هشتی ورودی و از آن جا به تالار مدرسه ارتباط می دهد.
کلاس ها و بخش اداری در طرفین تالار قرار دارند و در انتهای تالار در ضلع شمالی، تالار اجتماعات دبیرستان- که الحاقی است- دیده می شود. ورودی اصلی تالار دارای سردری نسبتاً بلند است که با آجر نماسازی شده و یک کتیبه کاشی با نشان "فروهر" را در خود جای داده است. در اطراف این نشان بیت زیر دیده می شود:
توانا بود هر که دانا بود / به دانش دل پیر برنا بود
در نمای آجری بیرونی بنا، در اطراف برخی از پنجره ها، نوار باریکی از کاشی هفت رنگ با طرح مارپیچ دیده می شود. در ضلع شرقی و غربی ساختمان، دو حیاط نسبتاً وسیع وجود دارد. علاوه بر ورودی اصلی، دو ورودی دیگر نیز در ضلع های شمالی و جنوبی، ساختمان مدرسه را به حیاط ارتباط می دهند.
منبع : میراث فرهنگی استان یزد

[sorna]

محله نظر كرده يزد
* موقعيت: محله نظر كرده از محلات بسيار قديمي يزد مي باشد كه در مجاورت محلات امير چخماق و لرد آسياب واقع شده و از جهات شمال به خيابان سلمان فارسي، از جنوب به محله پنبه كاران، ازشرق به محله لرد آسياب و از غرب به محله امير چخماق محدود مي شود.
* وجه تسميه: منابع تاريخي يزد و تحقيقات و بررسي هاي محلي اطلاعي در باب تسميه محله مذكور به دست نمي دهند.

[sorna]

موزه آب
اين موزه به همت سازمان آب يزد افتتاح گرديده است و در آن انواع كوزه‌ها، ظروف حمل آب و كلاً وسايل و امكانات مربوط به آب اين طلاي كوير به تماشا گذاشته شده است. محل موزه خانه كلاهدوزها و در ميدان اميرچقماق مي‌باشد.

[sorna]

موزه علوم طبيعي
اين موزه باتلاش و پيگيري جمعي از فرهنگيان يزد افتتاح گرديد. اين موزه از بخش هايي چون گياه‌ شناسي، زمين ‌شناسي، جانور شناسي، نجوم، آناتومي انسان و جانور و غيره تشكيل شده است. محل موزه خيابان ايرانشهر مي‌باشد.

[sorna]

محله ابوالمعالي يزد
* موقعيت: اين محله از محلات قديم شهر يزد مي باشد كه از شمال به محله شيخداد، از جنوب به محله شاه طهماسب، از شرق به محله باغ گندم و از غرب به محله باغ صندل محدود مي شود و در ضلع شمالي خيابان انقلاب قرار گرفته است.
* وجه تسميه: خواجه حاجي ابوالمعالي در سال 787 در خارج شهر يزد (ظاهر) مدرسه، حمام، مقبره و جماعت خانه اي ايجاد كرده و به مناسبت اين اقدامات خيريه اش محله مذكور به ابوالمعالي انتساب يافت.

[sorna]

باغ دولت آباد
باغ دولت آباد يكي از باغ هاي معروف ايراني است كه در زمان محمدتقي خان و در دوره زنديه طراحي و ساخته شده است. بادگير عمارت هشت گوش اين باغ با 33.80 متر بلندي از سطح زمين بلندترين بادگير جهان و نشانه نبوغ معماران يزدي است.

[sorna]

محله امير چخماق يزد
* موقعيت: محله امير چخماق از جمله محلات معروف و قديمي يزد مي باشد كه از سمت شمال به محله سرباز ، از جنوب به محله خواجه خضر، از شرق به محله نظر كرده و از غرب به خيابان امام خميني محدود مي شود و در ضلع جنوبي ميدان امير چخماق قرار گرفته است.
* وجه تسميه: نام اين محله در ابتدا محله دهوك بوده است كه پس از احداث مجموعه امير چخماق توسط امير چخماق شامي از حكام يزد در دوران تيموري (شاهرخ) و همسر او ستي فاطمه، به محله امير چخماق تغيير نام يافت.

[sorna]

محله ايلچي خان يزد
* موقعيت: ايلچي خان محله اي كوچك در مجاورت محله پير برج مي باشد كه از جهات شمال به خيابان مسجد جامع، از جنوب به محله پير برج، از شرق به خيابان امام خميني و از غرب به محلات دارالشفاء و دروازه شاهي محدود است و در ضلع جنوبي خيابان مسجد جامع قرار گرفته است.
* وجه تسميه: چنانكه از نام محله مذكور بر مي آيد، به احتمال قوي اين محله به مناسبت سكونت و اسكان ايلچيان در قرن هشتم و نهم به ايلچي خانه در آثار مورخان محلي يزد آمده است. بعدها در عهد صفوي نام اين محله به دروازه ملا تغيير نام يافت كه احتمالاً منظورش همان ملا خطيره يا خطيره ملا باشد.

[sorna]

برج و باروي قديم شهر يزد
حصار قديمي شهر يزد در سه قسمت و سه دوره بنا گرديده است.
1 دوره المظفر
2 دوره اتابكان
3 دوره ابو جعفر كاكويه

[sorna]

تكيه اميرچخماق
ميدان اميرچخماق اثري از قرن نهم هجري و يادگاري از دوران حكومت امير چخماق شامي و همسرش ستي فاطمه خاتون است.


محله باغ گندم يزد
* موقعيت: محله باغ گندم از جهت شمال به محلات سرچم و شيخداد، از جنوب به محله لرد كيوان، از شرق به محله شاه ابو القاسم و از غرب به محله ابوالمعالي محدود مي شود و بخش عمده آن در ضلع غربي خيابان سيد گلسرخ قرار گرفته است.
* وجه تسميه: در قرون گذشته در اين محله باغات پهناور گندم وجود داشته كه با گذشت ايام آن باغات پهناور گندم از بين رفته و جاي آنها را محله اي تحت عنوان محله باغ گندم گرفته كه در مجاورت محله ابوالمعالي وشيخداد واقع شده است.

[sorna]

حمام خان
اين حمام به گرمخانه نور شهرت دارد و سابقه احداث آن به سال 1212 قمري بر مي گردد. مهمترين تزيين آن نقاشي هاي بخش شاه نشين مي باشد.


خانه لاري ها
مالك آن حاج محمد ابراهيم لاري بوده و سابقاً به عنوان خانقاه نعمت اللهي از آن استفاده مي شد. اين خانه يكي از خانه هاي اعياني قرن سيزدهم است.

[sorna]

محله پنبه كاران يزد
* موقعيت: محله پنبه كاران محله اي كوچك در مجاورت محلات نظر كرده و تل ميباشد كه از جهات شمال به محله نظر كرده، از جنوب به محله تل، از شرق به محله لرد آسياب و از غرب به محله خواجه خضر محدود است.
* وجه تسميه: نام اين محله در كتب تاريخي يزد نيامده است. چنانكه از نام آن بر مي ‌آيد محله مذكور محل زندگاني پنبه كاران يزدي بوده است.


محله تل يزد
* موقعيت: محله تل از جمله محلات بسيار قديمي يزد مي باشد كه در مجاورت محلات پنبه كاران و شش بادگيري واقع شده است و از جهات شمال به محلات پنبه كاران و لرد آسياب، از جنوب به ميدان ماركار و بلوار بسيج، از غرب به محلات دروازه قصابها و شش بادگيري و از شرق به محله زرتشتيها محدود مي شود.
* وجه تسميه: تل در لغت به معناي تپه، بلندي و سر بالايي مي باشد. از آنجايي كه اين محل در قرون هشتم و نهم هجري بلندتر از نقاط ديگر واقع شده بود بدان محله سر تل يا تل گويند.

[sorna]

مدرسه ضياييه (زندان اسكندر)
اين ساختمان مشهور به زندان اسكندر و متعلق به قرن 631 قمري است. باني آن ضياء الدين حسين رضي و در محله فهادان واقع است.


محله خواجه خصر يزد
* موقعيت: محله خواجه خضر در مجاورت محله امير چخماق قرار گرفته و از جهات شمال به محله امير چخماق، از جنوب به محله دروازه قصابها، ازشرق به محله پنبه كاران و از غرب به خيابان امام خميني محدود مي شود . محله مذكور در ضلع شرقي خيابان امام خميني، حد فاصل ميدان هاي امير چخماق و شهيد بهشتي قرار دارد.
* وجه تسميه: به استناد از متون تاريخي نام اوليه اين محله پاي بور بوده است كه به علت دفن مولانا شرف الدين خضر كه از علماي عهد آل مظفر بوده در اين محله، بدين نام لقب يافته است.

[sorna]

ميدان ماركار
مجموعه ماركار شامل برج و ساعت و مدرسه كه از يادگار هاي ماركار مي باشد متعلق به اوايل دوره پهلوي است. مجموعه ماركار در محله تل (دروازه قصاب ها) قرار دارد.



محله هاشم خان يزد
* موقعيت: محله هاشم خان در مجاورت محله قديمي مصلي واقع شده و از جهات شمال به محله مصلي، از جنوب به خيابان شهيد رجايي و محله گودال عباسي، از شرق به محله گودال عباسي و از غرب به محله مصلي محدود مي شود.
* وجه تسميه: با توجه به شكل گيري بازار هاشم خان، اين محله بدين نام لقب يافته است كه به احتمال زياد نام يكي از امرا يا واليان يزد بوده است.