M.A.H.S.A
09-02-2011, 09:13 PM
مقدمه :
پول از هزاران سال پیش در تمدن‌های مختلف وجود داشته است. رواج پول، ناشی از علل و اسباب اقتصادی و غیر اقتصادی است. همانند باج و خراج- تجارت- آداب و فرايض مذهبی و غیره. پول‌های اولیه اشکال مختلفی داشته‌اند: از خرمهره های پوست صدف گرفته تا کله و یا دندان گاو و بعدها مسکوکات، همه انواع مختلفی از پول بوده‌اند.
دوران توسعه و پیشرفت پول را می توان به چند گروه اصلی تقسیم نمود : اول : عبارت است از استفاده از اشیا به عنوان پول. دوم : عبارت است از تجارت با اشیاي ارزشمند. سوم : سکه ها. چهارم : اسکناس. پنجم : حساب‌های سپرده. ششم : پول پلاستیکی. هفتم : پرداخت الکترونیکی و انتقال الکترونیکی وجوه و نهم : سکه های دیجیتالی.
تداوم توسعه و پیشرفت پول به ميزان زیادی به رشد تجارت جهانی ارتباط دارد. با شروع انقلاب صنعتی، تجارت داخلی و بین المللی به نحو وسیعی افزایش یافته و مبادله و سیستم پول به سرعت توسعه پیدا کرده است. زمان شروع پرداخت الکترونیکی را می توان سال 1918 دانست، يعني هنگامی که بانک‌های فدرال رزرو آمریکا به انتقال وجوه از طریق تلگراف مي‌پرداختند.
پرداخت الکترونیکی اشکال گوناگونی دارد که می توان آن را به دو دسته‌ي اصلی تقسیم كرد:
الف- سیستم های پرداخت برای معاملات عمده فروشی
ب- سیستم های پرداخت برای معاملات خرده فروشی
پرداخت‌های عمده فروشی از طریق سه سیستم اصلی انتقال وجوه بین بانکی انجام می شود که عبارتند از: Fedwire-Swift-Chips .
سیستم های پرداخت خرده فروشی شامل معاملات مصرف کننده می شوند. پرداخت های این معاملات از طریق مکانیسم هایی نظیر کارت‌های اعتباری- ماشین‌های پرداخت الکترونیکی (ATM)- کارت‌های بدهی- پایانه‌ي فروش(POS)- بانکداری خانگی و سرویس‌های پرداخت صورت حساب به صورت تلفني، انجام می شود.
در چنین مکانیسم هایی پرداخت به صورت برخط (Online) نیز وجود دارد و از طریق بررسی و کنترل زاویای مختلف سیستم، اعمال می شود. تعدادی از ابداعات در محدوده‌ي پرداخت‌های الکترونیکی جزيی (خرده فروشی) به عنوان پول الکترونیکی شناخته شده اند. این ابداعات که در حال حاضر نیز در مرحله‌ي اول توسعه و پیشرفت قرار دارند، بالقوه دارای این قدرت هستند که قواعد حاکم بر پول نقد را در مورد پرداخت‌های خرده فروشی به چالش كشيده و در عین حال می توانند معاملات خرده فروشی را هم برای مصرف کننده و هم برای تجار، ساده تر و ارزانتر گردانند. در این زمینه ادعا شده است که پول الکترونیکی مفهومي جدید از کیف پول (Pocket money) را ارايه نموده، سیستم پرداخت تجاری را برای اینترنت به وجود آورده و راه دولت‌ها را برای پرداخت به صورت الکترونیکی، تغییر داده و انقلابی را در گردش ارزش (پول) از طریق خطوط تلفن و امواج (الکترونیکی) پدید آورده است.
استفاده از پول الکترونیکی در معاملات با ارزش کم، حجم وسیعی را در بر می‌گیرد. پول الکترونیکی طیف وسیعی از خدمات جدید را ارايه می دهد و راه‌هایی را که افراد قبلاً می توانستند از آن طریق بهای کالاها را پرداخت کنند تغییر داده است، اما به نظر می رسد که محصولات پول الکترونیکی هنوز نتوانسته‌اند اقبال عمومی را کسب کنند و پول الکترونیکی دست كم در زمان حاضر جلوتر از تقاضای مشتری حرکت کرده و این به دليل برخی از مسايل و مشکلات خاص پول الکترونیکی همانند: امنیت، حریم خصوصی و غیره است. در عین حال توسعه و پیشرفت ابداعات پول الکترونیکی و همچنین استفاده از آن باعث ایجاد مسايل بی شماري در خصوص قواعد تنظیم کننده‌ي پول الکترونیکی شده که شامل یافتن روش‌های قابل قبول برای شناسایی (احراز هویت) حمایت از اطلاعات – هماهنگی و آماده کردن نیازها با قواعد حقوقی و تأمین پیش نیازهای لازم برای حل و فصل اختلافات می شود.
پول الکترونیکی
1-پول چیست ؟
پول وسیله ای است که مردم در قبال کالاها و خدماتی که واگذار می کنند، متقاضی دریافت و قبول آن هستند. پول سه هدف را برآورده می کند: اول : وسیله ای است برای مبادله. دوم : به عنوان یک استاندارد و معیار ارزش به کار می رود، یعنی معیاری برای سنجش کالاها و خدمات و همچنین معیاری برای مقایسه‌ي کالاها و خدمات گوناگون است.
سوم : پول به عنوان یک ذخیره‌ي ارزش عمل می کند، بنابراین می توان آن را ذخیره نمود و در آینده از آن استفاده کرد .
پول دارای خصیصه ها و ویژگی‌هايی است تا بتواند سه کارکرد و هدف یاد شده را برآورده سازد :
اول اینکه پول مي‌باید دوام و بقاي کافی داشته باشد تا به عنوان ذخیره‌ي ارزش مورد استفاده قرار گیرد. به عبارت دیگر، پول تا زماني که خرج نشود، باز یافتنی است، اما چنانچه پول خراب شود، دزدیده شود و یا به هر شکل دیگری از بین رود (یا گم شود) قابلیت جایگزینی ندارد. دوم اینکه ساخت یا جعل پول بايد برای اشخاص عادی مشکل باشد. سوم اینکه پول باید به نحو گسترده و وسیعی مورد قبول عموم مردم قرار گیرد. وسعت و افزایش جامعه‌ي استفاده کنندگانی که به پول اعتماد داشته و آن را قبول کنند، ارزش آن را به عنوان وسیله‌ي مبادله افزایش می دهد و نهایتاً هنگامی که پول مبادله می شود یک نوع گمنامی و بی نامی به وجود می آید.
پول الکترونیکی چیست ؟
بانکداری الکترونیکي و پول الکترونیکی مفاهیمی عام و کلی هستند و ما باید مشخص كنیم که آن‌ها دقیقاً از چه چیزی صحبت می کنند. امروزه اين مسئله پذیرفته شده است که بانکداری الکترونیکي می تواند به دو جریان مجزا تقسیم شود : یکی عبارت است از محصولات پول الکترونیکی، به ویژه در شکل محصولاتی که ارزش را ذخیره می کنند و دیگری عبارت است از تحویل یا دسترسی الکترونیکی به محصولات.
این‌ها محصولاتی هستند که به مصرف کننده این امکان را می دهند تا از وسایل ارتباطی الکترونیکی استفاده کرده و به اين ترتيب به خدمات پرداخت قراردادی دسترسی داشته باشند. به عنوان مثال: استفاده از یک کامپیوتر شخصی و یا شبکه‌ي کامپیوتری (نظیر اینترنت) برای پرداخت کارت الکترونیکی یا ارسال دستوری براي انتقال وجوه بین حساب‌های بانکی.
از آنجايی‌که پول الکترونیکی همچنان در مراحل اولیه‌ي پیشرفت است، هنوز تعریف واحدی از پول الکترونیکی وجود ندارد و اشخاص مختلفی پول الکترونیکی را به روش‌های متفاوتی تعریف کرده و توضیح داده اند. جامعه‌ي اروپا در پیش نویس دستورالعمل خود، پول الکترونیکی را بدین‌گونه توصیف نموده است:
الف- بر روی قطعه‌اي الکترونیکی همانند تراشه‌ي کارت و یا حافظه‌ي کامپیوتر به صورت الکترونیکی ذخیره شده است.
ب- به عنوان یک وسیله‌ي پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسه‌ي صادر کننده، پذیرفته شده است.
ج- بدین منظور ایجاد شده است که به عنوان جانشین الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار گيرد.
د- به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداخت‌های با مقدار محدود ایجاد شده است.
مشاور امور مصرف کنندگان فدرال رزرو آمریکا، پول الکترونیکی را به این عنوان توصیف نموده است : پولی است که به صورت الکترونیکی حرکت کرده و به گردش درمی آید و می تواند به صورت کارت هوشمند و یا کارت‌هایی که در آن‌ها ارزش ذخیره شده، یا کیف پول الکترونیکی ارايه شود. همچنین می تواند در پایانه‌ي فروش استفاده شده و یا بدون دخالت هیچ شخص دیگری و مستقیماً به صورت شخص به شخص مورد استفاده قرار گیرد و نيز می تواند از طریق خطوط تلفن به سوی بانک‌ها و یا دیگر ارايه دهندگان خدمات یا صادرکنندگان (پول الکترونیکی) به حرکت درآمده و یا خرج شود.
از تعریف و توصیف بالا می توان نتيجه گرفت که پول الکترونیکی یک مکانیسم پرداخت ارزش ذخیره شده یا پیش پرداخت شده است که در آن مقداري از وجوه یا ارزش که برای مصرف کننده قابل استفاده است در یک وسیله و قطعه‌ي الکترونیکی ذخیره شده و در تصرف مشتری است. ارزش الکترونیکی توسط مصرف کننده و مشتری خریداری می شود و هر بار که مستقیماً به دستگاه‌های دیگر متصل شود و یا مصرف کننده از دستگاه استفاده کند تا از طریق پایانه‌ي فروش و یا حتی از شبکه های کامپیوتری همانند اینترنت خریدی را انجام دهد، از موجودي آن کاسته مي‌شود.
برخلاف بسیاری از کارت‌های تک منظوره‌ي پیش پرداخت شده (همانند کارت‌های تلفن)، محصولات پول الکترونیکی به این منظور طراحی و تولید می شوند که مورد استفاده‌ي عموم واقع شوند و وسایل چند منظوره ای برای پرداخت محسوب مي‌شوند. پول الکترونیکی هم کارت‌های پیش پرداخت شده (گاهی اوقات کارت هوشمند یا کیف پول الکترونیکی نامیده می شود) و هم محصولات نرم‌افزاری پیش پرداخت شده را که از شبکه های کامپیوتری نظیر اینترنت استفاده می کنند (بعضاً به عنوان پول نقد الکترونیکی هم نامیده می شوند) شامل می شود. رايج‌ترین محصولات، محصولات مبتنی بر کارت هستند. صنایع پیشرو در این زمینه Visa , Mondex هستند، اما امروزه طیف وسیعی از این محصولات به عموم عرضه شده اند همانند Cybercash - Emoney mail-Paypal-Proton و غیره .
ویژگی‌های کلیدی پول الکترونیکی
ویژگی‌های اصلی پول الکترونیکی عبارتند از :
اولاً : ارزش بر روی قطعه و یا وسیله‌ي الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می شود. محصولات گوناگون از لحاظ اجرای تکنیکی متفاوت هستند. در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعه‌ي سخت افزاری کامپیوتری که مخصوص بدان و قابل حمل بوده و نوعاً یک ریزپردازنده است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالیکه در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار، از یک نرم افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می شود.
ثانیاً : ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می شود. برخی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال موازنه‌های الکترونیکی را مستقیماً از یک مصرف کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادر کننده‌ي پول الکترونیکی) فراهم می آورند و آنچه که بیشتر متداول و مرسوم است آن است که تنها پرداخت‌های مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف کننده به تاجر و همچنین امکان باز خرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است.
ثالثاً : قابلیت انتقال، محدود به معاملاتی است که سابقه‌ي آن‌ها ثبت و ضبط شده باشد. در اكثر روش‌ها و رویه های محصول، برخی از جزيیات معاملات بین تاجر و مصرف کننده در یک پایگاه داده‌ي مرکزی ثبت و ضبط می شود که قابل نمایش دادن و ارايه هستند. در مواردی که معاملات به طور مستقیم بین مصرف کنندگان امکان‌پذیر باشد، این اطلاعات بر روی دستگاه شخصی مصرف کننده ضبط می شود و تنها هنگامی می تواند از طریق دستگاه مرکزی نمایش داده شده و ارايه شود که مصرف کننده از طریق اپراتور (عامل طرح) پول الکترونیکی قرارداد بسته باشد.
رابعاً : تعداد شرکا و طرفینی که به نحو کار کردی و مؤثر در معاملات پول الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیشتر از معاملات قراردادی است. عموماً در معامله‌ي پول الکترونیکی، چهار دسته از افراد دخیل هستند: صادر کننده‌ي ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشنده‌ي سخت افزارها و نرم افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه کننده‌ي معاملات پول الکترونیکی.
صادر کننده‌ي پول الکترونیکی مهمترین شخص در این میان است در حالیکه اپراتور شبکه و فروشنده، ارايه كنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه کننده‌ي پول الکترونیکی، بانک‌ها و یا شرکت‌هایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را ارايه می دهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد نيز ارايه می شود.
خامساً : موانع فنی و اشتباهات انسانی می تواند اجرای معاملات را مشکل و یا غیر ممکن سازد درحالی‌که در معاملات مبتنی بر کاغذ چنین مشکلی با این حجم وجود ندارد.
- اثرات پول الکترونیکی بر بانک‌ها
ابزار پرداخت الکترونیکی نقش مهمی در توسعه‌ي تجارت الکترونیکی دارند و خدمات و محصولات بانکداری الکترونیک، منجمله پول الکترونیکی می توانند فرصت‌های مهم و جدیدی را برای بانک‌ها فراهم کنند. بانکداری الکترونیکي و پول الکترونیکی، به بانک‌ها این امکان را می دهد که بازار خود را از نقش‌های سنتی سپرده گذاری و اعطای اعتبار فراتر برده و توسعه بخشند، مضاف بر این بانکداری الکترونیکي و پول الکترونیکی می تواند هزینه های (عملیاتی) بانک‌ها را کاهش دهد.
در مقیاسي وسیعتر، توسعه و پیشرفت مداوم بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی می تواند در کاهش هزینه های معاملات خرده فروشی هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی مشارکت و همکاری داشته باشد و این امر به نوبه‌ي خود و بالقوه می تواند به تولیدات بیشتر و رفاه اقتصادی منجر شود.
بانکداری الکترونیک به مصرف کنندگان قدرت انتخاب‌های بیشتری می دهد. مصرف کنندگان و تجار قادر هستند تا مؤثر بودن و تأثیرگذاری و بهره بردن از راحتی و آسایش بیشتر را افزایش دهند، اما توسعه‌ي بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی همچنین چالش‌های جدیدی را برای بانک‌های سنتی به وجود آورده است. معاملات پول الکترونیکی بسیار ارزانتر از ساير معاملات هستند و امروزه این مسئله می تواند به عنوان مزیتي رقابتی مطرح شود و از سوي دیگر، بانکداری الکترونیک باعث می‌شود که کار برای بانک‌های سنتی سخت تر شود، هزینه های آنان افزایش یابد (به دلیل کاهش مشتریان) و کسب و کارها را کمتر با دوام و ماندنی سازد. این بانک‌ها قادر به جذب سرمایه‌ي مازاد و بیشتر از بازار سرمایه و سهام نیستند.
مسايل حقوقی در صادر کردن و استفاده از پول الکترونیکی
1- امنیت
مسايل امنیتی یکی از نکات اصلی و مورد توجه هر شخصی چه در درون و چه بیرون صنعت بانکداری است. پول الکترونیکی خطرات امنیتی را افزایش می دهد و محیطی را که پیش از این، ایزوله و امن بوده است بالقوه باز و دارای ریسک می کند .
نفوذ‌های امنیتی می‌توانند در ارتباطات و (سطح) مصرف کننده، تاجر یا صادر کننده (پول الکترونیکی) اتفاق بیفتد و همچنین تلاش‌هایی برای دزدیدن ابزار و وسایل (الکترونیکی) تاجر یا مصرف کننده به منظور درست کردن ابزار و وسایل متقلبانه و جعلی را در برمی گیرد. این اقدامات می تواند طراحی و ايجاد پیام‌های مبادله شده بین طرفین و یا نرم افزار محصول را تغییر دهد. حمله‌های امنیتی معمولاً برای کسب منافع مالی و مادی صورت می گیرد، اما برخی از آن‌ها نیز با هدف از هم گسیختن و قطع سیستم انجام می شوند.
رخنه های امنیتی را می توان به سه دسته‌ي اصلی تقسیم نمود:
1- نفوذهایی با قصد مجرمانه جدی (نظیر تقلب-دزدی اطلاعات مالی یا تجاری حساس)
2- نفوذ توسط هکرها (به عنوان مثال: قطع سرویس‌ها که باعث از کار افتادن وب سایت می شود)
3- وجود نقصي در طراحی سیستم که منتهی به نفوذ امنیتی می شود (به عنوان مثال: استفاده کننده‌ي واقعی را قادر می سازد که به حساب استفاده کننده‌ي دیگر معامله کند)
تمامی تهدیدها از جنبه های مالی، قانونی و همچنین شهرت و اعتبار بالقوه جدی هستند. بنابراین زماني که مؤسسه‌ای پیشنهاد سیستمی را به ما می دهد، باید بررسی و ارزیابی کنیم که سیستم پیشنهادی بی عیب و نقص است یا خیر و آیا خدماتی که از طریق اینترنت ارايه می دهد به اندازه‌ي کافی واجد امنیت هستند یا خیر؟
البته باید توجه داشت که امنیت مطلق در عملیات بانکداری، نه در دنیای مادی (واقعی) و نه در فضای الکترونیکی وجود ندارد. ولی سطح امنیت موجود باید برای مقاصد و اهداف ما مناسب باشند. اهداف اساسی که ترتیبات امنیتی پول الکترونیکی باید بدان دست یابند عبارتند از :
- محدود كردن دسترسی به سیستم به استفاده کنندگان مجاز
- کنترل و تصدیق هویت و مجوز طرفین براي مطمئن شدن از اينکه آيا معاملات انجام شده از طریق اینترنت داراي قابليت اجرايي هستند و يا خير
- حفظ محرمانه بودن اطلاعات هنگامی که از فراز شبکه های ارتباطی عبور می کنند
- اطمينان از اين مطلب که در هنگام انتقال از طریق شبکه، اطلاعات به نحو اتفاقی و یا متقلبانه دچار تغییر نگشته اند
- ممنوع (وغیر ممکن) كردن دسترسی غیر مجاز به سیستم‌ها و پایگاه داده‌ي مرکزی بانک
استفاده از تمامي ابزارهاي امنیتی می تواند امنیتی را فراهم آورد که با آن چیزی که در معاملات مادی و فیزیکی پیشنهاد و ارايه می شود، قابل مقایسه است و البته مؤثر بودن چنین ابزاری تا حد زیادی بستگی به طراحی درست و صحیح سیستم و همچنین تنظیم و پیش بینی یک سری از سیاست‌ها و روش‌هایی است که به نحوي جدي اجرا می شوند.
توسعه‌ي مداوم تکنولوژی امنیت مستلزم به روز کردن معیارها و ابزارهای امنیتی براساس پیشرفت‌های موجود است تا در مقابل تهدیدهای جدید برای سیستم های موجود نیز پاسخ‌گو و مؤثر باشد. بنابراین بانک‌ها باید مشتریان خود را مطمئن سازند که ابزار و وسایل خود را با چنین بهبودهایی بر یک مبنای دايمی، هماهنگ و منطبق ساخته اند. اگر آنان چنین نکنند، ابزارها و معیارهای امنیتی می توانند به سرعت غیر قابل استفاده گردند و چنانچه رخنه های امنیتی از این مسئله (منطبق نبودن با پیشرفت های جدید) ناشی شود، نه تنها بانک‌ها را با ضرر و زیان مادی مواجه می کند، بلکه اعتماد و اطمینان مشتریان را نيز از بین می برد.
2-حریم خصوصی
عمل درست و بدون نقص مستلزم داشتن توانایی لازم برای پیگیری و احراز این مسئله است که مبادله‌ي صحیح به وقوع پیوسته و به این اطمینان دست یابند که تنها اشخاص مجاز (که هویت آن‌ها تصدیق شده) در این مبادله دخیل هستند و آن‌ها نیز فقط مواردی را مبادله نموده اند که برای انجام آن مجاز بوده اند.
اما مصرف کنندگان ممکن است از این هراس داشته باشند که اطلاعات مربوط به امور مالی، اعتبار و مخارج آن‌ها (که از معاملات یا محصولات پول الکترونیکی ناشی می شود) بتواند بدون اطلاع و یا اجازه‌ي آن‌ها مورد استفاده قرار گیرد و این هراس بسیار گسترده و شدید خواهد شد هنگامی که استفاده از بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی شایع تر شود.
با رشد پول الکترونیکی، شیوع جرايمی که با ذخیره سازی و انتقال اطلاعات مشتریان، همراه بوده و سروکار دارد، محتمل است. بنابراین بسیاری از طرفین، متقاضی انجام معاملات بی نام هستند، اما پذيرش این مسئله نیز به صورت گسترده به دليل ملاحظات امنیتی و همچنین پولشویی، مشکل است.
برای دستیابی به این اطمینان، همه‌ي شرکای سیستم (نظیر بانک‌ها، دیگر صادر کنندگان پول الکترونیکی، مصرف کننده و تاجر) باید اطلاعات معین و مشترکی را درباره‌ي قواعد حاکم بر استفاده از محصولات پول الکترونیکی داشته باشند. مصرف کننده باید تضمین کند (و همچنین اطمینان داشته باشد) که اطلاعات مبادله شده تنها به طرف‌هایی که مجاز به دریافت آن بوده و آن هم فقط تا حدی که مجاز به دریافت اطلاعات بوده اند، منتقل شده است.
3-ریسک‌های قانونی و حقوقی
صرف نظر از ملاحظات پیش گفته در مورد امنیت و حریم خصوصی، برخی از ریسک‌های حقوقی نیز پول الکترونیکی را احاطه کرده اند، ریسک‌های حقوقی از نقض قوانین، مقررات یا رویه‌های توصیف شده همانند پولشویی، افشای اطلاعات مشتری و حمایت از حریم خصوصی و غیره نشأت می‌گیرند. ریسک‌های حقوقی همچنین زماني که حقوق و تعهدات طرفین به خوبی تعیین و مشخص نشده اند، می توانند ایجاد شوند.
مسايل حقوق و قانونی در تنظیم قواعد پول الکترونیکی
بانک مرکزی به طور سنتی چهار وظیفه را به عهده دارد.
- سیاست‌های پولی را مدیریت می کند
- بر سیستم پرداخت نظارت می کند
- مقررات را تنظیم و منتشر می کند
- (و در بسیاری از کشورها) بر سیستم بانکداری نظارت می کند
هر یک از این نقش‌ها با توسعه و پیشرفت پول الکترونیکی تا حدی تحت تأثیر قرار گرفته اند.
کارکرد نظارت بانک مرکزی بر سیستم پرداخت و ریسک‌های مالی ممکن (در این زمینه) با پول الکترونیکی از بین می رود. به علاوه پول الکترونیکی به طور بالقوه می تواند تأثیر زیادی بر تقاضای سیاست‌های پولی و همچنین بر ترکیب این سیاست‌ها داشته باشد . مهمترین اثر توسعه و پیشرفت پول الکترونیکی عبارت است از کاهش تقاضا برای پول نقد. جریان پول نقد اهرمی است که بانک مرکزی به واسطه‌ي آن می تواند پول و همچنین اعتبار بانک‌های خصوصی را کنترل کرده و از اینرو نوعی دوام و ثبات پولی را مهیا و تضمین کند. یک جانشین گسترده و قوی برای پول نقد می‌تواند روش‌های اجرایی بانک مرکزی برای تنظیم بازار پول و نرخ بهره را پیچیده گرداند. از طرف دیگر با معاملات پول الکترونیکی تمام فرآیند کلرینک(تسویه‌ي بانکی) می تواند در عرض چند ثانیه انجام شود و البته چنین سرعت و شتابی در انجام جریان امور به افزایش حجم پول منتهی می شود که جریان پول افزایش یافته، می تواند به افزایش تورم منتهی شود.
چه کسی می تواند محصولات پول الکترونیکی را صادر و توزیع کند:
چند نوع از صادر کنندگان (پول الکترونیکی) وجود دارند: بانک‌ها ، مؤسسات مالی غیر بانکی و مؤسسات غیر مالی.
جامعه‌ي اروپا هدف خود را در این زمینه چنین اعلام نموده است: از طرفي ثبات و بی عیب و نقص بودن صادر کننده و از طرف دیگر اطمینان از اینکه قصور یک صادر کننده نمی تواند به طور عمده بر توسعه و پیشرفت چنین وسیله‌ي پرداختی تأثیر داشته باشد. لذا چارچوب پیشنهادی متناسب با ماهیت خاص خدمات پول الکترونیکی به این منظور طراحی شده اند که بازیگران جدید نیز در این عرصه وارد شوند.
برخی کشورها همانند ایالات متحده و هنگ کنگ به مؤسسات خصوصی نیز اجازه‌ي صدور و انتشار پول الکترونیکی را می دهند و در بسیاری کشورها فقط به مؤسسات دولتی اجازه‌ي تولید و توزیع پول الکترونیکی داده می شود و در عین حال مؤسسات خصوصی می توانند محصولات و پول‌های جایگزین همانند چک مسافرتي صادر و توزیع کنند. در هر کشوری اگر صدور پول الکترونیکی فقط توسط بانک‌ها مجاز دانسته شود، مقررات تنظیم کننده ای که قبلاً وجود داشته است، می تواند برای تحت پوشش قرار دادن محصولات جدید، بسط داده و هماهنگ شوند، اما رقابت و ابداع محدود خواهد شد. چنانچه تعداد بیشتری از مؤسسات (دولتی و غیردولتی) بتوانند به عنوان صادر کننده‌ي پول الکترونیکی عمل کنند، وجود رقابت (و ابداع بیشتر) منافع زیادی را در برخواهد داشت ولی در عین حال یک سلسله از موضوعات تنظیم کننده، حل نشده باقی خواهند ماند.
بنابراین مهم نیست که آیا صدور پول الکترونیکی باید به بانک‌ها محدود شود و یا خیر بلکه مهم این است که صدور پول الکترونیکی مي‌باید قانونمند و منظم باشد. و صادر کننده باید مدیریت ریسک قابل ملاحظه‌ای داشته باشد که مستلزم نظارت بانک مرکزی است و البته فقط مشخص نمودن اینکه چه کسی می تواند پول الکترونیکی را صادر کند، مسئله‌ي اساسی نیست بلکه مشخص نمودن انواع پول الکترونیکی که می تواند صادر و توزیع شود نیز مهم است .
- تسویه‌ي بانکی و موضوعات ثبات و امنیت
انواع مختلف پول الکترونیکی نیاز به فرآیند تسویه‌ي درون سازمانی دارند. صادرکننده باید موازنه‌اي مناسب بین پول الکترونیکی و پشتوانه‌ي ذخیره شده ایجاد کند، اما اگر به طور اتفاقی تقاضای باز خرید پول الکترونیکی افزایش یابد، ممکن است مشکلي جدی برای صادر کننده ایجاد شود و اگر مردم مشکلات تسویه پذیری را درك كنند، ممکن است اقبالي عمومی برای باز پس گرفتن سپرده ها و یا باز خرید پول الکترونیکی پیش آید. کوتاهی در پاسخ‌گویی به موقع تقاضاهای باز خرید، می تواند به کاهش اعتبار و همچنین ورود لطمه به شهرت (صادر کننده) منتهی شود.
-نزاع با استفاده‌ي غیر صحیح از پول الکترونیکی
استفاده‌ي غیر صحیحی که در مورد پول نقد وجود دارد، می تواند در مورد پول الکترونیکی نيز تکرار شده و شامل استفاده های ممنوع و نامشروع مانند معاملات بازار سیاه و معاملات غیر قانونی می‌شود. بنابراین ممکن است زمان مناسب، دقت لازم و منابع کافی احتیاج باشد تا چنین تهدیدهای جدی همانند فریب و حیله، تقلب، اختلاس و پولشویی را کنترل کند. مضاف بر این بسیاری از ویژگی‌های مرتبط با امنیت پول الکترونیکی می تواند جذابیت آن را برای پولشویی و دیگر فعالیت‌های مجرمانه افزایش دهد.
پول از هزاران سال پیش در تمدن‌های مختلف وجود داشته است. رواج پول، ناشی از علل و اسباب اقتصادی و غیر اقتصادی است. همانند باج و خراج- تجارت- آداب و فرايض مذهبی و غیره. پول‌های اولیه اشکال مختلفی داشته‌اند: از خرمهره های پوست صدف گرفته تا کله و یا دندان گاو و بعدها مسکوکات، همه انواع مختلفی از پول بوده‌اند.
دوران توسعه و پیشرفت پول را می توان به چند گروه اصلی تقسیم نمود : اول : عبارت است از استفاده از اشیا به عنوان پول. دوم : عبارت است از تجارت با اشیاي ارزشمند. سوم : سکه ها. چهارم : اسکناس. پنجم : حساب‌های سپرده. ششم : پول پلاستیکی. هفتم : پرداخت الکترونیکی و انتقال الکترونیکی وجوه و نهم : سکه های دیجیتالی.
تداوم توسعه و پیشرفت پول به ميزان زیادی به رشد تجارت جهانی ارتباط دارد. با شروع انقلاب صنعتی، تجارت داخلی و بین المللی به نحو وسیعی افزایش یافته و مبادله و سیستم پول به سرعت توسعه پیدا کرده است. زمان شروع پرداخت الکترونیکی را می توان سال 1918 دانست، يعني هنگامی که بانک‌های فدرال رزرو آمریکا به انتقال وجوه از طریق تلگراف مي‌پرداختند.
پرداخت الکترونیکی اشکال گوناگونی دارد که می توان آن را به دو دسته‌ي اصلی تقسیم كرد:
الف- سیستم های پرداخت برای معاملات عمده فروشی
ب- سیستم های پرداخت برای معاملات خرده فروشی
پرداخت‌های عمده فروشی از طریق سه سیستم اصلی انتقال وجوه بین بانکی انجام می شود که عبارتند از: Fedwire-Swift-Chips .
سیستم های پرداخت خرده فروشی شامل معاملات مصرف کننده می شوند. پرداخت های این معاملات از طریق مکانیسم هایی نظیر کارت‌های اعتباری- ماشین‌های پرداخت الکترونیکی (ATM)- کارت‌های بدهی- پایانه‌ي فروش(POS)- بانکداری خانگی و سرویس‌های پرداخت صورت حساب به صورت تلفني، انجام می شود.
در چنین مکانیسم هایی پرداخت به صورت برخط (Online) نیز وجود دارد و از طریق بررسی و کنترل زاویای مختلف سیستم، اعمال می شود. تعدادی از ابداعات در محدوده‌ي پرداخت‌های الکترونیکی جزيی (خرده فروشی) به عنوان پول الکترونیکی شناخته شده اند. این ابداعات که در حال حاضر نیز در مرحله‌ي اول توسعه و پیشرفت قرار دارند، بالقوه دارای این قدرت هستند که قواعد حاکم بر پول نقد را در مورد پرداخت‌های خرده فروشی به چالش كشيده و در عین حال می توانند معاملات خرده فروشی را هم برای مصرف کننده و هم برای تجار، ساده تر و ارزانتر گردانند. در این زمینه ادعا شده است که پول الکترونیکی مفهومي جدید از کیف پول (Pocket money) را ارايه نموده، سیستم پرداخت تجاری را برای اینترنت به وجود آورده و راه دولت‌ها را برای پرداخت به صورت الکترونیکی، تغییر داده و انقلابی را در گردش ارزش (پول) از طریق خطوط تلفن و امواج (الکترونیکی) پدید آورده است.
استفاده از پول الکترونیکی در معاملات با ارزش کم، حجم وسیعی را در بر می‌گیرد. پول الکترونیکی طیف وسیعی از خدمات جدید را ارايه می دهد و راه‌هایی را که افراد قبلاً می توانستند از آن طریق بهای کالاها را پرداخت کنند تغییر داده است، اما به نظر می رسد که محصولات پول الکترونیکی هنوز نتوانسته‌اند اقبال عمومی را کسب کنند و پول الکترونیکی دست كم در زمان حاضر جلوتر از تقاضای مشتری حرکت کرده و این به دليل برخی از مسايل و مشکلات خاص پول الکترونیکی همانند: امنیت، حریم خصوصی و غیره است. در عین حال توسعه و پیشرفت ابداعات پول الکترونیکی و همچنین استفاده از آن باعث ایجاد مسايل بی شماري در خصوص قواعد تنظیم کننده‌ي پول الکترونیکی شده که شامل یافتن روش‌های قابل قبول برای شناسایی (احراز هویت) حمایت از اطلاعات – هماهنگی و آماده کردن نیازها با قواعد حقوقی و تأمین پیش نیازهای لازم برای حل و فصل اختلافات می شود.
پول الکترونیکی
1-پول چیست ؟
پول وسیله ای است که مردم در قبال کالاها و خدماتی که واگذار می کنند، متقاضی دریافت و قبول آن هستند. پول سه هدف را برآورده می کند: اول : وسیله ای است برای مبادله. دوم : به عنوان یک استاندارد و معیار ارزش به کار می رود، یعنی معیاری برای سنجش کالاها و خدمات و همچنین معیاری برای مقایسه‌ي کالاها و خدمات گوناگون است.
سوم : پول به عنوان یک ذخیره‌ي ارزش عمل می کند، بنابراین می توان آن را ذخیره نمود و در آینده از آن استفاده کرد .
پول دارای خصیصه ها و ویژگی‌هايی است تا بتواند سه کارکرد و هدف یاد شده را برآورده سازد :
اول اینکه پول مي‌باید دوام و بقاي کافی داشته باشد تا به عنوان ذخیره‌ي ارزش مورد استفاده قرار گیرد. به عبارت دیگر، پول تا زماني که خرج نشود، باز یافتنی است، اما چنانچه پول خراب شود، دزدیده شود و یا به هر شکل دیگری از بین رود (یا گم شود) قابلیت جایگزینی ندارد. دوم اینکه ساخت یا جعل پول بايد برای اشخاص عادی مشکل باشد. سوم اینکه پول باید به نحو گسترده و وسیعی مورد قبول عموم مردم قرار گیرد. وسعت و افزایش جامعه‌ي استفاده کنندگانی که به پول اعتماد داشته و آن را قبول کنند، ارزش آن را به عنوان وسیله‌ي مبادله افزایش می دهد و نهایتاً هنگامی که پول مبادله می شود یک نوع گمنامی و بی نامی به وجود می آید.
پول الکترونیکی چیست ؟
بانکداری الکترونیکي و پول الکترونیکی مفاهیمی عام و کلی هستند و ما باید مشخص كنیم که آن‌ها دقیقاً از چه چیزی صحبت می کنند. امروزه اين مسئله پذیرفته شده است که بانکداری الکترونیکي می تواند به دو جریان مجزا تقسیم شود : یکی عبارت است از محصولات پول الکترونیکی، به ویژه در شکل محصولاتی که ارزش را ذخیره می کنند و دیگری عبارت است از تحویل یا دسترسی الکترونیکی به محصولات.
این‌ها محصولاتی هستند که به مصرف کننده این امکان را می دهند تا از وسایل ارتباطی الکترونیکی استفاده کرده و به اين ترتيب به خدمات پرداخت قراردادی دسترسی داشته باشند. به عنوان مثال: استفاده از یک کامپیوتر شخصی و یا شبکه‌ي کامپیوتری (نظیر اینترنت) برای پرداخت کارت الکترونیکی یا ارسال دستوری براي انتقال وجوه بین حساب‌های بانکی.
از آنجايی‌که پول الکترونیکی همچنان در مراحل اولیه‌ي پیشرفت است، هنوز تعریف واحدی از پول الکترونیکی وجود ندارد و اشخاص مختلفی پول الکترونیکی را به روش‌های متفاوتی تعریف کرده و توضیح داده اند. جامعه‌ي اروپا در پیش نویس دستورالعمل خود، پول الکترونیکی را بدین‌گونه توصیف نموده است:
الف- بر روی قطعه‌اي الکترونیکی همانند تراشه‌ي کارت و یا حافظه‌ي کامپیوتر به صورت الکترونیکی ذخیره شده است.
ب- به عنوان یک وسیله‌ي پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسه‌ي صادر کننده، پذیرفته شده است.
ج- بدین منظور ایجاد شده است که به عنوان جانشین الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار گيرد.
د- به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداخت‌های با مقدار محدود ایجاد شده است.
مشاور امور مصرف کنندگان فدرال رزرو آمریکا، پول الکترونیکی را به این عنوان توصیف نموده است : پولی است که به صورت الکترونیکی حرکت کرده و به گردش درمی آید و می تواند به صورت کارت هوشمند و یا کارت‌هایی که در آن‌ها ارزش ذخیره شده، یا کیف پول الکترونیکی ارايه شود. همچنین می تواند در پایانه‌ي فروش استفاده شده و یا بدون دخالت هیچ شخص دیگری و مستقیماً به صورت شخص به شخص مورد استفاده قرار گیرد و نيز می تواند از طریق خطوط تلفن به سوی بانک‌ها و یا دیگر ارايه دهندگان خدمات یا صادرکنندگان (پول الکترونیکی) به حرکت درآمده و یا خرج شود.
از تعریف و توصیف بالا می توان نتيجه گرفت که پول الکترونیکی یک مکانیسم پرداخت ارزش ذخیره شده یا پیش پرداخت شده است که در آن مقداري از وجوه یا ارزش که برای مصرف کننده قابل استفاده است در یک وسیله و قطعه‌ي الکترونیکی ذخیره شده و در تصرف مشتری است. ارزش الکترونیکی توسط مصرف کننده و مشتری خریداری می شود و هر بار که مستقیماً به دستگاه‌های دیگر متصل شود و یا مصرف کننده از دستگاه استفاده کند تا از طریق پایانه‌ي فروش و یا حتی از شبکه های کامپیوتری همانند اینترنت خریدی را انجام دهد، از موجودي آن کاسته مي‌شود.
برخلاف بسیاری از کارت‌های تک منظوره‌ي پیش پرداخت شده (همانند کارت‌های تلفن)، محصولات پول الکترونیکی به این منظور طراحی و تولید می شوند که مورد استفاده‌ي عموم واقع شوند و وسایل چند منظوره ای برای پرداخت محسوب مي‌شوند. پول الکترونیکی هم کارت‌های پیش پرداخت شده (گاهی اوقات کارت هوشمند یا کیف پول الکترونیکی نامیده می شود) و هم محصولات نرم‌افزاری پیش پرداخت شده را که از شبکه های کامپیوتری نظیر اینترنت استفاده می کنند (بعضاً به عنوان پول نقد الکترونیکی هم نامیده می شوند) شامل می شود. رايج‌ترین محصولات، محصولات مبتنی بر کارت هستند. صنایع پیشرو در این زمینه Visa , Mondex هستند، اما امروزه طیف وسیعی از این محصولات به عموم عرضه شده اند همانند Cybercash - Emoney mail-Paypal-Proton و غیره .
ویژگی‌های کلیدی پول الکترونیکی
ویژگی‌های اصلی پول الکترونیکی عبارتند از :
اولاً : ارزش بر روی قطعه و یا وسیله‌ي الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می شود. محصولات گوناگون از لحاظ اجرای تکنیکی متفاوت هستند. در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعه‌ي سخت افزاری کامپیوتری که مخصوص بدان و قابل حمل بوده و نوعاً یک ریزپردازنده است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالیکه در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار، از یک نرم افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می شود.
ثانیاً : ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می شود. برخی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال موازنه‌های الکترونیکی را مستقیماً از یک مصرف کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادر کننده‌ي پول الکترونیکی) فراهم می آورند و آنچه که بیشتر متداول و مرسوم است آن است که تنها پرداخت‌های مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف کننده به تاجر و همچنین امکان باز خرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است.
ثالثاً : قابلیت انتقال، محدود به معاملاتی است که سابقه‌ي آن‌ها ثبت و ضبط شده باشد. در اكثر روش‌ها و رویه های محصول، برخی از جزيیات معاملات بین تاجر و مصرف کننده در یک پایگاه داده‌ي مرکزی ثبت و ضبط می شود که قابل نمایش دادن و ارايه هستند. در مواردی که معاملات به طور مستقیم بین مصرف کنندگان امکان‌پذیر باشد، این اطلاعات بر روی دستگاه شخصی مصرف کننده ضبط می شود و تنها هنگامی می تواند از طریق دستگاه مرکزی نمایش داده شده و ارايه شود که مصرف کننده از طریق اپراتور (عامل طرح) پول الکترونیکی قرارداد بسته باشد.
رابعاً : تعداد شرکا و طرفینی که به نحو کار کردی و مؤثر در معاملات پول الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیشتر از معاملات قراردادی است. عموماً در معامله‌ي پول الکترونیکی، چهار دسته از افراد دخیل هستند: صادر کننده‌ي ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشنده‌ي سخت افزارها و نرم افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه کننده‌ي معاملات پول الکترونیکی.
صادر کننده‌ي پول الکترونیکی مهمترین شخص در این میان است در حالیکه اپراتور شبکه و فروشنده، ارايه كنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه کننده‌ي پول الکترونیکی، بانک‌ها و یا شرکت‌هایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را ارايه می دهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد نيز ارايه می شود.
خامساً : موانع فنی و اشتباهات انسانی می تواند اجرای معاملات را مشکل و یا غیر ممکن سازد درحالی‌که در معاملات مبتنی بر کاغذ چنین مشکلی با این حجم وجود ندارد.
- اثرات پول الکترونیکی بر بانک‌ها
ابزار پرداخت الکترونیکی نقش مهمی در توسعه‌ي تجارت الکترونیکی دارند و خدمات و محصولات بانکداری الکترونیک، منجمله پول الکترونیکی می توانند فرصت‌های مهم و جدیدی را برای بانک‌ها فراهم کنند. بانکداری الکترونیکي و پول الکترونیکی، به بانک‌ها این امکان را می دهد که بازار خود را از نقش‌های سنتی سپرده گذاری و اعطای اعتبار فراتر برده و توسعه بخشند، مضاف بر این بانکداری الکترونیکي و پول الکترونیکی می تواند هزینه های (عملیاتی) بانک‌ها را کاهش دهد.
در مقیاسي وسیعتر، توسعه و پیشرفت مداوم بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی می تواند در کاهش هزینه های معاملات خرده فروشی هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی مشارکت و همکاری داشته باشد و این امر به نوبه‌ي خود و بالقوه می تواند به تولیدات بیشتر و رفاه اقتصادی منجر شود.
بانکداری الکترونیک به مصرف کنندگان قدرت انتخاب‌های بیشتری می دهد. مصرف کنندگان و تجار قادر هستند تا مؤثر بودن و تأثیرگذاری و بهره بردن از راحتی و آسایش بیشتر را افزایش دهند، اما توسعه‌ي بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی همچنین چالش‌های جدیدی را برای بانک‌های سنتی به وجود آورده است. معاملات پول الکترونیکی بسیار ارزانتر از ساير معاملات هستند و امروزه این مسئله می تواند به عنوان مزیتي رقابتی مطرح شود و از سوي دیگر، بانکداری الکترونیک باعث می‌شود که کار برای بانک‌های سنتی سخت تر شود، هزینه های آنان افزایش یابد (به دلیل کاهش مشتریان) و کسب و کارها را کمتر با دوام و ماندنی سازد. این بانک‌ها قادر به جذب سرمایه‌ي مازاد و بیشتر از بازار سرمایه و سهام نیستند.
مسايل حقوقی در صادر کردن و استفاده از پول الکترونیکی
1- امنیت
مسايل امنیتی یکی از نکات اصلی و مورد توجه هر شخصی چه در درون و چه بیرون صنعت بانکداری است. پول الکترونیکی خطرات امنیتی را افزایش می دهد و محیطی را که پیش از این، ایزوله و امن بوده است بالقوه باز و دارای ریسک می کند .
نفوذ‌های امنیتی می‌توانند در ارتباطات و (سطح) مصرف کننده، تاجر یا صادر کننده (پول الکترونیکی) اتفاق بیفتد و همچنین تلاش‌هایی برای دزدیدن ابزار و وسایل (الکترونیکی) تاجر یا مصرف کننده به منظور درست کردن ابزار و وسایل متقلبانه و جعلی را در برمی گیرد. این اقدامات می تواند طراحی و ايجاد پیام‌های مبادله شده بین طرفین و یا نرم افزار محصول را تغییر دهد. حمله‌های امنیتی معمولاً برای کسب منافع مالی و مادی صورت می گیرد، اما برخی از آن‌ها نیز با هدف از هم گسیختن و قطع سیستم انجام می شوند.
رخنه های امنیتی را می توان به سه دسته‌ي اصلی تقسیم نمود:
1- نفوذهایی با قصد مجرمانه جدی (نظیر تقلب-دزدی اطلاعات مالی یا تجاری حساس)
2- نفوذ توسط هکرها (به عنوان مثال: قطع سرویس‌ها که باعث از کار افتادن وب سایت می شود)
3- وجود نقصي در طراحی سیستم که منتهی به نفوذ امنیتی می شود (به عنوان مثال: استفاده کننده‌ي واقعی را قادر می سازد که به حساب استفاده کننده‌ي دیگر معامله کند)
تمامی تهدیدها از جنبه های مالی، قانونی و همچنین شهرت و اعتبار بالقوه جدی هستند. بنابراین زماني که مؤسسه‌ای پیشنهاد سیستمی را به ما می دهد، باید بررسی و ارزیابی کنیم که سیستم پیشنهادی بی عیب و نقص است یا خیر و آیا خدماتی که از طریق اینترنت ارايه می دهد به اندازه‌ي کافی واجد امنیت هستند یا خیر؟
البته باید توجه داشت که امنیت مطلق در عملیات بانکداری، نه در دنیای مادی (واقعی) و نه در فضای الکترونیکی وجود ندارد. ولی سطح امنیت موجود باید برای مقاصد و اهداف ما مناسب باشند. اهداف اساسی که ترتیبات امنیتی پول الکترونیکی باید بدان دست یابند عبارتند از :
- محدود كردن دسترسی به سیستم به استفاده کنندگان مجاز
- کنترل و تصدیق هویت و مجوز طرفین براي مطمئن شدن از اينکه آيا معاملات انجام شده از طریق اینترنت داراي قابليت اجرايي هستند و يا خير
- حفظ محرمانه بودن اطلاعات هنگامی که از فراز شبکه های ارتباطی عبور می کنند
- اطمينان از اين مطلب که در هنگام انتقال از طریق شبکه، اطلاعات به نحو اتفاقی و یا متقلبانه دچار تغییر نگشته اند
- ممنوع (وغیر ممکن) كردن دسترسی غیر مجاز به سیستم‌ها و پایگاه داده‌ي مرکزی بانک
استفاده از تمامي ابزارهاي امنیتی می تواند امنیتی را فراهم آورد که با آن چیزی که در معاملات مادی و فیزیکی پیشنهاد و ارايه می شود، قابل مقایسه است و البته مؤثر بودن چنین ابزاری تا حد زیادی بستگی به طراحی درست و صحیح سیستم و همچنین تنظیم و پیش بینی یک سری از سیاست‌ها و روش‌هایی است که به نحوي جدي اجرا می شوند.
توسعه‌ي مداوم تکنولوژی امنیت مستلزم به روز کردن معیارها و ابزارهای امنیتی براساس پیشرفت‌های موجود است تا در مقابل تهدیدهای جدید برای سیستم های موجود نیز پاسخ‌گو و مؤثر باشد. بنابراین بانک‌ها باید مشتریان خود را مطمئن سازند که ابزار و وسایل خود را با چنین بهبودهایی بر یک مبنای دايمی، هماهنگ و منطبق ساخته اند. اگر آنان چنین نکنند، ابزارها و معیارهای امنیتی می توانند به سرعت غیر قابل استفاده گردند و چنانچه رخنه های امنیتی از این مسئله (منطبق نبودن با پیشرفت های جدید) ناشی شود، نه تنها بانک‌ها را با ضرر و زیان مادی مواجه می کند، بلکه اعتماد و اطمینان مشتریان را نيز از بین می برد.
2-حریم خصوصی
عمل درست و بدون نقص مستلزم داشتن توانایی لازم برای پیگیری و احراز این مسئله است که مبادله‌ي صحیح به وقوع پیوسته و به این اطمینان دست یابند که تنها اشخاص مجاز (که هویت آن‌ها تصدیق شده) در این مبادله دخیل هستند و آن‌ها نیز فقط مواردی را مبادله نموده اند که برای انجام آن مجاز بوده اند.
اما مصرف کنندگان ممکن است از این هراس داشته باشند که اطلاعات مربوط به امور مالی، اعتبار و مخارج آن‌ها (که از معاملات یا محصولات پول الکترونیکی ناشی می شود) بتواند بدون اطلاع و یا اجازه‌ي آن‌ها مورد استفاده قرار گیرد و این هراس بسیار گسترده و شدید خواهد شد هنگامی که استفاده از بانکداری الکترونیک و پول الکترونیکی شایع تر شود.
با رشد پول الکترونیکی، شیوع جرايمی که با ذخیره سازی و انتقال اطلاعات مشتریان، همراه بوده و سروکار دارد، محتمل است. بنابراین بسیاری از طرفین، متقاضی انجام معاملات بی نام هستند، اما پذيرش این مسئله نیز به صورت گسترده به دليل ملاحظات امنیتی و همچنین پولشویی، مشکل است.
برای دستیابی به این اطمینان، همه‌ي شرکای سیستم (نظیر بانک‌ها، دیگر صادر کنندگان پول الکترونیکی، مصرف کننده و تاجر) باید اطلاعات معین و مشترکی را درباره‌ي قواعد حاکم بر استفاده از محصولات پول الکترونیکی داشته باشند. مصرف کننده باید تضمین کند (و همچنین اطمینان داشته باشد) که اطلاعات مبادله شده تنها به طرف‌هایی که مجاز به دریافت آن بوده و آن هم فقط تا حدی که مجاز به دریافت اطلاعات بوده اند، منتقل شده است.
3-ریسک‌های قانونی و حقوقی
صرف نظر از ملاحظات پیش گفته در مورد امنیت و حریم خصوصی، برخی از ریسک‌های حقوقی نیز پول الکترونیکی را احاطه کرده اند، ریسک‌های حقوقی از نقض قوانین، مقررات یا رویه‌های توصیف شده همانند پولشویی، افشای اطلاعات مشتری و حمایت از حریم خصوصی و غیره نشأت می‌گیرند. ریسک‌های حقوقی همچنین زماني که حقوق و تعهدات طرفین به خوبی تعیین و مشخص نشده اند، می توانند ایجاد شوند.
مسايل حقوق و قانونی در تنظیم قواعد پول الکترونیکی
بانک مرکزی به طور سنتی چهار وظیفه را به عهده دارد.
- سیاست‌های پولی را مدیریت می کند
- بر سیستم پرداخت نظارت می کند
- مقررات را تنظیم و منتشر می کند
- (و در بسیاری از کشورها) بر سیستم بانکداری نظارت می کند
هر یک از این نقش‌ها با توسعه و پیشرفت پول الکترونیکی تا حدی تحت تأثیر قرار گرفته اند.
کارکرد نظارت بانک مرکزی بر سیستم پرداخت و ریسک‌های مالی ممکن (در این زمینه) با پول الکترونیکی از بین می رود. به علاوه پول الکترونیکی به طور بالقوه می تواند تأثیر زیادی بر تقاضای سیاست‌های پولی و همچنین بر ترکیب این سیاست‌ها داشته باشد . مهمترین اثر توسعه و پیشرفت پول الکترونیکی عبارت است از کاهش تقاضا برای پول نقد. جریان پول نقد اهرمی است که بانک مرکزی به واسطه‌ي آن می تواند پول و همچنین اعتبار بانک‌های خصوصی را کنترل کرده و از اینرو نوعی دوام و ثبات پولی را مهیا و تضمین کند. یک جانشین گسترده و قوی برای پول نقد می‌تواند روش‌های اجرایی بانک مرکزی برای تنظیم بازار پول و نرخ بهره را پیچیده گرداند. از طرف دیگر با معاملات پول الکترونیکی تمام فرآیند کلرینک(تسویه‌ي بانکی) می تواند در عرض چند ثانیه انجام شود و البته چنین سرعت و شتابی در انجام جریان امور به افزایش حجم پول منتهی می شود که جریان پول افزایش یافته، می تواند به افزایش تورم منتهی شود.
چه کسی می تواند محصولات پول الکترونیکی را صادر و توزیع کند:
چند نوع از صادر کنندگان (پول الکترونیکی) وجود دارند: بانک‌ها ، مؤسسات مالی غیر بانکی و مؤسسات غیر مالی.
جامعه‌ي اروپا هدف خود را در این زمینه چنین اعلام نموده است: از طرفي ثبات و بی عیب و نقص بودن صادر کننده و از طرف دیگر اطمینان از اینکه قصور یک صادر کننده نمی تواند به طور عمده بر توسعه و پیشرفت چنین وسیله‌ي پرداختی تأثیر داشته باشد. لذا چارچوب پیشنهادی متناسب با ماهیت خاص خدمات پول الکترونیکی به این منظور طراحی شده اند که بازیگران جدید نیز در این عرصه وارد شوند.
برخی کشورها همانند ایالات متحده و هنگ کنگ به مؤسسات خصوصی نیز اجازه‌ي صدور و انتشار پول الکترونیکی را می دهند و در بسیاری کشورها فقط به مؤسسات دولتی اجازه‌ي تولید و توزیع پول الکترونیکی داده می شود و در عین حال مؤسسات خصوصی می توانند محصولات و پول‌های جایگزین همانند چک مسافرتي صادر و توزیع کنند. در هر کشوری اگر صدور پول الکترونیکی فقط توسط بانک‌ها مجاز دانسته شود، مقررات تنظیم کننده ای که قبلاً وجود داشته است، می تواند برای تحت پوشش قرار دادن محصولات جدید، بسط داده و هماهنگ شوند، اما رقابت و ابداع محدود خواهد شد. چنانچه تعداد بیشتری از مؤسسات (دولتی و غیردولتی) بتوانند به عنوان صادر کننده‌ي پول الکترونیکی عمل کنند، وجود رقابت (و ابداع بیشتر) منافع زیادی را در برخواهد داشت ولی در عین حال یک سلسله از موضوعات تنظیم کننده، حل نشده باقی خواهند ماند.
بنابراین مهم نیست که آیا صدور پول الکترونیکی باید به بانک‌ها محدود شود و یا خیر بلکه مهم این است که صدور پول الکترونیکی مي‌باید قانونمند و منظم باشد. و صادر کننده باید مدیریت ریسک قابل ملاحظه‌ای داشته باشد که مستلزم نظارت بانک مرکزی است و البته فقط مشخص نمودن اینکه چه کسی می تواند پول الکترونیکی را صادر کند، مسئله‌ي اساسی نیست بلکه مشخص نمودن انواع پول الکترونیکی که می تواند صادر و توزیع شود نیز مهم است .
- تسویه‌ي بانکی و موضوعات ثبات و امنیت
انواع مختلف پول الکترونیکی نیاز به فرآیند تسویه‌ي درون سازمانی دارند. صادرکننده باید موازنه‌اي مناسب بین پول الکترونیکی و پشتوانه‌ي ذخیره شده ایجاد کند، اما اگر به طور اتفاقی تقاضای باز خرید پول الکترونیکی افزایش یابد، ممکن است مشکلي جدی برای صادر کننده ایجاد شود و اگر مردم مشکلات تسویه پذیری را درك كنند، ممکن است اقبالي عمومی برای باز پس گرفتن سپرده ها و یا باز خرید پول الکترونیکی پیش آید. کوتاهی در پاسخ‌گویی به موقع تقاضاهای باز خرید، می تواند به کاهش اعتبار و همچنین ورود لطمه به شهرت (صادر کننده) منتهی شود.
-نزاع با استفاده‌ي غیر صحیح از پول الکترونیکی
استفاده‌ي غیر صحیحی که در مورد پول نقد وجود دارد، می تواند در مورد پول الکترونیکی نيز تکرار شده و شامل استفاده های ممنوع و نامشروع مانند معاملات بازار سیاه و معاملات غیر قانونی می‌شود. بنابراین ممکن است زمان مناسب، دقت لازم و منابع کافی احتیاج باشد تا چنین تهدیدهای جدی همانند فریب و حیله، تقلب، اختلاس و پولشویی را کنترل کند. مضاف بر این بسیاری از ویژگی‌های مرتبط با امنیت پول الکترونیکی می تواند جذابیت آن را برای پولشویی و دیگر فعالیت‌های مجرمانه افزایش دهد.