تغذیه در بای‌پس معده

[mehraboOon]

تغذیه در بای‌پس معده (1)



به طور کلی، رژیم بای‌پس معده شامل غذاهایی است که از نظر پروتئین، غنی و به لحاظ فیبر، چربی،

کالری و کربوهیدرات (قند) ساده و محدود باشند. ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری نیز با مکمل یاری

تأمین می‌شوند.


http://img.tebyan.net/big/1385/09/7624613790197238100313914517469210113368.jpg
جراحی بای‌پس معده نوعی جراحی است که با تغییر آناتومی سیستم هاضمه، میزان غذای مصرفی و کالری دریافتی را کنترل و عمل هضم و جذب را منظم‌تر می‌کند. در واقع، با این روش بافت معده نسبت به حالت اولیه آن کوچک‌تر شده و با اتصال به بخشی از روده (عمدتاً بخش میانی روده کوچک به نام ژژنوم)، منجر به بای‌پس غذا توسط روده کوچک می‌شود. بنابراین، شخص (نسبت به شرایط قبل از عمل)، ظرف مدت کوتاهی احساس سیری و پری زودرس می‌کند؛ چرا که گنجایش دستگاه گوارش وی کاهش یافته است.

چه کسانی کاندید انجام عمل بای‌پس معده هستند؟

اعمال جراحی و از جمله بای‌پس معده زمانی انجام می‌گیرد که چاقی مفرط به هر طریق ممکن قابل کنترل نباشد و ماندن در این وضعیت، منجر به بروز مشکلات عمده و مخاطرات عدیده‌ای گردد. از آنجایی که این عمل خطرات خاص خود را دارد و گاه موجب بروز تغییرات دائمی در شیوه زندگی می‌شود، لذا انجام یک فرایند غربالگری دقیق و جامع برای تعیین افراد کاندید، امری لازم و ضروری است.
بیشتر بیمارانی که عمل بای‌پس معده انجام می‌دهند، وزن آن‌ها به سرعت کاهش می‌یابد که معمولاً این روند تا یک سال پس از عمل ادامه می‌یابد.

در جراحی‌ها، به خصوص بای‌پس معده، رژیم غذایی باید پر پروتئین باشد. در این صورت از تحلیل بافت ماهیچه‌ای نیز جلوگیری خواهد شد و در نتیجه کاهش وزن تنها از طریق کاهش تعداد و یا اندازه سلول‌های چربی (آدیپوسیت‌ها) اتفاق می‌افتد که بسیار مطلوب است


با این حال نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهند که روند کاهش وزن پس از عمل در افراد مورد نظر بین یک تا چهار سال طول می‌کشد و در این مدت فرد حدود یک سوم از وزن اضافی خود را از دست می‌دهد؛ بنابراین، باید گفت فرایند کاهش وزن تدریجی است. نکته مهم دیگر این که موفقیت کامل زمانی حاصل می‌شود که با کنترل دقیق و مناسب عادات و رفتار تغذیه‌ای از جمله اعمال محدودیت‌هایی در خوردن و آشامیدن، عدم مصرف مشروبات الکلی و محصولات نیکوتینه نظیر سیگار، و انجام منظم تمرینات ورزشی همراه باشد.

عوارض و خطرات جانبی

برخی از عوارض احتمالی بای‌پس معده عبارتند از:
سندرم دامپینگ،
کمبود ویتامین B12 و آهن در بیش از 30 درصد موارد،
کم‌خونی فقر آهن در بیش از 50 درصد موارد،
زخم‌های گوارشی در 5 درصد تا 15 درصد موارد،
فتق (HERNIA) برگشت پذیری سایز بافت معده به لحاظ آناتومیک که موجب بروز عوارضی چون سکسکه و آروغ زدن‌های مکرر می‌شود،
تهوع و استفراغ پس از صرف غذا، به دلیل تنگ‌تر شدن مجرای ارتباطی بین معده و روده در 5 درصد تا 15 درصد موارد،
عفونت منتشر (به عنوان مثال پریتونیت) محل جراحی به خصوص در اعمال جراحی لاپاراتومیک،
آمبولی ریه،
کوله لیتیاز (سنگ کیسه صفرا) در تقریباً یک سوم افراد،
کمبود مواد مغذی نظیر کمبودهای ویتامینی، کمبود کلسیم و کمبود منیزیم.

تغذیه پس از عمل

ماهیت، مقدار و چگونگی مصرف مواد غذایی و تغییراتی که پس از جراحی بای‌پس معده در فرایند خوردن انجام می‌گیرد، به دلیل کوچک‌تر شدن اندازه معده و تغییر آناتومی سیستم هاضمه بسیار حائز اهمیت است؛ بنابراین رژیم غذایی پس از جراحی باید به پیشبرد هدف اصلی، یعنی همان کاهش وزن، کمک کرده و در نهایت به کنترل وزن در محدوده طبیعی منجر شود. در حقیقت، این رژیم به بیمار کمک می‌کند که پس از جراحی، تغذیه مناسبی داشته باشد.

رژیم بای‌پس معده باید کم‌چرب باشد؛ چرا که چربی زیاد باعث اختلال در
فرایند هضم، اسهال، تهوع، همچنین به تأخیر افتادن تخلیه معده و متعاقب
آن رفلاکس یا بازگشت غذا و اسیدیته معده به داخل مری می‌شود



لازم به ذکر است در صورتی که بیماران، پس از عمل، به طور پیوسته رژیم غذایی مناسب و تمرینات ورزشی منظمی داشته باشند، طی دو سال اول پس از جراحی حدود 60 – 50 درصد از وزن اضافه خود را از دست خواهند داد و با تداوم اجرای این توصیه‌ها در طولانی مدت وزن‌شان حفظ خواهد شد. به طور کلی، رژیم بای‌پس معده شامل غذاهایی است که از نظر پروتئین، غنی و به لحاظ فیبر، چربی، کالری و کربوهیدرات (قند) ساده و محدود باشند. ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری نیز با مکمل یاری تأمین می‌شوند.

پروتئین
پروتئین یک درشت مغذی است که علاوه بر انرژی زایی برای بدن، نقش ساختمانی داشته و باعث التیام زخم‌ها و جراحات می‌شود. بنابراین، در جراحی‌ها، به خصوص بای‌پس معده، رژیم غذایی باید پر پروتئین باشد. در این صورت از تحلیل بافت ماهیچه‌ای نیز جلوگیری خواهد شد و در نتیجه کاهش وزن تنها از طریق کاهش تعداد و یا اندازه سلول‌های چربی (آدیپوسیت‌ها) اتفاق می‌افتد که بسیار مطلوب است.
گوشت ماهیچه، جوجه، بوقلمون و ماهی (بدون پوست)، سفیده تخم مرغ و پنیرهای خانگی کم چرب از جمله غذاهای پر پروتئین و کم چرب هستند.

کربوهیدرات ساده
کربوهیدرات ساده شامل شیرینی‌جات، کلوچه، بستنی، میلک شیک، آب میوه‌های شیرین شده، ژلاتین، دسرها و غیره می‌باشد.
رژیم بای‌پس معده به سه دلیل باید کم کربوهیدرات باشد:
* مواد قندی از نظر کالری و چربی غنی بوده و حتی در مقادیر کم باعث اختلال در روند کاهش وزن می‌شوند.
* مصرف بیش از حد غذاهای حاوی کربوهیدرات‌های ساده باعث پیشرفت سندرم دامپینگ خواهد شد.
* بیشتر ترکیبات قندی از نظر وجود ویتامین و مواد معدنی فقیر هستند.

چربی
همان‌طور که گفته شد، رژیم بای‌پس معده باید کم‌چرب باشد؛ چرا که چربی زیاد باعث اختلال در فرایند هضم، اسهال، تهوع، همچنین به تأخیر افتادن تخلیه معده و متعاقب آن رفلاکس یا بازگشت غذا و اسیدیته معده به داخل مری می‌شود.
گفتنی است غذاهای سرخ‌شده و پرچرب و یا گوشت‌های چرب از معمول‌ترین ترکیبات غذایی مهاجم و مضر برای سیستم گوارش محسوب می‌شوند.

موفقیت کامل زمانی حاصل می‌شود که با کنترل دقیق و مناسب عادات و
رفتار تغذیه‌ای از جمله اعمال محدودیت‌هایی در خوردن و آشامیدن، عدم مصرف مشروبات الکلی و محصولات نیکوتینه نظیر سیگار، و انجام منظم تمرینات
ورزشی همراه باشد



فیبر
فیبر در ترکیباتی چون سبوس غلات، پاپ کرن، سبزیجات خام و دانه‌های خشک وجود دارد و در رژیم بای‌پس معده محدود می‌شود؛ چرا که معده بای‌پس شده فضای زیادی برای پذیرش این مواد حجیم را نداشته و اسیدیته لازم نیز برای هضم آن‌ها وجود ندارد. حتی بعضی از فیبرها به جداره معده چسبیده و یا مسیر روده باریک را مسدود می‌کنند؛ لذا دریافت بیش از اندازه فیبر، ترکیبات ملین و یا قرص‌های فیبری بدون تجویز پزشک و متخصص تغذیه در این شرایط ممنوع است.

ویتامین‌ها و مواد معدنی
از آنجا که بخش‌های بای‌پس شده معده قادر به جذب برخی مواد مغذی از جمله ویتامین‌ها و مواد معدنی (در طولانی مدت) نخواهند بود، ممکن است علائم کمبود این دسته از مواد مغذی پس از ماه‌ها در فرد ظاهر شود. کمبود اسید فولیک، ویتامین B12 و کلسیم از جمله این کمبودهاست. به همین دلیل بیشتر پزشکان، پس از جراحی برای بیماران خود مکمل‌های مولتی ویتامین – مینرال تجویز می‌کنند.

در قسمت بعدی این مطلب مراحل اصلی رژیم بای پس معده را برای تان توضیح می دهیم.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منبع:‌ ماهنامه دنیای تغذیه - علی شفیعی، کارشناس تغذیه

[mehraboOon]

تغذیه در بای‌پس معده (2)



رژیم بای‌پس معده دارای سه مرحله اصلی است که به ترتیب عبارتند از: رژیم‌های غذایی مایع، رژیم غذایی نرم و رژیم غذایی معمولی.
http://img.tebyan.net/big/1390/06/92232254136918296437962319822532231228.gif

در قسمت اول این مطلب (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=177715) در رابطه با چگونگی تغذیه پس از عمل در کسانی که جراحی بای‌پس معده انجام داده اند و همچنین راجع به چگونگی دریافت ریز مغذی‌ها و درشت مغذی‌ها توضیحاتی ارائه شد، حالا ادامه ی مطلب را مطالعه نمایید.

رژیم بای‌پس معده دارای سه مرحله اصلی است که به ترتیب عبارتند از:




1) رژیم‌های غذایی مایع

این رژیم در روزهای اول پس از عمل برای بیمارانی تجویز می‌شود که باید بلع راحتی داشته باشند و فیبر و باقی‌مانده کمی دریافت کنند.
رژیم مایع صاف شده و مایع کامل، رژیم غذایی مایع را تشکیل می‌دهند :

رژیم مایع صاف شده
از این رژیم دو تا سه روز اول پس از عمل استفاده می‌شود حدود 500 کالری را تأمین می‌کند. رژیم مایع صاف شده، چربی، سدیم و پتاسیم کمی دارد و در مواقع بروز اسهال (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=174839) و استفراغ نمی‌تواند مقادیر کافی الکترولیت و مایعات را تأمین نماید. مواد غذایی مجاز در رژیم مایع صاف شده شامل چای (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=177102)، سوپ صاف شده و بدون چربی ( انتخاب اول پس از عمل در بیشتر جراحی‌های دستگاه گوارش )، نوشابه‌های گازدار، آب میوه (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=176135)صاف شده، نسکافه و ژلاتین است. در این رژیم، شیر و مایعات تهیه‌شده از آن مجاز نیست. یاد آوری می‌شود که به طور معمول دریافت غذا در چند روز اول پس از جراحی، از طریق دهان ممنوع است و تغذیه روده‌ای یا وریدی جایگزین آن می‌شود.

رژیم مایع کامل
این رژیم شامل کلیه غذاهایی است که در درجه حرارت اتاق یا بدن مایعند (مثل بستنی (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=137619)و ژله). این رژیم برای افرادی که در بلع و جویدن مشکل دارند و قادر به هضم غذاهای جامد نیستند، مناسب است. رژیم فوق، تمام نیازهای تغذیه‌ای پایه را به جز فیبر تأمین می‌کند. با استفاده از رژیم مایع کامل به مرور می‌توان بر میزان کالری و پروتئین دریافتی افزود.
متوسط گنجایش معده بای‌پس شده در هر وعده، تنها به اندازه نصف فنجان است


گفتنی است این رژیم همانند رژیم مایع صاف شده، فیبر کمی داشته و لذا یبوست یکی از عوارض این رژیم است. این رژیم به طور متوسط حدود 1200 کالری را تأمین می‌کند و تا سه، چهار هفته پس از عمل قابل استفاده است. لازم به ذکر است که بیشتر مکمل‌های مولتی ویتامین – مینرال و مکمل‌های رژیمی در این مرحله تجویز می‌شوند.

2) رژیم غذایی نرم

این رژیم، مرحله انتخابی بین رژیم غذایی مایع و معمولی بیمارستانی است که از نظر فیبر، باقی‌مانده محدود است. به تدریج و با پیشرفت وضعیت بیمار و با صلاح‌دید پزشک و متخصص تغذیه، رژیم بیمار به سمت رژیم نرم می‌رود. بعضی از بیماران ظرف دو هفته پس از عمل می‌توانند از این رژیم استفاده کنند و برای سایر بیماران نیز ممکن است کمی بیشتر طول بکشد. غذاهای نرم معمولاً تا هشت هفته پس از عمل توسط متخصصان تغذیه برای بیماران تجویز می‌شود.

3) رژیم غذایی معمولی

بعد از رژیم نرم، نوبت به رژیم معمولی می‌رسد که غالباً هشت هفته پس از عمل بای‌پس استفاده می‌شود. اگر چه این رژیم تمام پنج گروه غذایی (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=73693)را در بر می‌گیرد، اما بیماران باید توجه داشته باشند که در هر وعده، رژیم خود را با غذاهای پر پروتئین و کم‌چرب شروع کنند. نکته مهم دیگر اینکه مقدار دریافت غذا به ظرفیت معده و قابلیت تحمل بیمار بستگی دارد.
استفاده از وعده‌های کم‌حجم و کوچک و مایعات به دفعات در طول روز برای یک معده بای‌پس شده تا مدت‌ها باید رعایت شود تا از بروز عوارض جلوگیری به عمل آید. در این صورت حتی اگر مشکلی به وجود آید، ظرف مدت زمان کوتاهی برطرف می‌شود. در ادامه به ذکر نکاتی پیرامون همین موارد می‌پردازیم:


ملاحظات ویژه

* متوسط گنجایش معده بای‌پس شده در هر وعده، تنها به اندازه نصف فنجان است.
* در شروع دوره رژیم درمانی از شش وعده کوچک، به تدریج از چهار وعده و نهایتاً هنگامی که بافت معده سازگاری لازم را پیدا کرد، از سه وعده کامل و کم حجم استفاده می‌شود.
* غذا باید به آرامی میل شده و هر لقمه به طور کامل و در حدود 30 بار جویده شود.
* بیش‌خواری نه تنها در طول دوره رژیم درمانی، بلکه در تمامی دوران زندگی برای این دسته از افراد ممنوع است.
* برای هر وعده غذایی می‌بایست بین 30 تا 60 دقیقه وقت گذاشته شود.
* غذا به اندازه‌های کوچک‌تر تقسیم گردد تا آسان‌تر جویده شود.
* بهتر است از قاشق‌های مخصوص کودکان و یا قاشق مربا خوری برای صرف غذا استفاده شود.
* حتی‌الامکان از مصرف هم‌زمان مواد غذایی جامد و مایعات خودداری شود.
* غذا خوردن را با فعالیت‌های دیگر ترکیب نکنید. بنشینید؛ تنها بر روی غذای خود تمرکز کنید و از خوردن آن لذت ببرید.
* به محض اینکه احساس پری کردید، از غذا خوردن دست بکشید. به خاطر داشته باشید که دریافت بیش از حد غذا، هضم و جذب را دچار اختلال می‌کند.

استفاده از وعده‌های کم‌حجم و کوچک و مایعات به دفعات در طول روز برای
یک معده بای‌پس شده تا مدت‌ها باید رعایت شود تا از بروز عوارض جلوگیری
به عمل آید



* در صورتی که یکی از علائم زیر را پس از صرف غذا احساس نمودید، احتمالاً در خوردن زیاده‌روی کرده‌اید: تهوع (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=157820)، درد در شانه یا ناحیه بالای سینه، احساس پری سر دل یا فشار زیر قفسه سینه * اگر تنها از یک رژیم جامد استفاده می‌کنید، سه وعده در طول روز کافی است.
* مایعات را به تدریج در طول روز و در بین وعده‌های غذایی بیاشامید.
* بدن برای حفظ تعادل الکترولیتی خود به دریافت مایعات کافی احتیاج دارد.
* از مصرف آب و مایعات، 30 دقیقه قبل و بعد از هر وعده غذایی خودداری شود.
* از مصرف نوشیدنی‌های کربناته اجتناب کنید.
* از مصرف نوشیدنی‌های پر کالری نظیر میلک شیک، سودا، آب میوه‌های پر کالری و پر کربوهیدرات و نوشیدنی‌های میوه‌ای اجتناب کنید؛ چرا که بدون ایجاد حالت پری، باعث افزایش کالری دریافتی و افزایش وزن خواهند شد.
* از جویدن آدامس یا مصرف آب‌نبات‌های سفت اجتناب شود؛ زیرا ممکن است در صورت بلعیده شدن باعث انسداد مجرای خروجی معده شوند.
* آرامش خود را حفظ کنید و از زندگی خود لذت ببرید.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع:‌ ماهنامه دنیای تغذیه - علی شفیعی، کارشناس تغذیه