بناهای حكومتی استان گیلان

[sorna]

http://img.tebyan.net/big/1382/12/10671942055821185162148228168188230947142.jpg

عمارت كلاه فرنگی

این عمارت كه در میان پارك شهر رشت ( باغ محتشم ) جای گرفته ، از بناهای زیبای شهر رشت به شمار می آید. رودخانه ی گوهر رود با انحنای خاصی از جنوب ساختمان و باغ ، عبور كرده و زیبایی محیط اطراف بنا را دو چندان می سازد.باغ محتشم و عمارت كلاه فرنگی در زمان « محمد صادق خان اكبر سردار محتشم » ملقب به سردار معتمد ساخته شد.
این بنا از بیرون ، سه طبقه به نظر می آید؛ در حالی كه از داخل دارای چهار طبقه است. در اطراف ساختمان ، در طبقات اول و دوم هجده ستون چوبی كار گذارده شده كه بام و بالكن طبقه دوم را بر روی خود استوار می دارند. طبقات اول و دوم ، هر یك دارای دو اتاق است. این اتاق ها هر یك به وسیله ی پنجره هایی ، نورگیری داخلی و تهویه ی مناسب هوا را در فصل گرم سال ممكن می سازند.
عمارت كلاه فرنگی یك بنای چند ضلعی است. همین مسئله ظاهر زیبایی به ساختمان می بخشد و از یك نواختی نمای بیرون آن جلوگیری می كند. بلندترین اتاق این عمارت ، هشتگوش و از هر سو دارای پنجره هایی است كه رو به باغ باز می شود.
مصالح به كار رفته در این بنا آجر، چوب و گچ است. از سفال های خمره ای قرمز رنگ نیز برای پوشش بام استفاده شده است. عمارت كلاه فرنگی مدت ها محل سكونت حاكمان و فرمانداران شهر رشت بود و بارها تعمیر و مرمت شد. در سال 1374 این عمارت به مدیریت میراث فرهنگی گیلان واگذار گردید و امروزه از آن به عنوان مركز آموزش هنرهای سنتی استفاده می شود.


http://img.tebyan.net/big/1382/12/1731211416110226174218125461188718327198113.jpg

بنای شهرداری انزلی

این بنا در پارك بولوار انزلی ، ابتدای خیابان مطهری قرار دارد و در زمان شهرداری محمدعلی روشن در سال 1310 ش ساخته شده است. بنا دارای یك سالن بزرگ فوقانی و یك سالن انتظار در پایین بود. این بنا با 1178 متر مربع مساحت ، ابتدا در اختیار سینما- تئاتر شهرداری بود و امروزه در اختیار شهرداری انزلی است.عمارت صدری ( كاخ سرداری )

این عمارت توسط میرزا حسین خان صدراعظم ، در زمان اولین مسافرت ناصرالدین شاه به اروپا در انزلی ساخته شد. طول این عمارت 20/29 متر و عرض آن 50/24 متر و در دو طبقه به مساحت 1435 متر مربع است و مساحت طبقه اول 717 متر مربع ساخته شده است. در دوره پهلوی ظاهر بنا تغییر یافت و از مصالح جدید استفاده شد. این بنا مدتی در اختیار كنسول روسیه قرار داشت.عمارت معتمدی

این عمارت در سال 1235 هـ . ق توسط میرزا عبدالوهاب خان معتمدالدوله در شهر انزلی ساخته شد و زمانی در آن حاكم گیلان ساكن بود. در حال حاضر نیروی انتظامی انزلی در این عمارت مستقر است.قلعه رودخان

این قلعه در 12 كیلومتری جنوب شرقی فومن و در دل جنگل های انبوه مناطق كوهستانی جای دارد. این قلعه كه به سكسار و قلعه حسامی نیز شهرت دارد، از بزرگ ترین و با عظمت ترین دژهای نظامی گیلان و حتی ایران به شمار می آید و مساحت آن بالغ بر 50 هزار متر مربع است. این قلعه در ارتفاع 600 متری و در بلندترین نقطه كوه قرار دارد.با توجه به خاك برداری محوطه داخلی و بررسی پی بنا ، احتمالاً این دژ به عصر ساسانی تعلق دارد و در زمان حكومت سلاجقه تجدید بنا شده است. از این رو قلعه رودخان را ا ز قلاع اسماعیلیه به حساب می آورند.
توجه به این كه شهر فومن مدتی طولانی ، مركز حكومت گیلان بیه پس از خاندان اسحاقوند بود، اهمیت این قلعه را بیشترمحسوس می دارد.
"رابینو" درباره این قلعه نوشته است: "سنگ نوشته ای كه در آنجا وجود دارد نشان می دهد كه این قلعه به نام قلعه حسامی برای اولین بار در سال 918هجری ( 13- 1512 میلادی ) تا 921 ( 16- 1515 م ) به فرمان "سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاءالدین اسحقی" مرمت گردیده است و این سنگ نوشته از كمال الدین محمد گیلانی است و منظومه آن از "خان احمد شیروانی" و نوشته ی آن اثرِ "ابن حسین الخراسانی است». هدایت خان هنگامی كه بر ضد كریمخان زند به شورش پرداخت شروع به تعمیر آنجا نمود و در آنجا اسلحه و مهمات قرار داد."
این كتیبه چند سال پیش توسط یكی از كارشناسان میراث فرهنگی پیدا شد و امروز ، در گنجینه رشت نگهداری می شود.


http://img.tebyan.net/big/1382/12/12818213216614381831431023822211005518211.jpg


قلعه رودخان از دو بخش تشكیل شده است:
1. ارگ یا محل اسكان حاكم و خانواده ؛ ارگ یا شاه قلعه در دو طبقه و از آجر ساخته شده و در قسمت غربی این بنا واقع است. قلعه كلاً دارای دو ارگ و شانزده قراول خانه است. قراول خانه ها به صورت دو طبقه با نورگیرها و روزن های متعدد بر محیط اطراف مسلط است.
ورودی قلعه در سمت شمال جای دارد ودر دو طرف آن دو برج عظیم سنگی دیده می شود.
در گذشته چشمه آبی در داخل قلعه جاری بود كه وقت محاصره از آب آن استفاده می شد. این چشمه پس از زلزله سال 1369 گیلان خشك شد.
2. قسمت نظامی یا قورخانه ؛ در قسمت شرقی قلعه رودخان بناهایی مخروبه وجود دارد. در قسمت شمال و جنوب دیوارهای محصور كننده ی قلعه و برج های نگهبانی در فواصل مختلف ، به چشم می خورد. اتاق های هشت ضلعی كه از آجر ساخته شده ، هنوز بر فراز برج ها دیده می شود.
دیوارهای قلعه حدود چهل برج دیده بانی دارد. در این دیوارهای قطور، منافذ و تركش هایی برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی نیز تعبیه شده بود. از وجوه جالب توجه در معماری قلعه رودخان ، كاربرد طاق های جناقی و انواع مختلف آن و نیز طرح های آجر كاری و سنگ چینی است كه نشان از دقت نظر سازندگان آن دارد.
سازندگان قلعه از اصول پیشرفته علمی دفاع و حصار بندی كاملاً آگاه بودند و به همین دلیل در طی قرون متمادی ، این قلعه در برابر تهاجم و یورش ها هرگز در مقابل دشمن سر تسلیم فرود نیاورده و نشانی از تخریب انسانی و حریق در آن به چشم نمی خورد.
امروزه قسمت عمده ای از بنا در زیر قشری از پیچك ها پنهان شده و قلعه در هاله ای رمزآلود در دل جنگل سرسبز آرمیده است.
قلعه لیسار ( صلصال )

این قلعه در نزدیك روستای لیسار، بین راه تالش به آستارا قراردارد و احتمالاً از بناهای دوره ایلخانی است. قسمت عمده ای از پلان بنا ، به علت ویرانی مشخص نیست. مصالح به كار رفته در بنا سنگ ، آجر و ساروج است. قطر دیوارها دو متر و درگاه ورودی در سمت شرق ، دارای طاق هلالی است. آب انبار و ارگ قلعه و برج های دیده بانی چندی از بنا بر جا مانده است.مناره آجری
گسكر ( مناره بازار )

این مناره ی دوره سلجوقی بر سر راه دهكده ی "جاده كنار" به "مناره بازار" در شهرستان صومعه سرا واقع و از آجر و ملات و گچ ساخته شده است. در داخل مناره ستونی نگه دارنده قرار دارد كه پلكان مارپیچ داخلی به دور آن می چرخد. محیط مناره در سطح زمین 19 متر، قطر آن در پایین 7 متر و در بالا 35/ 2 متر است. ارتفاع اولیه مناره نزدیك به 30 متر بود كه در زلزله 1369 قسمت فوقانی آن تخریب شد. در روایت محلی ، ساخت بنا را به "چهل گوش چمنی" نسبت داده اند.
میل اُمام

این میل در ناحیه سمام اشكورات ، بر روی كوهی به نام صومعه سرا قرار دارد و احتمالاً به قبل از اسلام و نیز اسماعیلیه تعلق دارد. این میل دارای پلانی مدور و بدنه ای به قطر 140 سانتیمتر است. مصالح آن سنگ لاشه ونتراشیده و ملات ساروج است. محیط آن بیش از 14 متر و ارتفاع 70/ 6 متر است. قطر داخلی برج 165 سانتیمتر است.
جنگل هفت دغنان

در مسیر طاهر گوراب و سید شرف شاه در شهرستان صومعه سرا ، شهر قدیمی گسكر قرار دارد. امروزه از بقایای این شهر در دل جنگلی انبوه ، آثاری همچون حمام ، خانه و مغازه و یك پل آجری و گور سید خروسه ( = ستی خروشه ؟ ) به جای مانده است. امرای گسكر در همین محل حكومت داشتند. راه شاه عباسی از كنار این محل می گذشت. این آثار به دوره ایلخانی و صفوی تعلق دارد.

[sorna]

http://img.tebyan.net/big/1383/01/2501356212739421052257123610514115066178255.jpg

چراغعلی تپه ( مارلیك )

در پاییز سال 1340 ش هیأتی به سرپرستی دكتر عزت اله نگهبان جهت بررسی و تحقیق عازم مناطق رحمت آباد رودبار شد. این حفاری كه به مدت 14 ماه از پاییز 1340 تا آخر پاییز 1341 ادامه داشت، منجر به پیدایش 53 آرامگاه به طور منظم و پراكنده در سطح تپه گردید. این حفاری كه آثار واشیای ارزنده و نادری از خلال آن به دست آمد، خبر از سكونت اقوامی می داد كه از ثروت بیكرانی برخوردار بودند.كیفیت هنری و صنعتی این آثار بیانگر وجود یك مكتب والای هنری و صنعتی در روزگار باستان در این منطقه از كشور ما بود كه قدمت آن به حدود سه هزار سال ، پیش یعنی اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد مسیح می رسید.
قبور و آرامگاه مكشوفه از مارلیك عموماً از سنگ و گل ساخته شده است. برای ایجاد این آرامگاه ها از تخته سنگ های بزرگ طبیعی كه در سطح تپه وجود داشت، استفاده شده و فاصله ی این تخته سنگ ها به وسیله دیوارهایی كه از سنگ شكسته و گل به وجود آمده مسدود گردیده است. بدین ترتیب محفظه بزرگی كه فاقد شكل منظم هندسی بود ، به وجود آمد كه به عنوان آرامگاه مورد استفاده قرار گرفت. در بعضی قسمت های آرامگاه ها از سنگ های زردرنگی استفاده شده كه از 15 كیلومتری و از دره گوهر رود به این محل انتقال یافته اند.


http://img.tebyan.net/big/1383/01/127415485110614148125851110111151240128.jpg

عموماً اجساد را با لباس رسمی و تزیینات كامل بر روی تخته سنگ و به پهلو قرار می داده اند ، در این حالت زانوان اندكی خمیده بود. همراه مردگان تشریفات مذهبی ، مجسمه ها ، زیورآلات ، اسلحه ، ابزار و ادوات ، ظروف و ادوات آشپزخانه ، مدل و نمونه ادوات مختلف و اسباب بازی كودكان دفن می شد. این امر نمایانگر هویت و حرفه صاحب آرامگاه و نیز مُعـّرف عقاید مذهبی اقوام ساكن در محل بود.
"دكتر نگهبان" ساكنان این منطقه را از اقوام هند و اروپایی و احتمالاً قوم باستانی ماردها یا امردها دانسته كه پیشقدمان آنها در نیمه دوم هزاره دوم ق. م به این منطقه وارد شده و در دامنه ی شمالی جبال البرز و كرانه های جنوبی دریای مازندران مستقر گردیده اند. وی دوره سكونت ماردها را دو یا سه قرن و احتمالاً از قرن چهاردهم تا دهم ق.م می داند و معتقد است كه در پایان این دوره اقوام مزبور به سمت سیلك كاشان رفتند.
خروج ناگهانی اقوام ساكن مارلیك احتمالاً بر اثر حمله ناگهانی اقوام مهاجم و به احتمال قوی آشوری ها ، صورت گرفته و موجب مهاجرت ماردها به سمت مشرق شده است.
در حفاری های مارلیك از نمونه اشیایی كه به تعداد زیاد به دست آمده می توان به آثار فلزی اشاره داشت. آثار و اشیای فلزی از جمله ظروف مكشوفه از مارلیك به چند دسته از جمله ؛ ظروف زرین ، سیمین و مفرغی تقسیم شده اند.
بررسی جزیی این ظروف با توجه به اهمیت فوق العاده آنها ، در این مبحث نمی گنجد، اما به دلیل شهرت جهانی برخی از ظروف حاصل از این كاوش ها ، به شرح مختصر آنها می پردازیم.


http://img.tebyan.net/big/1383/01/2442281821751404527143317176693226235195.jpg

جام طلایی مارلیك

جام طلایی مارلیك به ارتفاع 5/17 سانتیمتر و قطر دهانه فشرده 14 سانتیمتر ، از آرامگاه شماره 26 كشف شده است. این جام از فلز طلای نسبتاً خالص و از خاصیت فرم گیری و شكل پذیری بالایی برخوردار است. این جام از زیباترین جام های مكشوفه از مارلیك می باشد و بر روی آن چهار گاو بالدار نقش شده اند كه هر جفت از گاوها به طور قرینه در حال بالا رفتن از یك درخت تزیینی شبیه نخل هستند. قسمت بالایی بدن و سر حیوانات به صورت برجسته نقش شده است. این حیوانات خیالی پاهای جلویی را بلند كرده و بر شاخه های درخت تكیه داده و روی دو پای عقب ایستاده اند.در ساخت این ظرف نهایت مهارت هنر چكش كاری و قلم زنی قابل مشاهده است. قسمت های خالی صحنه و حاشیه های بالایی نزدیك لبه و قسمت حاشیه نزدیك به كف با تزیینات زنجیره ای آراسته شده و در كف ظرف یك ترنج هندسی در نهایت زیبایی و شكوه جای دارد.




جام طلای افسانه حیات

ظرف مشهور دیگری كه از مارلیك به دست آمده و از شهرت خاصی برخوردار است جام طلا با نقش داستان افسانه حیات یا زندگی است.این جام 20 سانتیمتر ارتفاع دارد و قطر دهانه آن 14 سانتیمتر است. بدنه جام ظرافت و نازكی خاصی دارد و در ساخت آن از طلای نسبتاً نرمی استفاده شده است. در لبه ظرف برای استحكام بیشتر، حالت نوار مفتولی ایجاد كرده اند. این ظرف به علت فشار خاك تا حدی فشرده شده و از حالت اولیه برخوردار نیست.
بر روی این جام در چهار ردیف ، اشكالی ترسیم شده كه نقوش هر ردیف با تكرار در دورادور ظرف ، تمامی صحنه را پر كرده است . تصویر ردیف پایین نشانگر یك بز كوهی در حال شیردادن به نوزادش است. در ردیف دوم دوران بلوغ بز نوزاد تصویر شده كه با نهادن دو پای جلویی بر روی درخت و ایستادن بر پاهای عقبی در حال خوردن برگ های یك نخل تزیینی است.
صحنه ای كه در ردیف سوم تكرار شده نمایش یك گراز وحشی است كه شش بار دور ظرف نقش شده است. در فاصله هر دو گراز از بالای سر حیوان ، یك پرنده كه احتمالاً لاشخور است، دیده می شود. در بالاترین صحنه قسمت مرگ بزكوهی و دریده شدن لاشه او توسط لاشخورها به نمایش گذارده شده است. بالای سر دو لاشخوری كه رو به روی هم قرار گرفته و در حال خوردن جسد بز كوهی هستند، موجودی شبیه پرنده در مقابل درخت كوچكی به حالت چمباتمه دیده می شود.
تسلسل وقایع از حیات تا ممات به طرز زیبایی بر این جام نقش بسته و وقایع زندگی و خاتمه حیات یك موجود ، به صورت داستانی كه بر پرده نقش بندد، تصویر شده است. ظرافت و دقتی كه در ارائه جزئیات این نقوش به كار بسته شده ، شایان كمال توجه است.
ظروف دیگری نظیر كاسه زرین با نقش رب النوع ، جام زرین با نقش سیمرغ و گاو بالدار ، جام طلای مارلیك با نقش گاو بالدار و درخت تریینی ، كاسه زرین با نقش عقاب و قوچ ، فنجان طلا با نقش بز كوهی در حالت آرمیدن ، جام تزیینی اسب شاخ دار و همچنین جام سیمین با نقش سردار در حال رام نمودن پلنگ و بز كوهی ، جام نقره با نقش گوزن در حال جهش ، به همراه ظروف ظریف مفرغی از دیگر نمونه های جالب توجهی هستند كه هر یك به تنهایی در خور تحقیقات علمی مفصّل است.
از مقایسه این آثار با تمدن و فرهنگ های آشوری- اورارتویی و تپه ی حسن لو و .... می توان چشم انتظار نتایج افزون تر بود.
از جمله آثاری كه در مارلیك به تعداد زیاد كشف شده مهرها هستند. این مهرها كه به دو شكل استوانه ای و مسطح ساخته شده اند عموماً از جنس مفرغ ، سنگ ، استخوان و گل پخته هستند و نقش مهمی در معرفی صاحب آن و نیز ارضای حس تملك او ایفا می نموده اند.
این مهرها از دوران آغاز ادبیات تا دوران هخامنشی را در بر می گیرد.
به غیر از این اشیا ، بسیاری آثار و ادوات جنگی از جنس مفرغ مانند خنجرها ، پیكان ، سرنیزه ونیز وسایل تزیینی مانند گوش پاك كن ، ناخن پاك كن ، گوشواره ، دستبند، گردنبند، پیشانی بند ، موبند و سنجاق سر و همچنین ادوات و وسایل مورد استفاده نظیر ظروف ، دوك نخ ریسی ، دیگ ، ملاقه ، سیخ كباب و ظروف سفالین و پیكرك ها و مجسمه های سفالین و فلزی در مارلیك یافت شده اند. وسایل رزمی مانند خنجر ، شمشیر ، سرنیزه ، سرگرز ، مچ بند و بازوبند رزمی ، تیردان مفرغی از وجود اقوامی جنگجو و دلاور خبر می دهند.