منشور حقوق و مسؤليت ‌ هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران

[shirin71]

منشور حقوق و مسؤليت ‌ هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران


بخش اول: حقوق و مسؤليت‌هاي فردي زنان


1ـ حق برخورداري از حيات شايسته و تماميت جسماني و مسئوليت محافظت از آن در مقابل هر گونه بيماري، حادثه و يا تعدي

2ـ حق برخورداري از تكريم و مسئوليت رعايت آن براي ديگران

3ـ حق آزادي انديشه و مصونيت از تعرّض و عدم امنيت در داشتن اعتقاد

4ـ حق و مسئوليت فرد در برخورداري از ايمان، تقوا و حفظ آن و تكامل معنوي در عرصه باورها و رفتارها

5ـ مصونيت جان، مال و حيثيت زنان و زندگي خصوصي آنان از تعرض غيرقانوني

6ـ حق برخورداري از عدالت اجتماعي در اجراي قانون بدون لحاظ جنسيت

7ـ حق داشتن نام، حفظ يا تغيير آن، همچنين نسب و حفظ آن

8ـ حق تابعيت كشور ايران براي هر زن ايراني و سلب تابعيت به درخواست خود او

9ـ آزادي زنان پيرو مذاهب اسلامي و اقليت هاي ديني رسمي در انجام مراسم و تعليمات ديني و احوال شخصي بر طبق آيين خود در محدوده قانون

10ـ آزادي زنان ايراني در استفاده از پوشش و گويش‌هاي بومي و اجراي آداب و سنّتهاي محلي در صورت عدم مغايرت با اخلاق حسنه

11ـ مصونيت زنان از ضررهاي مادي و معنوي با توجيه اعمال حق ديگران

12ـ حق و مسئوليت حفظ ويژگي‌هاي خلقتي متفاوت زنان با مردان

13ـ حق بهره‌مندي از محيط زيست سالم و مسئوليت محافظت از آن




بخش دوم: حقوق و مسؤليت‌هاي خانوادگي زنان


فصل اول: حقوق و مسؤليت‌هاي دختران در خانواده


14ـ حق برخورداري دختران از سرپرستي شايسته توسط والدين

15ـ حق برخورداري دختران از نفقه شامل: مسكن، پوشاك، تغذيه سالم و كافي و تسهيلات بهداشتي جهت تأمين سلامت جسماني و رواني آنان

16ـ حق تعليم و تربيت دختران و ايجاد زمينه شكوفايي استعدادها و خلاقيت‌هاي آنان

17ـ حق تأمين نيازهاي عاطفي و رواني دختران و برخورداري از رفتار ملاطفت آميز والدين و مصونيت آنان از خشونت‌هاي خانوادگي

18ـ حق برخورداري از امكانات خانواده، بدون تبعيض ميان دختر و پسر

19ـ حق دختران بي‌سرپرست و بدسرپرست در سرپرستي توسط بستگان يا داوطلبان تكفل با رعايت مصلحت آنان و برخورداري از حمايت و نظارت حكومت

20ـ مسئوليت احترام به والدين و اطاعت از دستورات مشروع آنها و رفتار نيكو نسبت به ساير اعضاي خانواده

[shirin71]

فصل دوم: حقوق و مسؤليت‌هاي زنان در تشكيل و تداوم خانواده


21ـ حق و مسئوليت زنان در تحكيم بنيان خانواده‌و برخورداري از امكانات و حمايت‌هاي قانوني لازم بمنظور پيشگيري از بروز اختلافات و كاهش طلاق

22ـ حق بهره‌مندي از امكانات فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي جهت تسهيل امر ازدواج در زمان مناسب و مسئوليت خويشتنداري تا آستانه ازدواج

23ـ حق آگاهي از حقوق و تكاليف زوجين و آيين‌ همسرداري و برخورداري از امكانات لازم در اين زمينه

24ـ حق آشنايي با معيارهاي مناسب همسرگزيني و شناخت و انتخاب همسر

25ـ حق و مسئوليت آگاهي و رعايت ضوابط ديني و قانوني در ازدواج از جمله يكساني زوجين در باور به مباني اعتقادي و ديني

26ـ حق تعيين شروط مورد نظر، ضمن عقد نكاح در چارچوب ضوابط شرعي و تضمين اجراي اين شروط

27ـ حق ثبت ازدواج، طلاق و رجوع در مراجع رسمي و قانوني

28ـ حق برخورداري زن از حقوق مالي در ايام زوجيت

29ـ حق و مسئوليت تأمين، تخصيص، طهارت و سلامت در ارتباط جنسي با همسر قانوني و حق اعتراض قانوني در صورت نقض آنها

30ـ حق و مسئوليت سكونت مشترك و حسن معاشرت و تأمين امنيت رواني در روابط با همسر و حق اعتراض و طرح دعوا در مراجع قانوني در صورت سوء معاشرت همسر

31ـ حق و مسئوليت رشد علمي، معنوي و اخلاقي با همكاري و حمايت اعضاي خانواده

32ـ حق و مسئوليت جهت انجام صله رحم

33ـ حق باروري، بارداري، تنظيم و كنترل آن و بهره‌مندي از آموزش‌ها و امكانات مناسب در اين زمينه

34ـ حق برخورداري از حمايت‌هاي مادي و معنوي در ايام بارداري و شيردهي

35ـ مسئوليت رعايت حقوق جنين بويژه محافظت از حيات و رشد آن

36ـ حق و مسئوليت‌حضانت و تأمين امنيت‌رواني و عاطفي فرزندان و تربيت شايسته‌ديني و اخلاقي‌آنان

37ـ حق برخورداري از حمايت و مشاركت همسر در تربيت فرزند

38ـ حق برخورداري مادران از امنيت مادي و معنوي خصوصاً در ايام سالمندي و از كار افتادگي

39ـ حق و مسئوليت زن نسبت به نگهداري و تأمين معاش والدين نيازمند در حد استطاعت او


فصل سوم: حقوق و مسؤليت‌هاي زنان در صورت انحلال خانواده


40ـ حق جدايي از همسر در صورت عدم امكان سازش پس از مراجعه به دادگاه و ارائه دلايل موجه و مسئوليت رعايت قوانين طلاق

41ـ حق برخورداري از فسخ نكاح در صورت تدليس و عيوب مقرره و اخذ خسارت در تدليس

42ـ حق برخورداري زن از حقوق مادي خود هنگام انحلال خانواده و بهره‌مندي از رفتار نيكوي همسر هنگام جدايي

43ـ حق و مسئوليت حضانت فرزند و لزوم برخورداري از حمايت مالي پدر و حق ملاقات با فرزند در صورت انقضاء يا اسقاط دوران حضانت

44ـ حق بهره‌مندي زن از حقوق خويش در ايام عدّه و برخورداري از حق ازدواج پس از انقضاي عده

45ـ حق طرح دعوا در محاكم جهت ممانعت از ازدواج مجدد همسر در صورت عدم توانايي شوهر در تأمين نفقه و اجراي عدالت و ساير حقوق

46ـ مسئوليت مدني و كيفري پدر و مادر در قبال كوتاهي از محافظت كودك و مسئوليت والدين نسبت به ممانعت از بهره‌مندي فرزندان از ملاقات با آنان.

[shirin71]

بخش سوم: حقوق و مسؤليت‌هاي اجتماعي زنان


فصل اول: حقوق و مسؤليت‌هاي سلامت جسمي و رواني زنان


47ـ حق برخورداري از سلامت جسمي و رواني در زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي با توجه به ويژگي‌هاي زنان در مراحل مختلف زندگي و مسئوليت حفاظت از آن

48ـ حق بهره‌مندي از بهداشت (محيط، كار و ...) و اطلاعات و آموزش‌هاي مورد نياز

49ـ حق مشاركت زنان در سياستگذاري، قانونگذاري، مديريت، اجرا و نظارت در زمينه بهداشت و درمان، بويژه درخصوص زنان

50ـ حق بهره‌مندي از برنامه‏ها و تسهيلات بهداشتي و درماني مناسب جهت پيشگيري از بيماري و درمان بيماري‌هاي جسمي و اختلالات رواني زنان

51ـ حق زنان در انتخاب فرد و مركز ارائه كنندة خدمت در امر سلامت، بر اساس ضوابط اسلامي و استانداردهاي علمي و پزشكي و بهره‌مندي از اطلاعات مناسب و كافي براي انتخاب آگاهانه و بهينه آنان

52ـ حق آگاهي و مشاركت زنان در تصميم‌گيري‌هاي مربوط به كنترل باروري و تنظيم خانواده

53ـ حق دسترسي فراگير و عادلانه به امكانات ورزشي و آموزشي در زمينه تربيت بدني و تفريحات سالم

54ـ حق پرورش و شكوفايي استعدادهاي ورزشي و حضور در ميادين ورزشي در سطح ملي و بين‏المللي متناسب با موازين اسلامي

55ـ حق‌برخورداري از بهداشت باروري و بارداري،زايمان‌سالم، مراقبت‏هاي‌بهداشتي‌پس از زايمان با استفاده از زنان متخصص‌وپيشگيري و درمان بيماريهاي‌شايع زنان، بيماريهاي‌مقاربتي و نازايي آنان

56ـ حق برخورداري از خدمات مشاوره‌اي و آزمايش‌هاي پزشكي به منظور اطمينان از سلامت كامل مرد در امر ازدواج و در حين ازدواج

57ـ حق بهره‌مندي دختران بي‌سرپرست، زنان مطلّقه، بيوه، سالخورده و خودسرپرست نيازمند از بيمه‌هاي عمومي، خدمات مددكاري و بيمه‌هاي خاص بويژه در بخش بهداشت و درمان

58ـ حق بهره‌مندي زنان و دختران آسيب‌ديده جسمي،‌ ذهني، رواني و در معرض آسيب از امدادرساني و توانبخشي مناسب

59ـ حق بهره‌مندي از تغذيه سالم خصوصاً دردوران بارداري و شيردهي و وظيفه مراقبت از كودك و تغديه مناسب او، با اولويت استفاده از شير مادر

[shirin71]

فصل دوم: حقوق و مسؤليت‌هاي فرهنگي و معنوي زنان


الف: فرهنگ عمومي

60ـ حق و مسئوليت در كسب و افزايش آگاهي نسبت به شخصيت، حقوق و نقش خويش در عرصه‌هاي مختلف زندگي منطبق با آيين مقدس اسلام

61ـ حق مصونيت از تعرض گفتاري و رفتاري ديگران و مسئوليت گفتار و رفتار خويش همراه با احترام نسبت به اعضاي جامعه .

62ـ حق و مسئوليت برخورداري از امكان عمل به احكام اسلامي در پوشش اسلامي و مسئوليت رعايت عفاف در جامعه

63ـ حق و مسئوليت ارتقاي بينش، منش و كنش ديني و انساني و مصونيت از ناهنجاري‌هاي فرهنگي و اخلاقي و رفع آن‌ها

64ـ حق شركت در اجتماعات عبادي، فرهنگي و سياسي

65ـ حق توليد برنامه‌ها و كالاهاي فرهنگي سالم و بهره‌مندي از آنها

66ـ حق تشكيل و اداره مراكز و سازمان‌هاي فرهنگي- هنري توسط زنان به منظور تربيت زنان متعهد و متخصص جهت توسعه فعاليت‌هاي فرهنگي آنان

67ـ حق تبادل اطلاعات و ارتباطات فرهنگي سازنده در ابعاد ملي و بين‏المللي

68ـ حق و مسئوليت زنان در ترويج معارف و فرهنگ اسلام و ارائه الگوي زن مسلمان در سطح ملي و بين‌المللي

69ـ حق و مسئوليت زنان در ايجاد همگرايي با رويكرد اخلاقي، ديني در مسائل زنان در سطوح بين‌المللي

70ـ حق مشاركت در سياستگذاري، قانونگذاري، اجرا و نظارت در امور فرهنگي بويژه درخصوص مسائل زنان

71ـ حق و مسئوليت آگاهي و كسب مهارت‌هاي لازم در مديريت خانه و خانواده، تربيت و پرورش فرزند و مقابله با آسيب‌هاي فرهنگي و اجتماعي

72ـ حق بهره‌مندي از نظارت مستمر بر فعاليت‌هاي فرهنگي مرتبط با زنان به منظور حفظ شخصيت، حرمت و كرامت انساني زن در محصولات فرهنگي

73ـ حق بهره‌مندي از مراكز فرهنگي ويژه بانوان با رعايت ضوابط اسلامي، با توجه به خصوصيات روحي و جسمي آنان و با اولويت مناطق محروم

74ـ حق برخورداري زنان آسيب ديده و آسيب پذير اجتماعي از حمايت‌هاي مناسب به منظور بهبود وضعيت فرهنگي خود و جامعه

75ـ مسئوليت زنان در محافظت از استقلال فرهنگي، هويت اسلامي- ايراني و همبستگي ملي در فعاليتهاي فرهنگي- آموزشي

[shirin71]

ب: آموزش


76ـ حق سواد آموزي عمومي، ارتقاي آموزشي و برخورداري از امكانات آموزش و پرورش براي زنان

77ـ حق تحصيل در آموزش عالي تا بالاترين سطح علمي

78ـ حق كسب مهارت‌ها و آموزش‌هاي تخصصي بصورت كمي و كيفي تا بالاترين سطوح

79ـ حق برخورداري زنان و دختران مناطق محروم از حمايت‌هاي خاص در امر آموزش

80ـ حق و مسئوليت در تدوين برنامه‌هاي درسي و متون آموزشي

81ـ حق و مسئوليت در برخورداري از جايگاه شايسته و متناسب با نقش، شأن و منزلت زنان در متون درسي و آموزشي

82ـ حق مشاركت بانوان در سياستگذاري و تصميم‌گيري و مديريت‌هاي آموزشي، علمي و حضور فعال در مجامع فرهنگي و علمي داخلي و بين‌المللي

83ـ حق شناسايي، حمايت و بهره‌مندي از توانمندي‌هاي بانوان داراي استعدادهاي درخشان و مسئوليت آنها در تأمين نيازهاي كشور

84ـ حق بانوان معلول جسمي و ذهني نسبت به برخورداري از حمايت‌هاي لازم در زمينه آموزش و پرورش، دستيابي به آموزش عالي و آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي متناسب با استعداد و ميزان معلوليت آنان


ج: پژوهش

85ـ حق پژوهش، تأليف، ترجمه و انتشار كتب، مقالات در نشريات عمومي و تخصصي با رعايت صداقت، امانت و مصلحت جامعه

86ـ حق برخورداري از حمايت‌هاي لازم نسبت به منابع و امكانات درخصوص تحقيق در مسائل زنان و تربيت نيروي انساني محقق و حق آگاهي از اطلاعات و نتايج تحقيقات در زمينه‌هاي مختلف

87ـ حق بهره‌مندي از حمايت در آثار علمي- پژوهشي زنان و گسترش مراكز تحقيقاتي با مديريت زنان

88ـ مسئوليت زنان پژوهشگر در ارائه ديدگاه و تبيين دستاوردهاي مثبت ديني و ملي در زمينه مسائل زنان به جهانيان

[shirin71]

فصل سوم: حقوق و مسؤليت‌هاي اقتصادي زنان



الف: حقوق و مسؤليت‌هاي مالي در خانواده


89ـ حق بهره‌مندي از نفقه در ازدواج دائم مطابق با شأن زن، توسط شوهر يا توسط پدر و فرزند در صورت نياز زن و توانمندي آنان

90ـ حق برخورداري از ماترك متوفي و وصاياي مالي آن طبق قوانين اسلامي

91ـ حق وقف، پذيرش وقف و رسيدگي به آن

92ـ حق پذيرش وكالت يا وصايت در امور اقتصادي

93ـ حق تعيين مهريه و دريافت آن از همسر و هر گونه دخل و تصرف در آن

94ـ حق برخورداري از مستمري در صورت فوت پدر، همسر و فرزند طبق قانون يا قرارداد

95ـ حق برخورداري وراث قانوني از حقوق بازنشستگي زن كارمند متوفّي

96ـ حق پذيرش قيمومت مالي فرزندان و مسئوليت رعايت حقوق اقتصادي فرزند

97ـ حق برخورداري زنان و دختران از حمايت‌هاي لازم در صورت فقر، طلاق، معلوليت، بي‌سرپرستي، بدسرپرستي و ايجاد امكانات جهت توانبخشي و خودكفايي آنها

98ـ حق دريافت دستمزد از همسر در برابر انجام امور خانه‌داري در صورت تقاضا و حق حمايت از تأثير كار زن در منزل بر اقتصاد خانواده و درآمد ملي


ب: حقوق و مسؤليت‌هاي اشتغال و مشاركت اقتصادي زنان


99ـ حق مالكيت بر اموال و دارايي شخصي و بهره‌برداري از آنها با رعايت حدود شرعي و قانوني
100ـ حق زنان در انعقاد قراردادها و ايقاعات

101ـ حق اشتغال بعد از رسيدن به سن قانوني كار و آزادي انتخاب شغل و بكارگيري سرمايه‌هاي فردي و مسئوليت رعايت قوانين اسلامي در كسب درآمد و نحوه مصرف آن

102ـ حق بهره‌مندي زنان از اطلاعات، آموزش‌ها و كسب مهارت‌ها و امكانات كار جهت اشتغال مناسب و حق برخورداري از حمايت در اين امور براي زنان خودسرپرست (مستقل ـ غيروابسته) و سرپرست خانوار

103ـ حق برخورداري زنان از مشاوره شغلي و كاريابي توسط بانوان

104ـ حق برخورداري از مزد و مزاياي برابر، در شرايط كار مساوي با مردان و ساير زنان

105ـ حق بهره‌مندي از امنيت شغلي،‌ اخلاقي و ايمني و مسئوليت رعايت عفاف در محيط كار

106ـ حق معافيت زنان از كار اجباري، خطرناك، سخت و زيان آور در محيط كار

107ـ حق برخورداري از تسهيلات و ضوابط و قوانين متناسب با مسؤليت‌هاي خانوادگي (همسري – مادري) زنان در جذب، بكارگيري، ارتقاء و بازنشستگي آنان در زمان اشتغال

108ـ حق برخورداري از تأمين اجتماعي و تسهيلات اقتصادي

109ـ حق مشاركت زنان در سياستگذاري‌هاي اقتصادي و ايجاد و اداره تشكل‌هاي اقتصادي و عضويت در آنها

110ـ حق و مسئوليت دريافت و پرداخت ديه و خسارات بر اساس قوانين و مقررات

111ـ حق برخورداري از حمايت‌هاي قانوني مناسب و كارآمد براي ممانعت از بهره‌كشي و تجارت و جلوگيري از بكارگيري زنان و دختران در مشاغل غيرقانوني و غير مشروع

[shirin71]

فصل چهارم: حقوق و مسؤليت‌هاي سياسي زنان



الف: حقوق و مسؤليت‌هاي زنان در سياست داخلي

112ـ حق و مسئوليت كسب آگاهي و مشاركت و نقش‌آفريني در تعيين مقدرات اساسي كشور جهت حفظ و تحكيم نظام اسلامي

113ـ حق و مسئوليت مشاركت در امور جامعه و نظارت بر آن جهت هدايت جامعه بسوي معنويت و فضايل اخلاقي و پيراستن آن از ناهنجاري‌هاي اخلاقي و رفتاري

114ـ حق آزادي قلم، بيان،‌ اجتماعات با رعايت موازين

115ـ حق تأسيس احزاب و ديگر تشكل‏هاي سياسي و فعاليت در آنها با رعايت حفظ استقلال كشور، وحدت ملي و مصالح نظام اسلامي.

116ـ حق شركت در انتخابات و انتخاب شدن در مجلس يا شوراهاي مختلف، مشاركت در برنامه‌ريزي‌هاي دولتي و تصدي مديريت هاي عالي با رعايت موازين


ب: حقوق و مسؤليت‌هاي زنان در سياست بين‏المللي


117ـ حق و مسئوليت آگاهي از رويدادها و مسائل سياسي جهان، بويژه جهان اسلام

118ـ حق توسعه ارتباط و تبادل اطلاعات سياسي سازنده بين بانوان ايران و جهان با رعايت مصالح ملي و ضوابط قانوني

119ـ حق و مسئوليت ‌حضور فعال و مؤثر در مجامع اسلامي، منطقه‌اي و بين‌المللي بويژه در زمينة مسائل مربوط به زنان با رعايت ضوابط قانوني

120ـ مسئوليت تلاش جهت تقويت همبستگي در ميان زنان مسلمان و حمايت از حقوق زنان و كودكان محروم و مستضعف جهان

121ـ حق برخورداري زنان پناهنده به جمهوري اسلامي ايران در تأمين امنيت، سلامت و امكان بازگشت آنها به وطن خود

122ـ حق برخورداري اتباع زن ايراني از حمايت‌هاي دولت در برابر اتباع ساير كشورها در حدود مقررات و معاهدات

123ـ حق بهره‌مندي زنان ايراني از حمايت‌هاي قانوني درخصوص ازدواج و تشكيل خانواده با مردان غير ايراني با رعايت ضوابط


ج: حقوق و مسؤليت‌هاي زنان در امور دفاعي ـ نظامي


124ـ حق و مسئوليت زنان در دفاع مشروع از دين و كشور و نيز جان، مال و ناموس خود وديگران.

125ـ حق و مسئوليت زنان در مشاركت و تلاش براي تأمين و تحكيم صلح عادلانه جهاني

126ـ حق برخورداري زنان از حمايت‌هاي لازم به منظور حفظ تماميت جسماني و جلوگيري از هتك حيثيت و ناموس زنان در دوران جنگ، اسارت و اشغال نظامي

127ـ حق برخورداري از مصونيت خانه و خانواده از تهاجمات نظامي

128ـ حق برخورداري خانواده‌هاي شهدا، جانبازان، رزمندگان و آزادگان از حمايت‌هاي ويژه نظام اسلامي.

129ـ حق و مسئوليت مادران در نگهداري، تربيت و اولويت در قيمومت فرزندان در صورت شهادت، اسارت ومفقودالاثر شدن همسر.

130ـ حق بهره‌مندي از آموزش و تصدي مشاغل انتظامي

[shirin71]

فصل پنجم: حقوق و مسؤليت‌هاي قضايي زنان



131ـ حق برخورداري زنان از آموزش‌هاي حقوقي

132ـ حق برخورداري از تدابير قانوني و حمايت قضايي به منظور پيشگيري از جرم، و ستم به زنان در خانواده و جامعه و رفع آن

133ـ حق برخورداري از محاكم خاص خانواده در جهت حفظ اسرار، ايجاد صلح و سازش در خانواده و تسهيل در حل و فصل اختلافات

134- حق دسترسي زنان به نيروي انتظامي و ضابطين دادگستري زن در صورت تعرض، بزه‌ديدگي، اتهام و ارتكاب جرم

135ـ حق زنان در تصدي مشاغل حقوقي و قضايي مطابق قانون

136ـ حق اقامه دعوا و دفاع در نزد محاكم دادگستري و ساير مراجع قانوني

137ـ حق استفاده از وكيل و مشاور حقوقي در دادگاه و يا ساير مراجع قانوني

138ـ حق برخورداري از حمايت‌هاي همه جانبه دستگاه قضايي با عوامل زمينه‏ساز جرائم عليه زنان و ارتكاب جرائم توسط زنان

139ـ حق مصونيت زنان متهم از هتك حرمت، اهانت و محروميت‌هاي فردي و اجتماعي فراتر از مجازات قانوني

140ـ حق زنان در معافيت از مجازات در صورت وجود عوامل رافع مسئوليت كيفري

141ـ حق اعاده حيثيت زنان در اثر تقصير، اشتباه قاضي در موضوع حكم يا در تطبيق حكم بر مورد خاص و جبران خسارت مادي و معنوي از آنها

142ـ حق برخورداري از تخفيف قانوني از نظر ميزان مجازات و يا معافيت از آن و يا نحوة اجرا، در صورت ندامت و اثبات توبه زنان بزهكار در زمان بارداري، شيردهي و بيماري

143ـ حق زنان در ملاقات والدين، فرزندان و همسر در دوران حبس طبق قوانين كشور

144ـ حق زنان در برخورداري از امكانات مناسب بهداشتي، فرهنگي، آموزشي و تربيتي در زندان‌ها جهت اصلاح و بازگشت به زندگي سالم اجتماعي

145ـ حق دختران در برخورداري از كانون‌هاي اصلاح و تربيت باشرايط مناسب

146ـ حق زنان در رسيدگي به شكايات از آيين‌نامه‌هاي دولتي، مأمورين قضايي و يا واحدهاي دولتي جهت احقاق حقوق خود

147ـ حق و مسئوليت شهادت در دادگاه مطابق با موازين شرعي و قانوني

148ـ حق برخورداري از حمايتهاي قضايي از سوي مدعي‌العموم عليه ولي و سرپرست قانوني فاقد صلاحيت و ديگر متجاوزان به حقوق آنان.

[shirin71]

منشور حقوق و مسئوليت‌هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران

مصوب پانصدو‌چهل‌وششمين جلسه، مورخ 31/6/1383، شوراي عالي انقلاب فرهنگي

مقدمه
منشور حقوق و مسئوليت‌هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران با الهام از شريعت جامع اسلام و نظام حقوقي آن و با تكيه بر شناخت و ايمان به خداوند متعال و با هدف تبيين نظام‌مند حقوق و مسئوليت‌هاي زنان در عرصه‌هاي حقوق فردي، اجتماعي و خانوادگي تدوين گرديده است. اين منشور اهتمام بر تبيين حقوق و تكاليف زنان در اسلام داشته و مبتني بر قانون اساسي، انديشه‌هاي والاي بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران و رهبر معظم انقلاب و با بهره‌گيري از سند چشم‌انداز 20 ساله و سياست‌هاي كلي نظام و با لحاظ قوانين موجود و خلأها و كاستي‌هاي آن و به منظور تحقق عدالت و انصاف در جامعة زنان مسلمان مي‌باشد. اين منشور با ديدي جامع و فراگير تنظيم گرديده لذا مشتمل بر حقوق و تكاليف امضايي، تأسيسي و حقوق حمايتي و نيز حقوق مشترك بين همة انسان‌هاست.
ماده‌واحده:
منشور حقوق و مسئوليت‌هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران براساس بندهاي 1 و 18 وظايف شوراي عالي انقلاب فرهنگي به‌عنوان يك سند مرجع در سياستگذاري در امور فرهنگي و اجتماعي در 3 بخش و 5 فصل و 148 بند در جلسة شمارة 546 مورخ 31/6/83 شوراي عالي انقلاب فرهنگي تصويب شد و كلية دستگاه‌هاي ذي‌ربط مكلف‌اند برحسب وظايف دستگاهي و سازماني جهت سياستگذاري، اتخاذ تدابير قانوني، تصميمات و برنامه‌ريزي راجع به زنان، قواعد و اصول مندرج در اين منشور را رعايت نمايند. اين منشور مبناي معرفي و تبيين جايگاه زن در نظام جمهوري اسلامي ايران در مجامع بين‌المللي نيز قرار مي‌گيرد.
تبصره: شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان مكلف است هر دو سال يك‌بار پس از تصويب اين منشور، نسبت به ارزيابي وضعيت زنان ايران اقدام نموده و گزارش ارزيابي در خصوص پيشرفت‌هاي موجود در راستاي تحقق آن و همچنين موارد نقض حقوق زنان را به شوراي عالي انقلاب فرهنگي منعكس نمايد.
نكاتي چند در خصوص منشور:
1. در اين منشور حق به معناي توانايي، امتياز و مصونيت است و مسئوليت به معناي تكاليفي است كه زن نسبت به ديگران بر عهده دارد.
2. در مواردي كه تكاليفي متوجه افراد جامعه بوده و زنان از ثمرة انجام آن تكاليف برخوردار مي‌شوند، آن تكليف به‌صورت حق زنان ذكر شده و از بيان مستقيم مسئوليت‌هاي ديگران نسبت به زنان خودداري شده است.
3. از آنجا كه در قوانين اسلامي، افراد نسبت به خدا، خود، جامعه و هستي مسئول مي‌باشند سعي شده تا مسئوليت زنان نيز نسبت به موارد مذكور ذكر گردد. پرواضح است كه در صورت فقدان شرايط عام تكليف (عقل، بلوغ، اراده،...)، زنان نيز فاقد مسئوليت خواهند بود. در ضمن، با به‌كار بردن كلمة حق يا مسئوليت، نوع ارتباط زنان با مسئلة مورد نظر مشخص شده است.
4. سعي شده است كلية حقوق و مسئوليت‌هاي زنان اعم از مشترك بين زنان و مردان و يا ويژة زنان ذكر شود و دلايل اين امر به قرار ذيل است:
الف) از آنجا كه در مجامع بين‌المللي بحث و جدال فراوان در زمينة حقوق انساني زنان وجود دارد و آنان درصدد اثبات حقوق انساني منطبق با ديدگاه غربي براي زنان مي‌باشند و از طرفي كشورهاي مختلف براساس فرهنگ‌هاي متفاوت خود نظرات و عملكرد متفاوتي در زمينة حقوق انساني زنان دارند، لازم بود تا در منشور كه نمايانگر ديدگاه نظام جمهوري اسلامي ايران مي‌باشد حقوق انساني زنان، حقوق مشترك بين زن و مرد و نيز حقوق ويژة زنان در موضوعات مختلف ذكر شود تا مشخص گردد كه نظام جمهوري اسلامي ايران اساساً چه حقوق و مسئوليت‌هايي را براي زنان قائل است.
ب) در انديشة اسلامي، زنان و مردان در حقوق انساني خويش عموماً مشترك مي‌باشند ولي از آنجا كه در مراحل اقدام و اجرا ممكن است تبعيض‌هايي صورت گيرد، جهت تأكيد، اين دسته از حقوق نيز با عنوان حقوق زنان ذكر شده است.
ج) از آنجا كه اين منشور فقط درصدد بيان حقوق زنان مي‌باشد، حقوق ساير اقشار اجتماعي در آن ذكر نشده است هرچند در مرحلة اجرا با توجه به ساير قوانين و سياست‌ها، به حقوق ساير اقشار اجتماعي نيز توجه لازم خواهد شد.
5. اين منشور درصدد بيان نحوة اجراي حقوق نيست بنابراين لازم است با توجه به ساختار قوانين در جاي خود ضمانت اجرا براي آن در نظر گرفته شود.
6. از آنجا كه منشور فقط درصدد بيان قوانين نبوده بلكه توجه به فرهنگ‌سازي نيز داشته است لذا برخي موارد اخلاقي لازم‌الاجرا نيز در زمرة حقوق و مسئوليت‌هاي زنان ذكر شده است.
7. در منشور سعي شده تا حد امكان، حقوق و مسئوليت‌هاي كلي و اساسي ذكر گردد و از بيان مصاديق صرف‌نظر شود. ولي از آنجا كه طرح پاره‌اي از مصاديق حقوقي يا مسئوليت‌ها در منازعات بين‌المللي و يا فرهنگ داخلي نياز به تأكيد و شفاف‌سازي داشته است به‌صورت مشخص بيان شده است.
8. در ساختار منشور، حقوق و مسئوليت‌هاي زنان با استقرا به‌صورت ذيل تقسيم شده است:
حقوق فردي، حقوق خانوادگي، حقوق اجتماعي (كه حقوق اجتماعي برحسب موضوع به حق سلامت، حقوق فرهنگي، حقوق اقتصادي، حقوق سياسي و حقوق قضايي دسته‌بندي شده است).
9. منشور درصدد ارائة ديدگاه‌هاي نظام جمهوري اسلامي ايران (منطبق با فقه شيعه و نظام حكومتي جمهوري اسلامي ايران) در زمينة مسائل زنان مي‌باشد و مي‌تواند محور گفت‌وگو با ديگر كشورهاي اسلامي در خصوص مسائل زنان قرار گيرد و قدمي مؤثر در مسير تهيه و تدوين سندي ديگر با همكاري و اتفاق نظر كشورهاي مختلف اسلامي در سطح بين‌الملل به‌حساب آيد.
10. هرچند موازين شرع بر اطلاق و عموم همة بندهاي منشور حاكم است ولي در مواردي كه در ارتباط با حق يا مسئوليتي، به‌ دلايلي، تأكيد به رعايت موازين شرع لازم بود، اين عبارت مجدداً ذكر شده است.
11. از آنجا كه منشور فقط درصدد بيان حقوق و مسئوليت‌هاي زنان بوده، از ذكر نام فرد يا نهادي كه مسئول اجراي اين حقوق است خودداري نموده، پرواضح است كه اين سند مبناي سياستگذاري، برنامه‌ريزي و قانونگذاري در امور زنان در كلية دستگاه‌ها خواهد بود.
اصول و مباني
منشور حقوق و مسئوليت‌هاي زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران با الهام از شريعت جامع و معتدل اسلام به منظور ايجاد زمينة رشد هماهنگ و متوازن ابعاد مادي و معنوي در زندگي فردي و اجتماعي و با عنايت به آزادي مسئولانة زنان و كرامت انساني آنها، با توجه به تناسب بين حقوق و مسئوليت‌ها، شكل گرفته است.
اين منشور با تكيه بر شناخت و ايمان به خداوند متعال به‌عنوان مبدأ هستي و خالق موجودات و اختصاص تشريع به او و لزوم تسليم در برابر امر او با بهره‌گيري از قرآن و سنت اهل بيت (ع) و عقل با اذعان به نقش بنيادي آنها در استنباط و بيان قوانين و احكام الهي و با توجه به مقتضيات زمان و مكان، با پرهيز از آميزه‌هاي فكري مغاير با اسلام1 و به دور از تحجر فكري و خرافات و خودباختگي فرهنگي در مقابل بيگانه تدوين گرديده است و بيانگر جايگاه زن براساس اصول و ضوابط اسلامي است كه اين اصول انعكاس خواست قلبي امت اسلامي ايران مي‌باشد.
مبناي اساسي منشور بر اين اعتقاد بنيادين استوار است كه در اسلام، زن و مرد در فطرت و سرشت2، هدف خلقت3، برخورداري از استعدادها و امكانات4، امكان كسب ارزش‌ها5، پيشتازي در ارزش‌ها6 و پاداش و جزاي اعمال فارغ از جنسيت7، در برابر خداوند يكسان مي‌باشند و فقط به‌واسطة رشد همه‌جانبة انساني در ساية دانش و علم8، تقواي الهي9 و ايجاد جامعه‌اي شايسته10 بر يكديگر مزيت دارند.
از سوي ديگر زن و مرد از نظر ويژگي‌هاي جسمي و رواني داراي تفاوت‌هايي مي‌باشند كه اين تفاوت‌هاي مبتني بر حكمت الهي و به‌عنوان راز تداوم حيات بشر، كليت منسجمي را تشكيل مي‌دهد تا در نهايت، رابطة متقابل ناشي از تناسب فكري و عاطفي ميان آن دو، حيات معقول و والاي انساني امكان و تداوم يابد. لذا اين تفاوت‌هاي طبيعي منشأ تفاوت‌هاي حقوقي مي‌شود كه مبتني بر عدالت خداوند متعال است، لذا منجر به كم شدن ارزش زن يا تبعيض ظالمانه بين زن و مرد11 نمي‌گردد.
به جهت اشتراك زن و مرد در حقيقت انساني، در بيشتر موارد زن و مرد در نظام حقوقي اسلام از حقوق و مسئوليت‌هاي يكسان برخوردار مي‌باشند. تفاوت در حقوق و مسئوليت‌ها امري است كه نشان‌دهندة برتري جنسي بر جنس ديگر نمي‌باشد و عمدتاً مولود عناوين حقوقي خاصي است كه هريك از زن و مرد به تناسب نقش‌هاي ويژه و بدل‌ناپذير در خانواده پيدا مي‌كند. اين تفاوت از آن جهت است كه امكان وجود سلامت مادي و معنوي خانواده به‌عنوان اصلي‌ترين نهاد جامعه كه جايگاه حقيقي پيدايش و پرورش انسان است تأمين گردد.