رسيد بده، خرجي بگير

[shirin71]

بررسي يكي ديگر از شكايت هاي رايج در دادگاه خانواده
رسيد بده، خرجي بگير

http://www.jamejamonline.ir/Media/images/1387/09/20/100956596666.jpg


جام جم آنلاين: در شماره پيش با بررسي مسائلي همچون كاهش اقساط، نحله، اجراي مهريه در ثبت و محاسبه مهريه به نرخ روز، بررسي مباحث مربوط به مهريه در شكايت‌هاي خانوادگي به پايان رسيد. در اين شماره، شما را با يكي ديگر از شكايت‌هاي رايج در دادگاه‌هاي خانواده با عنوان «نفقه» آشنا مي‌كنيم.




نفقه چيست؟


در مطالب قبلي اشاره شد از نظر قانوني كه افراد بر اساس آن ازدواج مي‌كنند و روابط زناشويي آنها مورد تاييد قانون و شرع قرار مي‌گيرد، زنان در قبال تمكين از همسر خود حق نفقه پيدا مي‌كنند و اگر زماني زن از همسر خود تمكين نكرد، زن ديگر حق و حقوقي درقبال دريافت نفقه ندارد. نفقه زن از نظر قانون اهميت فراواني دارد و اگر زماني مرد توانايي پرداخت نفقه را به هر دليلي نداشته باشد، زن مي‌تواند با طي كردن شرايطي خاص از حق طلاق برخوردار شود.

در صفحات ابتدايي عقدنامه كه در زمان عقد به امضاي عروس و داماد مي‌رسد، در بخش «شرايطي كه زن مي‌تواند حسب مورد از دادگاه تقاضاي صدور اجازه طلاق نمايد»، در همان بند اول اين نكته قيد شده كه با «استنكاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت 6 ماه به هر عنوان و عدم امكان الزام او به تاديه نفقه» زن امكان طرح تقاضاي طلاق پيدا مي‌كند. طلاق از نظر اسلام مساله‌اي نهي شده است كه جز در موارد بسيار خاص تجويز نمي‌شود. از سوي ديگر، طلاق امري است كه تنها در اختيار مرد است، اما فراهم آمدن طرح آن از سوي زن در زمان نپرداختن نفقه از سوي مرد، اهميت بحث نفقه را نزد قانون و اسلام نشان مي‌دهد. به زبان ساده‌تر اسلام و قانون به هيچ وجه اين حق را براي مرد قائل نشده كه بتواند از پرداخت هزينه‌هاي زندگي همسر خود خودداري كند و اگر مرد به هر دليلي حتي فقر و تنگدستي امكان پرداخت نفقه را نداشته باشد، براي اين‌كه زن در سختي نيفتد قانون به او اجازه طلاق مي‌دهد.

تصوري كه از نفقه در ذهن زنان و مردان در ابتداي ازدواج وجود دارد مانند بسياري از مسائل ديگر چندان دقيق نيست.

همسران بر اساس سند ازدواجي به عقد هم در مي‌آيند كه تعريف مشخص و ثابتي از بحث نفقه دارد، اما گاهي به دنبال تصورات ديگري از اين مساله هستند و مثلا تصور مي‌كنند طلا و جواهر هم جزو نفقه محسوب مي‌شود. نفقه به زبان ساده خرجي روزانه و همه آن چيزي است كه زن براي زندگي مشترك نياز دارد. اين موضوع شامل خانه، پوشاك، غذا، پزشك و همه آن چيزي است كه ممكن است در زندگي به كار بيايد. ميزان و مقدار آن هم تا وقتي كه ميان زن و شوهر اختلافي پيش نيامده باشد تنها به توافق دو طرف بستگي دارد، اما زماني كه ميان زن و شوهر اختلافي پيش مي‌آيد و كار به دادگاه كشيده مي‌شود، تعيين نفقه زن با در نظر گرفتن مسائلي همچون شان زن، شان خانوادگي او، وضعيت زندگي او در خانه پدري، تورم موجود در جامعه و... تعيين مي‌شود.



خانم‌ها چه زماني براي نفقه شكايت مي‌كنند؟


در قانون پس از مهريه، نفقه يكي از موارد مهمي‌ است كه زن مي‌تواند با طرح شكايت عليه مرد، همسر خود را براي دريافت پول يا اجبار به طلاق راضي كند. شيوه طرح شكايت هم به اين شكل است كه زن با مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست نفقه اعلام مي‌كند همسر او در مدتي مشخص‌ مثلا از يك سال قبل يا از زمان عقد تا زمان حال به او نفقه و خرجي روزانه پرداخت نكرده و زن به همين دليل دچار سختي و مشكل شده و به دادگاه مراجعه كرده است.

زنان هنگام ارائه دادخواست نفقه معمولا مبلغ مشخصي را به عنوان نفقه تقاضا مي‌كنند. اين مبلغ نيز معمولا به شكل ماهانه مورد نظر است؛ مثلا زني با مراجعه به دادگاه عنوان مي‌كند 2 سال است به عقد همسرش درآمده و همسرش از ابتداي ازدواج به او نفقه نداده و حالا با محاسبه مدت 24 ماه، زن بابت هر ماه 150 هزار تومان نفقه مي‌خواهد كه جمع اين مبلغ 3 ميليون و 600 هزار تومان مي‌شود.

زن بابت رسيدگي به اين شكايت بايد تا پيش از برگزاري جلسه اول دادگاه يك بيستم مبلغ مورد نظر خود را به عنوان هزينه دادرسي به حساب دادگاه واريز كند. ممكن است در مورد مثال ذكر شده يك بيستم مبلغ 3 ميليون و 600 هزار تومان چندان چشمگير نباشد، اما در بعضي موارد كه مبلغ نفقه بابت چند سال محاسبه مي‌‌شود و مثلا به رقم حدود 20 ميليون تومان مي‌رسد، زن‌ها براي نپرداختن اين مبلغ كه البته در پايان رسيدگي به پرونده از مرد گرفته خواهد شد در دادخواست خود عنوان مي‌كنند كه توان پرداخت اين مبلغ را ندارند و از دادگاه تقاضا مي‌كنند با معرفي شهودي كه آنها به دادگاه معرفي مي‌كنند، تقاضاي عسر و حرج آنها نيز بررسي شود. دادگاه نيز معمولا در اين مورد چندان به زنان سخت نمي‌گيرد و در همان جلسه اول با شنيدن اظهارات شهود، زن را از پرداخت نيم عشر معاف و مراحل ديگر بررسي پرونده را آغاز مي‌كند.

قاضي در جلسه رسيدگي به پرونده نفقه معمولا از زن مي‌پرسد آيا تمكين كرده‌اي؟ پاسخ زنان به اين پرسش هميشه مثبت است و اگر مردي عنوان كند همسرش تمكين نكرده، زن عنوان مي‌كند به دليل ترسي كه از جانش داشته از خانه خارج شده است، ولي آماده و حاضر به تمكين بوده و در صورت دريافت نفقه حاضر به تمكين است؛ البته بحث تمكين هم معمولا 2 شكل تمكين عام و تمكين خاص دارد. تمكين عام به معناي حاضر بودن زن در سر زندگي مشترك است و تمكين خاص هم انجام فعاليت‌هاي مرتبط با زناشويي است. زن اگر تمكين عام هم داشته باشد، مستحق نفقه است و البته برخي از زنان ممكن است دلايلي همچون بيماري، عادت ماهانه و... را به عنوان دليلي براي عدم تمكين خاص از سوي خود مطرح كنند يا اين‌كه عنوان كنند در خانه خود حضور داشته و حاضر به تمكين خاص هم بوده‌اند، اما همسرشان آنها را رها كرده و در سر زندگي حاضر نبوده است.

در اين مرحله قاضي از مرد مي‌پرسد آيا نفقه همسرش را پرداخت كرده يا خير؟ معمولا پاسخ بيشتر مردان به اين سوال مثبت است، اما دادگاه تنها در شرايطي اين حرف را مي‌پذيرد كه مرد دليلي قانع كننده براي پرداخت نفقه همسرش ارائه كند. دليل قانع‌كننده هم از نظر دادگاه فيش بانكي است كه مطابق آن مبلغي متناسب با نفقه به حساب زن ريخته شده و بر آن قيد شده باشد: « بابت نفقه ماه.»

[shirin71]

اظهارنامه و كاربردهاي آن


اثبات پرداخت نفقه يكي از ابهام‌ها و پيچيدگي‌هاي جدي قانون است كه در موارد فراواني هم قاضي‌هاي دادگاه خانواده، هم وكلا و هم مردان را سردرگم مي‌كند. اين مساله كه مرد چگونه بايد ثابت كند كه به همسر خود نفقه پرداخت كرده؟ يكي از سخت‌ترين مراحل پرونده‌هاي نفقه است. مرداني هستند كه هزينه‌هاي فراواني براي همسر خود انجام داده‌اند، اما به دليل اين‌كه مرسوم نيست مرد هنگام پرداخت نفقه به همسر خود از او رسيد بگيرد، چيزي براي اثبات وجود ندارد. مردان نيز از چنين مساله‌اي تنها زماني با خبر مي‌شوند كه سر و كار آنها به دادگاه بيفتد و در مقابل قاضي قرار بگيرند. زماني هم كه مرد اين حرف‌ها را در دادگاه عنوان مي‌كند، برخي از قاضي‌ها به طنز مي‌گويند: همسر من هم الان مي‌تونه از من بابت نفقه شكايت كنه چون من الان 30 ساله بهش نفقه دادم، اما سندي ندارم! به اين ترتيب حتي اگر مرد منزل مشتركي هم داشته باشد كه براي مدتي مشخص اجاره كرده باشد، تا وقتي نتواند سندي مبني بر پرداخت پول نقد به همسرش به دادگاه ارائه كند، از نظر دادگاه محكوم است.



مردان چگونه به پرداخت نفقه محكوم نمي‌شوند؟


قانون درباره پرونده‌هاي خانوادگي معمولا براي هر دو طرف امكانات و مزيت‌هايي در نظر مي‌گيرد كه با استفاده از آن مي‌توانند حقوق قانوني خود را اثبات كنند. يكي از ابزارهاي قانوني هم كه در زمان شكايت نفقه به كار مي‌آيد ارسال اظهارنامه است. اظهارنامه، برگه‌اي حقوقي است كه از دادگاه‌هاي حقوقي محدوده سكونت يا شغل يكي از طرفين قابل ارسال است و در آن فرد مجموعه اظهارات خود را خطاب به طرف مقابل نوشته و براي او ارسال مي‌كند.
اين برگه براي زنان و مرداني كه به شكل حرفه‌اي به دادگاه رفت و آمد مي‌كنند يا با مشاوره‌هاي درست، اطلاعات خوبي درباره پرونده‌هاي خانوادگي كسب مي‌كنند، كاملا آشناست و چنين زنان و مرداني از مزيت‌هاي آن كاملا باخبرند. چنين مرداني معمولا پس از آن‌كه همسرشان زندگي خانوادگي را ترك كرد، براي او اين برگه حقوقي را ارسال مي‌كنند. متن رايج در چنين مواردي اين‌گونه است: «حضور همسر گرامي‌ام، سركار خانم... سلام عليكم. همان‌گونه كه مسبوق خاطر مي‌باشد، بنده و جنابعالي در تاريخ ... به عقد دائم يكديگر درآمديم. مستندا به ماده 1102 و 1103 قانون مدني به محض وقوع عقد زوجين مكلف به ايفاي وظايف زوجيت و زناشويي نسبت به يكديگر هستند. متاسفانه جنابعالي از تاريخ... منزل تهيه شده توسط بنده/ منزل مسكوني مشترك به نشاني: ... را ترك نموده ايد و با وجود تامين نفقه شما از سوي بنده، حاضر به زندگي مشترك نشده‌ايد و مراجعه‌هاي بنده را نيز بي‌پاسخ گذاشته‌ايد. بدين وسيله به شما اعلام مي‌كنم ظرف مدت 48 ساعت يا سه روز يا هر مدت ديگر بعد از مشاهده اين اظهارنامه به منزل مشترك مراجعه و نسبت به ايفاي وظايف زندگي مشترك اقدام كنيد. در غير اين صورت جنابعالي به واسطه عدم تمكين مستندا به مادتين 1102، 1103، 1108، 1114 قانون مدني محروم از دريافت نفقه خواهيد بود.»

البته در انتهاي اظهارنامه مي‌توان مطالب ديگري هم نوشت. مثلا مرد مي‌تواند مبلغي به حساب همسرش بريزد و در همين اظهارنامه عنوان كند اين مبلغ هم بابت نفقه پرداخت شده است. اين برگه به نشاني همسر ارسال مي‌شود. اگر در همان زمان زن يا يكي از بستگان در منزل حضور داشته باشند مي‌توانند توضيحات خود را در سمت چپ برگه بنويسند و آن را به مامور ابلاغ بدهند. راه ديگر هم اين است كه زن در پاسخ به اين اظهارنامه، اظهارنامه جديدي بنويسد و دلايل و توضيحات خود را براي همسرش ارسال كند.

برگه مذكور به دليل آن‌كه در دادگاه رسمي ‌ثبت و براي آن تمبر باطل مي‌شود، از اعتبار برخوردار است و مورد توجه دادگاه قرار مي‌گيرد؛ البته بيشتر مردان ابتداي اختلاف‌هاي خانوادگي تا پيش از حضور در دادگاه با اظهارنامه آشنايي ندارند و به همين دليل يا اظهارنامه را ارسال نمي‌كنند يا اين‌كه زماني ارسال مي‌كنند كه ديگر دادگاه تشكيل شده و كار از كار گذشته است.