اولين هاي نظامي، دفاعي در ايران

[armin khatar]

اولين شناسايي و استفاده از باروت در ايران


چينيها اولين ملتي بوده اند که باروت را ساختند. درباره اينکه چه کسي آن را براي نخستين بار از چين به اروپا آورد، عقايد مختلف ابراز شده است و نوشته اند که نخستين بار انگليسيها در جنگ کرسي در سال 1346 ميلادي آن را بکار برده اند. اما قديمي ترين سندي که ما در دست داريم گفته « اسدي طوسي » است که هزار سال پيش درباره شناسايي باروت (دارو) و بکار بردن آن گفته است:

مر آن خيمه بد پيش برج حصار در آن برج بودي شه قلعه دار

يکي ديگ منجز در آن قلعه بود که تيرش بد از سنگ صدمن فزود

بدارو مر آن رعـــــد انبــــاشـته همه روز تا شب نگـــــــه داشته

وزان برج آن ســــنگ آمد رهـا بدان آتش و دود چـــــــون اژدها

زباره چو آن رعد انداختــــنــــد جهان از نـــــــريمان بــــپرداختند

اسدي طوسي انباشتن دارو را در سنگ يا ديگ منجز و رها کردن آن با منجيق از بارو و برآمدن دود آتش از آن را بيان داشته؛ بي گمان دارو يا باروت ديرزماني پيش از اسدي در ايران شناخته شده بود و براي کارهاي جنگي به کار ميرفته. به کار بردن باروت براي گلوله تفنگ داراي سابقه بيشتري است، اما استعمال باروت براي توپ نخستين بار در جنگ « شاه اسماعيل صفوي » با عثمانيها بود، اين توپها سر پر بوده و با فتيله روشن مي شد

[armin khatar]

اولين تفنگ (سلاح گرم) و تفنگچيان در ارتش ايران


قدر مسلم آنست که تا اواسط قرن نهم ه.ق. سلاح گرم جايي در ارتش و ميدانهاي جنگ ايرانيان نداشت، به گونه اي که در زمان « شاه اسمعيل اول صفوي »، بکار بردن سلاح گرم را دور از جوانمردي و دليري و شجاعت مي دانستند و اين نوع طرز فکر در حالي بود که ايران همسايه مقتدري همچون امپراطوري عثماني داشت که مردمش در به کارگيري و ساخت سلاحهاي آتشين مانند توپ و تفنگ مهارت خاصي داشتند و در ميدانهاي نبرد از آن حداکثر بهره را مي بردند. جنگ چالدران (شاه جنگ ايرانيان اثر زنده ياد ذبيح الله منصوري ) که بين دو کشور ايران و عثماني روي داد به خوبي گوياي اين واقعيت است. اينگونه طرز فکر ادامه داشت تا هنگامي که « شاه طهماسب اول » به سلطنت رسيد (930 تا 984، 1524 تا 1576 ميلادي) و سلطنت او مقارن با قدرت دولت پرتغال بود.

پرتغاليان به لحاظ برآورده کردن دو هدف که اولين آن قرار دادن جزيره هرمز به عنوان مرکز بازرگاني خويش و در ثاني تضعيف امپراتوري مقتدر عثماني که خواسته پادشاهان عيسوي اروپا، بخصوص پاپ اعظم بود، در صدد برآمدند که ارتش شاه طهماسب اول را با سلاحهاي گرم آشنا نمايند. بدين ترتيب با انتخاب زبده ترين جوانان هنگ پاسداران شاهي (که مرکب از پنج هزار نفر بود و به آنها قورچي مي گفتند) و با مسلح کردن آنها به تفنگهاي فتيله اي نخستين هسته اصلي و اساسي ارتش کوچک که بعدها "شاه عباس" آن را تکميل کرد، به وجود آمد.

وين چنتو دالساندري، درباره ارتش ايران در آن ايام مطالب مهمي به اين قرار نوشته است:

« سربازان ايراني مرداني بلند قامت و ورزيده هستند که معمولا در ميدان جنگ شمشير و نيزه و تفنگ بکار مي برند. تفنگداران ايراني مسلح به تفنگهايي هستند که عموماً شش وجب درازي لوله آنهاست. فشنگي که در لوله مي نهند بسار کوچک است و وزنش از هفده مثقال تجاوز نمي کند.»

اين بخش از نوشته هاي دالساندري از آن رو جالب است که براي نخستين بار در تاريخ صفويه و پيش از آمدن برادران شرلي و تهيه توپ و تفنگ و ايجاد صنف توپخانه، به وجود هنگي از تفنگداران ايراني و مهارت آنها در تيراندازي با اين سلاح آتشين پي مي بريم.

[armin khatar]

اولين لباس جديد



اولين نظام و فنون جديد نظامي در ايران


پس از جنگهاي ايران و روس و شکستهايي که از اين رهگذر نصيب ايران گرديد، "عباس ميرزا" نايب السلطنه و وزير با تدبير او "قائم مقام اول" به خوبي دريافتند که سر شکست سپاه ايران، بدي وضع آرايش لشکر و فقدان نظم و انظباط و نداشتن توپخانه و سلاحهاي جديد است. ولي درک اين حقيقت براي عموم در محيط منحط آن روز ايران کار آساني نبود. عباس ميرزا براي آنکه با کهنه پرستي مبارزه کند، ناچار گرديد قبل از همه، خود لباس جديد نظام را در بر کند و پيش يکنفر روسي به آموختن فنون نظامي مشغول شود. بعداً اين شاهزاده روشن بين با بيست-سي نفر سرباز در حياطي به فراگرفتن نظام و فنون جديد مشغول شد تا با اين اقدام به عموم لشکريان بفهماند که يگانه راه نجات ارتش ايران از زوال و انحطاط، فراگرفتن نظام و فنون جديد است. به اين ترتيب براي اولين بار در ايران مشقهاي دسته جمعي و حرکت جبهه اي و عقب گرد، با فرمان و نواختن طبل کمابيش معمول گرديد.

در مجموع بايد گفت که بنيانگذار نظام جديد ايران عباس ميرزا وليعهد و ميرزا بزرگ قائم مقام بودند؛ و انگيزه آنان آماده ساختن ايران بود در دفاع و مقابله با تجاوزهاي نظامي روسيه که از آغاز سده گذشته دامنه آن همچنان گسترش مي يافت.

کشورهايي که در اين کار به ياري ايران آمدند، فرانسه و انگلستان بودند؛ و محرک آنان عنصر سياست بود. "ناپلئون" در انديشه لشکر کشي به هندوستان، هيات نظامي هفتاد نفري تحت رياست ژنرال "گاردان" به ايران فرستاد و هسته مرکزي نظام جديد ايران به دست صاحب منصبان گاردان فرانسوي به وجود آمد.

تحول وضع سياسي اروپا، فرانسويان را از ايران برد و انگليسيان را جانشين آنان ساخت. حکومت هند که از پيشرفتهاي ناپلئون هراس در دلش افتاده بود، از يکسو به تاسيس نظام جديد بومي هند دست زد که پيش از آن وجود نداشت، و از سوي ديگر به تقويت نظامي ايران شتافت. از 1224 ه.ق. به بعد چند هيأت نظامي انگليسي به ايران آمدند. غير از اسلحه جديد که نخست از فرانسه و بعدأ از هند(مستعمره انگليس) به ايران مي رسيد، کارخانه توپ ريزي و تفنگ سازي در آذربايجان بر پا شد. فنون جنگي و انظباط نظامي غربي نيز در ايران راه يافت، در لباس سربازي نيز تغييراتي داده شد.

[armin khatar]

اولين مدرسه نظام


تنها مدرسه نظام که پيش از دارالفنون در تاريخ ارتش ايران به چشم مي خورد، مدرسه نظام "کامران ميرزا" فرزند و وزير جنگ ناصرالدين شاه است که به سال 1264 ه. ق. تأسيس شد و در طول دورهً وزارت او، به کار تعليم سنتي نظاميان پرداخت.

[armin khatar]

اولين مدرسه عالي کل قشون


کودتاي سوم اسفند ماه 1299 ه.ش. تحولاتي را در امور قشون به همراه داشت. از جمله اين تحولات، انحلال و ادغام لشکر قزاق و ژاندارمري کشور بود که به قصد ادغام کليه نيروها و تمرکز بخشيدن به ارتش انجام شد. به موجب همين تصميم، مي بايست نهادي آموزشي در سطح ارتش آن روز فراهم مي شد، تا به آموزش کادر افسري ارتش با اهداف جديد و تحت شرايط و برنامه يکسان بپردازد. لذا به موجب حکم عمومي قشون - شماره يک بهمن ماه 1300 ه. ش. صادره از سوي وزير جنگ وقت(رضا خان)، به "سرهنگ عزيزالله ضرغامي" به عنوان رياست کل مدارس نظام، ابلاغ شد که مدرسه هاي قزاقخانه، مشيرالدوله، بيطاري و مدرسه صاحب منصبان ژاندارمري را با يکديگر ادغام نموده و يک مدرسه واحد به نام "مدرسه نظام کل قشون" تأسيس نمايد. اين مدرسه جديد متشکل از چهار مدرسه ابتدايي، متوسطه، عالي و دامپزشکي تشکيل گرديد و تحت نظارت ارتش به کار تربيت و آموزش نظاميان پرداخت.

مدرسه کل قشون در ابتدا به طور موقت در محل کنوني دادگستري داير گرديد و سپس از آنجا به عمارت مسعوديه منتقل شد. مدتي بعد، در مهرماه 1302، محل کنوني دانشگاه افسري که پارکي مصفا و مجموعه کاخهاي متعلق به کامران ميرزا بود، به عنوان محل دائمي مدرسه انتخاب شد و مدرسه به آنجا تغيير مکان داد. در اندک مدتي، نقشه هاي ساختماني طبق اصول مهندسي تهيه شد و پس از تصويب به مرحله اجرا درآمد. همزمان با تکميل ساختمان، انواع وسايل آموزشي، آزمايشگاهي، تمريني و ورزشي جديد نيز تهيه و نصب شد و در معرض استفادهً دانشجويان قرار گرفت.

در سال 1303 براي جبران کمبود افسران، يک آموزشگاه ستواني نيز به تشکيلات مدرسه افزوده شد که طول دوره آن، يک سال بود. فارغ التحصيلان مدرسه عالي با درجه ستوان دومي و فارغ التحصيلان اين آموزشگاه با درجه ستوان سومي وارد ارتش مي شدند.

در سال 1302 ه.ش. عده اي از افسران با رسته هاي مختلف که مقدمات معلومات نظامي را در ايران طي کرده بودند جهت تکميل دانش نظامي و آشنايي با فنون پيشرفته که در اروپا متداول بود به فرانسه اعزام شدند. بازگشت افسران اعزامي از فرانسه در سال 1305 ه. ش. تغيير ساختار مدرسه نظام کل قشون را براي شبيه شدن بيشتر آن به "سن سير" فرانسه، به همراه داشت.

بدين شکل که مدارس چهارگانه ياد شده، به سه مدرسه ابتدايي با شش پايه، کلاس متوسط با چهار پايه و عالي با دو پايه، تبديل شدند و آموزشگاه ستواني نيز تعطيل شده و در مهرماه 1307 با ساختار آموزشي جديد و طول دوره دو سال، مجدداً بازگشايي شد. طول دوره اين آموزشگاه از سال 1314 تا 1320، سه سال بود.

اولين دانشجويان مدرسه عالي کل قشون، 19 نفر بودند ( از قرار 16 نفر در رسته پياده، يک نفر در رسته سوار و دو نفر مهندس) که در مهرماه 1302 از مدرسه فارغ التحصيل شدند. اگر چه با جرياناتي که روي داد به درجه ستوان دومي نرسيدند.

[armin khatar]

اولين کارخانه مسلسل سازي


اولين کارخانه مسلسل سازي ايران بر اساس يک قرارداد مشترک بين ايران و شوروي در آبان ماه 1323، آماده بهره برداري گرديد.

[armin khatar]

اولين عمليات گسترده آفندي



اولين پيروزي عظيم ايران در جنگ تحميلي


عمليات ثامن الائمه اولين حرکت جدي و سازمان يافته نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران در سالهاي آغازين جنگ تحميلي عراق بر ايران بود که در پنجم مهرماه 1360 آغاز گرديد.

اولين پيام موفقيت را تيپ يک پياده در ساعت 32/8 روز پنجم مهر ماه اعلام کرد که جاده ماهشهر - آبادان آزاد شد، اين پيام نويد آزادي تمام منطقه شرق کارون بود.

لازم به توضيح است که عمليات غرورآميز ثامن الائمه در شمال آبادان و شرق رودخانه کارون اجرا گرديد. اين عمليات با شرکت لشگر 77 پياده و نيروهايي از سپاه پاسداران و بسيج مردمي به اجرا درآمد و بر اثر اين عمليات افتخار آفرين، نيروهاي متجاوز عراقي که از اواخر مهرماه 1359 قريب يکسال قسمتي از کرانه شرقي رود کارون را تا شمال جزيره آبادان اشغال و شهر آبادان بکلي شکسته شد. در اين عمليات بيش از 1500 نفر عراقي به اسارت نيروهاي ايران درآمدند و حدود يک لشگر عراقي از صحنه عمليات خارج گرديد و منطقه اي به وسعت 150 کيلومتر مربع از لوث وجود دشمن پاک و آزاد شد و بدين ترتيب نيرهاي مسلح ايران به اولين موفقيت سرنوشت ساز خود در طول جنگ تحميلي دست يافتند.

[armin khatar]

اولين آيين نامه نظامي ايران


اولين آيين نامه اي که در ارتش ايران تنظيم شده است به همت "بهرام قاجار" فرزند عباس ميرزا به رشته تحرير درآمده است. اين مرد که ظاهرا در عهد "محمد شاه قاجار" براي فراگرفتن فنون جنگ و نظام به فرنگ رفته بود، پس از مراجعت، مامور تدوين آيين نامه نظام مي شود و در عهد "ناصرالدين شاه" به تشويق "اميرکبير" چهار صد جلد از آن در دارالطباعه مبارکه منتشر مي شود و سلاطين و سرهنگان به مشق و تعليم آن مشغول مي شوند. اين کتاب که به نام "نظام ناصري" معروف بود، مشتمل بر ابواب زيرين بود:

باب اول: در اصطلاحات و دسته بندي قوانين و فرمانهاي متعلق به دسته و تعليم سرباز؛

باب دوم: در آداب و قواعد و حرکات و فرامين مشق تفنگ و تيراندازي؛

باب سوم: در آداب و قواعد مشق قراول؛

باب چهارم: در آداب حاضرباش؛

باب پنجم: در حرکت افواج؛

باب ششم: در بيان قواعد بعضي حرکات و فرامين مختصره؛

باب هفتم: در بيان حرکت پنج فوج؛

باب هشتم: در آداب و قواعد کوچيدن و افتادن اردو؛

و خاتمه در قواعد مختصر نظام به طريق اجمال و اختصار.

[armin khatar]

اولين چاتمه سرباز (يگان حفاظت)


يکي از رسومي که نخستين بار در عصر قاجار در تهران متداول گرديد، قرار دادن چاتمه سرباز بر درب منازل اعيان، رجال و سفارتخانه هاي بيگانه جهت حفظ امنيت بود.

افضل الملک کرماني مورخ عصر مظفري، در افضل التواريخ مي نويسد:

« مردمان اين زمان از لفظ چاتمه و عدد آن مستحضرند، لکن براي آيندگان اين دو سطر را مي نگارم. چاتمه لفظي است ترکي. هر چاتمه اي، سه نفر سرباز و يک وکيل دارد. دولت ايران قرار داده است که سپهسالار يا وزير جنگ به درب خانه هر يک از اعيان يک چاتمه سرباز بفرستد که به درب خانه و زير دالان او شبانه روز مواظبت باشند و مانع از دخول مردمان دزد و اجنبي شوند، و شبها به حفظ حراست خانه اعيان بکوشند که دزدي نيايد و بي اعتدالي واقع نشود. و همچنين به درب هر سفارتخانه اي يک چاتمه سرباز مي فرستند که حافظ و پاسبان آن خانه باشد و طراران به آنجا ورود بيجا نکنند.... چاتمه گذاشتن به درب خانه هاي اعيان و اشراف، در سابق گويا نبوده و در کتابها چيزي ديده نشده است. اين کار در دورهً سلطنت قاجاريه وقوع يافته است. خلاصه، هر کس رتبه اش کم است، يک چاتمه به او داده مي شود، و هر که را که دستگاه وسيع است و شأني عالي دارد، چند چاتمه سرباز براي او فرستاده مي شود.»

قبلا وزرا و امرا محض حفظ و حراست، نوکران شخصي خود را به اين خدمت مي گماردند.

[armin khatar]

اولين آموزشگاه کلاسيک نظام


اولين سازماندهي ارتش ايران در قرون اخير به دست "ميرزا تقي خان اميرکبير" صورت گرفت و نيز شالوده اولين آموزشگاه نظامي که فنون سپاهيگري را به صورت کلاسيک (مدرسي) تعليم مي داد، به همت او ريخته شد.

دارالفنون که به امر اين صدراعظم آگاه و مصمم، به شيوه پلي تکنيک پاريس، طراحي و ساخته شد؛ مجموعه اي از مدارس مرتبط بود که يکي از آنها وظيفه تربيت نظاميان و صنعتگران نظامي را بعهده داشت.

[armin khatar]

اولين درجه سپهبدي در ايران


اولين درجه سپهبدي در فروردين ماه 1308 از طرف "رضا شاه" به امير لشکر "احمد آقاخان" رئيس قواي غرب و امنيه کل مملکتي به وي تفويض گرديد. از آن پس ديگر اين درجه به هيچيک از افسران داده نشد تا بعد از شـــهـــريـــور مـاه سال 1320 که بتدريج چند تن از افسران به اين درجه نايل آمدند.

[armin khatar]

اولين يورش همه جانبه و آغاز علني جنگ تحميلي


ساعت 14 و 15 دقيقه روز 31 شهريور ماه سال 1359 جنگنده --- افکنهاي رژيم بعثي عراق، چند فرودگاه کشورمان را ناجوانمردانه بمباران کردند. اين يورش غافلگيرانه، به ظاهر آغاز يک جنگ تحميلي و تمام عيار بود که سران رژيم بعثي عراق به خيال خام خود مي پنداشتند در عرض چند روز و با شکست ايران پايان خواهد گرفت.

پيش از يورش همه جانبه و آغاز علني جنگ تحميلي، هواپيماهاي عراقي هر روز در آسمان ايران ظاهر مي شدند و به شناسايي، شکستن ديوار صوتي و بمباران مناطق مسکوني، اقتصادي و صنعتي ايران مي پرداختند. روزانه چند پايگاه و پاسگاه و شهر مرزي ايران مورد تهاجم وحشيانهً نيروهاي عراقي قرار مي گرفت؛ و شهرهاي خرمشهر، آبادان، قصر شيرين، نفت شهر، سومار، مهران، دهلران، سرپل ذهاب، خسروي، ايلام، پاوه، صالح آباد، موسيان، دزفول، بستان، شوش، سوسنگرد، نوسود، مريوان، و سردشت بارها و بارها آماج حملات ددمنشانه دشمن قرار گرفتند و دهها نفر غير نظامي به شهادت رسيدند يا زخمي شدند که بيشتر آنان را زنان و کودکان تشکيل مي دادند.

[armin khatar]

اولين دانشکده فرماندهي و ستاد در نيروهاي مسلح ايران


اولين سنگ بناي تاسيس دانشکده فرماندهي و ستاد در نيروهاي مسلح ايران در سال 1312 ه. ش. در محل فعلي و با نام "دانشگاه جنگ" نهاده شد.

در ابتدا يک گروه پنج نفره از افسران فرانسوي به عنوان کادر هيأت علمي و به منظور برنامه ريزي آموزشي و تدريس به استخدام ارتش ايران درآمدند. سرپرستي گروه ياد شده را نيز يک ژنرال فرانسوي به نام "ژاندر" بر عهده داشت که مسئوليت مديريت آموزش دانشکده به وي محول گرديده بود. اين گروه تحت فرماندهي يکي از امراي ايران به فعاليت در اين زمينه مشغول شد.

پس از اتمام ساختمان و تأسيسات، اولين دوره آموزشي در اول مرداد ماه 1314 ه.ش. رسماً گشايش يافت.

دروس نظامي دانشکده عبارت بود از: آموزشهاي توپخانه، تاکتيک پياده نظام، مهندسي، سواره نظام، و زره پوش. در آن زمان اين دانشکده در حومه تهران و در محيط مشجر بسيار بزرگ و وسيعي قرار داشت که به نام باغشاه معروف بود و در زمان خود به دليل وجود بخشي از کاخهاي سلطنتي قديمي از اهميت خاصي برخوردار بود. اين محل بعداً به پادگان نظامي تبديل گرديد و در محدوده آن دانشگاه جنگ و مراکز آموزشي ديگري مانند دبيرستان نظام و دانشکده افسري ساخته شد.

[armin khatar]

اولين کسي که در ايران خلباني آموخت


نايب سوم "علي اصغر ملک" اولين کسي به شمار مي رود که فن خلباني را در ايران فراگرفته و در تاريخ اول تيرماه سال 1309 از عهدهً امتحانات مربوطه برآمده و به سمت خلباني مشغول خدمت گرديده و اين موضوع با درج در مـــــاده 16 حکم نمره 59 ادارهً هواپيمايي کل قشون رسميت يافته است. ليکن پس از تأسيس مدرسه خلباني با توجه به اينکه اخذ گواهينامه اين مدرسه شرط رسميت در خلباني نظامي و استفاده از مزاياي قانوني آن بوده؛ لذا علي اضغر ملک که آن موقع در درجه نايب دومي و کفالت آجوداني فوج نمره 1 مختلط هواپيمايي را داشت، با حفظ شغل سازماني، دوره مدرسه خلباني را نيز طي کرده و طبق ماده 15 حکم نمره 96 مورخ 27/2/1312 قواي هوايي خلبان مدرسه ديده و داراي گواهينامه رسمي گرديده است؛ و به اين ترتيب علي اصغر ملک اولين کسي نيز به شمار مي رود که فارغ التحصيل مدرسه خلباني در ايران شده و تصديق خلباني اين مدرسه را دريافت کرده است.

[armin khatar]

اولين مجروح جنگي خارجي در هواپيمايي ايران


در مأموريت جنگي هشتم بهمن ماه 1306 که در آن هوانورد روسي "ليخاويسکي" به معيت مـــکـــانـيـســيــن آلـــمـاني "سيسمان" با هواپيماي يونکرس آ-20 براي شرکت در عمليات غرب کشور اعزام شده بود، هواپيما دچار سانحه گرديد و سيسمان به شدت زخمي و از روز 9 بهمن ماه 1306 تا 12 فروردين ماه 1307 در بيمارستان بستري و تحت معالجه قرار گرفت و طي حکم ارتشي به عنوان مجروح جنگي شناخته شد و به اين ترتيب سيسمان آلماني اولين خارجي در تاريخ هواپيمايي نظامي ايران مي باشد که مجروح جنگي به شمار آمده است

[armin khatar]

اولين فرودگاه ايران


تا نيمه اول سال 1301 در تهران زمين مشخص براي نشستن و برخاستن هواپيما وجود نداشت؛ ولي چـــنــانـکــه روزنامه "ايران" در شماره 7 تيرماه 1301 خود مي نويسد: در پي درخواست انگليس براي ورود دو فروند هواپيما به تهران و اختصاص محلي براي فرود آنها، دولت وقت، زمين قلعه مرغي را براي اين منظور اختصاص داده و به ياري زندانيان شهرباني وقت به تسطيح آن اقدام کرده است.

عين خبر روزنامه مذکور چنين است: « به طوري که اطلاع حاصل نموده ايم قريباً دو فروند آئروپلان که متعلق به دولت انگليس است در هواي تهران پرواز خواهد کرد و ورود آئروپلانهاي مزبور قبلا به دولت ايران اطلاع داده شده. اختصاص محلي را جهت فرود آمدن تقاضا نموده اند؛ لذا به اداره نظميه اطلاع داده شده که در بيرون دروازه محل مناسبي را براي پائين آمدن آنها تهيه و در صورت پست و بلندي، محل را تسطيح نمايند. اداره نظميه نيز در اطراف قلعه مرغي، سمت امامزاده حسن را براي فرود آمدن آئروپلان اختصاص داده و عده اي از محبوسين نظميه هم چند روز است مشغول تسطيح آنجا هستند که براي ورود آئروپلان حاضر باشد.»

سپس روزنامه مذکور در شماره پنجشنبه 9 مرداد ماه 1301 خود مي نويسد: « دو فروند آئروپلان انگليسي که اخيرا از بغداد به تهران آمده، در قلعه مرغي فرود آمده از صبح روز گذشته در آسمان تهران به پرواز و نمايش مشغول بوده و در پايان در قلعه مرغي فرود آمدند.»

[armin khatar]

اولين پخش اوراق از طريق هواپيما در تهران


در روز 19 آذرماه 1303 هنگامي که چند فروند هواپيما در آسمان تهران پرواز مي کردند به وسيله يکي از آنها براي نخستين بار کارتهاي چاپي شعارهاي ورزشي در شهر فرو ريخته شد، روي کارتهاي مذکور جملاتي با مفاهيم مشروحه زير نوشته شده بود:

اگر خواهي تو نعمت از سلامت بيا ورزش نما کم کن استراحت؛

ملت ورزيده سعادتمند است؛

هر کس خود را قوي سازد به نسلش خدمت کرده؛

احتياج ملت به وزرش بيشتر از همه چيز است.

[armin khatar]

اولين پرواز بر فراز قله دماوند


اولين پرواز بر فراز قله دماوند در صبح 27 آذرماه 1304 با حضور وزير جنگ وقت صورت گرفت.

اين پرواز با سه فروند او هواپيماهاي جديد فرانسوي که موتورهايي با قدرت 500 اسب بخار داشتند انجام شد. هواپيماهاي مزبور مي توانستند در مدت کمتر از 30 دقيقه، 6 هزار متر اوج گيرند و همچنين با داشتن محموله اي به وزن 800 کيلوگرم تا ارتفاع 7500 متري قابليت پرواز داشتند، در صورتي که قبل از آن، هواپيماهايي که بر فراز تهران پرواز کرده بودند نتوانسته بودند تا ارتفاع 6000 متري اوج بگيرند.

اين مسافرت مهم هوايي از فرودگاه قلعه مرغي آغاز شد و مدت يک ساعت و 3 دقيقه به طول کشيد که 28 دقيقه از اين مدت صرف پرواز از تهران تا دماوند و 35 دقيقه آن صرف پرواز بر روي قله دماوند و بازگشت به قلعه مرغي شد.

[armin khatar]

اولين مدرسه خلباني در ايران


در شهريور سال 1311 اولين مدرسه خلباني تأسيس گرديد. محصلين اولين دوره خلباني که از بين صدها داوطلب به عنوان واجدين شرايط انتخاب و پذيرفته شدند، 20 نفر بودند که از بين آنها 14 نفر فارغ التحصيل شدند.

[armin khatar]

اولين کارخانجات هواپيما سازي

ماشين آلات کارخانجات هواپيمايي در سال 1314 نصب و براي بهره برداري آماده گرديد. لوازم اين کارخانجات که از تاريخ 21 شهريور ماه 1315 "شهباز" ناميده شد، به منظور انجام تعميرات اساسي و سوار کردن قطعات هواپيماهاي مختلف در سال 1312 از انگلستان خريداري گرديد. اين کارخانه علاوه بر تعميرات اساسي با استفاده از قطعات و مواد اوليه مورد لزوم، موفق شد تا قبل از 1320 تعدا قابل ملاحضه اي هواپيماهاي مشقي و جنگي ساخته و تحويل نيروي هوايي نمايد (از انواع هواپيماهاي تايگر موس، اداکس و هايند). در اول مرداد ماه 1317 نخستين سري از هواپيماهاي ساخت اين کارخانه پرواز نمود. برنامه ساختن هواپيما توسط اين کارخانجات تا سال 1318 اجرا شد ولي از اين تاريخ به بعد به سبب بروز جنگ جهاني و نرسيدن مواد اوليه اين برنامه متوقف شد.

[armin khatar]

اولين خلبان ايراني که گواهينامه خلباني دريافت کرد


در 13 خرداد ماه 1302 که اولين دسته از افسران ايراني از رسته هاي مختلف ارتش انتخاب و براي تکميل تحصيلات نظامي به کشور فرانسه اعزام شد، يک افسر (سرهنگ احمدخان نخجوان از تيپ گارد پياده) نيز جزو دسته مذکور جهت تحصيل در رشته هواپيمايي فراگرفتن فن خلباني اعزام گرديد.

وي اولين ايراني است که گواهينامه خلباني دريافت داشته است.

[armin khatar]

اولين عمليات نظامي با هواپيما


هواپيما در ايران اولين بار در جنگ عليه "ميرزا کوچک خان" به کار رفت که هواپيماهاي انگليسي با خلبانان انگليسي در آن جنگ به مانور پرداختند.

در سال 1298 که ميرزا کوچک خان قيام کرد، دولت مرکزي يک نيروي ده هزار نفري مرکب از قزاق، سرباز و ژاندارم، شامل توپخانه، آماده و به سوي گيلان اعزام کرد. انگليسيها که آن موقع در جنوب ايران بودند، تصميم گرفتند قواي دولتي را عليه ميرزا کوچک خان تقويت کنند و به همين دليل دو فروند هواپيما را با خلبانان انگليسي مأمور پشتيباني قواي زميني دولتي کردند. اين ظاهراً اولين باري بوده است که قواي نظامي ايران از پشتيباني هواپيما برخوردار بوده است.

[armin khatar]

اولين نمايش هواپيماهاي نظامي در تهران


طبق نوشته روزنامه "ايران" اولين نمايش پرواز طيارات قشوني در تهران، ساعت 3 بعدازظهر روز يکشنبه پنجم خردادماه 1303 ه.ش. در آسمان قلعه مرغي انجام گرفته است.

[armin khatar]

اولين دانشجويان خلباني در روسيه


در خردادماه 1303 تعداد 10 نفر محصل ايراني براي آموزش خلباني به روسيه اعزام شدند که از بين 10 نفر محصل ايراني اعزام شده، سه نفر در روسيه باقي ماندند؛ و مابقي به فرانسه رهسپار شدند. شرف الدين ميرزا قهرماني، عيسي خان طيار(اشتوداخ) و علي اکبر خان امين زاده از جمله محصلان ايراني در روسيه بودند که پس از حدود 2 سال آموزش و اخذ گواهينامه خلباني در اواخر سال 1304 به ايران مراجعت نمودند. اولين افسران ايراني بشمار ميآيند که در سازمان هواپيمايي نظامي ايران مشغول خدمت شدند

[armin khatar]

اولين هواپيما که در ايران ساخته شد


در سال 1309 يک بدنه کامل از هواپيماي نوع "دوهاويلاند 9-آ" در تعميرگاه قلعه مرغي توسط ستوان دوم "سياوش سياهپوش" به ساختمان گذاشته شد و با استفاده از بالهاي ساخته شده (يدکي) به يک هواپيماي کامل مبدل و آماده پرواز گرديد و آزمايش هوايي شد و مشخص گرديد که از هر نظر هواپيماي نامبرده همطراز هواپيماهاي "دوهاويلاند 9-آ" خريداري شده از دولت شوروي ميباشد.

[armin khatar]

اولين خلباني که در يک سانحه هوايي جان سپرد


در سال 1311 بيست فروند هواپيماي "مشقي تايگر موس" خريداري شده و از "دوهاويلاند" انگليس در صندوق ها به وسيله کشتي وارد خرمشهر و از آنجا به اهواز منتقل شدند و از 24 آبان آن سال هيأتي مرکب از عده اي خلبان و مکانيسين جهت آماده کردن، آزمايش پرواز و انتقال هواپيماهاي جديد به تهران، عازم جنوب شدند. پنج فروند از اين هواپيماها صبح روز 12 آذرماه 1311 بوسيله خلبانان ايراني از اهواز پرواز و ساعت 30/11 همان روز به تهران رسيدند. چهارده فروند ديگر در سه مرحله تا سوم بهمن ماه سال 1311 به تهران پرواز داده شدند. يک فروند از اين هواپيماها نيز حين آزمايش پرواز در اهواز نخستين سانحه منجر به مرگ خلبان را در تاريخ هواپيمايي ايران به وجود آورد. خلبان تايگر موس که در اين سانحه جان سپرد، نايب اول "فتح الله زند انصاري" بود

[armin khatar]

اولين پرواز به خارج از کشور در تاريخ هواپيمايي ايران


حکومت ترکيه در سال 1313 گروهي از کارکنان قواي هوايي ايران را دعوت کرد که همراه هواپيماهاي خود ديدار دوستانه اي از آن کشور بعمل آورند. بعد از پذيرش اين دعوت، پنج فروند هواپيماي اداکس (هورنت) ساعت 30/9 روز دوم آبان ماه 1313 در مسير تهران - تبريز - اسکي شهر به سوي آنکارا به پرواز درآمده و وارد آسمان ترکيه گرديدند و در فرودگاه آنکارا فرود آمده و پس از 15 روز توقف در آن کشور، روز 17 آبان 1313 مراجعت نموده و ساعت 12 همان روز در فرودگاه قلعه مرغي فرود آمدند. در اين مأموريت بازديد، جمعاً 131 ساعت و 29 دقيقه به وسيله پنج فروند هواپيماي اعزامي پرواز انجام گرفت.

پرواز به ترکيه و مراجعت از لحاظ تاريخ هواپيمايي سه مورد اولين در بر داشت:

1- اولين پرواز هواپيماي متعلق به ايران با خلبان ايراني در عبور از مرز و خروج از آسمان اين کشور بود.

2- اولين پرواز جمع هواپيماها (به طور اعم) در خروج از آسمان ايران محسوب مي شد.

3- اولين پرواز جمع هواپيماهاي متعلق به ايران با خلبانان ايراني (به طور اخص) در خروج از آسمان اين کشور به شمار ميرفت.

[armin khatar]

اولين افسر خارجي که در دانشکده خلباني نيروي هوايي خلباني آموخت


در سال 1330 "سرهنگ پ. شاونن" وابسته هوايي و زميني سفارت فرانسه در ايران دوره خلباني ارتباط را در دانشکده خلباني نيروي هوايي طي کرد و روز 15 خردادماه 1330 طي مراسمي که در باشگاه دانشکده خلباني برگزار شد از دست رئيس ستاد وقت نيروي هوايي به دريافت گواهينامه و نشان خلباني نيروي هوايي نايل شد.

[armin khatar]

ورود اولين هواپيماي نظامي متعلق به ايران به خلباني اولين هوانورد ايراني از اروپا


سرهنگ نخجوان فارغ التحصيل مدرسه خلباني فرانسه، با يک فروند هواپيماي برگه-19 خريداري شده توسط ايران، از فرودگاه "ويلا کويلي" پاريس به مقصد تهران پرواز کرد و مسير: ايستر - ونيز - مکدار - اسکي شهر - حلب و بغداد را پيمود و سرانجام روز پنجم اسفند ماه 1304 به تهران رسيد و در ميدان پرواز قلعه مرغي سالم فرود آمد و به اين ترتيب براي اولين بار يک هواپيماي متعلق به ايران به وسيله خلبان ايراني در آسمان پايتخت اين کشور ديده شد و در فرودگاه تهران بزمين نشست.

[armin khatar]

اولين کشتي ساز و پايه گذار نيروي دريايي در ايران


فردوسي حماسه سراي بزرگ ايران از روي تاريخ مصور و مدون قديم ايران که در دوره ساسانيان تهيه گرديده بود، داستانهاي حماسي تاريخي خود را سرود که نيروي دريايي در اين تاريخ نقش عمده را دارا مي باشد.

به نقل از فردوسي، اولين کشتي ساز و پايه گذار نيروي دريايي در ايران "جمشيد" از سلسله پيشداديان بوده است:

گذر کرد از آن پس بکشتي بر آب ز کشور بکشور برآمد شتاب

به نقل از شاهنامه، نيروي دريايي ايران در زمان پيشداديان هزاران کشتي داشته است:

پس زورق آمد ز کشتي هزار به آب اندرون راند بس شهريار

[armin khatar]

اولين اقدام براي تشکيل نيروي دريايي در تاريخ معاصر ايران


با کودتاي سال 1299 و روي کار آمدن "رضا خان" که ايجاد يک حکومت قدرتمند مرکزي را در سر داشت و از آنجايي که قسمتي از سرکشيها در سواحل بحر خزر و خليج فارس متشکل گرديده بود؛ رضا خان مصمم به تشکيل دادن مجدد نيروي دريايي گرديد. از اين رو در سال 1302 ناو مظفري (که در زمان مظفرالدين شاه از بلژيک خريداري شده بود) هسته نيروي دريايي ايران شد. و طي حکم شماره 188 عمومي قشون که به تاريخ حوت 1302 صادر گرديد؛ نيروي دريايي رسماً تأسيس شد. در اين حکم نمونه لباس و درجات و حقوق اعضاي جهاز مظفري(نيروي دريايي) معين شد و نيز در اين حکم، تأسيس نيروي دريايي اول اسفندماه 1302 ه.ش. معين گرديد.

[armin khatar]

اولين ناو مين جمع کن


دولت ايران با استفاده از تضاد منافع آلمانيها و ايتاليايي ها، با انگليسيها و فرانسويها موفق گرديد در سال 1304 يک ناو مين جمع کن آلماني 140 تني خريداري و شاهين نامگذاري نمايند، و دو افسر ايتاليايي به عنوان مستشار دريايي استخدام نموده و 9 نفر جهت طي دوره دانشکده دريايي در سال 1306 و 9 نفر ديگر در سال 1308 به ايتاليا اعزام و متعاقب آن ناوهايي به ايتاليا سفارش و افسران و درجه داران ديگري به ايتاليا اعزام نمايد.

[armin khatar]

اولين ناوهاي جنگي و اولين ناوگان نظامي


در سال 1311 ناوهاي ببر، پلنگ، سيمرغ، کرکس، شاهرخ و شهباز (ساخت ايتاليا) تحت فرماندهي ناخدا "غلامعلي بايندر" (اولين فرمانده نيروي دريايي)، با کمک کارشناسان ايتاليايي از طريق کانال سوئز، درياي سرخ، اقيانوس هند و درياي عمان عازم خليج فارس شدند و در 14 آبان 1311 در بوشهر لنگر انداختند و تسهيلات پشتيباني ناوها در خرمشهر ايجاد گرديد.

[armin khatar]

اولين حوض شناور


در سال 1313 يک حوض شناور 6000 تني جهت تعميرات زيرآبي خريداري شد و آموزشگاه مهناوي در ناو فرسوده "هماي" ايجاد شد و پاسگاههاي دريايي در بنادر و جزاير مختلف ايجاد شد و نيروي دريايي براي کسب سيادت دريايي ديرينه در خليج فارس و درياي عمان مشغول عمليات شد.

[armin khatar]

اولين عمليات دريايي


در سال 1302 در سرکوبي مخالفتهاي ترکمنها و نهضتهاي دشت گرگان عمليات نيروي زميني و نيروي انتظامي از طريق دريا به وسيله کشتي سفيد رود پشتيباني گرديد. توفيق اين راه کار، دولت را بيشتر به اهميت وجودي نيروي دريايي در درياي خزر و خليج فارس واقف نمود.

[armin khatar]

اولين زيردريايي


در سوم آذرماه سال 1371 اولين زيردريايي خريداري شده از نوع "کيلوکلاس" روسي تحويل مقامات نظامي کشور در منطقه يکم دريايي بندرعباس شد و طي مراسمي رسماً به ناوگان نيروي دريايي ارتش ايران پيوست. اين زيردريايي که اولين زيردريايي ايران در تاريخ نيروي دريايي مي باشد به ياد يکي از سرداران رشيد صدر اسلام به نام طارق 901 نامگذاري شد.