تاريخچه تکامل پرچم ايران

[Mohamad]

پيشينه

نخستين اشاره در تاريخ اساطير ايران به وجود پرچم، به قيام کاوه آهنگر عليه ظلم و ستم آژي دهاک(ضحاک) بر ميگردد. در آن هنگام کاوه براي آن که مردم را عليه ضحاک بشوراند، پيش بند چرمي خود را بر سر چوبي کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شدند. سپس کاخ فرمانرواي خونخوار را در هم کوبيد و فريدون را بر تخت شاهي نشانيد.

فريدون نيز پس از آنکه فرمان داد تا پاره چرم پيش بند کاوه را با ديباهاي زرد و سرخ و بنفش آراستند و دُر و گوهر به آن افزودند، آن را درفش شاهي خواند و بدين سان " درفش کاويان " پديد آمد. نخستين رنگهاي پرچم ايران زرد و سرخ و بنفش بود، بدون آنکه نشانه اي ويژه بر روي آن وجود داشته باشد. درفش کاويان صرفاً افسانه نبوده و به استناد تاريخ تا پيش از حمله اعراب به ايران، بويژه در زمان ساسانيان و هخامنشيان پرچم ملي و نظامي ايران را درفش کاويان مي گفتند، هر چند اين درفش کاوياني اساطيري نبوده است.

محمدبن جرير طبري در کتاب تاريخ خود به نام الامم و الملوک مينويسد: درفش کاويان از پوست پلنگ درست شده، به درازاي دوازده ارش که اگر هر ارش را که فاصله بين نوک انگشتان دست تا بندگاه آرنج است 60 سانتي متر به حساب آوريم، تقريباٌ پنج متر عرض و هفت متر طول ميشود. ابولحسن مسعودي در مروج اهب نيز به همين موضوع اشاره ميکند.

به روايت اکثر کتب تاريخي، درفش کاويان زمان ساسانيان از پوست شير يا پلنگ ساخته شده بود، بدون آنکه نقش جانوري بر روي آن باشد. هر پادشاهي که به قدرت مي رسيد تعدادي جواهر بر آن مي افزود. به هنگام حملهٌ اعراب به ايران، در جنگي که در اطراف شهر نهاوند در گرفت درفش کاويان به دست آنان افتاد و چون آن را همراه با فرش مشهور " بهارستان " نزد عمربن خطاب خليفه مسلمانان، بردند وي از بسياري گوهرها، دُرها و جواهراتي که به درفش آويخته شده بود دچار شگفتي شد و به نوشته فضل الله حسيني قزويني در کتاب المعجم مينويسد: " امير المومنين سپس بفرمود تا آن گوهرها را برداشتند و آن پوست را سوزانيدند ".

با فتح ايران به دست اعراب - مسلمان، ايرانيان تا دويست سال هيچ درفش يا پرچمي نداشتند و تنها دو تن از قهرمانان ملي ايران زمين، يعني ابومسلم خراساني و بابک خرم دين داراي پرچم بودند. ابومسلم پرچمي يکسره سياه رنگ داشت و بابک سرخ رنگ به همين روي بود که طرفداران اين دو را سياه جامگان و سرخ جامگان مي خواندند. از آنجائي که علماي اسلام تصويرپردازي و نگارگري را حرام ميدانستند تا سالهاي مديد هيچ نقش و نگاري از جانداران بر روي درفش ها تصوير نمي شد.


نخستين تصوير بر روي پرچم ايران

در سال 355 خورشيدي ( 976 ميلادي ) که غزنويان، با شکست دادن سامانيان، زمام امور را در دست گرفتند، سلطان محمود غزنوي براي نخستين بار دستور داد نقش يک ماه را بر روي پرچم خود که رنگ زمينه آن يکسره سياه بود زردوزي کنند. سپس در سال 410 خورشيدي ( 1031 ميلادي ) سلطان مسعود غزنوي به انگيزه دلبستگي به شکار شير دستور داد نقش و نگار يک شير جايگزين ماه شود و از آن پس هيچگاه تصوير شير از روي پرچم ملي ايران برداشته نشد تا انقلاب ايران در سال (1979 ميلادي).

افزوده شدن نقش خورشيد بر پشت شير

در زمان خوارزمشاهيان يا سلجوقيان سکه هائي زده شد که بر روي آن نقش خورشيد بر پشت آمده بود، رسمي که به سرعت در مورد پرچمها نيز رعايت گرديد. در مورد علت استفاده از خورشيد دو ديدگاه وجود دارد، يکي اينکه چون شير گذشته از نماد دلاوري و قدرت، نشانه ماه مرداد ( اسد ) هم بوده و خورشيد در ماه مرداد در اوج بلندي و گرماي خود است، به اين ترتيب همبستگي ميان خانه شير ( برج اسد ) با ميانهٌ تابستان نشان داده مي شود. نظريه ديگر بر تاًثير آئين مهرپرستي و ميترائيسم در ايران دلالت دارد و حکايت از آن دارد که به دليل تقدس خورشيد در اين آئين، ايرانيان کهن ترجيح دادند خورشيد بر روي سکه ها و پرچم بر پشت شير قرار گيرد.

پرچم در دوران صفويان

در ميان شاهان سلسله صفويان که حدود 230 سال بر ايران حاکم بودند تنها شاه اسماعيل اول و شاه طهماسب اول بر روي پرچم خود نقش شير و خورشيد نداشتند. پرچم شاه اسماعيل يکسره سبز رنگ بود و بر بالاي آن تصوير ماه قرار داشت. شاه طهماسب نيز چون خود زادهً ماه فروردين ( برج حمل ) بود دستور داد به جاي شير و خورشيد تصوير گوسفند ( نماد برج حمل ) را هم بر روي پرچمها و هم بر سکه ها ترسيم کنند. پرچم ايران در بقيهً دوران حاکميت صفويان سبز رنگ بود و شير و خورشيد را بر روي آن زردوزي مي کردند. البته موقعيت و طرز قرارگرفتن شير در همهً اين پرچمها يکسان نبوده، شير گه نشسته بوده، گاه نيمرخ و گاه رو به سوي بيننده. در بعضي موارد هم خورشيد از شير جدا بوده و گاه چسبيده به آن. به استناد سياحت نامهً ژان شاردن جهانگرد فرانسوي استفاده او بيرق هاي نوک تيز و باريک که بر روي آن آيه اي از قرآن و تصوير شمشير دوسر علي يا شير خورشيد بوده، در دوران صفويان رسم بوده است. به نظر مي آيد که پرچم ايران تا زمان قاجارها، مانند پرچم اعراب، سه گوشه بوده نه چهارگوش.

پرچم در عهد نادرشاه افشار

نادر که مردي خود ساخته بود توانست با کوششي عظيم ايران را از حکومت ملوک الطوايفي رها ساخته، بار ديگر يکپارچه و متحد کند. سپاه او از سوي جنوب تا دهلي، از شمال تا خوارزم و سمرقند و بخارا، و از غرب تا موصل و کرکوک و بغداد و از شرق تا مرز چين پيش روي کرد. در همين دوره بود که تغييراتي در خور در پرچم ملي و نظامي ايران بوجود آمد. درفش شاهي يا بيرق سلطنتي در دوران نادرشاه از ابريشم سرخ و زرد ساخته مي شد و بر روي آن تصوير شير و خورشيد هم وجود داشت اما درفش ملي ايرانيان در اين زمان سه رنگ سبز و سفيد و سرخ با شيري در حالت نيمرخ و در حال راه رفتن داشته که خورشيدي نيمه بر آمده بر پشت آن بود و در درون دايره خورشيد نوشته بود: " المک الله " سپاهيان نادر در تصويري که از جنگ وي با محمد گورکاني، پادشاه هند، کشيده شده، بيرقي سه گوش با رنگ سفيد در دست دارند که در گوشهً بالائي آن نواري سبز رنگ و در قسمت پائيتي آن نواري سرخ دوخته شده است. شيري با دم برافراشته به صورت نيمرخ در حال راه رفتن است و درون دايره خورشيد آن بازهم " المک الله " آمده است. بر اين اساس ميتوان گفت پرچم سه رنگ عهد نادر مادر پرچم سه رنگ فعلي ايران است. زيرا در اين زمان بود که براي نخستين بار اين سه رنگ بر روي پرچم هاي نظامي و ملي آمد، هر چند هنوز پرچمها سه گوشه بودند.

دورهً قاجارها، پرچم چهار گوشه

در دوران آغامحمدخان قاجار، سر سلسلهً قاجاريان، چند تغيير اساسي در شکل و رنگ پرچم داده شد، يکي اين که شکل آن براي نخستين بار از سه گوشه به چهارگوشه تغيير يافت و دوم اين که آغامحمدخان به دليل دشمني که با نادر داشت سه رنگ سبز و سفيد و سرخ پرچم نادري را برداشت و تنها رنگ سرخ را روي پرچم گذارد. دايره سفيد رنگ بزرگي در ميان اين پرچم بود که در آن تصوير شير و خورشيد به رسم معمول وجود داشت با اين تفاوت بارز که براي نخستين بار شمشيري در دست شير قرار داده شده بود. در عهد فتحعلي شاه قاجار، ايران داراي پرچمي دوگانه شد. يکي پرچمي يکسره سرخ با شيري نشسته و خورشيد بر پشت که پرتوهاي آن سراسر آن را پوشانده بود. نکته شگفتي آور اين که شير پرچم زمان صلح شمشير بدست داشت در حالي که در پرچم عهد جنگ چنين نبود. در زمان فتحعلي شاه بود که استفاده از پرچم سفيد رنگ براي مقاصد ديپلماتيک و سياسي مرسوم شد. در تصويري که يک نقاش روس از ورود سفير ايران " ابوالحسن خان شيرازي " به دربار تزار روس کشيده، پرچمي سفيد رنگ منقوش به شير و خورشيد و شمشير، پيشاپيش سفير در حرکت است. سالها بعد، اميرکبير از اين ويژگي پرچم هاي سه گانهً دورهً فتحعلي شاه استفاده کرد و طرح پرچم امروزي را ريخت. براي نخستين بار در زمان محمدشاه قاجار ( جانشين فتحعلي شاه ) تاجي بر بالاي خورشيد قرار داده شد. در اين دوره هم دو درفش يا پرچم به کار مي رفته است که بر روي يکي شمشير دو سر حضرت علي و بر ديگري شير و خورشيد قرار داشت که پرچم اول درفش شاهي و دومي درفش ملي و نظامي بود.

اميرکبير و پرچم ايران

ميرزا تقي خان اميرکبير، بزرگمرد تاريخ ايران، دلبستگي ويژه اي به نادرشاه داشت و به همين سبب بود که پيوسته به ناصرالدين شاه توصيه مي کرد شرح زندگي نادر را بخواند. اميرکبير همان رنگ هاي پرچم نادر را پذيرفت، اما دستور داد شکل پرچم مستطيل باشد ( بر خلاف شکل سه گوشه در عهد نادرشاه ) و سراسر زمينهً پرچم سفيد، با يک نوار سبز به عرض تقريبي 10 سانتي متر در گوشه بالائي و نواري سرخ رنگ به همان اندازه در قسمت پائين پرچم دوخته شود و نشان شير و خورشيد و شمشير در ميانه پرچم قرار گيرد، بدون آنکه تاجي بر بالاي خورشيد گذاشته شود. بدين ترتيب پرچم ايران تقريباٌ به شکل و فرم پرچم امروزي ايران درآمد.

انقلاب مشروطيت و پرچم ايران

با پيروزي جنبش مشروطه خواهي در ايران و گردن نهادن مظفرالدين شاه به تشکيل مجلس، نمايندگان مردم در مجلس هاي اول و دوم به کار تدوين قانون اساسي و متمم آن مي پردازند. در اصل پنجم متمم قانون اساسي آمده بود: " الوان رسمي بيرق ايران، سبز و سفيد و سرخ و علامت شير و خورشيد است"، کاملا مشخص است که نمايندگان در تصويب اين اصل شتابزده بوده اند. زيرا اشاره اي به ترتيب قرار گرفتن رنگها، افقي يا عمودي بودن آنها، و اين که شير و خورشيد بر کدام يک از رنگها قرار گيرد به ميان نيامده بود. همچنين دربارهً وجود يا عدم وجود شمشير يا جهت روي شير ذکري نشده بود. به نظر مي رسد بخشي از عجلهً نمايندگان به دليل وجود شماري روحاني در مجلس بوده که استفاده از تصوير را حرام مي دانستند. نمايندگان نوانديش در توجيه رنگهاي به کار رفته در پرچم به استدلالات ديني متوسل شدند، بدين ترتيب که مي گفتند رنگ سبز، رنگ دلخواه پيامبر اسلام و رنگ اين دين است، بنابراين پيشنهاد مي شود رنگ سبز در بالاي پرچم ملي ايران قرار گيرد. در مورد رنگ سفيد نيز به اين حقيقت تاريخي استناد شد که رنگ سفيد رنگ مورد علاقهً زرتشتيان است، اقليت ديني که هزاران سال در ايران به صلح و صفا زندگي کرده اند و اين که سفيد نماد صلح، آشتي و پاکدامني است و لازم است در زير رنگ سبز قرار گيرد. در مورد رنگ سرخ نيز با اشاره به ارزش خون شهيد در اسلام، بويژه امام حسين و جان باختگان انقلاب مشروطيت به ضرورت پاسداشت خون شهيدان اشاره گرديد. وقتي نمايندگان روحاني با اين استدلالات مجباب شده بودند و زمينه مساعد شده بود، نوانديشان حاضر در مجلس سخن را به موضوع نشان شير و خورشيد کشاندند و اين موضوع را اين گونه توجيه کردند که انقلاب مشروطيت در مرداد (سال 1285 هجري شمسي 1906 ميلادي) به پيروزي رسيد يعني در برج اسد(شير). از سوي ديگر چون اکثر ايرانيان مسلمان شيعه و پيرو علي هستند و اسدالله از القاب حضرت علي است، بنابراين شير هم نشانهً مرداد است و هم نشانهً امام اول شيعيان در مورد خورشيد نيز چون انقلاب مشروطه در ميانهً ماه مرداد به پيروزي رسيد و خورشيد در اين ايام در اوج نيرومندي و گرماي خود است پيشنهاد مي کنيم خورشيد را نيز بر پشت شير سوار کنيم که اين شير و خورشيد هم نشانهً علي باشد هم نشانهً ماه مرداد و هم نشانهً چهاردهم مرداد يعني روز پيروزي مشروطه خواهان و البته وقتي شير را نشانهً پيشواي امام اول بدانيم لازم است شمشير ذوالفقار را نيز بدستش بدهيم. بدين ترتيب براي اولين بار پرچم ملي ايران به طور رسمي در قانون اساسي به عنوان نماد استقلال و حاکميت ملي مطرح شد. در سال 1336 منوچهر اقبال، نخست وزير وقت به پيشنهاد هياًتي از نمايندگان وزارت خانه هاي خارجه، آموزش و پرورش و جنگ طي بخش نامه اي ابعاد و جزئيات ديگر پرچم را مشخص کرد. بخش نامهً ديگري در سال 1337 در مورد تناسب طول و عرض پرچم صادر شد و طي آن مقرر گرديد طول پرچم اندکي بيش از يک برابر و نيم عرضس باشد.

پرچم بعد از انقلاب
در اصل هجدهم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران مصوب سال 1358 (1979 ميلادي) در مورد پرچم گفته شده است که پرچم جمهوري اسلامي از سه رنگ سبز، سفيد و سرخ تشکيل مي شود و نشانهً جمهوري اسلامي (تشکيل شده با حروف الله اکبر) در وسط آن قرار دارد.

[Mohamad]

Background

The first reference to Iranian flag can be traced back to a mythological mutiny launched by Kawah, the blacksmith, against Zohak, the notoriously tyrant ruler of the time. To spearhead the rebellion, Kaveh had no other choice but to have his own leather apron uplifted upon a lance. As a result of this upheaval, Zohak was ousted and Feridoun enthroned.

King Feridoun later ordered the auspicious leather standard to be cased in rich brocade of yellow, red and pink colors and jewels hung upon it . He also decreed the flag to be called The Royal Darafsh (flag in Old Persian), hence, Darafsh-e Kaviyan. As such, there was no figure, of any kind, on the flag. It was just a colorful combination of yellow, red and pink silk which, based on historical evidences, remained the national and military flag of Iran in the times of the Achaemenians and Sasanians.

Every king would add to the jewels attached to the darafsh. When Arab Muslims invaded Iran, the darafsh was seized in a bloody battle fought around Nahavand (a city with the same name in today’s Hamadan province in the mid-western Iran) and taken, among many other war spoils including the well-known Baharestan Rug, to the headquarters of Omar-ibn-e Khatab, the second Caliph of Muslims after the demise of Muhammad. Astounded by the great number of precious stones and jewels attached to the darafsh, he ordered his soldiers to burn it after removing off the priceless staff.

For the next 200 years, with Arab occupiers of Iran imposing a religious ban on the depiction of any animated figure and prohibiting the drawing of any pictures, Iranians did not have a flag of any type. The only exceptions to this, were two Iranian rebel leaders, Abu Moslem and Babak who came to pick black and red flags, respectively, as their resistance banners. The terms, “The Black Clad”, and “The Red Clad”, have been employed by historians to refer to the followers of these two resistance leaders.

First animated figure on the flag in the Post-Islamic era
In the year 976, came the time when the Samanids were decidedly routed by Mahmoud Gaznavi who ordered the picture of a full moon be drawn on a solid black as background. Fifty five years later, the moon was replaced by the figure of a lion at the behest of Sultan Masoud Gaznavi, whose decision was merely a reflection of his personal habit of hunting lions. The lion figure remained an integral part of the Iranian flag for a very long period only to be removed in 1979 as a result of the Islamic Revolution.

Addition of the sun
Coins minted in the Seljuks or Khwarezmian dynasties had the figure of a full sun posted behind the lion. This trend was quickly picked on for national flags. There are two different viewpoints as to why the sun figure came to be used on the flag.
The first argues that lion, as the symbol of power, is also the sign of the second month of summer, Mordad (or Asad in the old Syriac calendar), during which the sun is at its zenith.

The second theory is based upon the fact that the ancient Iranian religion, Mitraism, would regard the sun as sacred. Iranians, therefore, chose to have the sun on their flag and coins to glorify their magnificent culture.
Safavid’s Flag

Among the Safavids, who ruled Iran over 220 years, only two kings, namely King Ismail I and King Tahmasb I, did not have the lion and the sun figures on their flags. The former opted for a solid green with a full moon at the top, while the latter replaced the lion with the lamb, which represented his birthday month, Farvardin the first month of the Iranian year (Aprl. 19th – Mar. 20th) and Hamal in Syriac calendar.
In the remaining years of the Safavid rule, green was the official color of the flag with the lion and the sun emblems gold-embroidered on it. Although the lion was the inseparable part of the flag throughout the Safavid years, its posture changed many times. Often it appeared in a sitting posture, and occasionally in profile. The sun, too was sometimes attached to the lion and sometimes positioned right above and away from it.
Based on a French tourist’s account of the time, thin and sharp-pointed standards with Koranic verses and the figure of Zolfa’ghar (the name given to the two-edged sword of Imam Ali, the first imam of the 12- imam Shitte sect of Islam) were also very popular during the Safavid times.

It seems, Iranian flags, similar to Arab flags, were always of triangular shape.


Nadir Shah’s choice of flag

King Nadir, the founder of Afshari dynasty and a self-styled ruler who salvaged Iran from a feudalistic state to form a unified country, made giant military advances toward India and China (on the eastern frontier), Khwarizm and Samarkand (located on the northern part of Iran), and Kirkuk and Bagdad in today’s Iraq. As such, flags, especially military ones, would come to signify a lot during all these grand scale military adventures.

Nadir’s royal flag was made of yellow and red silk with the traditional sun and lion figures. National flag, on the other hand, was of three colors : green, white and red and a lion’s profile in a walking posture with a half-risen sun, in the radius of which was a Koranic verse meaning, “the Earth is His.”

It can safely be concluded that Nadir’s choice of three colors of green, white and red was a groundbreaking decision in the formation of the modern Iranian flag. Since then, these colors have been the official colors of the Iranian flag, either royal or national.


Rectangular flag of the Qajar

Agha Mohammad Khan, the founding father of the Qajar dynasty, brought about some basic changes in the shape and color combination of the Iranian flag. For the first time the shape of the flag was changed from triangular to rectangular. Out of personal vendetta with Nadir Shah, he ordered the established colors be removed, and replaced with a solid red color as the background and a white circle in the middle with the sun and the lion. What was outstandingly different here was a sword placed in the hands of the lion. Later, FathAli Shah Qajar, devised two rather different flags suitable for war and peace purposes. A totally red flag with a sitting lion and the sun on its back served as the war flag; while a green flag with basically the same figures, was used as peace flag. Surprisingly, the lion on the peace flag was raising a sword!
It was also during FathAli Shah that a white flag would be utilized for diplomatic and protocol purposes. In a painting depicting the Iranian special envoy to the Russian royal court, Abolhassan Shirazi, having audience with Czar, a white flag with the lion, sun and sword figures, is carried by the Iranian delegation. FathAli Shah is also credited with the introduction of a crown figure positioned on top of the sun.


Amir Kabir’s flag

The great Iranian reformist and chancellor of the Qajar dynsty (during Nasirodin Shah's rule), Mirza Taghi Khan, known better as Amir Kabir, adopted the flag used by Nadir Shah with the exception of its triangular shape. He ordered a ten centimeter green band be patched on top of the flag and a red one at the bottom. Though the three figures of the lion, the sun and the sword were kept, he removed the crown figure placed on the top at the behest of FathAli Shah.


The Constitutional Revolution and the Iranian flag

Members of the first and the second Iranian Parliaments, formed after Mozafarodin Shah Qajar granted the constitutionalists the rights they were seeking, decided in the Article 5 of the constitution: “the official colors of the Iranian flag are green, white, and red along with the lion and the sun signs.” No details were determined as to the order of these colors or the location of the signs.

This lack of specifications was partly due to the presence of some Muslim clergies in the Parliament, who would deem using any animated figure against the Islam. The secular MPs had to resort to some lengthy justifications to convince the fundamentalist MPs to finally ratify the clause. Green, as the favorite color of Islam, red a symbol of the blood of martyrs, and white the universal symbol of peace and the favorite color of the Zoroasterianism, the ancient religion of the pre-Islamic Iran were easily ratified.

References were also made to the importance Iranian people attach to the month of Mordad, corresponding to Asad in Syrian calendar and Imam Ali’s title (“Asadullah”, the lion of God).

In 1957 (1336 H.J.), Manouchehr Ighball, the prime minister of the time, issued a directive setting standards for the flag's exact measurements.


The Iranian flag in the Post Islamic-Revolution Era

Article 18th of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, passed on in 1979 (1358 H.J.) states: “The official flag of the Islamic Republic of Iran is composed of green, white and red colors with the special emblem of Islamic Republic in the middle together with the motto”.

[mehraboOon]

پرچم های ایران در دوره های مختلف تاریخی به روایت تصاویر


در ابتدا بایسته است به چند نکته اشاره کنیم:

1-عکس هایی که از درفش های ایران آورده شده است لزوماً در کل دوران مشخص شده جاری نبوده اند و شاید متعلق به یک دوره ی خاص از آن دوران باشند.

2- برخی از درفش ها از روی گفته ها و منابع تاریخی بازسازی شده اند و مطمئنا درفش ها به همین شکلی که در عکس ها تصویر شده اند ، وجود نداشتند(برای مثال درفش اشکانیان.)




دوره اساطیری

http://www.marshal-modern.ir/Archive/19145.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



درفش کاویانی ، نمادی از کاوه آهنگر ، فریدون و جمشید



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19169.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





هخامنشیان

http://www.marshal-modern.ir/Archive/19142.aspx (http://www.marshalclub.org/join/)




کوروش بزرگ



(http://www.marshalclub.org/join/)http://www.marshal-modern.ir/Archive/19144.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





درفش به جا مانده از کوروش بزرگ

فروهر آراسته شده به سه رنگ سبز ، سفید ، قرمز به جا مانده از دوران هخامنشیان

(http://www.marshalclub.org/join/)http://www.marshal-modern.ir/Archive/19143.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



اشکانیان



درفش اشکانیان با خورشید آراسته می شده است



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19147.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





ساسانیان

درفش کاویانی در دوران ساسانی هم مطرح بوده است



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19148.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





سیاه جامگان

رنگ سیاه نماد پیروان ابومسلم خراسانی



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19149.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



سرخ جامگان

رنگ سرخ نماد پیروان بابک خرم دین



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19150.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



غزنویان



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19151.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



سلجوقیان



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19152.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



تیموریان



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19153.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





دوران صفویه

مهم ترین و اصلی ترین پرچم دوران صفویه

نشان شیر و خورشید برای اولین بار به طور رسمی از اینجا وارد پرچم ایران شده است





http://www.marshal-modern.ir/Archive/19154.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





پرچم شاه اسماعیل





http://www.marshal-modern.ir/Archive/19155.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





پرچم شاه تهماسب



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19156.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





افشاریان



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19157.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)









پرچم های نادر شاه افشار



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19158.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)





دوران زندیه



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19159.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



دوران قاجار



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19160.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



پرچم دوره آقا محمد خان



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19161.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



پرچم دوره محمد شاه



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19162.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm) (http://www.marshalclub.org/join/)



پرچم ایران در دوران ناصرالدین شاه ، مشروطیت و پهلوی

دوران پهلوی



http://www.marshal-modern.ir/Archive/19163.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)



در برخی از درفش های دوره پهلوی تاج پهلوی دیده می شود

جمهوری اسلامی





http://www.marshal-modern.ir/Archive/19164.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)







http://www.marshal-modern.ir/Archive/19166.aspx (http://shervin8060.persiangig.com/darham.htm)