shirin71
07-14-2011, 08:41 PM
نماتد قرنطينه‌اي رادوفولوس موز
(Radopholus similis)
مقدمه
نماتد حفار(نقب‌زن) موز با نام علمي Radopholus similis Cobb اولين بار در سال 1893 توسط كوب در في‌جي گزارش گرديد. اين نماتد از خانوادهPratylenchidae پارازيت داخلي، مولد زخم ريشه و يكي از مهمترين انگل‌هاي ريشه‌هاي موز و مركبات در جهان است كه معمولاً با رقم تجارتي كاونديش همراه مي‌باشد. شكي نيست كه در طول مدت افزايش كشت، جايگزين بيماري پژمردگي آوندي فوزاريومي(بيماري پاناما) شده است.
در حال حاضر در موزكاري‌هاي مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري آمريكا، آفريقا، كوبا، اندونزي، هندوستان، فيليپين و سيلان ظاهر شده ولي در ايران و بعضي از مناطق اصلي توليد موز، به ويژه شرق آفريقا، جزايرقناري و تايوان تاكنون گزارش نشده است. باتوجه به اينكه موزكاران بومي منطقه بلوچستان پاجوش‌هاي موز و كودحيواني را از پاكستان تهيه و خريداري مي‌نمايند، احتمال دارد كه همراه كود، ريزوم و پاجوش‌هاي مزبور اين نماتد وارد كشور گردد.
علائم آلودگي
نماتد رادوفولوس باعث نكروز و زخمهاي ريشه، تغييررنگ ريزوم، ريشه كن شدن درخت موز و بيرون آمدن كل ريزوم گرديده و مي‌تواند در تمام مراحل رشد درخت ظاهر شود(شكل1) و از طريق ريشه‌هاي اوليه غيرچوبي، نازك و ظريف وارد ريزوم شده و از سلول‌هاي بافت كورتكس تغذيه مي‌كند(شكل2). علائم در ريشه به صورت لكه‌هاي نكروز قهوه‌اي متمايل به قرمز مي‌باشد كه به علائم ناشي از پژمردگي فوزاريومي شباهت دارد. خسارت آن از طريق برش طولي ريشه در ناحيه بافت سالم و نكروز استوانه مركزي كه ارغواني يا قهوه‌اي تيره مي‌باشد، آشكار مي‌گردد (شكل3). در هر گرم از بافت ريشه‌هاي آلوده، ممكن است بيش از يكصد عدد نماتد وجود داشته باشد.
علائم آلودگي در ريزوم به صورت زخم
و ايجاد تونل مي‌باشد كه به خسارت ناشي از سرخرطومي موز Cosmopolites sordidus شباهت دارد و باعث از ريشه كندن درخت مي‌شود. موقع باردهي ميوه، وزش باد و بارندگي شديد خسارت سنگين‌تر خواهد‌‌بود.
شكل1- خسارت نماتد حفار موز
(Radopholus similis)
شكل2- سلول‌هاي بافت كورتكس آلوده به نماتد حفار موز
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ
بيماري شناسي
نماتد حفار موز انگل داخلي، مولد زخم
و كانال در ريشه موز و مركبات است كه تمام مراحل زندگي آن كرمي شكل و متحرك بوده(شكل4) و ممكن است در ريشه، ريزوم و خاك پيدا شود. طول بدن ماده‌هاي بالغ 88/0-52/0 ميليمتر مي‌باشد و تخمهاي خود را در بافت ريشه قرار مي‌دهند. اگرچه مراحل جواني و ماده بالغ، آلوده كننده و بيماريزا ميباشند، ولي نرها استايلت خود را از دست داده و قادر به تغذيه يا نفوذ به درون ريشه نيستند و از نظر شكل ظاهري سر آنها با نماتدهاي ماده و جوان تفاوت دارد. سيكل زندگي نماتد ممكن است بدون طي مراحل بالغ يا جواني داخل خاك كامل شود و در شرايط مطلوب درون بافت ريشه و ريزوم پس از 25-20 روز تكميل گردد.
شكل۳- نماتد كرمي شكل رادوفولوس
ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
راههاي انتشار
نماتد حفار موز R. similis قادر است بدون طي مراحل جواني يا بالغ سيكل زندگي خود را درون خاك كامل كند و از طريق خاك، كود حيواني، ريزوم، پاجوش و ريشه‌هاي گياهان ميزبان منتقل و منتشر مي‌شود. يكي از مهمترين راههاي انتشار اين نماتد در مناطق موزكاري انتقال نهال‌هاي آلوده است. شستشوي خاك مناطق آلوده در اثر بارندگي شديد، سيلاب و فرسايش و انتقال به زمين‌هاي غيرآلوده كه موجب آلوده شدن نهال‌هاي سالم مي‌گردد، از راههاي ديگر انتشار و انتقال اين نماتد مي‌باشد.
ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
اهميت اقتصادي و ميزان خسارت
ميزان كاهش محصول به اثرات متقابل بين جمعيت نماتدهاي حفار بيماريزا، رقم موز، شرايط اقليمي، حاصلخيزي و شرايط خاك بستگي دارد. در جنوب آفريقا ميزان خسارت در موزكاري‌هاي رقم كاونديش آلوده به نماتد R . similis، حدود 75 درصد برآورد شده است. در آمريكاي مركزي و جنوبي در تعدادي از باغات موز پاناما، كاستاريكا و كلومبيا ميزان كاهش محصول بين12 تا 18 درصد مشاهده گرديده است. در آزمايشاتي كه در خاك‌هاي فقير و تحت شرايط كنترل شده در هندوراس انجام گرفته، ميزان خسارت نماتد رادوفولوس در پلاتهاي آزمايشي موزهاي پلانتين(پختني) حدود 50 درصد برآورد شده است.
ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
روش‌هاي كنترل
به طور كلي كنترل نماتدهاي انگل در باغهاي موز محدود است، چون اكثر اين درختان به صورت دائمي كاشته مي‌شوند. در كشاورزي سنتي هيچ روش كنترل خاصي
صورت نمي‌گيرد و هيچ‌گونه رقم مقاومي نيز تا كنون گزارش نشده است. ولي براي كنترل اين نماتد روش‌هاي زيادي توصيه شده است.
1- روش هاي زراعي
- غرقاب كردن باغ به مدت شش هفته جهت كاهش جمعيت نماتد مؤثر است.
- تناوب با گياهان غيرميزبان جهت حذف نماتدهاي انگل
- ريشه كني و نابود كردن پاجوش‌هاي آلوده
- كاشت نهال‌هاي حاصل از كشت بافت و اندامهاي عاري از آلودگي اوليه كه مي‌تواند انتشار نماتد را محدود نمايد.
- عدم كاشت نهال موز در مناطق آلوده به نماتد
2- روش‌هاي فيزيكي
- ضدعفوني ريزوم‌ها قبل از كاشت با آب گرم به مدت25-15 دقيقه در دماي55 درجه سانتيگراد بدون اينكه روي آن اثر سوء بگذارد.
3- روش‌هاي شيميايي
- ضدعفوني ريزوم و بافت‌هاي آلوده در سوسپانسيون و محلول نماتدكش قبل از كاشت
- استفاده از نماتدكش‌هاي آلي فسفره و كاربامات به صورت گرانول در اطراف پاجوش‌ها همراه آب آبياري به صورت امولسيون به ميزان 3-2 گرم براي هر درخت كه به مدت 6-4 ماه اثر آن حفظ مي‌گردد.
4- مديريت قرنطينه
مهمترين و مؤثرترين روش كنترل نماتد R. similis، رعايت اصول و مقررات قرنطينه‌اي(Quarentine) به صورت دقيق و كامل مي‌باشد كه از ورود و استقرار آن در كشور جلوگيري كرده و براي اطمينان از سلامت ريزوم و پاجوش عاري از نماتد ضروري است كه در كاهش جمعيت نماتدهاي انگل كمك فراواني خواهد كرد و موجب حذف هزينه‌هاي مبارزه مي‌گردد.
(Radopholus similis)
مقدمه
نماتد حفار(نقب‌زن) موز با نام علمي Radopholus similis Cobb اولين بار در سال 1893 توسط كوب در في‌جي گزارش گرديد. اين نماتد از خانوادهPratylenchidae پارازيت داخلي، مولد زخم ريشه و يكي از مهمترين انگل‌هاي ريشه‌هاي موز و مركبات در جهان است كه معمولاً با رقم تجارتي كاونديش همراه مي‌باشد. شكي نيست كه در طول مدت افزايش كشت، جايگزين بيماري پژمردگي آوندي فوزاريومي(بيماري پاناما) شده است.
در حال حاضر در موزكاري‌هاي مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري آمريكا، آفريقا، كوبا، اندونزي، هندوستان، فيليپين و سيلان ظاهر شده ولي در ايران و بعضي از مناطق اصلي توليد موز، به ويژه شرق آفريقا، جزايرقناري و تايوان تاكنون گزارش نشده است. باتوجه به اينكه موزكاران بومي منطقه بلوچستان پاجوش‌هاي موز و كودحيواني را از پاكستان تهيه و خريداري مي‌نمايند، احتمال دارد كه همراه كود، ريزوم و پاجوش‌هاي مزبور اين نماتد وارد كشور گردد.
علائم آلودگي
نماتد رادوفولوس باعث نكروز و زخمهاي ريشه، تغييررنگ ريزوم، ريشه كن شدن درخت موز و بيرون آمدن كل ريزوم گرديده و مي‌تواند در تمام مراحل رشد درخت ظاهر شود(شكل1) و از طريق ريشه‌هاي اوليه غيرچوبي، نازك و ظريف وارد ريزوم شده و از سلول‌هاي بافت كورتكس تغذيه مي‌كند(شكل2). علائم در ريشه به صورت لكه‌هاي نكروز قهوه‌اي متمايل به قرمز مي‌باشد كه به علائم ناشي از پژمردگي فوزاريومي شباهت دارد. خسارت آن از طريق برش طولي ريشه در ناحيه بافت سالم و نكروز استوانه مركزي كه ارغواني يا قهوه‌اي تيره مي‌باشد، آشكار مي‌گردد (شكل3). در هر گرم از بافت ريشه‌هاي آلوده، ممكن است بيش از يكصد عدد نماتد وجود داشته باشد.
علائم آلودگي در ريزوم به صورت زخم
و ايجاد تونل مي‌باشد كه به خسارت ناشي از سرخرطومي موز Cosmopolites sordidus شباهت دارد و باعث از ريشه كندن درخت مي‌شود. موقع باردهي ميوه، وزش باد و بارندگي شديد خسارت سنگين‌تر خواهد‌‌بود.
شكل1- خسارت نماتد حفار موز
(Radopholus similis)
شكل2- سلول‌هاي بافت كورتكس آلوده به نماتد حفار موز
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ
بيماري شناسي
نماتد حفار موز انگل داخلي، مولد زخم
و كانال در ريشه موز و مركبات است كه تمام مراحل زندگي آن كرمي شكل و متحرك بوده(شكل4) و ممكن است در ريشه، ريزوم و خاك پيدا شود. طول بدن ماده‌هاي بالغ 88/0-52/0 ميليمتر مي‌باشد و تخمهاي خود را در بافت ريشه قرار مي‌دهند. اگرچه مراحل جواني و ماده بالغ، آلوده كننده و بيماريزا ميباشند، ولي نرها استايلت خود را از دست داده و قادر به تغذيه يا نفوذ به درون ريشه نيستند و از نظر شكل ظاهري سر آنها با نماتدهاي ماده و جوان تفاوت دارد. سيكل زندگي نماتد ممكن است بدون طي مراحل بالغ يا جواني داخل خاك كامل شود و در شرايط مطلوب درون بافت ريشه و ريزوم پس از 25-20 روز تكميل گردد.
شكل۳- نماتد كرمي شكل رادوفولوس
ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
راههاي انتشار
نماتد حفار موز R. similis قادر است بدون طي مراحل جواني يا بالغ سيكل زندگي خود را درون خاك كامل كند و از طريق خاك، كود حيواني، ريزوم، پاجوش و ريشه‌هاي گياهان ميزبان منتقل و منتشر مي‌شود. يكي از مهمترين راههاي انتشار اين نماتد در مناطق موزكاري انتقال نهال‌هاي آلوده است. شستشوي خاك مناطق آلوده در اثر بارندگي شديد، سيلاب و فرسايش و انتقال به زمين‌هاي غيرآلوده كه موجب آلوده شدن نهال‌هاي سالم مي‌گردد، از راههاي ديگر انتشار و انتقال اين نماتد مي‌باشد.
ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
اهميت اقتصادي و ميزان خسارت
ميزان كاهش محصول به اثرات متقابل بين جمعيت نماتدهاي حفار بيماريزا، رقم موز، شرايط اقليمي، حاصلخيزي و شرايط خاك بستگي دارد. در جنوب آفريقا ميزان خسارت در موزكاري‌هاي رقم كاونديش آلوده به نماتد R . similis، حدود 75 درصد برآورد شده است. در آمريكاي مركزي و جنوبي در تعدادي از باغات موز پاناما، كاستاريكا و كلومبيا ميزان كاهش محصول بين12 تا 18 درصد مشاهده گرديده است. در آزمايشاتي كه در خاك‌هاي فقير و تحت شرايط كنترل شده در هندوراس انجام گرفته، ميزان خسارت نماتد رادوفولوس در پلاتهاي آزمايشي موزهاي پلانتين(پختني) حدود 50 درصد برآورد شده است.
ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
روش‌هاي كنترل
به طور كلي كنترل نماتدهاي انگل در باغهاي موز محدود است، چون اكثر اين درختان به صورت دائمي كاشته مي‌شوند. در كشاورزي سنتي هيچ روش كنترل خاصي
صورت نمي‌گيرد و هيچ‌گونه رقم مقاومي نيز تا كنون گزارش نشده است. ولي براي كنترل اين نماتد روش‌هاي زيادي توصيه شده است.
1- روش هاي زراعي
- غرقاب كردن باغ به مدت شش هفته جهت كاهش جمعيت نماتد مؤثر است.
- تناوب با گياهان غيرميزبان جهت حذف نماتدهاي انگل
- ريشه كني و نابود كردن پاجوش‌هاي آلوده
- كاشت نهال‌هاي حاصل از كشت بافت و اندامهاي عاري از آلودگي اوليه كه مي‌تواند انتشار نماتد را محدود نمايد.
- عدم كاشت نهال موز در مناطق آلوده به نماتد
2- روش‌هاي فيزيكي
- ضدعفوني ريزوم‌ها قبل از كاشت با آب گرم به مدت25-15 دقيقه در دماي55 درجه سانتيگراد بدون اينكه روي آن اثر سوء بگذارد.
3- روش‌هاي شيميايي
- ضدعفوني ريزوم و بافت‌هاي آلوده در سوسپانسيون و محلول نماتدكش قبل از كاشت
- استفاده از نماتدكش‌هاي آلي فسفره و كاربامات به صورت گرانول در اطراف پاجوش‌ها همراه آب آبياري به صورت امولسيون به ميزان 3-2 گرم براي هر درخت كه به مدت 6-4 ماه اثر آن حفظ مي‌گردد.
4- مديريت قرنطينه
مهمترين و مؤثرترين روش كنترل نماتد R. similis، رعايت اصول و مقررات قرنطينه‌اي(Quarentine) به صورت دقيق و كامل مي‌باشد كه از ورود و استقرار آن در كشور جلوگيري كرده و براي اطمينان از سلامت ريزوم و پاجوش عاري از نماتد ضروري است كه در كاهش جمعيت نماتدهاي انگل كمك فراواني خواهد كرد و موجب حذف هزينه‌هاي مبارزه مي‌گردد.