mehraboOon
05-21-2011, 12:00 AM
طب سنتی در ایران قدیم
http://img.tebyan.net/big/1389/10/167923767170451156719973241245924512332.jpg
در ایران قدیم، خدمات طب سنتی و اسلامی تنها توسط حکیم های آن زمان ارائه می شد. در اوایل قرن گذشته، هنگامی که با تمدن غربی پس از رنسانس علمی اروپا مواجه شدیم، با احساس حقارت در برابر تکنولوژی آنها، یک باره از گذشته درخشان علمی خود به خصوص در رشته طب بریدیم و با توسعه طب آلوپاتیک و بی مهری نسبت به حکیم ها وروش های درمانی شان، به تدریج تعداد آن ها رو به کاهش نهاد و کتب علمی شان در کتابخانه ها مهجور ماند، یا به وسیله عمّال غرب به تاراج رفت. ما هم برای این که متهم به واپسگرایی نشویم، آنچه که از پدران خود به ارث برده بودیم، بیرون ریختیم، در حالی که غربی ها علی رغم تظاهر به آتش زدن کتب طب سنتی، با شیوه های مختلف، این گنجینه های ارزشمند را ربوده و با استخدام مترجمین عرب اقدام به ترجمه متون و تحقیق و تفحص در مفاهیم علمی آن نمودند. اکنون که بیش از صد سال از زمان تاراج آن سنت ها و میراث ها گذشته است، دیدیم که ما نیز در همکاری با آنها در طی چند دهه، میراث هزار ساله خود را آتش زده ایم، لذا به تدریج دستی بر چشم هایمان کشیده و می خواهیم از خواب گران برخیزیم.
اصول اولیه طب در ایران باستان
ایرانیان معتقد بودند که تمام هستی از چهار رکن خاک ، آب ، هوا و آتش شکل گرفته است و معتقد بودند که انسان نمونه کوچکی از این هستی بزرگ است. توجه به مساله مزاج در درمان بیماری ها، نکته برجسته و شاخصی است که در طب ایران باستان به چشم می خورد. آنها معتقد بودند که گرمی ، سردی ، تری و خشکی ، چهار قوه مهم هستند که اعتدال و سلامت بدن، وابسته به اعتدال آنهاست. همچنین معتقد بودند که بدن از دو قوه جسمانی و روحانی ترکیب شده و همواره توصیه می کردند که مردم باید در تقویت هر دو قوه بکوشند، زیرا سلامتی یا عدم تعادل هر یک در دیگری موثر است.
بنابراین مایه بسی افتخار است که ایرانیان باستان که نیاکان ما باشند، در آن زمان چنین نظریات صائب و دقیقی داشتند. اهمیت دیگری که این مطلب دارد این است که نشان می دهد طب ایران، پایه طب یونانی است و این مطلبی است که آقای سیریل الگود (نویسنده کتاب تاریخ طب در ایران) با همه تعارض خود نمی تواند به آن اقرار نکند:« ایرانیان، اصول آن چیزی را که طب یونانی نامیده شده به یونانیان تعلیم داده اند. در سال 700 پیش از میلاد ، هیچ گونه اثری از علم و فرهنگ در یونانیان مشهود نبود. با این حال، 200 سال پس از آن، یونانیان چنان در علوم و فنون پیشرفت کرده بودند که بقراط توانست رساله هایی در دانش پزشکی به رشته تحریر در آورد و عنوان پدر طب را برای خود کسب کند. خیلی بعید به نظر می رسد که یونانیان در طی این دو قرن، روشی را که اکنون به نام روش بقراط معروف است خود به خود پدید آورده باشند.
به علاوه در آثار و کلمات بقراط، نشانه های تازگی کاملا آشکار است و هیچ گونه اثر تحول تدریجی در آنها دیده نمی شود. حتی خود یونانی ها هم فرضیه طبایع چهارگانه خود را یک فرضیه بیگانه می شناختند و به رسم آن زمان، آن را ایرانی می نامیدند.»
تغذیه در ایران باستان
ایرانیان در زمینه خوراک و تغذیه هم آداب مخصوصی داشتند. گوشت گاو، گوسفند، شتر، آهو، اسب و گوشت حیوانات شکاری را مصرف می کردند، ولی از خوردن گوشت خزندگان، دوزیستان و حیوانات گوشتخوار خودداری می کردند. در وندیداد (یکی از نسک های پنج گانه اوستای امروزی) از بازرسی مواد غذایی یاد شده و توصیه شده که گوشت و غذاها را کاملا پخته و قبل از خوردن بو کنند که فاسد نباشد. غذای روزانه جوانان بعد از ورزش، نان، شیرینی، بولاق اوتی و نمک بوده است. نوشیدنی آن ها عموما آب بوده است. زرتشت از خوردن مشروبات الکلی نهی می کرد و شراب تنها در جراحی ها مصرف بیهوشی داشته است. آداب غذا خوردن به شکل صحیحی اجرا می شد. افراد ظرف مخصوص برای نوشیدن آب داشتند. موقع غذا خوردن از صحبت کردن خودداری می کردند، زیرا معتقد بودند که آب و ترشحی که از دهان خارج می شود، سبب آلودگی غذای دیگران می شود. در روز دو وعده غذا می خوردند.
تعریف مزاج از دیدگاه طب سنتی
بر آیند اثر مجموعه عناصر و ارکان مادی نظام هستی در یک شیء، گیاه، غذا، حیوان و انسان را مزاج آن می نامیم .
برخی از حکما نقش رفتارها را در پیدایش مزاج دخیل می دانند و برخی دیگر نیز نقش پندارها را تحت عنوان عوامل نفسانی (غم و شادی که موجب بروز سودا و صفرا) در بروز مزاج مطرح می سازند. اما به طور مشخص یک عنوان برجسته برای عوامل و عناصر معنوی (غذای حرام و حلال و یا نیت پلید و خیر در بروز مزاج) در شکل گیری مزاج قرار نداده اند .
دکتر سید علی جوادی – محقق طب سنتی و اسلامی (همکار تبیان)
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات حجامت ایران
http://img.tebyan.net/big/1389/10/167923767170451156719973241245924512332.jpg
در ایران قدیم، خدمات طب سنتی و اسلامی تنها توسط حکیم های آن زمان ارائه می شد. در اوایل قرن گذشته، هنگامی که با تمدن غربی پس از رنسانس علمی اروپا مواجه شدیم، با احساس حقارت در برابر تکنولوژی آنها، یک باره از گذشته درخشان علمی خود به خصوص در رشته طب بریدیم و با توسعه طب آلوپاتیک و بی مهری نسبت به حکیم ها وروش های درمانی شان، به تدریج تعداد آن ها رو به کاهش نهاد و کتب علمی شان در کتابخانه ها مهجور ماند، یا به وسیله عمّال غرب به تاراج رفت. ما هم برای این که متهم به واپسگرایی نشویم، آنچه که از پدران خود به ارث برده بودیم، بیرون ریختیم، در حالی که غربی ها علی رغم تظاهر به آتش زدن کتب طب سنتی، با شیوه های مختلف، این گنجینه های ارزشمند را ربوده و با استخدام مترجمین عرب اقدام به ترجمه متون و تحقیق و تفحص در مفاهیم علمی آن نمودند. اکنون که بیش از صد سال از زمان تاراج آن سنت ها و میراث ها گذشته است، دیدیم که ما نیز در همکاری با آنها در طی چند دهه، میراث هزار ساله خود را آتش زده ایم، لذا به تدریج دستی بر چشم هایمان کشیده و می خواهیم از خواب گران برخیزیم.
اصول اولیه طب در ایران باستان
ایرانیان معتقد بودند که تمام هستی از چهار رکن خاک ، آب ، هوا و آتش شکل گرفته است و معتقد بودند که انسان نمونه کوچکی از این هستی بزرگ است. توجه به مساله مزاج در درمان بیماری ها، نکته برجسته و شاخصی است که در طب ایران باستان به چشم می خورد. آنها معتقد بودند که گرمی ، سردی ، تری و خشکی ، چهار قوه مهم هستند که اعتدال و سلامت بدن، وابسته به اعتدال آنهاست. همچنین معتقد بودند که بدن از دو قوه جسمانی و روحانی ترکیب شده و همواره توصیه می کردند که مردم باید در تقویت هر دو قوه بکوشند، زیرا سلامتی یا عدم تعادل هر یک در دیگری موثر است.
بنابراین مایه بسی افتخار است که ایرانیان باستان که نیاکان ما باشند، در آن زمان چنین نظریات صائب و دقیقی داشتند. اهمیت دیگری که این مطلب دارد این است که نشان می دهد طب ایران، پایه طب یونانی است و این مطلبی است که آقای سیریل الگود (نویسنده کتاب تاریخ طب در ایران) با همه تعارض خود نمی تواند به آن اقرار نکند:« ایرانیان، اصول آن چیزی را که طب یونانی نامیده شده به یونانیان تعلیم داده اند. در سال 700 پیش از میلاد ، هیچ گونه اثری از علم و فرهنگ در یونانیان مشهود نبود. با این حال، 200 سال پس از آن، یونانیان چنان در علوم و فنون پیشرفت کرده بودند که بقراط توانست رساله هایی در دانش پزشکی به رشته تحریر در آورد و عنوان پدر طب را برای خود کسب کند. خیلی بعید به نظر می رسد که یونانیان در طی این دو قرن، روشی را که اکنون به نام روش بقراط معروف است خود به خود پدید آورده باشند.
به علاوه در آثار و کلمات بقراط، نشانه های تازگی کاملا آشکار است و هیچ گونه اثر تحول تدریجی در آنها دیده نمی شود. حتی خود یونانی ها هم فرضیه طبایع چهارگانه خود را یک فرضیه بیگانه می شناختند و به رسم آن زمان، آن را ایرانی می نامیدند.»
تغذیه در ایران باستان
ایرانیان در زمینه خوراک و تغذیه هم آداب مخصوصی داشتند. گوشت گاو، گوسفند، شتر، آهو، اسب و گوشت حیوانات شکاری را مصرف می کردند، ولی از خوردن گوشت خزندگان، دوزیستان و حیوانات گوشتخوار خودداری می کردند. در وندیداد (یکی از نسک های پنج گانه اوستای امروزی) از بازرسی مواد غذایی یاد شده و توصیه شده که گوشت و غذاها را کاملا پخته و قبل از خوردن بو کنند که فاسد نباشد. غذای روزانه جوانان بعد از ورزش، نان، شیرینی، بولاق اوتی و نمک بوده است. نوشیدنی آن ها عموما آب بوده است. زرتشت از خوردن مشروبات الکلی نهی می کرد و شراب تنها در جراحی ها مصرف بیهوشی داشته است. آداب غذا خوردن به شکل صحیحی اجرا می شد. افراد ظرف مخصوص برای نوشیدن آب داشتند. موقع غذا خوردن از صحبت کردن خودداری می کردند، زیرا معتقد بودند که آب و ترشحی که از دهان خارج می شود، سبب آلودگی غذای دیگران می شود. در روز دو وعده غذا می خوردند.
تعریف مزاج از دیدگاه طب سنتی
بر آیند اثر مجموعه عناصر و ارکان مادی نظام هستی در یک شیء، گیاه، غذا، حیوان و انسان را مزاج آن می نامیم .
برخی از حکما نقش رفتارها را در پیدایش مزاج دخیل می دانند و برخی دیگر نیز نقش پندارها را تحت عنوان عوامل نفسانی (غم و شادی که موجب بروز سودا و صفرا) در بروز مزاج مطرح می سازند. اما به طور مشخص یک عنوان برجسته برای عوامل و عناصر معنوی (غذای حرام و حلال و یا نیت پلید و خیر در بروز مزاج) در شکل گیری مزاج قرار نداده اند .
دکتر سید علی جوادی – محقق طب سنتی و اسلامی (همکار تبیان)
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات حجامت ایران