خون چيست؟

[Sara12]

خون چیست ؟
http://forum.azardl.com/./../../images/normall/5566985.jpg خون 7 الی 8 درصد وزن بدن را تشکیل میدهد و حجم آن در یک فرد بالغ بطور متوسط 5 لیتر میباشد. خون به واسطه گردش در داخل رگهای خونی عامل اصلی توزیع مواد غذایی ، اکسیژن و حرارت در بدن و انتقال دیاکسید کربن و مواد زاید حاصل از فعالیت سلولها از بافتها به ارگانهای دفعی است. خون همچنین هورمونهای مترشحه از غدد داخلی را به ارگانهای مورد نظر حمل میکند.

خون در خارج از بدن منعقد شده و سلولها و مواد غیر محلول آن به صورت تودهای نسبتا سفت به نام لخته خون (Blood clot) درمیآید. و قسمت محلول آن به صورت مایعی زرد و روشن به نام سرم (Serum) از آن جدا میگردد. برای جلوگیری از انعقاد خون ، به منظور مطالعات خونی ، مقداری هپارین (یک ماده ضد انعقاد) یا سیترات به آن افزوده میشود. در این حالت اگر اجازه داده شود سلولهای خونی ته نشین شوند ، ملاحظه خواهد شد از نظر حجمی حدود 55 درصد خون از پلاسما و 45 درصد آن از سلولهای خونی تشکیل شده است. سلولهای خونی شامل گویچه های قرمز ، گویچه های سفید و پلاکتها هستند.

پلاسما 55 درصد خون را تشکیل میدهد. مایعی است که 91 درصد آن را آب ، 7 درصد آن را پروتئینها ، یک درصد آن را املاح معدنی و یک درصد بقیه را ویتامینها ، مواد قندی و مواد لیپیدی ، هورمونها و اسیدهای آمینه تشکیل میدهند.

پروتئینهای عمده پلاسما
آلبومین پروتئین اصلی خون میباشد که بوسیله کبد ساخته میشود و مهمترین وظیفه آن حفظ فشار اسمزی خون میباشد. در ضمن در حمل مواد غیر معمول در آب ، نظیر اسیدهای چرب آزاد نقش عمدهای دارد. فیبرینوژن ، پروتئینی است که در کبد سنتز میشود. و پس از تبدیل شدن به فیبرین در انعقاد خون شرکت میکند. گلوبینها از نظر وزن مولکولی به سردسته گاما گلبولینها ، بتا گلبولینها و آلفا گلبولینها تقسیم میشوند. که مهمترین آنها گاما گلبولینها هستند که به آنتی بادیها یا ایمونو گلبولینها نیز مشهورند.

گلبولهای قرمز (Erthrocytes)
به سلولهای قرمز خون مشهورند. و بیشترین سلولهای خونی را تشکیل میدهند. سلولهایی بدون هسته و مقعرالطرفین هستند. در شرایط طبیعی قطر آنها بطور متوسط 7.5 میکرون میباشد. اگر اندازه سلول کوچکتر از 6 میکرون باشد میکروسیت و اگر بزرگتر از 9 میکرون باشد، ماکروسیت نامیده میشوند. حضور گویچههای قرمز با اندازههای مختلف در خون را آنیزوسیتوزیس Anisicytosis و حضور گویچههای قرمز با اشکال متفاوت در خون را پوی کیلو سیتوزیس Poikilocytosis مینامند. که در حالات مرضی دیده میشوند.

تعداد گویچههای قرمز در حالت طبیعی در خون زنان 3.6 تا 5.5 میلیون در هر میکرولیتر و در خون مردان 4.1 تا 6 میلیون در هر میکرولیتر میباشد. نسبت حجم سلولهای خون به کل خون برحسب درصد را هماتوکریت مینامیم. هماتوکریت در زنان سالم و بالغ 45 - 35 درصد و در مردان سالم و بالغ 50 - 40 درصد میباشد.

ساختمان و کار گلبولهای قرمز
گلبولهای قرمز سلولهایی مقعرالطرفین و قابل انعطاف هستند که ضمن عبور از مویرگها بهم چسبیده و به صورت میلهای استوانهای درمیآیند که رولکس (Rouleaux) نامیده میشود. شکل ویژه و انعطاف پذیری زیاد گویچههای قرمز را به پروتئینهای محیطی ویژهای نسبت میدهند که به سطح داخلی غشای اریترویسیتها چسبیدهاند. برخی از بیماریهای ارثی خون مانند کروی یا بیضی شکل بودن گویچههای قرمز از نقص پروتئینهای فوق ناشی میگردد.

غشای این سلولها همچنین حاوی رسپتورهای مربوط به گروههای خونی میباشد. گویچههای قرمز خون حاوی مولکول پیچیدهای به نام هموگلوبین میباشد. که از یک قسمت پروتئینی به نام گلوبین و یک رنگ دانه آهندار به نام «هم» تشکیل شده است. گلوبین مرکب از 4 زنجیره پلیپپتیدی است که به هر زنجیره یک پورفیرین آهندار متصل شده است. هموگلوبین به علت داشتن آهن که در حالت احیا شده میباشد. میتواند با اکسیژن و دیاکسید کربن ترکیب شده و به ترتیب آهن ، هموگلوبین و کربامینو هموگلوبین تشکیل دهد.

با توجه به بالا بودن فشار اکسیژن در ریه ها ، اکسی هموگلوبین در ریهها تشکیل شده و پس از رسیدن به بافتها ، اکسیژن جدا شده و دیاکسید کربن به آن متصل میگردد. بدین ترتیب امکان حمل اکسیژن از ریه به بافتها و دیاکسید کربن از بافتها به ریه امکانپذیر میگردد.عمر گلبولهای قرمز 120 روز میباشد. و پس از پایان این مدت بوسیله ماکروفاژهای طحال ، کبد و مغز استخوان فاگوسیته میشوند. کاهش تعداد گویچههای قرمز در خون را کم خونی Anemia و افزایش گویچههای قرمز در خون را پلی سیتمی Polycytemia مینامند.

گویچههای سفید خون
لکوسیتها یا گویچههای سفید خون بر اساس حضور یا عدم حضور گرانولهای اختصاصی در سیتوپلاسم خود به دو دسته گرانولوسیتها یا دانهدارها و آگرانولوسیتها یا بدون دانهها تقسیم بندی میشوند. لکوسیتها در مقایسه با اریتروسیتها سلولهایی هستهدار و متحرک هستند. گرانولوسیتها بر اساس رنگ پذیری گرانولهای اختصاصی آنها به سه دسته نوتروفیلها ، اسیدوفیلها و بازوفیلها تقسیم میگردند. آگرانولوسیتها به دو دسته لنفوسیتها و مونوسیتها تقسیم میشوند.

نوتروفیلها فراوانترین لکوسیتها در خون میباشند و در عفونتهای باکتریایی مقدار آنها افزایش مییابد. اسیدوفیلها یا ائوزینوفیلها بیشتر پاسخهای آلرژیک را کنترل میکنند. لنفوسیتها که به دو دسته لنفوسیت B و A تقسیم میشوند نقش عمدهای در دستگاه ایمنی بدن دارند. تحت شرایط بالینی از جمله التهابات عفونی و غیر عفونی ، بیماری سل و بیماریهای قارچی و برخی از سرطانها تعداد مونوسیتهای خون افزایش مییابد.

پلاکتها (Plackets)
اجسام کروی یا بیضوی کوچکی به قطر 4 - 2 میکرون هستند که از قطعه قطعه شدن سیتوپلاسم سلولهای بزرگی به نام مگا کاریوسیت (Mega karyocytes) در مغز استخوان حاصل میشود، فاقد هستهاند. با وجود این در مهره داران پست سلولهای هسته داری به نام ترومبوسیت معادل پلاکت می باشد. پلاکتها را ترومبوسیت نیز می نامند. تعداد پلاکتها 400 - 200 هزار در هر میکرولیتر خون می باشد. و عمر آنها 11 - 8 روز می باشد. هر پلاکت توسط غشایی غنی از گلیلو پروتئین محصور شده و بررسیها بیانگر وجود آنتی ژنهای گروههای خونی ABO در غشای پلاکتها می باشد.

کار اصلی پلاکت جلوگیری از خونریزی است. که این عمل با چسبیدن پلاکتها به همدیگر و محل آسیب دیده رگ و ترشح مواد دخیل در انعقاد انجام میگیرد. تحریک پلاکتها در محل آسیب عروقی باعث ترشح ADP میگردد که ADP چسبیده به سطح پلاکت موجب چسبیدن پلاکتها بهم و تشکیل توده پلاکتی را میکند که به صورت درزگیر عمل کرده و از ادامه خونریزی جلوگیری میکند. همزمان با ترشح ADP ، سروتونین و ترومبوبلاستین پلاکتی نیز ترشح میگردد. که اولی باعث انقباض عروق و دومی باعث تبدیل پروترومبین به ترومبین میشود. ترومبین ، فیبرینوژن محلول پلاسما را به فیبرین غیر محلول تبدیل مینماید که سلولهای خونی در لابهلای توری ظریف حاصل از فیبرین گرفتار شده و لخته تشکیل میگردد

[Sara12]

گروه های خون چیست و انواع گروه های خون
گروههای خونی آنتی ژنهایی هستند که در سطح گویچههای قرمزخون و سلولهای دیگر قرار دارند و از والدین به فرزندان به ارث میرسند. گلبولهای قرمز مانند همه سلولهای هستهدار بدن واجد اختصاصات آنتی ژنتیکی در سطح خود میباشند. این آنتی ژنها ، آنتی ژنهای گروه خونی نامیده میشوند.
گاهی دیده میشود که خون شخصی را به شخص دیگری تزریق میکنند خون شخص دهنده در بدن فرد گیرنده لخته میکند و رسوب میدهد.
چگونگی این عمل با انعقاد خون متفاوت است و به وجود گروههای خونی مختلف مربوط میشود. در سطح خارجی گلبولهای قرمز افراد دو نوع آنتی ژن از جنس پروتئین وجود دارد که به نامهای a و b معروف هستند. برخی افراد آنتی ژن نوع a و برخی نوع b ، برخی هر دو آنتی ژن a و b را دارا هستند و برخی هیچ یک از آنتی ژنها را ندارند این افراد را به ترتیب در گروه های خونی ab ، b ، a و o قرار میدهند.

بیان آنتی ژنهای گروههای خونی تحت کنترل ژنهای خاصی است و توارث آنها از قوانین ساده مندل تبعیت میکند. برای هر سیستم گروه خونی ، تعداد متغیری از آللهای مختلف وجود دارد. آللها به نوبه خود تعداد متغیری از آنتی ژنهای غشایی گلبول قرمز را کنترل مینمایند.
حیوانات سالم علاوه بر داشتن آنتی ژنهای گروههای خونی بر سطح خود ممکن است واجد آنتی بادیهای سرمی بر علیه آنتی ژنهای گروه خونی که خود فاقد آنها نیز هستند، باشند. مثلا افرادی که گروه خونی آنها فاقد آنتی ژن a است، در سرم خود آنتی بادی بر ضد آنتی ژن a دارند. تصور میشود این آنتی بادیهای طبیعی حاصل برخورد با گلبولهای قرمز گروه a نبوده بلکه متعاقب تماس با آنتی ژنهای مشابهی هستند که در طبیعت به وفور یافت میشوند.


● انتقال خون
گلبولهای قرمز را میتوان به سهولت از حیوانی به حیوان دیگر انتقال داد. اگر گلبولهای قرمز فرد دهنده ، آنتی ژنهای مشابه با گلبولهای قرمز گیرنده داشته باشند، پاسخ ایمنی در حیوان گیرنده گلبول ایجاد نمیشود.
اما اگر گیرنده آنتی بادیهایی بر علیه آنتی ژنهای گلبول قرمز دهنده داشته باشد، در آن صورت گلبولهای دهنده در معرض خطر تهاجم سریع قرار خواهند گرفت. زمانی که این آنتی بادیها به آنتی ژنهای موجود در سطح گلبولهای قرمز بیگانه متصل گردند، ممکن است سبب همولیز و فاگوسیتوز این سلولها شوند. در صورت فقدان آنتی بادیهای طبیعی ، گلبولهای قرمز تزریق شده موجب برانگیخته شدن پاسخ ایمنی در فرد دریافت کننده خون میشوند. سپس گلبولهای تزریقشده مدتی در خون گردش میکنند.
دومین انتقال خون با این گلبولها یا گلبولهای شبیه به گلبولهای قبلی باعث تخریب سریع این گلبولها میگردد که منجر به بروز واکنشهای پاتولوژیک شدید میگردد.

علایم این روند تخریبی ناشی از همولیز گسترده داخل عروقی است. این علایم عبارتند از : لرزش بدن ، فلج و تشنج و انعقاد داخل عروقی ، تب و پیدایش هموگلوبین در ادرار.
درمان واکنشهای انتقال ناشی از چنین انتقال خونی شامل متوقف کردن انتقال خون و زیاد کردن حجم ادرار بوسیله یک دیورتیک میباشد، چرا که تجمع هموگلوبین در کلیه ممکن است موجب تخریب توبولهای کلیه شود. بهبود وضعیت فرد به دنبال حذف همه گلبولهای قرمز بیگانه حاصل میگردد.

[Sara12]

اجزا و عملکرد
در قسمت اول به بحث کلی راجع به خون، آزمایشهای اساسی، کم خونی و انعقاد خون پرداختیم. در این قسمت به بررسی اجزا و عملکرد خون می پردازیم.
http://img.tebyan.net/big/1387/05/2362037037195203181013770772281871356183.jpg


توصیف :

همه سیستم گردش خون مهره داران،توسط رگهای خونی انجام می گیرد،چون خون در رگ های خونی جای گرفته است.و به سیستم گردش خون این مهره داران،گردش خون بسته گفته میشود.(برخی مهره داران دارای سیستم گردش خون باز هستند که فاقد رگهای خونی می باشند وخون مثل یک مایع اطراف سلولها شناور هست که به آن، همولنف گفته میشود)
بدن انسان شامل 4 تا 6 لیتر خون میباشد ؛ مردها خون بیشتری نسبت به زنها دارند.واین به خاطر وجود تستوسترون بالاتر در مردهاست.(یک هورمونی که ویژگی ها وعملکردهای جنسی را تنظیم می کند،همچنین تحریک کننده تولید سلولهای قرمز خونی میباشد)
پلاسما 55% خون را تشکیل میدهد،درحالی که 45%دیگر را سلولهای خونی تشکیل میدهند.سلولهای مختلف خون شامل گلبول های قرمز(اریتریوسیت)وگلبولهای سفید(لکوسیت) وپلاکت ها میباشد.
پلاسما


پلاسما اساسا از آب تشکیل شده(شامل مقدار زیادی آب هست)، آب ،91.1%از ظزفیت پلاسما را در بر گرفته است.عملکرد آب بعنوان یک حلال برای انتقال مواد دیگر می باشد.
http://img.tebyan.net/big/1387/05/231821672107319158242282148791005081183.jpg
پروتئین های پلاسما:
7%از پلاسما شامل پروتئین ها هست.
تراکم بالای پروتئین ها باعث می شوند که از حرکت آب ،از خون به مایع میان بافتی جلوگیری شود.بدون این پروتئین ها ،آب مایل هست که به مایع میان بافتی نفوذ پیدا کند،ودر نتیجه ،سبب از دست دادن سریع حجم زیادی از خون خواهد شد.
بیشترین پروتئین تشکیل دهنده ی پلاسما ،آلبومین هست.
پروتئینی که در سفیده تخم مرغ هم وجود دارد.آلبومین موجود در خون چهار برابر آلبومین موجود در مایع میان بافتی (سیال آبکی که بین بافتها خارج از سلول والبته بین انهاست)هست.این غلظت بالای آلبومین در پلاسما ،در عملکرد مهم تراوش نقش دارد.(در بالا توضیح داده شد)
سلولهای دیگری که در پلاسما وجود دارند ایمونوگلوبین ها وفیبروژنها می باشند.
به ایمونو گلوبین ها ،آنتی بادی نیز گفته میشود که عملکردی درپاسخ ایمنی دارند.آنتی بادیها به باکتریهای مهاجم و دیگر میکروارگانیسم ها ،حمله می کنند؛ آنها را توسط سلولهای ایمنی نابود می کنند.فیبروژن پروتئینی هست که در شکل گیری لخته شدن خون نقش دارد.
دیگر مواد تشکیل دهنده پلاسما:
دیگر ترکیبات پلاسما،نمک ها ،مواد غذایی کوچک،آنزیمها ،هورمونها و مواد دفعی نیتروژن دار تولید شده،می باشد.این مواد با همدیگر1.5% پلاسما رو تشکیل می دهد.
وجود نمک در پلاسما شامل:سدیم،پتاسیم،کلسیم،من� �زیم،یون کلر وبیکربنات می باشد.
عملکرد این نمک ها در پروسه های مهم بدن می باشد.برای مثال:عملکرد کلسیم در انقباض ماهیچه هاست.
عملکرد سدیم وکلر،وپتاسیم در ارسال پیام به سلولهای عصبی هست.
و بیکربنات هم اسیدی یا بازی بودن را تنظیم می کند.
این نمک ها الکترولیت نیز نامیده میشوند.یک ناتعادلی در این الکترولیتها که به خاطر کم آبی(از دست دادن آب) بوجود می اید،می تواند شرایط جدی نیاز به معالجه پزشکی(بیماری) را به همراه داشته باشد.خیلی از بیماری های گوارشی(معده و روده)مثل وبا، که باعث از دست دادن مقدار زیادی از این الکترولیتها در اثر اسهال خواهد شد.که باید با مصرف محلول آب ونمک مورد نظر جایگزین شوند.

ماده های باقی مانده در پلاسما،عناصری هستند که درانتقال از یک مکان به مکان دیگر نقش دارند.برای مثال پلاسما شامل موادغذایی هست که بافتها را تغذیه می کنند.


مواد غذیی کوچکی (نوترینت ها)که در پلاسما یافت شده اند،آمینو اسید(عناصر سازنده پروتئین)؛گلوکز ودیگر مواد قندی؛اسیدهای چرب وگلیسرول(اجزاء تشکیل دهنده لیپید ها یا چربی ها).
علاوه بر این نوترینت ها،پلاسما دارای انزیم هایی می باشد یا پروتئین های کوچکی که در واکنش های شیمیایی نقش دارند، و همچنین هورمونهایی که از غدد به بافت ها انتقال داده شدند.
مواد دفعی که از پروتئین های از کار افتاده بدست می آید نیز؛در پلاسما دیده میشود.خون این مواد دفعی رو از بافت های بدن به کلیه انتقال میدهد،جایی که در انجا از خون فیلتر می شوند وبه عنوان ادرار خارج می شوند.
گویچه سرخ


در بدن انسان قریب به 25 تریلیون (هزار میلیارد) گویچه سرخ وجود دارد که در حدود 4.8 تا 5.4 میلیون از آنها در هر میکرو لیتر (یک صد هزارم لیتر) از خون یافت می شوند. ساختار گویچه سرخ کاملا متناسب با وظیفه اصلی آن که انتقال اکسیژن ار شش ها به بافت های بدن است می باشد. گویچه های سرخ بسیار کوچک هستند (عرض آنها در حدود 6 نانومتر است) و شکل آنها شبیه قرصی است که در هر طرف آن فرورفتگی ای مشاهده می شود.
اندازه بسیار کوچک آنها باعث می شود تا بتوانند حتی از میان کوچکترین رگهای خونی (مویرگ ها که قطری کمتر از 6 میکرومتر دارند) عبور کنند. علاوه بر این، اندازه کوچک آنها کمک شایانی به نفوذ اکسیژن از غشای پلاسمایی سلولهای خونی می کند، حال آنکه اگر اندازه آنها بزرگتر بود، میزان نفوذ اکسیژن به مراتب کمتر از این مقدار می شد (چون تعداد بسیار زیادی از گویچه های سرخ در خون وجود دارد، مجموع مساحت های جانبی آنها موجب مساحت جانبی کل بسیار بزرگی برای نفوذ اکسیژن می شود) شکل قرص مانند و فرو رفتگی های هر طرف این قرص نیز به نوبه خود باعث افزایش سطح جانبی ( و افزایش امکان نفوذ اکسیژن) می شود.
http://img.tebyan.net/big/1387/05/0109911252078151133252163660202227102220.jpg

انتقال اکسیژن


گویچه های سرخ غیر عادی هستند بخا طر اینکه آنها شامل هسته یا میتوکندری نمی باشند؛ میتوکندری ساختمان سلولی هست که متابولیسم (جداسازی مواد مغذی که نیازمند اکسیژن می باشند) هوازی در آن صورت می پذیرد. در عوض گویچه های سرخ، انرژی خود را از طریق فرآیندهای متابولیکی که نیازی به اکسیژن ندارند بدست می آورند. نبود هسته و میتوکندری این امکان را به وجود می آورد که گویچه سرخ بدون تهی کردن بار اکسیژن خود وظیفه خود را انجام دهد و اکسیژن بیشتری را برای استفاده در بافت های بدن بجای بگذارد.

مولکولی که اکسیژن را در گویچه های سرخ محصور می کند هموگلوبین نامیده می شود. هموگلوبین یک پروتئین بزرگ و کروی هست که شامل چهار زنجیره ی پروتئینی در اطراف هسته آهنی می باشد. هموگلوبین به طور متراکمی داخل گویچه سرخ قرار دارد. در واقع، هموگلوبین یک سوم (1/3) کل وزن گویچه سرخ را شامل می شود. هر گویچه سرخ تقریباً شامل 250 مولکول هموگلوبین هست.


در شش ها، اکسیژن از طریق غشای سلول خونی نفوذ می کند و به هموگلوبین ملحق می شود. همین که خون در داخل بافت ها انتشار می یابد، اکسیژن ِداخل گویچه های سرخ، خارج شده و وارد بافت ها می شود. محصول زائد متابولیسم هوازی یعنی دی اکسید کربن به داخل گویچه های سرخ نفوذ کرده و به هموگلوبین می پیوندد. همین که خون بعد از یک گردش به شش ها برگشت، گویچه های سرخ بار دی اکسید کربن خود را تخلیه می کنند که پس از یک بازدم از شش ها خارج می شوند. این در حالی است که تنها %7 از دی اکسید کربن تولید شده توسط متابولیسم با استفاده از گویچه های سرخ برای بازدم به شش ها منتقل می شود. در واقع حجم زیادی از دی اکسید کربن به شکل بی کربنات که یک جزئی از پلاسما است منتقل می شوند.