حفاظت راديولوژيكي بيماران كودك

[Mohamad]

كودكان
از آنجا كه حساسيت در برابر اشعه و اميد به زندگي در كودكان بيشتر از بزرگسالان است، آندسته از روشهاي تصوير برداري كه از پرتوهاي يونساز استفاده نمي كنند مي بايست همواره به عنوان روش جايگزين مدنظر قرار گيرند. تعداد فزاينده اي از آزمايشات راديولوژيكي برروي نوزادان و كودكان انجام مي شود. روشهاي با دز بالا نظير توموگرافي كامپيوتري و روشهاي مداخله اي براي ميليونها كودك بكار مي رود. روشهاي راديولوژيكي اطفال مي بايست براي هر فرد (با در نظر گرفتن مشخصات بيمار) طراحي شود و تعداد نماها به آنچه كه مطلقا" براي تشخيص مورد نياز است ، محدود گردد.

راديوگرافي و فلوروسكوپي
1- كداميك از روشهاي اشعه ايكس سهم بيشتري در دز جمعي مردم و بيمار دارند ؟
2- آيا ملاحظات فني ويژه اي جهت كاهش پرتوگيري بيمار و حفظ كيفيت تصوير در راديوگرافي اطفال لازم است؟
3- چگونه دز تابش در تصويربرداري سنتي (تركيب فيلم اسكرين) با تصويربرداري ديجيتال در راديوگرافي اطفال مقايسه مي شود؟
4- آيا مي توان تصوير فلوروسكوپي با دز كم را جانشين آزمايشات راديوگرافي معمولي كرد؟
5- حدود دز به طور معمول در راديولوژي اطفال چقدر است؟
6- چه اقدامات ويژه و مؤثري براي كاهش دز بيمار طي آزمايشات فلوروسكوپي مي توان انجام داد؟
7- آيا شرايطي كه بتوان تعداد نماهاي راديوگرافي را كاهش داد وجود دارد؟
8- چه تمهيداتي درخصوص بارداري احتمالي بيماران جوان بايد در نظر گرفت؟
9- چگونه مي توان در سي تي سينه اطفال دز را كاهش داد؟
10- چگونه مي توان در سي تي شكم اطفال دز را كاهش داد؟

پاسخ سئوال 1
سي تي و روش هاي مداخله اي، روشهايي با دز بالا در راديولوژي به شمار مي روند و دز بيمار در مقايسه با ساير روش هاي راديولوژيكي بيشتر است. دز بيمار در سي تي موضوع مهمي براي كودكان محسوب مي شود، زيرا گزارشات حاكي از آن است كه در برخي مراكز ، فاكتورهاي پرتودهي براي اسكن كودكان مانند بزرگسالان است. بدليل استفاده روزافزون از سي تي ، سهم اين روش در دز جمعي ناشي از پرتوگيريهاي راديوگرافي بيشتر است.
بالاي صفحه

پاسخ سئوال 2
پاسخ مثبت است. اقدامات ويژه بدين شرح است:
• بطور معمول استفاده از گريدهاي ضد پراكندگي در راديوگرافي اطفال لازم نيست زيرا بهبود كيفيت تصوير افزايش دز بيمار را توجيه نمي كند، بجز در مورد كودكان در سنين نوجواني و زماني كه ساختار بدن بگونه اي است كه پراكندگي را افزايش مي دهد.
• با ايجاد تعادل ميان استفاده از نقطه كانوني كوچك و زمان كوتاه پرتودهي مي توان به تصويري با جزئيات خوب دست يافت.
• در صورت امكان مي بايست از تركيبات فيلم اسكرين با سرعت بالا به منظور كاهش پرتوگيري و زمان پرتوگيري استفاده كرد و كاهش قدرت تفكيك در اكثر موارد ناچيز است.
• به طور كلي استفاده از كنترل اتوماتيك پرتوگيري (AEC) به دليل آنكه بطور معمول حس گرها از لحاظ اندازه و هندسه شان براي بزرگسالان طراحي شده اند مناسب نيست. استفاده از نمودارهاي پرتودهي متناسب با تكنيك راديوگرافي، ضخامت بدن بيمار كه در باريكة اشعة ايكس قرار دارد و وجود يا عدم وجود گريدهاي ضد پراكندگي ايمن تر و آسانتر خواهد بود.
• باريكة پرتو مي بايست با استفاده از كوليماتور محدود گردد.
• تجهيزات حفاظتي بايستي به گونه اي قرار داده شوند كه از بافتهايي كه براي حفاظت از آنها بكار رفته اند بطور مؤ ثر حفاظت كنند . همچنين مي بايست از تكرار غير ضروري آزمايشات خودداري شود.
• در صورتي كه نياز به ثابت نگه داشتن بيمار هست ، در صورت امكان بايد از تجهيزات ويژه استفاده نمود.
بالاي صفحه

پاسخ سئوال 3
به طور كلي استفاده از دتكتورهاي ديجيتال امكان كاهش دز را مشابه راديوگرافي بزرگسالان فراهم مي آورد. اما ذكر اين نكته ضروري است كه درحين استفاده از تركيبات فيلم اسكرين ، پرتودهي زياد ممكن است منجر به تصوير غير قابل تشخيص شود، در حاليكه پرتوگيري بالاي بيمار در صورت استفاده از دتكتورهاي ديجيتال، به دليل كيفيت قابل قبول تصوير، ممكن است به سهولت قابل تشخيص نباشد. همچنين سهولت در تصويربرداري ممكن است منجر به پرتودهي بخش وسيعي از بدن بيمار يا تكرار آزمايش شود. هر چند ممكن است كاهش دز وجود داشته باشد اما بسياري از مطالعات نشان مي دهد كه در عمل اگر بهينه سازي انجام نشود دز بيمار افزايش مي يابد.
بالاي صفحه

پاسخ سئوال 4
به طور كلي پاسخ منفي است.
تصوير ثبت شده روي فيلم با كاست با سرعت بالا امكان ثبت دائمي ناحيه مورد نظربه طور مثال پا يا ستون فقرات را فراهم مي كند.
بالاي صفحه

پاسخ سئوال 5
مقادير معمول دز سطح ورودي (ESD) براي هر راديوگراف و حاصلضرب دز و سطح (DAP) براي آزمايشات فلوروسكوپي معمولي اطفال در جدول 1 داده شده است.

جدول 1 – مقادير معمول دز در راديوگرافي اطفال (NRPB-W14)
آزمايش
دز سطح ورودي (ميكروگري)

سن

0
1
5
10
15

شكم AP
110
340
590
860
2010

قفسه سينه PA/AP
60
80
110
70
110

لگن AP
170
350
510
650
1300

جمجمه AP
-
600
1250
-
-

جمجمه LAT
-
340
580
-
-


حاصلضرب دز و سطح (ميلي گري . سانتي متر مربع)

MCU
430
810
940
1640
3410

باريم خوراكي
760
1610
1620
3190
5670

باريم بلعيدني
560
1150
1010
2400
3170

بالاي صفحه

پاسخ سئوال 6
بسياري از اقدامات مشابه روشهايي است كه براي بزرگسالان توصيه شده است:
• بيمار بگونه اي قرار گيرد كه تا حد امكان به تشديدكننده تصوير نزديك باشد.
• به منظور جلوگيري از افزايش بيش از حد دز پوست ، تيوب اشعه ايكس مي بايست حتي الامكان از تخت بيمار فاصله داشته باشد.
• بايد از پايين ترين نرخ قابل قبول فريم و تجهيزات نگهداري آخرين تصوير استفاده شود.
• برخي از مراكز ، حداقلي را براي kVp تنظيم مي كنند كه كمتر از آن سيستم كار نمي كند مثلا" براي اطفال kVp = 70 و براي بزرگسالان kVp = 80 .
• استفاده از فيلتر مسي اضافي دز بيمار را كاهش مي دهد.
بالاي صفحه

پاسخ سئوال 7
پاسخ مثبت است.
هنگام راديوگرافي از استخوان هاي بلند كودكان ، تصويربرداري از دست يا پاي مخالف مي بايست صرفا" با نظر راديولوژيست و تنها از نماهاي محدودي انجام گردد. در آزمايش راديوگرافي سينه در شرايط عادي ممكن است نماي لترال لازم نباشد. در صورت توجيه پذيري آزمايشات پس از تشخيص يا درمان ، تعداد نماها مي بايست محدود گردد كه صرفا" بتوان يافته هاي قبلي را ارزيابي نمود. آزمايش ستون فقرات بين قفسة سينه و لگن(Lumbar Spine) بعنوان آزمايش پس از تشخيص يا درمان و يا آزمايش عادي مثالي از آزمايش با تعداد زيادي نما نظيرAP، لترال ، مورب و LS-S1 است.
بالاي صفحه

پاسخ سئوال 8
اطلاعات مورد نياز در مورد بارداري احتمالي مي بايست از خود بيمار اخذ گردد. احتمال بارداري در دختراني كه به سن بلوغ رسيده اند و براي روشهاي با دز بالا نظير سي تي شكم يا آزمايش مداخله اي ارجاع داده مي شوند مي بايست مد نظر قرار گيرد.
بالاي صفحه

پاسخ سئوال 9
اقدامات زير توصيه مي گردد:
• كيفيت تصوير در سي تي عموما" از آنچه براي يك تشخيص مطمئن مورد نياز است بيشتر است. آگاهي از اين موضوع مي تواند در كاهش قابل توجه دز بيمار مؤ ثر باشد.
• راديولوژيستها و پزشكان مي بايست در نظر داشته باشند كه تصويري با نويز پايين حتي اگر خيلي خوب نباشد ممكن است اطلاعات تشخيصي لازم را فراهم نمايد.
• در بسياري از مراكز كاهش mAs با يك kVp مشخص با موفقيت استفاده شده و به عنوان كارآمدترين روش در مديريت دز كودكان نظير بزرگسالان معرفي شده است. در آزمايش سي تي اتفاق نظر بر روي كاهش kVp وجود ندارد.
بالاي صفحه

پاسخ سئوال 10
سياست گذاريها بايد بگونه اي باشد كه آزمايشات سي تي جز در موارد ضروري انجام نگيرد. MRI و اولتراسوند در الويت هستند. در صورت امكان نحوه آزمايش مي بايست در جهت پاسخ گويي به سئوالات خاص متخصص ارجاع دهنده طراحي و تنظيم گردد، به عنوان مثال ، در اسكن شكم ، لازم نيست حتما" اسكن لگن نيز انجام شود و اين احتمال وجود دارد كه آزمايشات سي تي پس از تشخيص يا درمان را به ارگان خاصي محدود كرد. به علاوه پارامترهاي تصويربرداري نظير kVp و mAs بايد با توجه به سايز بيمار تنظيم شوند.
استفاده از اسكن هاي چند فاز مي بايست حتي المقدور محدود گردد.