كشفيات حيرت‌انگيز تلسكوپ فضايي هابل در سال 2010 / گزارش تصويري

[Behzad AZ]

كشفيات حيرت‌انگيز تلسكوپ فضايي هابل در سال 2010 / گزارش تصويري
http://www.hupaa.com/upload/thumb/thumb_6123831.jpg تلسکوپ فضایی هابل در طول بیش‌از 20 سالی که به دور زمین چرخیده، دنیای اخترشناسی را متحول کرده است. مهم‌ترین کشفیات تلسکوپ فضایی هابل را در سال 2010، را در این گزارش ببینید.
(http://www.hupaa.com/list.php?name=article_nojum)


(http://www.hupaa.com/list.php?name=article_nojum)
(http://www.hupaa.com/list.php?name=article_nojum)
(http://www.hupaa.com/list.php?name=article_nojum)
http://www.khabaronline.ir/images/2010/12/a01_00000001.jpg
مارپيچ فضايي
سحابي پيش‌سياره‌اي IRAS 23166+1655
http://www.khabaronline.ir/images/2010/12/a02_0001007a.jpg

[Behzad AZ]

تصادف فضايي
برخورد دو سيارك
http://www.khabaronline.ir/images/2010/12/a04_0001017a.jpg

[Behzad AZ]

عدسي‌هاي گرانشي
خوشه كهكشاني MACS J0717.5+3745

http://www.khabaronline.ir/images/2010/12/a05_0001007a.jpg

[Behzad AZ]

ستاره‌اي در آستانه مرگ
سحابي پيش‌سياره‌اي در اطراف ستاره HD 44179
http://www.khabaronline.ir/images/2010/12/a06_0001008a.jpg

[Behzad AZ]

خراجي‌ها
سحابي كوچك IRAS 05437+2502
http://www.khabaronline.ir/images/2010/12/a07_0001006a.jpg

[Behzad AZ]

كهكشان كج‌ومعوج
M66 در صورت‌فلكي اسد
http://www.khabaronline.ir/images/2010/12/a08_0001029a.jpg

[Behzad AZ]

پيچك كيهاني
بخشي از سحابي شاه‌تخته
http://www.khabaronline.ir/images/2010/12/a09_0000901a.jpg
پرتره كهكشاني دوردست
كهكشان ان.جي.سي 4921 و فضاي ماوراي آن

تلسكوپ فضايي هابل ارزشمندترين ابزاري است كه تاكنون به مدار زمين سفر كرده و در طول بيش‌از 20 سالي كه به دور زمين چرخيده، دنياي اخترشناسي را متحول كرده است. شفافيت بي‌نظير تصاوير اين تلسكوپ كه حاصل ابزارهاي پيشرفته و محيط فاقد جو اطراف هابل است، در كنار توانايي عكس‌برداري 24 ساعته، هابل را به تيزبين‌ترين چشم زمين بدل كرده است. مهم‌ترين كشفيات تلسكوپ فضايي هابل را در سال 2010 در گزارش تصويري امروز خبرآنلاين ببينيد.
مارپيچ فضايي: سحابي پيش‌سياره‌اي IRAS 23166+1655
اين تصوير چشم‌گير كه توسط دوربين نقشه‌برداري پيشرفته هابل گرفته شده، يكي از بهترين اشكال هندسي ايجاد شده در فضا را نشان مي‌دهد. اين عكس شكل‌گيري يك سحابي پيش‌سياره‌اي غيرعادي را با نام IRAS 23166+1655 در اطراف ستاره LL-فرس‌اعظم در صورت فلكي اسب بالدار (فرس اعظم، پگاسوس) به تصوير كشيده است. آن‌چه مي‌بينيد، الگوي مارپيچي باريك و فوق‌العاده منظم در اطراف ستاره‌اي است كه خود پشت لايه‌اي ضخيم از غبار پنهان شده است. الگوي مارپيچي نشان‌دهنده وجود منشاءي با دوره تناوب منظم براي سحابي است. موادي كه اين مارپيچ را شكل داده‌اند، با سرعتي در حدود 50هزار كيلومتر بر ساعت به سمت خارج حركت مي‌كنند. با تركيب اين سرعت و فاصله بين لايه‌ها، اخترشناسان حساب كرده‌اند كه اختلاف زماني هر دو لايه با يكديگر 800 سال است. تصور مي‌شود علت شكل‌گيري مارپيچ اين است كه ستاره فرس اعظم LL يك سيستم دوتايي است و در حالي كه ستاره در حال از دست دادن جرم خود است، ستاره همزادش به دور آن در حال گردش است.
زايشگاه ستاره‌اي: سحابي شاه‌تخته
اين مناره آشفته كيهاني در يك مهدكودك پرستاره به نام سحابي شاه‌تخته در فاصله 7500 سال نوري از زمين و در صورت فلكي شاه‌تخته يا حمال قرار دارد. (ستاره سهيل، شاخص‌ترين جسم اين صورت‌فلكي است). تابش سوزان و بادهاي پرسرعت (جريان‌هايي از ذرات باردار) خارج شده از ستارگان فوق‌داغ و تازه متولد شده اين سحابي، اين ستون را شكل داده‌اند و باعث مي‌شوند كه ستارگاني جديد درون آن شكل بگيرند. جريان‌هاي گاز داغ يونيزه در لبه‌هاي اين ساختار قابل مشاهده است و پرده‌هاي نازك گاز و غبار كه توسط نور ستاره‌اي روشن شده‌اند، در اطراف قله‌هاي نوك تيز آن شناورند. قسمت‌هاي چگال‌تر ستون در مقابل فرسايش ناشي از تابش مقاومت مي‌كنند و در درون اين كوه‌هاي چگال، ستارگان نورس آرميده‌اند. جريان‌هاي طولاني گاز كه در خلاف جهت پايه‌هاي ستون به بيرون پرتاب مي‌شوند، در بالاي تصوير ديده مي‌شوند. يك جفت فوران ديگر در قله‌اي نزديك مركز تصوير مشاهده مي‌شود. اين فوران‌ها كه به ترتيب HH 901 و HH 902 نام دارند، نشانه‌هايي از تولد يك ستاره جديد هستند و توسط صفحات چرخان گاز و غبار اطراف ستارگان جواني ايجاد مي‌شوند كه به مواد اجازه مي‌دهند تا به آرامي روي سطح ستاره به دور يكديگر جمع شوند. دوربين ديد گسترده 3 هابل، اين ستون را در فوريه 2010 / بهمن 1388 كشف كرد.
تصادف فضايي: برخورد دو سيارك
تلسكوپ فضايي ناسا اين تصوير را از شبه‌دنباله‌دار به نام P/2010 A2 تهيه كرده است. اين جسم نخستين بار طي برنامه LINEAR (برنامه تحقيقاتي لينكلن براي سيارك‌هاي نزديك زمين) براي نقشه‌برداري آسمان، در ژانويه 2010 / دي‌ماه 1388 كشف شد. اين جسم ساختار پيچيده‌اي دارد: الگويي از ساختارهاي رشته‌اي در نزديك هسته نقطه مانند و دنباله‌هايي از غبار. اين موضوع نشان مي‌دهد كه اين جسم دنباله‌دار نيست و تنها محصول برخورد شاخ به شاخ بين دو سيارك است كه با سرعتي پنج بار سريع‌تر از سرعت يك گلوله (5 كيلومتر بر ثانيه) حركت مي‌كردند. اخترشناسان براي مدت‌ها تصور مي‌كردند كه سيارك‌ها در طي چنين برخوردهايي كاملا خرد مي‌شوند، اما اين براي نخستين بار است كه چنين تصادمي مشاهده مي‌شود. رشته‌هاي اين جسم از غبار و شن تشكيل شده‌اند كه احتمالا طي چند وقت اخير، از هسته 140 متري جسم به بيرون پرتاب شده‌اند. برخي از اين رشته‌ها موج‌دار در اثر فشار ناشي از تابش خورشيد جارو مي‌شوند و نوارهاي مستقيمي را ايجاد مي‌كنند. زماني‌كه هابل اين تصوير را ثبت مي‌كرد، جسم در فاصله 300 ميليون كيلومتري خورشيد و 140 ميليون كيلومتري زمين قرار داشت.
عدسي‌هاي گرانشي: خوشه كهكشاني MACS J0717.5+3745
در نگاه اول، غبارهاي كم‌رنگ پراكنده موجود در اين تصوير تلسكوپ فضايي هابل، شبيه كولاك برف در آسمان شب به نظر مي‌رسد. اما تقريبا هر يك از اين دانه‌هاي برف، كهكشاني دوردست در خوشه كهكشاني MACS J0717.5+3745 است كه خود خانه ميلياردها ستاره است. ميزان جرم موجود در اين درياي كهكشان‌ها بسيار عظيم است و به اندازه كافي بزرگ هست تا باعث ديده شدن خميدگي ساختار فضا-زمان شود. اعوجاج عجيب و غريب ايجاد شده در شكل بسياري از كهكشان‌هاي موجود در اين تصوير، كه به ظاهر كشيده و خم شده به نظر مي رسند، نتيجه ايجاد عدسي‌هاي گرانشي است. ميدان‌هاي گرانشي اطراف اجسام پرجرم باعث مي‌شوند كه نور در اطراف آنها خم شود. اين عكس با استفاده از تصاوير گرفته شده توسط فيلترهاي زرد و نزديك فروسرخ دوربين نقشه‌برداري پيشرفته هابل خلق شده است.
ستاره‌اي در آستانه مرگ: سحابي پيش‌سياره‌اي در اطراف ستاره HD 44179
ستاره HD 44179 در اين تصوير، توسط ساختاري فوق‌العاده احاطه شده كه به نام مستطيل قرمز شناخته مي‌شود. نام اين ساختار به دليل شكل و رنگ ظاهري اين پديده در تصاوير اوليه‌اي است كه از روي زمين ديده شده است. جزئيات برجسته موجود در تصوير جديد هابل آشكار مي‌كند كه هنگامي كه از فضا به اين جسم نگاه مي‌شود، اين سحابي به جاي اين‌كه مستطيلي شكل باشد، شكلي شبيه X دارد. علاوه بر آن، ساختارهاي پيچيده‌اي از خطوط فاصله‌دار گازهاي سوزان كه تا حدي شبيه پله‌هاي نردبان است، در اين تصوير مشاهده مي‌شود. ستاره موجود در مركز تصوير شبيه خورشيد است، اما در انتهاي دوره زندگي خود قرار دارد و با بيرون ريختن گازها و ساير موادي كه اين سحابي را تشكيل مي‌دهد، اين شكل ممتاز را به آن مي‌دهد. همچنين به نظر مي‌رسد اين ستاره يك سيستم دوتايي بسته است كه توسط يك حلقه متراكم غبار احاطه شده است، كه هر دوي اينها مي‌تواند به توضيح شكل خاص آن كمك كند. مستطيل قرمز، مثالي غيرمعمول از چيزي است كه تحت عنوان سحابي پيش‌سياره‌اي شناخته مي‌شود. اينها ستارگان پيري هستند كه در راه تبديل شدن به سحابي سياره‌اي قرار دارند. هنگامي‌كه ستاره بيرون ريختن جرم خود را تكميل كرد، يك كوتوله سفيد بسيار داغ باقي مي‌ماند كه تابش فرابنفش پرنور آن باعث مي‌شود گازهاي اطراف آن برافروخته شود. مستطيل قرمز در فاصله حدود 2300 سال نوري از زمين، در صورت فلكي تك‌شاخ قرار دارد.
اخراجي‌ها: سحابي كوچك IRAS 05437+2502
در اين تصوير تلسكوپ فضايي هابل، سحابي كوچك IRAS 05437+2502 در حال عبور از ميان ستارگان روشن و ابرهاي غبار تيره‌اي است كه آن را احاطه كرده‌اند. اين سحابي در برج ثور و نزديك به صفحه مركزي كهكشان راه شيري قرار دارد. بر خلاف بسياري از اهداف هابل، اين جسم با جزئيات مورد بررسي قرار نگرفته و ماهيت دقيق آن نامعلوم است. در نگاه اول به نظر مي‌رسد كه اين سحابي، ناحيه كوچكي است كه ستارگان در آن شكل مي‌گيرند و اثرات شديد تابش فرابنفش ستارگان جوان و نوراني آن، احتمالا دليل شكل چشم‌گير اين توده گاز هستند. با اين وجود، شكل بومرنگي آن مي‌تواند بازگو كننده داستان مهيج‌تري باشد. اندركنش ميان توده گاز و غبار با يك ستاره جوان با سرعت بسيار بالا، ممكن است باعث شكل‌گيري اين كمان لبه تيز نوراني غيرعادي در آن شده باشد. اين ستاره جسور هنگام تولدش از خوشه جوان بيرون انداخته شده و با سرعت 200 هزار كيلومتر در ساعت داخل سحابي حركت كرده است. اين توده كم‌نور براي نخستين بار در سال 1983 / 1362 توسط ماهواره اخترشناسي فروسرخ (IRAS) -نخستين تلسكوپ فضايي براي نقشه‌برداري از تمام آسمان در طيف فروسرخ- كشف شد.
كهكشان كج‌ومعوج: M66 در صورت‌فلكي اسد
اين تصوير تماشايي متعلق به جرم شماره 66 در فهرست اجرام غيرستاره‌اي مسيه است؛ كهكشاني با ساختمان غيرعادي و بزرگ‌ترين عضو اجرام سه‌تايي صورت فلكي اسد. بازوهاي مارپيچي اين كهكشان نامتقارن هستند و به نظر مي‌رسد كه هسته آن جابه‌جا شده است. ساختمان غيرعادي اين كهكشان به احتمال زياد به خاطر كشش گرانشي دو عضو ديگر اين سه‌تايي كهكشاني است. اين كهكشان مارپيچي غيرعادي در فاصله 35 ميليون سال نوري و در صورت فلكي اسد قرار دارد. به همراه جرم شماره 65 مسيه و كهكشان NGC 3628، جرم شماره 66 مسيه اعضاي سه‌تايي اسد را تشكيل مي‌دهند، مجموعه‌اي از كهكشان‌هاي مارپيچي كه داراي اثرات متقابل بر روي يكديگر هستند. جرم 66 مسيه داراي با قطري معادل 100 هزار سال نوري، بزرگ‌ترين عضو اين سه‌تايي به شمار مي‌رود.
پيچك كيهاني: بخشي از سحابي شاه‌تخته
اين پيچك كهكشاني كه از هيدروژن و غبار سرد و ابرهاي غبار پيرامونش تشكيل شده، در سحابي شاه‌تخته واقع شده است. بادهاي ستاره‌اي سهمگين و تشعشع قدرتمند ستارگان عظيم، اطراف اين سحابي را تزئين كرده‌اند. درون اين ساختارهاي چگال، ستارگان جديد مي توانند متولد شوند. اين تصوير تركيبي از مشاهده اين منطقه در فيلتر هيدروژن (براي تشخيص نور ساطع شده از اتم‌هاي هيدروژن) و فيلتر اكسيژن (براي تشخيص نور ساطع شده از اتم‌هاي اكسيژن) است. سحابي عظيم شاه‌تخته در فاصله حدود 7500 سال نوري زمين و در صورت فلكي شاه‌تخته در آسمان نيمكره جنوبي زمين قرار دارد.
پرتره كهكشاني دوردست: كهكشان ان.جي.سي 4921 و فضاي ماوراي آن
در گوشه بالا و سمت راست اين تصوير، بخشي از كهكشان NGC 4921 را مي‌بينيد كه كهكشان مارپيچي غيرعادي متعلق به خوشه كهكشاني گيسو (Coma) است و 320 ميليون سال نوري با زمين فاصله دارد. در ساير قسمت‌هاي تصوير، مجموعه متنوعي از كهكشان‌ها را مي‌بينيد كه در فواصل به مراتب دورتري از زمين قرار دارند. زمان نوردهي بالا و چشمان تيزبين هابل اين امكان را فراهم آورده كه علاوه بر ريزترين جزئيات كهكشان NGC4921، بتوان جزئيات مربوط به فضاي دوردست را در ماوراي آن مشاهده كرد. در سراسر تصوير و حتي داخل تصوير كهكشان NGC 4921 مي‌توان هزاران كهكشان دوردست را از هر شكل، اندازه و رنگي مشاهده كرد. بسياري از اين كهكشان‌ها، ظاهري لكه‌آلود و زمخت دارند كه متعلق به زمان قبل از شكل‌گيري كهكشان‌هاي آشناي مارپيچي و بيضوي است. اين تصوير از تركيب 50 نوردهي جداگانه با استفاده از فيلتر زرد و 30 نوردهي با استفاده از فيلتر فروسرخ به دست آمده است. كل زمان نوردهي براي تهيه اين تصوير در هر حالت، به ترتيب برابر 17 و 10 ساعت بوده است.